Sistemi diellor eshte sistem i organizuar planetesh te cilet sillen rreth diellit. Sistemi diellor eshte nje sistem planetare i perbere nga trupa qiellore te ndryshem qe ndahen ne orbita nga forca e gravitetit te yllit tone, eshte i perbere nga nente planete dhe 166 hent e tyre , nga tre planete xhuxhe dhe 4 henat e tyre he nga miliarda yje. Planetet e sistemit diellore jane: Merkuri, Aferdita, Toka, Marsi, Jupiteri, Saturni, Urani, Neptuni Zbulimi dhe Eksplorimi Ndertimi i sistemit diellor Planetet dhe henat e tyre Satelitet Natyrore Modeli Heliocentrik 10 fakte mbi sistemin diellor FALEMINDERIT!

1. TEMA: SISTEMI DIELLOR
NENTEMA: ELEMENTET E SISTEMIT TONE
DIELLOR
LENDA: FIZIK
KLASA: X-4
PUNOI: ELIZA SINAJ
PROJEKT

2. SISTEMI DIELLOR
 Sistemi diellor është sistem i organizuar planetësh,
të cilët sillen rreth Diellit. Sistemi diellor është një
sistem planetar i përbërë nga trupa qiellorë të
ndryshëm që mbahen në orbita nga forca e
gravitetit të yllit tonë, Diellit. Është i përbërë nga
nëntë planetë dhe 166 hënat e tyre, nga tre planetë
xhuxhë Ceresi, Plutoni, Erisi dhe katër hënat e tyre,
dhe miliarda trupa të vegjël. Këtu bëjnë pjesë trupat
e Rripit të Kuiperit, disa dhjetëra mijëra asteroidë, një
numër i pacaktuar por me siguri shumë të
madh kometash, meteoritësh, dhe pluhuri ndëryjor.

3.  Planetët e sistemit diellor sipas largësisë nga
dielli
janë: Mërkuri, Afërdita, Toka, Marsi, Jupiteri, Sat
urni, Urani , Neptuni dhe Plutoni. Prej këtyre
tetë planetëve gjashtë prej tyre kanë satelitë
natyrorë të emërtuar zakonisht "hëna" sipas
emrit të Hënës së Tokës, dhe secili prej
planetëve të jashtëm është i rrethuar nga rrathë
planetarë prej pluhuri dhe grimcash të tjera. Të
gjithë planetet, përveç Tokës, janë emëruar
sipas perëndive dhe perëndeshave
të mitologjisë greko – romake.

5. ZBULIMI DHE EKSPLORIMI
 Për një kohë të gjatë në histori, njerëzimi nuk e
ka njohur ose kuptuar konceptin e Sistemit
diellor. Shumica e njerëzve deri në mesjetën e
vonë–Rilindje besonin se Toka ishte e
palëvizshme në qendër të Gjithësisë dhe
kategorikisht e ndryshme nga objektet hyjnore
apo etere që lëviznin përmes qiellit. Edhe
pse filozofi grek Aristarku i Samos kishte
spekuluar në një riorganizim heliocentrik
të kozmosit, Nikola Koperniku ishte i pari që
zhvilloi një sistem
heliocentrik matematikor parashikues.

7. ZBULIMI DHE EKSPLORIMI
 Në shekullin e 17-të, Galileo Galilei, Johannes
Kepler dhe Isaac Newton zhvilluan një kuptim
të fizikës që çuan në pranimin gradual të idesë se
Toka lëviz rreth Diellit dhe se planetet qeverisen nga
të njëjtat ligje fizike që qeverisin Tokën. Shpikja e
teleskopit solli zbulimin e planeteve dhe hënave të
tjera. Përmirësimet të teleskopeve dhe përdorimi i
anijeve pa pilot kanë mundësuar hetimin e
fenomeneve gjeologjike, të tilla si malet, krateret,
fenomenet meteorologjike sezonale, si retë, stuhitë e
pluhurit dhe kapelet e akullit në planetët e tjerë.

8. NDËRTIMI I SISTEMIT DIELLOR
 Dielli është ylli në qëndër të sistemit diellor që
prodhon dritë e nxehtësi (elmente të
domosdoshme për jetën në tokë). Toka dhe
trupat e tjere qiellore të sistemit diellor (duke
përfshirë planetet, asteroidet, meteoritet,
kometat dhe pluhurin kozmik) rrotullohen rreth
diellit (revolucioni) dhe boshtit te vet (rrotacioni).
Dielli përbën 99% të masës së sistemit diellor.
Energjia diellore mbështet pothuaj të gjithë jetën
në tokë nëpërmjet fotosintezës që nga shfaqja e
organizmit të parë.

9. NDËRTIMI I SISTEMIT DIELLOR
 Njerëzit e përdorin energjinë diellore për
ndriçim, ngrohtësi, rritjen e të korrave dhe
për shndërrimin e fuqisë diellore në energji
elektrike. Nxehtësia e krijuar nga dielli
përcakton klimën (moti) dhe ndërrimin e
stinëve në tokë, pra dielli është element i cili
mundëson jetën dhe zhvillimin e saj normal
në tokë. Shenja astronomike e diellit është
☉.

10.  Rreth 71% e masës së diellit është hidrogjen,
27% është helium, dhe pjesa tjetër 2% përbëhet
nga sasi të vogla elementesh të rënda. Mosha e
diellit është rreth 4.6 miliardë vjet dhe ai është
pothuajse në gjysmën e ciklit të tij të zhvillimit
gjatë të cilit ndodh proçesi kimik i shndërrimit të
hidrogjenit në helium. Gati 5 milionë ton lëndë
diellore kthehet në energji çdo sekondë brenda
bërthamës së diellit, duke prodhuar neutrino dhe
rrezatim diellor. Pas rreth 5 miliard vjetësh dielli
do të shndërrohet në fillim në një gjigand të kuq
dhe pastaj në një xhuxh të bardhë, duke krijuar
një mjegullnajë planetare.

11. PLANETËT DHE TOKA
 Planetët në Sistemin Diellor ndahen në dy
kategori: planetë të ngurtë (Mërkuri, Afërdita,
Toka dhe Marsi) të cilët janë shkëmborë dhe
planetët e gaztë (Jupiteri, Saturni,Urani dhe
Neptuni) të cilët kanë përmasa më gjigande dhe
kanë përbërje të gaztë.(psh helium, hidrogjen
etj)
 Planëtet tokësore ndodhen më afër Diellit dhe
janë relativisht të vogla. Ato mbështillen nga një
qendër e ngurtë "trualli" që u jep kuptim
emërtimit të tyre. Janë mjaft të dendura dhe
përmbajnë shumë pak hidrogjen dhe helium.

12. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Mërkuri është planeti më i afërt me Diellin
dhe gjithashtu planeti më i vogël në Sistemin
Diellor. Mërkuri kryen orbitën rreth Diellit një
herë në 87.969 ditë duke kompletuar tre
rrotullime rreth aksit në çdo dy orbita.
Teknikisht Mërkuri është një objekt shumë i
shndritshëm, por ai ështe i vështirë të shihet
sepse Dielli e pengon shumë dritën e tij të
duket qartë.

13. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Aferdita është planeti i dytë më afër
Diellit dhe i pesti për madhësinë e tij. Pas
Diellit dhe Hënës, Venusi është objekti më i
ndritshëm në hapësirë nga këndvështrimi i
Tokës. Venusi është cilësuar si planet inferior
kur shihet me teleskop nga Toka.

14. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Toka (lat: Terra) është planeti i tretë i sistemit
tone Diellor. Toka është rreth 4.55 miliardë
vjet e vjetër dhe i vetmi planet në Sistemin
tonë Diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka
vetëm një satelit natyrorë: Hënën. Supozohet
që krijimi i Tokës erdhi si rezultat i ngjarjeve
që pasuan Big Bang-un.

15. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Marsi është planeti i katërt nga Dielli dhe i
shtati për nga madhësia. Rrotullimi i tij rreth
vetës zgjatë 24 orë dhe 39 minuta, ndërsa
rrotullimi rreth Diellit 687 ditë. Marsi ka dy
Hëna ose siç quhen ndryshe
Satelitë të vegjël që rrotullohen rreth tij. Marsi
(greqisht:Ares) është Zoti i luftës.
Planeti ndoshta e mori këtë emër për shkak
të ngjyrës së kuqe për këtë Marsi është
referuar disa herë si Planeti i Kuq.

16. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Jupiteri është planeti i pestë nga Dielli dhe më i
madhi nga të gjithë tjerët në galaktikën “Rruga e
Qumështit”. Jupiteri është më shumë së dy herë
më i madh së sa planetët e tjerë dhe 318 herë
më i madh së sa Toka. Jupiteri ka 63 Hëna ose
siç quhen ndryshe Satelitë që rrotullohen rreth
tij. Shumica prej tyre janë shumë të vegjël në
krahasim më disa nga Hënat e mëdha. Jupiteri
(Zeus për grekët) ishte mbreti i Perëndive, princi
i Olimpit dhe mbrojtës i shtetit romak

17. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Saturni është një planet i Sistemit Diellor. Ai
është planeti i gjashtë për nga largësia nga
Dielli. U emërtua sipas zotit romak Saturnus,
i quajtur Kronos në mitologjinë greke. Simboli
i Saturnit është ♄, që është simboli i drapërit
të Saturnusit.

18. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Urani është planeti i 7-të nga Dielli dhe i 3-ti
më i madh (më diametër). Urani është më i
madh në diametër por më i vogël në peshë
së Neptuni. Urani është Perëndi e lashtë
grekë e qiejve. Urani ishte i biri dhe shoku i
Gaia, babai i Cronus (Saturni), e Cyclopes
dhe Titans (paraardhësit e Perëndive
Madhështorë). Urani kishte qënë parë shumë
herë më parë, por injoruar thjesht si një yll
tjetër.

19. PLANETET E SISTEMIT DIELLOR
 Neptuni është planeti i tetë në Sistemin
Diellor. Është emërtuar sipas Neptunit që
ishte Përëndia e detrave dhe ujit te
rrjedhshëm.Neptuni është planeti i tetë për
largësinë nga Dielli në Sistemin tonë Diellor.
Ai është planeti i katërt më i madh nga
diametri dhe i treti më i madh nga masa.
Neptuni peshon 17 herë më shumë se masa
e Tokës.

20. SATELITËT NATYRORË
 Satelitët natyrorë janë trupa që rrotullohen
rreth planetëve. Deri në vitin 1970 njiheshin
vetëm 32 satelitë, sot numri i tyre është mbi
60. Hëna është sateliti natyror i Tokës. Ajo nuk
ka atmosferë dhe nuk ka aktivitet gjeologjik. Në
diskun e hënës dallohen dy tipa sipërfaqesh:
zonat e ndricuara "kontinentet" që janë zona me
kratere të madhësive e thellësive të ndryshme
dhe zonat e errta, "detet" që janë zona të
sheshta. Faqja e fshehur e hënës është
eksploruar me sonda hapësinore.

21. SATELITËT NATYRORË
 Dy satelitët e vetëm të Marsit
quhen Fobos dhe Deimos. Janë shumë të
vegjël kanë forma të parregullta, gjendën shumë
afër Marsit, nuk kanë atmosferë dhe asnjë
aktivitet gjeologjik, kanë ngjyrë shumë të errët.
 Jupiteri ka 17 satëelitë, ndër më të mëdhenjtë
janë katër, Io, Europa, Ganimed dhe Kalisto,
zbuluar nga Galileu. Io është shumë aktiv nga
pikëpamja gjeologjike, tetë vullkane janë ende në
aktivitet. Europa përkundrazi, është një satelit
shumë i lëmuar. Ganimedi është më i madhi nga
satelitët e Jupiterit dhe ka një reliev mjaft të
pasur, kurse Kalisto ka një sipërfaqe të mbushur
me kratere.

22. SATELITET NATYRORE
 Saturni ka 18 satelitë, ndër të cilët shquhen
tre: Hiperioni, Zhapeti dhe Titani. Hiperioni i
vogël me formë shumë të crregullt turbullohet
në lëvizjen e tij nga satelitët e tjerë dhe kryen
lëvizje krejt kaotike. Është i vetmi satelit i
sistemit diellor që mund t'ia kthejë të gjitha
pamjet planetit të tij. Zhapeti shquhet për dy
faqet e tij krejt të ndryshme, njëra sterrë e zëzë,
kurse tjetra e bardhë si dëbora. Ngjyra e zezë e
njërës faqe vjen nga goditjet që ka marrë nga
copërat e satelitëve të tjerë të Saturnit.

23. SATELITET NATYRORE
 Titani është shumë i njohur për nga cilësitë e tij
të përafërta me tokën: atmosferë të përbërë nga
azoti, trysni atmosferike gati sa të Tokës, e cila
përmban dhe molekula organike komplekse,
gati për të dhënë forma jete, vetëm se
temperatura është shumë e ulët -200 gradë c.
 Urani ka 15 satelitë, ndër të cilët
dallohet Miranda.
 Ndër 8 satelitët e Neptunit dallohet Tritoni

24. MODELI HELIOCENTRIK
 Është model astronomik , ku Toka dhe planetët
e tjerë rrotulloheshin rreth diellit. Historikisht
modeli heliocentric ka qenë në kundërshtim me
modelin gjeocentrik, i cili e mendonte Tokën si
qendër të sistemit tonë ku rrotulloheshin 7
planetë: Mërkuri, Afërdita,Marsi,Jupiteri,Saturni,
Urani dhe Neptuni bashkë
me Diellin dhe Hënën.
 Largësia e Tokes nga Dielli llogaritet të jetë rreth
150.000.000km për shkak se gjatë verës Toka
është më larg nga Dielli në një largësi prej
151.000.000km.

25. MODELI HELIOCENTRIK
 Kjo pozit kur toka gjendet më larg nga Diëlli
quhet PERIHEL.Gjatë dimrit Toka gjendet
rreth 149.000.000km larg nga Dielli, kjo pozit
e tokës quhet AFEL.Në Tokë dallojmë dy
Ekuinokse: pranveror edhe vjeshtor.Dallojmë
edhe dy Solistice, atë veror dhe
dimëror.Rrezet e Diellit në Tokë arrijnë për 8
minuta e 18 sekonda duke marrë parasysh
shpejtësinë e drites e cila përkufizohet si
300.000km/h.

26. 10 FAKTET KRYESORE NË LIDHJE ME SISTEMIN
DIELLOR
 1. Sistemi diellor është i vjetër 4,6
miliardë vjet
 2. Drita e diellit zgjat rreth 8 minuta për të
arritur Tokën
 3. Sistemi Diellor shtrihet në 2 vite dritë
gjatësi
 4. Planetët janë prej shkëmbi ose gazi
 5. Shumica e asteroidëve gjenden midis
Marsit dhe Jupiterit

27. 10 FAKTET KRYESORE NË LIDHJE ME SISTEMIN
DIELLOR
 6. Më afër Diellit, më i nxehtë planeti
 7. Një vit është i ndryshëm në secilin
planet
 8. Kometat që ne shohim origjinojnë
brenda sistemit tonë diellor
 9. Ylli më i afërt me Tokën është Proxima
Centauri
 10. Ekzistojnë 100 miliardë sisteme
diellore në galaktikën Rruga e Qumështit