HEKURI: HISTORIA, INDUSTRIA DHE PERPUNIMI I TIJ

Editor's Notes

1. Grupi II
2. Ir
3. Në video do shohim mënyrën e nxjerrjes së hekurit nga toka, përpunimin e hekurit të pastër deri në 65% dhe dërgimin e tij drejt furrnaltave, ku përftohet hekuri i pastër deri në 90%. Gjithçka që lidhet me përpunimin e hekurit dhe me prodhim e objektve nga nënproduktet e tij fillon në minierat e hekurit. Në burimet e mëdha të hekurit në botë, gjeologjia e vecantë e tokës na jep xeherorë të shumtë të pasur me hekur. Këto depozitime hekuri janë formuar, sipas llogaritjeve rreth 1.5 miliard vite më parë, nga përplasja me tokën e objekteve të ndryshme jashtëtokësore, përplasje që sollën një depozitim të madh të këtij metali kaq shumë të nevojshëm në ditët e sotme. Pas studimeve të shumta që bëhen në vend-depozitimet e hekurit, shpërthimet për nxjerrjen e tij janë gati për të filluar. Xeherorët e hekurit formojnë gurë shumë të mëdhenj, shpeshherë në formatin e shkëmbinjëve. Duke përdorur eksplozivë, bëhet ndarja e këtyre masave të mëdha të hekurit të papastër të cilat tanimë mund të mblidhen nga eskavatorë të mëdhenj, kapaciteti i të cilëve shkon deri në 65 ton. Me anë të kamionëve të mëdhenj hekuri shkon menjëherë në fabrikat e përpunimit. Secili prej kamionëve mund të mbajë deri në 250 ton mineral. Në platformën e përpunimit, hekuri kalon në një sërë makinerish, të cilat bëjnë ndarjen dhe copëzimin e tij: Në fillim, sapo hyn në platformë, hekuri shtypet për tu copëtuar. Hekuri i shtypur nën presionin e makinerive, së pari lahet me ujë të bollshëm, derisa ti hiqen papastërtitë e dukshme. Pastaj, hekuri, i cili përsëri ka papastërti ndahet nga materialet jomagnetike në një makineri që shërben si magnet. Në disa miniera, nëpërmjet procesit të pluskimit në uje, bëhet pastrimi i mëtejshëm i hekurit nga silici(rëra). Pas këtyre proceseve, hekuri me përqendrim më të lartë thahet në makineri të veçanta. Në cilindra të mëdhenj rrotullues, hekuri ndahet në copa shumë të vogla sferike, të cilat mbahen të ngrohta për të mos lejuar veprimin me faktorë të jashtëm. Produkti përfundimtar përmban hekur të pastër deri në 65% dhe të gatshëm për tu përpunuar më tej në furrnaltat e nxehta, drejt të cilave shkon me anë të vagonëve të mëdhenj në rrugë tokësore ose detare(në shumicën e rasteve).
4. Në video tregohet nje furrnaltë dhe mënyra se si krijohet hekuri i pastër (jo 100%) nga procese të shumta. Video pasqyron në mënyrë më të saktë dhe më të qartë mënyrën e ndërtimit dhe funksionimit të furrnaltës. Ky është fundi i furrnaltës, vendi ku krijohet flaka dhe digjet oksigjeni. Pjesa e sipërme e furrnaltës, është edhe vendi i “furnizimit”. Këtu hidhen reagentët: papastërti të hekurit (xeheror, zakonisht hematit, Fe2O3) gur gëlqeror (karbonat kalciumi, CaCO3) qymyr (karbon, C) Këtu hidhet ujë, i cili vendon në lëvizje turbinat, të cilat pompojnë ajër(oksigjen) brenda furrnaltës. Ajri i nxehtë(oksigjen) hyn në furrnaltë nga kanalët e poshtëm. Ky ajër digjet në flakët e furrnaltës. Këtu oksigjeni vepron me karbonin për të formuar dioksidin e karbonit (CO2).C+O2→CO2 Nën nxehtësinë e prodhuar në furrnaltë, guqi gëlqeror shpërbëhet sipas reaksionit:CaCO3→CaO + CO2 Dioksidi i karbonit vepron me karbonin dhe jep monoksidin e karbonit (CO).C + CO2→2CO Monoksidi i karbonit redukton oksidin e hekurit (III) dhe vete oksidohet në dioksid karboni:Fe2O3 + 3CO→2Fe + 3CO2 Dioksidi i karbonit largohet si gaz i humbur gjatë reaksionit. Hekuri mblidhet në fund të furrnaltës në formë të lëngët, edhe pse jo 100% i pastër.