Europese beleid

1. DesignCharles&RayEames-Hangitall©Vitra
Europa, ongelijkheid en
armoede
Ides Nicaise
HIVA / PPW (KU Leuven)

2. DE CIJFERS
26-2-2015 © I. Nicaise

3. De cijfers
Bron: OECD, Income distribution and poverty database
Wijzigingen in GINI-coëfficiënten in de OESO tussen 1985 en 2008
(GINI-coëfficiënt = maatstaf van inkomensongelijkheid)
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
2008 or latest date available (↗) Mid-1980s
Gap between poorest and richest 10%
1 : 5
1 : 9
1 : 27
1 : 15
1 : 7
1 : 10

4. Wijzigingen in ongelijkheid 2008-2013
26-2-2015 4
Bron: ESDE 2014

5. Armoede en uitsluitingsrisico (AROPE)
EU 2004-2013
5
26,2
25,7
25,3
24,4
23,7
23,2
23,6
24,2
24,7 24,6
10,0
12,0
14,0
16,0
18,0
20,0
22,0
24,0
26,0
28,0
30,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

6. Armoede en uitsluitingsrisico (AROPE)
EU 2004-2013
6
45,6 45,6
44,8
43,7
39,6 39,7 39,7 39,4 40,0 39,9
37,4 37,4
33,2
29,1
26,6
24,9 25,1 25,1 25,0 25,1
23,2 23,0 22,3
21,1 21,7
20,9
21,9 21,6
22,7 22,7
18,8 18,5 19,2 19,4 19,0 18,8 19,0 19,2 19,0 19,0
26,4
25,2 25,4 25,1 25,3 24,9
25,7
28,0
29,3 29,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
EU13 South
EU13 North
EU15 North
EU15 Center
EU15 South
45,6 45,6
44,8
43,7
39,6 39,7 39,7 39,4 40,0 39,9
37,4 37,4
33,2
29,1
26,6
24,9 25,1 25,1 25,0 25,1
23,2 23,0 22,3
21,1 21,7
20,9
21,9 21,6
22,7 22,7
18,8 18,5 19,2 19,4 19,0 18,8 19,0 19,2 19,0 19,0
26,4
25,2 25,4 25,1 25,3 24,9
25,7
28,0
29,3 29,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
EU13 South
EU13 North
EU15 North
EU15 Center
EU15 South
EU15 Center = BE NL LU DE FR AT FI
EU15 North = DK SE UK
EU15 South = PT IT IRL GR ES
EU13 North = CZ HU PL SI SK
EU13 South = BG RO HR MT CY
+ EE LV LT

7. Dus netto +1,4% ?
• 1,4% = 7 miljoen mensen
• Doel was daling met 20 mio
tegen 2020
• Armoededrempels zelf zijn
gedaald met de algemene
levensstandaard => met
‘verankerde’ armoedegrens
zou stijging 11 à 14 mio
mensen bedragen…
7
Bovendien…
• 1 op 4 jongeren werkloos
• Emigratie meest geschoolde
jongeren uit perifere landen
• Sterke stijging dakloosheid
• Golf van zelfdodingen
• Toenemend racisme
• Kwijnend vertrouwen in
nationale en Europese
overheden…

8. WAT IS ER MIS GELOPEN ?
26-2-2015 © I. Nicaise

9. 1. Kenniseconomie
Top van EU-staatshoofden, Lissabon, maart 2000:
“...binnen 10 jaar van de EU de meest dynamische en
competitieve economie ter wereld maken, met méér en
betere tewerkstelling en méér sociale cohesie...”
Kennis-
economie
Internationale
concurrentie
Tewerkstelling
social cohesie
economische
groei

10. Kennissamenleving en sociale cohesie
in de praktijk
kenniseconomie
Stijgende vraag naar
hooggeschoolde arbeid
Dalende vraag naar
laaggeschoolde arbeid
Betere lonen, tewerkstellings-
kansen en arbeidsvoorwaarden
voor hooggeschoolden
Lagere lonen en tewerkstelling,
slechtere arbeidsvoorwaarden
voor laaggeschoolden
Minder sociale cohesie

11. 2. Van vrije markt naar dumping
• Uitbreiding met zeer ongelijke lidstaten en
zwakke sociale begeleiding
=> nieuwe lidstaten gebruiken armoede als
concurrentiewapen
• Interne liberalisering van diensten (telecom, energie,
transport, …) – weliswaar bijgestuurd voor sociale
diensten van algemeen belang
• Interne fiscale en sociale dumping
=> ‘prisoner’s dilemma’: collectief koopkrachtverlies
• Externe liberalisering: TTIP
26-2-2015 11

12. 3. Monetaire unie boven alles ?
• Europese monetaire unie ontneemt lidstaten
instrumenten van autonoom monetair beleid
=> ‘interne devaluatie’ (daling lonen en prijzen) in
PIIGS-landen i.p.v. muntdevaluatie / i.p.v. revaluatie
Duitsland
• Trojka doorkruist nationale soevereiniteit en democratie
=> monetaire unie wordt soort interne kolonisator
26-2-2015 © I. Nicaise

13. 4. Crisis, oorzaak of gevolg van armoede
en ongelijkheid?
Ongelijkheid
Crisis
26-2-2015 © I. Nicaise
•Werkloosheid
•Inleveringen
•Instorting
huizenmarkt
•Redding banken
met belastinggeld…
•Daling
consumptie
•Kapitaalvlucht
•Wantrouwen
•Schade van
verarming

14. Europees anticrisisbeleid redt euro, ten
koste van grote sociale schade
• Europees semester: economische hervormingen gaan
voor op sociale doelstellingen
• Six-pack + two-pack versterkt dominantie van
Europees macro-economisch beleid…
• …vooral gericht op besparingen, o.a. in sociale
uitgaven
– Economisch: neerwaartse spiraal (cf. IMF, OESO)
– Sociaal bloedbad (daling minimumlonen,
uitkeringen…)
26-2-2015 © I. Nicaise

15. HOE KAN HET BETER ?
26-2-2015 © I. Nicaise

16. Kennissamenleving en sociale cohesie:
het alternatief
 ‘kennis-intensieve’ groei: aanmoediging O&O,
subsidëring high-tech industrie… => vraag naar
hooggekwalificeerden stijgt en vraag naar
laaggeschoolden daalt => groeiende kloof
 ‘kennis-extensieve’ groei: investering in onderwijs en
vorming, vooral ivm basisvaardigheden (geletterdheid,
digitale vaardigheden, voorkoming ongekwalificeerde
uitstroom uit onderwijs…) => verlaagt aanbod van
laaggeschoolden en verhoogt aanbod van
middengeschoolden => kloof daalt
=> Gezonde mix is cruciaal

17. Kennissamenleving en sociale cohesie:
naar een evenwichtiger mix
Kennis-intensief
beleid
Stijgende vraag naar
hooggeschoolden
Stabiele vraag naar
laaggeschoolden
Stabiele lonen & arbeids-
voorw. + meer tewerkst.
van hooggeschoolden
Betere lonen & arbeids-
voorwaarden voor
laaggeschoolden
Meer sociale cohesie
Kennis-extensief
beleid
Stijgend aanbod
hooggeschoolden
Dalend aanbod
laaggeschoolden
© I. Nicaise

18. Kenniseconomie in Europa 2020
• Europa 2020: “een strategie voor een
slimme, duurzame en inclusieve groei”
• O.a. terugdringen van vroegtijdig schoolverlaten,
verhoogde participatie aan hoger onderwijs en
volwasseneneducatie
onderzoek,
innovatie,
onderwijs
milieu,
solidariteit tss
generaties
sociale
cohesie

19. Alternatief macro-economisch beleid
26-2-2015 © I. Nicaise
fiscale coördinatie (afbouw fiscale
paradijzen, harmonisering roerende
voorheffing, financiële
transactietaks…)
Sociaal Investeringspakket:
hernieuwde aandacht voor
uitgaven met maatschappelijk
rendement
Sociale dimensie van de
EMU:
opname in Europees
semester ?

20. Knelpunt 1: herstel van rechtvaardige
fiscaliteit
1. Groei-vriendelijk sociaal investeringsprogramma vereist
hoge investeringen op korte termijn  EU budget = 1%
van EU-BBP
=> EuroMemo Group:
– fiscale & budgettaire co-ordinatie (FTT, Europese
vennootschapsbelasting, harmonisering
belastingsschalen, ‘symmetrie’ in budgettair beleid
tussen surplus- en deficitlanden)
– EU budget ~10% van BBP ( nu 1%)
– Euro-obligaties voor sociale investeringen
20

21. Knelpunt 1: herstel van rechtvaardige
fiscaliteit (vervolg)
Top Rates of Personal Income Tax in the EU27 in percent 1995, 2000, 2010
39.8
47.3
37.2
44.7
23.56
37.5
0
10
20
30
40
50
60
70
Austria
Belgium
Bulgaria
Cyprus
CzechRepublic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Ireland
Italy
Hungary
Latvia
Lithuania
Luxembourg
Malta
Netherlands
Poland
Portugal
Romania
Slovakia
Slovenia
Spain
Sweden
UnitedKingdom
EU27Average
EU10Average
1995
2000
2010
Source: J. Leaman

22. Making work pay
paradigma:
niet-werken is rationele keuze
en moet ‘aangestuurd’ worden
door ‘stokken en wortels’
=> lage uitkeringen
Knelpunt 2: investeren in sociale
bescherming
Meer sociale investeringen, minder sociale bescherming?
Ambigu discours over effectiviteit van sociale bescherming
in beleidsdocumenten SIP (selectiviteit, arbeidsprikkels…)
22
Sociale investerings-
paradigma: investeer in
inzetbaarheid door combinatie
van milde uitkeringen en
diensten

23. Making work pay ideologie in Europese
werkloosheidsverzekeringen
23
Source: Cantillon, 2011

24. Knelpunt 3: sociale investeringen in
klimaat van sociale dumping ?
Groeivriendelijk SIP kan niet gedijen in een sfeer van
sociale en fiscale concurrentie
=> sociale minimum standaarden
– Kwaliteitsvolle publieke en sociale diensten
– Harmonisering van gewaarborgde minima en
minimumlonen (bv. 60%-norm halen binnen10 jaar)
24

25. Knelpunt 4: sociale investeringen
herverdelen minder
26-2-2015 © I. Nicaise

26. Besluit – elementen voor mid-term
evaluatie Europa 2020
• Macro-economische context (globalisering, EMU,
besparingsbeleid, sociale dumping) brengt voortdurend grotere
ongelijkheid en armoede voort… Zijn de goede voornemens van
Europa 2020 vergeten ?
• Sociale investeringsagenda toont aan dat sociale en
economische doelstellingen niet tegenstrijding zijn
• …maar de randvoorwaarden moeten vervuld worden:
– Coördinatie fiscaal kader
– Meer coherente visie op sociale bescherming
– Sociale minimum standaarden
– Meer selectieve sociale investeringen
26