lekts 2

1. Сүү боловсруулах үйлдвэрийн ажилтан ангийн
багш: С.Гантуяа

2. Сүүнд анхан шатны боловсруулалт хийх
ГШҮ:
Сүү хүлээн авах

3.  Үнээг гараар болон саалтуураар саах болон сүүнд
анхан шатны боловсруулалт хийх хадгалах тээвэрлэх
аргыг эзэмшүүлэх

4.  Үнээ саах, бэлтгэн
нийлүүлэх үед
анхаарах хүчин зүйлс
 Сүүнд анхан шатны
боловсруулалт хийх,
хадгалах, тээвэрлэх
 Сүү боловсруулах цех
байгуулж ажиллах
зөвлөмж

5.  Саальчны ариун цэвэр
 Сүүний хувин сав, шүүлтүүр,
төхөөрөмжийн ариун цэвэр
 Гараар саах арга ажилбар
 Цахилгаан саалтуурын
төхөөрөмж ашиглан саах
арга
 Үнээг саахын өмнө, саах явц,
саасны дараа баримтлах 12
алтан дүрэм
АГУУЛГА ОЛЖ АВАХ МЭДЛЭГ
Сүү бохирдох эх сурвалж
Гараар хэрхэн зөв саах
Саалтуурын төхөөрөмжөөр
саах үйл явц
Анхаарах хүчин зүйлүүд

6. Үнээний дэлэнгээс 1
дусал сүүнд – 1000 бичил
биетэн орно.
Сүү хүлээн авах үед
2000 – 80000 бичил
биетэн
Тээвэрлэлтийн явцад
2000 бичил биетэн
Сүү саах үед ариун
цэврийн шаардлага
хангаагүй тохиолдолд
10000 бичил биетэн
Технологийн явцад 20000
бичил биетэн
Бидон савнаас 1000
бичил биетэн

7.  ¯íýýã ñààõààñ ºìíº äýëýí, õºõèéã óãààæ, öýâýð
äààâóóãààð àðчèæ õàòààõ
 Äýëýí, õºõèéã öýâýðëýõ çîðèóëàëòûí àëчóóð, äààâóó
õýðýãëýõ
 Ñààëèéí õóâèí, ñàâûã ñàéòàð óãààæ, öýâýðëýñýí áàéõ
 Ñààëüчèí õóâèéí àðèóí öýâðèéã ñàõèõ
 Ñààìûí ýõíèé óчèãèéã òóñãàé ñàâàíä ñààæ àâàõ

8. Саальчины ариун цэвэр
Сүүний эрүүл ахуй, ариун цэврийн байдал нь юуны өмнө
саальчны хувийн ариун цэврээс эхэлнэ.
Саалинд гарахын өмнө гараа сайтар угааж цэвэрлэсэн
байх шаардлагатай.
Саальчны биед идээт үрэвсэл үүссэн, гэдэс дотор
эвгүйтсэн эсвэл гэр бүлийн дотор буюу өөрт нь хурц
халдварт өвчин илэрсэн үед мал саах, сүүн бүтээгдэхүүн
боловсруулах ажиллагаанд оролцохоос татгалзаж эмчид
үзүүлэх шаардлагатай.
Учир нь сүүгээр дамжуулан бусад хүмүүст өвчин тараахаас
сэргийлэх нь хувь хүний үүрэг. Гадны хог хольц нь сүүний
чанарт мөн нөлөөлнө. Саалийн хугацаанд малын арьс,
дэлэнгээс сүүнд их хэмжээний бохир / бичил биетэн, үс,
шороо, гэх. мэт / орох эх сурвалж болно.

9. Сүүний хувин сав, төхөөрөмжийн ариун цэвэр
Сүү саах, боловсруулах, тээвэрлэх явцад хувин саванд үлдсэн
сүүнд их хэмжээний бичил биетэн үржинэ. Энэ нь улмаар сүү гашлах
нөхцөлийг бүрдүүлдэг.
Сүүний хувин сав, төхөөрөмжийг ашигласан даруйд угаах, ариутгах
шаардлагатай.
Саалийн хувин саванд тогтсон өнгөрийг хусаж арилгах хэрэгтэй.
Өнгөрт хэдэн саяас тэрбум хүртэл бичил биетэн үржинэ. Хувин
савыг эхлэээд хүйтэн усаар зайлж дараа нь зориулалтын бодисоор
угаана. Төгсгөлд нь бүлээн усаар сайтар зайлна.
Металл сав, төхөөрөмжийг содын 0,5%, натрийн шүлтийн 0,15%
уусмалаар, модон хувин, содын 1% уусмалаар тус тус угаана. Үүний
зэрэгцээ саалийн хувин савыг ариутгах / бичил биетнийг устгах/
шаардлагатай бол 95 градусаас доошгүй температуртай халуун
хэрэглэж болно.
Сүү шүүх, сав арчих самбай, алчуур зэрэг даавуу эдлэлийг эхлээд
бүлээн усаар сайн зайлж дараа нь шүлтийн хольцтой халуун усаар
угаах юмуу эсвэл буцалгаад хатаана.

10. Сүүг сайтар шүүх
шаардлагатай
Ñ¿¿ã ñààõ, äýëýíã àð÷èõ
ãýýä 2 òóñäàà õóâèí
õýðýãëý. Õýðýâ ìàë îëîíòîé
áîë ìàë á¿ðèéí äýëýíã
óãààõäàà óñàà ñîëèõ
õýðýãòýé.

11.  Ñààëèéí õóâèí ñàâ ñóóëãûã çºâõºí ñ¿¿íèé çîðèóëàëòààð
àøèãëàõ
 Ñààëèíä ñòàíäàðòûí øààðäëàãà õàíãàñàí çýâýðäýãã¿é ãàíãààð
õèéãäñýí õóâèí ñàâ àøèãëàõ
 Ñààæ äóóññàíû äàðàà õºõèéã èîäûí óóñìàëä ä¿ðæ àðèóòãàõ
 Ñààñàí ñ¿¿ã òàãëàæ õàäãàëàõ
 Ñ¿¿ã õàäãàëàõààñ ºìíº ìàðëü, äààâóó, ø¿¿ëò¿¿ðýýð ø¿¿õ áà
ø¿¿õ ìàòåðèàëûã õýðýãëýõýýñ ºìíº áà äàðàà íü óãààæ, íàðàíä
õàòààõ
 Äóëààí, ãýðëèéí íºëººãººð ñ¿¿ àìàðõàí ãàøèëäàã óчèð
òýýâýðëýõýýñ ºìíº ñýð¿¿í ãàçàð òàãëàæ õàäãàëàõ

12. Гараар саах ажилбар
Үнээг саах
ажиллагаа нь
дэлэнг бүлээн
усаар угааж арчих,
иллэг хийх, бүлээн
усанд норгосон
алчуураар жин
тавих, саах,
саасны дараа
дахин иллэг хийх
гэсэн дэс
дараалалтай
бөгөөд үүнийг
баримталж чадвал
дэлэнгийн
ажиллагаа, сүүний
чанарт сайнаар
нөлөөлнө.

13. Цахилгаан саалтуур ашиглан сүү саах ажилбар
Саалтуурын төхөөрөмжөөр саасан сүүг
шууд хувинд эсвэл дамжуулах хоолойгоор
сүү хадгалж, хөргөх зориулалтын
резервуарт юүлнэ.
Сүүгээр дүүргэгдсэн хувингуудыг зөөж
тээвэрлэх хүнд хүчир ажлыг хөнгөвчилсөн
сүүний зориулалтын шугам хийж болно. Энэ
шугамыг ашигласнаар сүүг үнээний
дэлэнгээс шууд сүү хадгалах саванд битүү
системээр дамжуулан оруулах бөгөөд ариун
цэвэр эрүүл ахуйн хувьд давуу талтай юм.
Үнээ саах битүү систем нь цахилгаан
саалтуураас гадна сүү дамжуулах хоолой,
хутгуур бүхий сүүний савнаас бүрдэх ба
саах үед гаднаас агаар орохооргүй
битүүмжлэл сайтай байдаг. Агаар орвол
сүүний чанарт нөлөөлнө.

14. Үнээг саахын өмнө, саах явц, саасны дараа баримтлах
12 алтан дүрэм
Саахын өмнө:
1. Дэлэнгийн байдалд тогтмол
хяналт тавих
2. Саах дараалал 3. Гал уураг сүүтэй үнээ
байгаа эсэх
4. Дэлэн, хөхийг цэвэрлэх
Саах үед:
5. Саах системээ шалгах 6. Саалтуурын бортгыг углах 7. Саалийн үеэр хүний
хөдөлгөөнийг хянах
8. Саалтуурын хундага зөв
углагдсан эсэхийг шалгах
Саасны дараа
9. Саалт бүрийн дараа ариутгал
тогтмол хийх
10. Саалтын дараа сүүний
тоног төхөөрөмжийг шууд
цэвэрлэх
11. Сүүг зохих ёсоор нь
хөргөх
12. Сүүний чанар,
саалтуурын тоног
төхөөрөмийн чанарын
хяналтыг тогтмол хийж байх.

15.  Сүүнд анхан шатны
боловсруулалт хийх
үндэслэл
 Сүүг шүүх ба цэвэрлэх
 Сүүг хөргөх
 Сүүг тээвэрлэх
АГУУЛГА ОЛЖ АВАХ МЭДЛЭГ

16.  “Ò¿¿õèé ñ¿¿” - дөнгөж саасан, дулааны
боловсруулалт хийгдээгүй, шинэхэн ñààìûã õýëäýã.
Түүхий с¿¿н дэх бичил биетний òîî нь сүү ñààõ, àíõàí
øàòíû áîëîâñðóóëàëò õèéõ үеийн ýð¿¿ë àõóé, ариун
цэврийн т¿вшин, ялангуяа ñààëòóóðûí òîíîãëîë, øóãàì
õîîëîé, ñàâ, ñóóëãà, ñ¿¿ õàäãàëàõ, òýýâýðëýõ
õýðýãñëèéí öэвэр, эсэхийг èëýðõèéëíý.
 Сүү íü бичил биетнээр дотоод, гадаад 2 ýõ ¿¿ñâýðýýñ
бохирддог.

17. сүү яагаад гашилдаг вэ?
Сүү нь бичил биетэн үржих хамгийн тохиромжтой орчин байдаг
нь гаднаас шинээр саасан сүүнд их хэмжээгээр бичил биетэн
орж үржиж байгаатай холбоотой юм. Гаднаас гэдэг нь дэлэн,
саальчны гар, саалийн сав суулга, зэл, саалийн байр, бууц,
агаар ...г.м саасаны дараа сүүтэй харьцаж байгаа бүхий л
зүйлээс бохирдохыг хэлж байгаа юм.
Гадны бохирдлоос сайн хамгаалж чадвал сүү нь дөнгөж
саасаны дараа 2 цаг орчим өөрөөсөө бичил биетэн нэмж
үржихгүй өөрийгөө ариусгах үнэт чанартай байдаг ба энэ
хугацаанд шүүж, хөргөж чадвал 72 хүртэл хугацаагаар түүхий
сүүний амьдрах хугацааг уртасгаж чадна.

18.  ĺíãºæ ñààñàí ñ¿¿íä ãàäíààñ îðñîí áèчèë áèåòíèé
ºñºëò, ¿ðæëèéã çîãñîîõ, áàêòåðèöèä ¿åèéí ¿ðãýëæëýõ
õóãàöààã óðòàñãàõ çîðèëãîîð ñ¿¿ã õºðãºäºã.
 ĺíãºæ ñààñàí т¿¿хий сүү нь элдэв бичил биетний
өсөлт, үржлийг саатуулан зогсоох, тэр ч áàéòóãàé
хэсэгчилэн устгах чанартай байдаг. Үүнийг сүүний
бактерицид буюу бактерийн эсрэг үйлчлэх чанар
гэнэ.
 Бактерицид чанар нь зөвхөн түүхий сүүнд, тэгэхдээ
саасны дараа тодорхой хугацаанд үйлчилдэг.
Ñ¿¿ã ÿàãààä õºðãºäºã âý.

19. Сүүг хадгалах
температур, оС
37 30 25 10 5 0
Бактерицид үеийн
үргэлжлэх хугацаа, цаг
2 3 6 24 36 48
Сүүнд бичил биетэн их байх тусам бактерицид үеийн
үргэлжлэх хугацаа богино бөгөөд өөр хоорондоо урвуу
хамааралтай байна. Сүүн дэх бактерийн òîî хэдэн мянгаар
нэмэгдэхэд нэг ижил температурт бактерицид үеийн
үргэлжлэх хугацаа 2 дахин багасдаг байна.

20. 1. Ñ¿¿ áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð¿¿ä àæèëëóóëàõ
2. ªã뺺, îðîéí ñààìèéã òóõàé á¿ð õ¿ëýýí àâàõ
3. Ñ¿¿íä àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò õèéõ / ø¿¿õ, õºðãºõ,
õàäãàëàõ /
4. Ôåðìåð , ìàëчäààñ õ¿ëýýí àâñàí ñ¿¿íèé ¿íèéã чàíàðûí
ÿëãàâàðòàé ¿íýýð òîîöîæ àâàõ
5. Ñ¿¿ òýýâýðëýõ çîðèóëàëòûí àâòîöèñòåðíýýð
纺âºðëºõ.

21.  Сүү боловсруулах үйлдвэрүүдийн амин
чухал зүйл нь түүхий сүүний чанар.
 Сүү бэлтгэлийн тогтолцоо – сүү саах, хүлээн
авах, шүүх хөргөх,хадгалах, тээвэрлэх
бүхий л арга ажилбаруудын цогц ажиллагаа
юм.

23. Сүүний хөргөлтийн танкны загвар

24.  Сүүний бактерицид чанар гэж юу вэ.?
 Сүүг ягаад хөргөдөг вэ?
 Түүхий сүү гэж юу вэ?

25.  Дөнгөж саасан түүхий сүү нь элдэв бичил биетний
өсөлт үржлийг саатуулан зогсоох тэр ч байтугай
хэсэгчилэн устгах чанартай байдаг Үүнийг
бактерицид буюу бактерийн эсрэг үйлчлэх чанар
гэнэ.
 ĺíãºæ ñààñàí ñ¿¿íä ãàäíààñ îðñîí áèчèë áèåòíèé
¿ðæëèéã çîãñîîõ, áàêòåðèöèä ¿åèéí ¿ðãýëæëýõ
õóãàöààã óðòàñãàõ çîðèëãîîð ñ¿¿ã õºðãºäºã.
 дөнгөж саасан,сүү дулааны боловсруулалт
шинэхэн ñààìûã õýëäýã.