More Related Content Similar to E m.sp713, lesson4 Similar to E m.sp713, lesson4 (15) 2. Онолын үндэс
• Хүнс дэх хоолны найрлага Хооллолтын үр нөлөө нь их
идсэнээр бус, харин хүнс хоолонд
органик /нүүрс ус, өөх тос, агуулагдах биологийн идэвхит
уураг, амин дэм, фермент/ ба хүчин зүйлсээр илэрхийлэгдэнэ.
органик бус /ус, эрдэс бодис/
нэгдэл, бодисуудаас бүрдэнэ.
• Гэдэсний ашигтай
микрофлорын эх үүсвэр
болдог
• Аминхүчил, тосны хүчил,
аминдэм нүүрс ус зэрэг
нэгдлүүд, макро-, микроэрдэс
бодисын солилцоонд чухал
үүрэгтэй, ашигтай биетнийг
бүхэлд нь биологийн идэвхит
хүчин зүйлс гэнэ.
3. Хооллолт зүй-байгалийн хууль
• Ýíåðãè
çàðöóóëàëò,
íºõºëòèéí õóóëü
• Áèîëîãèéí
èäýâõèò хүчин
зүйлсийн
õýðýãöýý,
õàíãàëòûí õóóëü
• Эсийн мөхөл,
нөхөн
төлжилтийн
хууль
4. Хүнс, хоолны үнэлгээ
• Тэжээллэг чанар:
бүтээгдэхүүний
найрлага дахь уураг,
тос, нүүрс усны
агууламжаар
• Биологийн үнэт
чанар: аминхүчил,
тосны хүчлийн a b c
бүрэлдэхүүн,
аминдэм, эрдэс
бодисын агууламжаар
• Физиологийн үнэт
чанар: бодисын
солилцоог дэмжигч
бодисууд, ашигтай
бичил биетний
агууламжаар
5. Хооллолтын шинжлэх ухааны
үндэс
• Зөв хîîëîëòûí òàëààð Äîðíûí áîëîí Азийн загвар Америк загвар
Åâðîïûí îðíóóäûí ¿çýë áàðèìòëàë,
áîäëîãî íü óëàìæëàëààñ
øàëòãààëàí õàðèëöàí àäèëã¿é
áîëîâ÷ õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéã öºì
áîëãîäãîîðîî íèéòëýã
• Õ¿íñ õîîëíû õýðýãëýýã õóâü õ¿íèé
øèíæ òºðõ, îíöëîãò çîõèöóóëäàã
“èíü-ÿí” îíîëûã Äîðíûí îðíóóäàä
áàðèìòàëäàã
• Åâðîïîä á¿òýýãäýõ¿¿íèé
íàéðëàãûã çîõèöóóëàõ çàìààð
õîîë, óíäûã õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéã
äýìæèã÷ õ¿÷èí ç¿éë áîëãîõûã
çîðüæ áàéíà.
• Зөв õîîëîëòûí çàð÷ìûã
õýðýãæ¿¿ëýõýä òºðèéí áîäëîãî,
¿ é ë äâýðë ýã÷-õýðýãë ýã÷-òºðè é í
õàðè ë öààã çîõè öóóë àõ õóóë ü,
çîõèöóóëàõ ¿éë÷ëýëòýé
á¿òýýãäýõ¿¿íèé òóõàé íèéòëýã
îéëãîëò, øààðäëàãûã òîäîðõîéëñîí
ñòàíäàðò ìàíàéä çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé.
6. Хүнс хоол-эрүүл мэнд
• Õ¿íñíèé çºâ õýðýãëýý íü ýð¿¿ë
ìýíäýä ÷óõàë íºëººòýé áîëîõûã
Ãèïïîêðàò, Ãàëåí, Àâèöåííà çýðýã
ýðòíèé àëäàðòàé ýì÷ íàð
ñóðãàжээ
• Мîíãîë ñóðãààë : “т ааруулбал
эм , т ааруулахг үй бол т ам ”
• Õîîëíû äýãýý õ¿í ººðºº
çîõèöóóëäàã ó÷ðààñ ýð¿¿ë
ìýíäèéí õàðèóöëàãûí 90% -èéã
õóâü õ¿í õàðèóöàíà.
• Х¿íд 1 00 гаруй биологийн
идэвхит бодис шаардлагатай, òýí
õàãàñ íü ¿ë îðëîãäîõ)
• Èéì ó÷ðààñ ýð¿¿ë áàéõäàà çºâ
õîîëëîõ ¸ñòîé.
7. Хүнс хоолны зохицуулалт
Хүнс хоолыг Зориулалтын хүнс хоол
сонгон
зохицуулахад
хүний онцлогийг
харгалзана:
Нас, хүйс, удам
угсаа
Ажил,
амьдралын хэв
шинж
Эрүүл мэндийн
онцлог Илчлэг багатай
Өвчтөний
Бүс нутгийн
экологийн сурагчийн
онцлог
8. Биологийн идэвхит хүчин зүйлс
Хүчин зүйлсийн нэр Эх үүсвэр
1. Эслэг Үр тариа, хивэг, жимс, ногоо
2. Аминдэмүүд Мах, сүү, цагаан идээ, жимс, ногоо
3. Эрдэс бодис Бүх төрлийн хүнсний зүйлс, ус
4. Тосны ханаагүй хүчил Загас, далайн бүтээгдэхүүн,
ургамлын гаралтай тос
5. Үл исэлдүүлэгч бодис Аминдэм А,Е,С болон зэс, цайр,
магни, селен агуулсан бүтээгдэхүүн
6. Пребиотик бодис Фрукто-, галактоолигосахарид
агуулсан бүтээгдэхүүн
7. Пробиотик бичил биетэн Тараг, хоормог, айраг, бяслаг,
соёолсон үр тарианы ундаа, зууш
9. Эслэг
усанд уусч, цэлцэн үүсгэдэг:
Эслэгийн үйлчлэл пектин, камеди,
гемицеллюлозын зарим фракц
усанд үл уусдаг, харин өөрийн
хэлбэрээ хадгалан хөөдөг:
целлюлез, лигнин,
гемицеллюлезийн хэсэг
14. Пребиотик бодисууд
– Фруктозо-
олигосахаридóóä лактулоз
– Галакто-
олигосахаридóóä
– Лактулоз
– Лактитол
– Инулин
Сүү, шар усыг 1 00С-аас
дээш температур байлгахад
лактозаас лактулоз,
лактулозолизин үүсч,
шарангуй өнгөтэй болно.
Монгол ээзгийн шаргал өнгө
нь үүнтэй холбоотой
16. Пробиотик бичил биетүүд
– L actobacilli
• L . acid ophilus
• L .casei
• L . d elbrueckii subsp. bulgaricus
• L . reuteri
• L . brevis
• L . cellobiosus
• L . curvatus
• L . ferm entum
• L . plantarum lactobacteria
– Gram-positive cocci
• L actococcus lactis subsp. crem oris
• Streptococcus salivarius subsp.
therm ophilus
• Enterococcus faecium
• S. d iaacetylactis
• S. interm ed ius
lactococcus
Bifidobacteria:
» B . ad olescentis
» B . anim alis bifidobacteria
» B . infantis
» B . longum
» B . therm ophilum , B. bifid um
18. Жишсэн дундаж нэг хүний
хоногийн хэрэглээ
Бүтээгдэхүүний Зөвлөмж хэмжээ
нэр / г, мл /
2001
2007 2007зөв.,%
1. Мах, махан 230 243.0 250.0
бүтээгд. 108.7
2. Гурил, гурилан 380 276.0 351.0
бүтээгд 92.4
3. Сүү, цагаан идээ 340 252.0 404.5
119.0
4. Цөцгийн тос 27 6.0 13.1
48.5
5. Төрөл бүрийн 45 39.0 62.5
будаа 138.8
6. Чихэр саахарын 60 30.0 55.9
зүйл 93.2
7. Загас 4 6.0 00
00
8. Өндөг, шир 7 0.02 0.06
0.86
9. Төмс 120 66.0 108.5
90.4
10. Хүнсний ногоо 200 42.0 65.8
32.9
11. Жимс 280 10.0 23.0
8.2
12. Ургамлын тос 25 15.0 19.7
78.8
19. Хэрэглээнээс хийх дүгнэлт
Давуу тал Сул тал
Мах, сүү, будааны • Загас, өндөг,
хэрэглээ жимсний хэрэгцээ
зөвлөмжөөс илүү ойрын үед хангагдах
Гурил, төмс, чихрийн төлөвгүй
хэрэглээ ойрын үед • Хүнсний ногооны
хангагдах төлөвтэй хэрэглээ бага
Хэрэглээнд амьтны • Аминдэм, тосны
уургийн эх үүсвэр ханаагүй хүчил,
давамгайлсан эслэг, зарим бичил
хэвээр байгаа эрдэс бодисын
дутал
20. хоногийн хэрэглээ-хот, хөдөөд
2007 оны байдлаар
Хүнсний сагс Хоногийн Хотод Хотод Хөдөөд Хөдөөд
хэрэгцээ*
Хэрэглээ Хангамж Хэрэглээ Хангамж
/г, мл/
/г, мл/ /%/ /г, мл/ /%/
Мах махан 230 92.9
бүтээгдэхүүн 13.8 92.8 27.3
Гурил, гурилан 380 90.0
бүтээгдэхүүн 42.1 42.1 0.0
Сүү, цагаан идээ 340 67.7
30.2 11.8 80.0
Цөцгийн тос 27 48.7
3.1 .6 4.4
Саахар, чихрийн 60 82.2
зүйл 9.3 9.2 8.6
Төрөл бүрийн 45 138.8
будаа 2.5 2.5 38.8
Төмс 120 112.4
34.9 8.9 5.8
Хүнсний ногоо 200 44.4
8.8 6.2 8.1
Ургамлын тос 25 79.6
9.9 .7 8.8
Жимс, жимсгэнэ 280 21.1
9.1 2.8 1.7
Загас, загасан 4 -
бүтээгдэхүүн 0 .0
7 0.1 1.5 - -
Өндөг
21. Зарим дүгнэлт
Хотын хэрэглээ Хөдөөгийн хэрэглээ
Будааны хэрэглээ Зөвлөмжөөс мах
их, төмс, ногооных 27.3%, сүү 80% илүү
дээшилж байна байгаа нь амьтны
Махны хэрэглээ гаралтай уургийн
зөвлөмжид ойртож хэрэглээг нэмэгдүүлсэн
байгааг ч цагаан сайн талтай
идээнийх Төмсний хэрэглээ
хөдөөгийнхөөс 9 хотынхоос 1.7
дахин бага байна дахин,хүнсний
Боломж байгаа ч ногооных 2.5 дахин,
загас, өндөг маш ургамлын тосных 4.2
бага хэрэглэдг дахин тус тус бага
