Reviste Shkencore ....Rreth se nesermes Shkenca sot Artikujt kryesore • Evolucioni I saj qe rritet dita dites •Si priten rezultatet shkencore nga njerezit e thjeshte?! •Cilat jane gjetjet qe po ndryshojne konceptin mbi jeten?! Teknologji Astronomi Botanike Mjeksi Arkitekture #MesueseAurela

1. sisht?!
Vijon ne faqen 7-8
A nuk po shohim qe ne
shume raste po behen
modifikime gjenetike?
Por cfare nenkuptojne
keto lloj modifikimesh?!
Pse behen dhe per cfare
sherbejne?
Vijon ne shfaqen 11-12
Astronomia shfaqet si
shkenca qe meret me stu-
dimin e yjeve. Po shikojme
qe po vertetohen disa
hipoteza mbi disa galaktika
qe jane afer tnes dhe qe po
ecin me nje shpejtesi te
madhe drejte saj. Por ne te
vertete c’jane yjet dhe
cfare misteresh po mundo-
hen te fshehin me aq
mjeshteri?!Vijon ne faqen 3
..teknologji?! ...Po sigurisht
teknologjia,ajo qe po
mbush diten tone me
shume se gjithcka tjter.
Vijon ne faqen 3
Shume ku-
riozitete mbi mjeksine dhe
evolucionin e saj jo vetem
ne teknika por edhe ne pajisje dhe
medikamente .
Laboratore te fshehta qe kryejne ek-
sperimente nga me te ndryshmet.Cfare
dine njerezit mbi mjeksine dhe ajo qe
dine a eshte e sakte?1 C’po ndodh me
ndertimin dhe metodat eksperimentale
qe vazhdimisht po krijojne nje PERSE te
madhe dhe qe nuk dihet akoma gjere-
Kuriozitete nga me te ndrysh-
met nga fusha te tjera si bi-
ologjia.arkitektura dhe botani-
ka vine ekskluzivisht per ju ne
kete numer te revistes shken-
core “Reth se nesermes” .
Gjithcka do te gjeni do jete
nje hap perpara per ju dhe
njohurite tuaja,gjithashtu do
ju rritet interesi artikull pas
artikulli duke ju bere te hum-
bisni mbi boten e mreklluesh-
me te shkences!!!
Redaksia:
-S.Allushi
-K.Veselaga
-F.Cela
-F.Istrefi
-I.Zejno
Artikujt kryesore
A R T I K U J T Q E
D O T E G J E N I
Teknologji Fq.2 -
3
Astronomi Fq. 3 -
4
Botanike Fq. 5–
6
Mjeksi Fq.7–
8
Arkitekture Fq.9
Biologji Fq 10
Te tjera
 Shkenca sot
 Evolucioni I saj qe
rritet dita dites
 Si priten rezultatet
shkencore nga njerezit
e thjeshte?!
 Cilat jane gjetjet qe po
ndryshojne konceptin
mbi jeten?!

2. F . 2
Kush eshte Poli?!
Teknlogji apo Art….?!
Roboti Pikaso
Njihuni me artistet me te
rinj te shekullit 21. Artiste
te cilet gjenaliteti I vjen
automatikisht..
Eshte pikerisht viti
2076,Artisti me I mire ne
bote eshte gati per te shfa-
qur koleksionin e ri te pik-
turave te tij ne Lond-
er.Biletat po shiten me nje
shpejtesi marramendese
dhe nga casti ne cast pritet
te vi artisti,Por cfare po
ndodh? Te gjithe po pesh-
perisin mbi karrieren e tij
prej piktori? Waw, mesa
duket te dhenat tregojne se
ai e ka filluar karrieren e tij
qe kur ka lindur1 Por si? Ai
eshte pikerisht nje robot.
POLI eshte roboti me
nje krah,I cili nder te paret
e vales se roboteve ar-
tiste,te cilet po fillojne te
sfidojne aftesite tona kriju-
ese dhe talentin tone po
pushtojne tregun dhe po
marin tituj artistesh cdo
dite e me te famshme.
perdor si nje sy dhe nje krah te
vetemrobotik,Poli e fillon pro-
cesin e vizatimit duke skanuar
dhomen per te kerkuar nje-
rez.Sapo pikas nje fytyre njere-
zore,ai perdor nje teknike te
quajtur “filtrate Garbor ne-
permjet te ciles ai zgjedh vijat
me te nevojshme.Me pas krahu
robotic I Polit kap nje stilolaps
normal dhe fillon nga puna.Ai I
vizaton ato vija ne leter,ben
dhe disa hije dhe keshtu pro-
cesi perfundn.E gjitha kjo
ndodh jo ne me shume se 30
minuta.Megjithate Tresti nuk
pretendon qe Poli eshte njere-
zor.”Poli nuk I’a ka idene se
cfare eshte nje fytere njere-
zore”- tha ai gjate nje in-
terviste.Por ne te vertete Poli
eshte programuar pak a shume
I tille.Pjes me e bukur eshte
kur ai firmos kryeveprat e tij.
Roboti Poli u krijua nga Patrik
Treset,nje shkenctar dhe artist
francez I cili jeton ne lond-
er.duke eliminuar edhe ate
vije te holle qe ndante ar-
tin,teknologjine dhe
kompjuterin ,Poli eshte nje
robot qe mund te skicoje
portrete njerezish,pejsazhe
dhe gjithcka ka lidhje me
fushen e pictures. I pajisur me
nje kamera te cilen ai e
# M E S U E S E A U R E L A

3. Vizatimet e Polit
F . 3
Vizatimet e Polit konsiderohen
edhe cilesore.Aftesite e tij per te
vizatuar mund t’I tejkalojne ato te
njerezve qe e kane kriju-
ar.Interesant mbetet fakti se natyra
e crregullt e skicimeve te tij eshte
jashtezakonisht e vleresuar.”Une
mundohem te bej robot qe te
ngacmoje dicka Brenda njerezvve”-
shpjegon Treseti,”une besoj se nje
robot I cilindonjehere gabon qofte
dhe lehtesiishte,eshte shume me
interesante.krijon shume simpati
tek ata qe e shokojne.”Pasaktesia e
Polit,I shton nje lloj stili individual
vizatimeve te tij dhe I jep cilesi gati
njerezore.
Qe nga qershori I 2011 Poli eshte
paraqitur ne Londer,Stamboll,New
York dhe ka skicuar mbi 450 indi-
vide. Pershtypjet e publikut te gjere
por edhe atij te profesionisteve ka
qene shume pozitiv.
Dita kur artistet nuk do te jene me
prej gjaku dhe mishi mund te jete
larg,ose nuk mund te ekzistoje.
Ama shkencetaret dhe shpikes si
Tresti gjithnje do krijojne hapa te
rinj dhe mjafte perparues drejte
fushes se artit dhe teknologjise.
herë më shumë dritë nga ylli më
i afërt me Tokën.Para disa viteve,
si yll me i madh ishte Ylli i ash-
tuquajtur A1 (rreth 80 here me i
madh se masa e Diellit)
Para kater viteve (nese nuk gaboj) u
zbulua nje yll tjeter, rreth 200.000
here me i madh se Toka i ash-
tuquajtur VY Canis Majoris (VY
CMa) dhe diku 140 here me i madh
se masa e diellit.
Astronomët britanikë njoftuan se
kishin zbuluar një yll të ri, më të
madhin të njohur ndonjëherë në
hapësirë. ''Bëhet fjalë për një yll
dy herë më të madh nga yjet e
njohur deri tani'', tha grupi i as-
tronomëve.
Shkencëtarët konfirmojnë se ky
yll ka një masë 250 herë më e
madhe se masa e Diellit,
ndërkohë që prodhon 10 milionë
sec per te udhetuar nga dielli ne siperfaqen e
Tokes.
5-Nqs Dielli do kishte madhesine e nje topi
plazhi, atehere Jupiteri do kishte madhesine
e nje topi golfi, ndersa toka do kishte mad-
hesine e nje bizeleje. Statuja 200-
mijevjecare ne HeneNjë shkencëtar sjell
prova që sipërfaqja e Hënës ka qenë e ba-
nuar nga jetë inteligjente. Gjeologu Dr.
Charles Morris zbuloi se në laboratorin e
NASA-së gjendet një statujë femre me krahë
në shpinën e saj, të cilën ekipi i APOLLO 11
e solli nga hëna 40 vjet më parë, në vitin
1969. "Kjo nënkupton që në një kohë Hëna
ka pasur një atmosferë nxitëse për jetën. Për
më tepër, një herë ishte shtëpi e një race të
njerëzve të sofistikuar me një sens
të lartë të bukurisë", - ka thënë Dr.
Charles, për website-n “The Crit”.
Këto artikuj kanë bërë të ditur
edhe detajet lidhur me përbërjen e
"statujës së engjëllit", që përfshin
një përzierje të hekurit dhe gurit.
Ajo besohet se është gjetur nga
astronautët në një shkëmb në një
mal hënor. Analizat kimike kanë
zbuluar se skulptura është 200 mijë
vjet e vjetër, që mund të nënk-
uptojë se ajo është bërë 170 mijë
vjet para se njerëzit të paraqiteshin
në Tokë.
1-Grimcat e hekurit te
gjetura ne Hene dhe të
sjella ne Toke kane nje veti
te veçante, ato nuk ndrysh-
ken. 2-Sipas shkencetareve
amerikane, Hena çdo nje
mije vjet largohet nga Toka
per 4 cm per shkak te
dobesimit te fuqise ter-
heqese të Tokes - gravi-
tacionit. 3-Dielli mund te
nxere brenda tij nje milion
Toka.
4-Drites i duhen 8min e 17
Astronomi
Yjet me te rinj
SHBA- Sateliti
për vrojtimin e
Tokës i agjencisë
amerikane
NASA, nuk ka
arritur në orbitën
e planifikuar pas
lansimit të enjten
mbrëma, por ka
rënë në ujërat e
Pacifikut jugor.

4. F . 4
Planeti Toke
...vetem teleskop?!
Satelitet me te fundit
Sateliti me vlerë prej
424 milionë dollarësh
303 milionë euro ishte
tepër i rëndë për të
arritur orbitën, ndërsa
inxhinierët tash për
tash nuk e dinë se pse
ka ndodhur kjo, sepse
në minutat e para të
fluturimit nuk ishte
regjistruar asnjë
anomali. Mirëpo, disa
minuta pas, është
vërejtur se sateliti nuk
është ndarë nga raketa
bartëse dhe ka rënë në
oqean- kanë thënë
zyrtarët e NASA..
Lansimi i këtij sateliti, i
cili duhej të merrte
pjesë në hulumtimin e
ndikimeve aerosole në
klimë, është lansuar
nga baza Vandenberg
në Kaliforni përmes
raketës Taurus XL,
porse ky lansim nuk ka
rezultuar i suksesshëm.
ketij ylli eshte nje milion
kilometer ne ore.
Ky teleskop arrin te
krijoje pamje 8-10 di-
mensionale.
Teleskopi VLT (Very
Large Telescope) arrin te
kape formimin e yllit me
te ri prane tokes duke u
formuar nga yje shume te
vegjel.Shpejtesia e mases
qe shperndahet ne Uni-
vers gjate formimit te
mijë kilometra. Në vigjilje
të këtij fenomeni në In-
ternet vërshoi një valë e
fuqishme parashikimesh
alarmuese nga ana e
shkencëtarëve në lidhje
me atë, se kjo dukuri
mund të shkaktojë ndry-
shime serioze në klimën
tokësore. Në fazat
paraardhëse të afrimit të
planetit tonë me satelitin
e tij natyral - në vitet
1955, 1974 dhe 2005 -
meteorologët kanë
fiksuar kushte ekstremale
moti, të cilat sollën me
vete një sërë fatkeqësish
natyrore me përmasa të
mëdha.
Në mars banorët e
Tokës do të bëhen
dëshmitarë okularë të
afrimit maksimal të ra-
dhës të Hënës dhe
Tokës. Më 19 mars Hëna
do ti afrohet Tokës në
distancën më të shkurtër
që nga viti 1992 - 356,5
# M E S U E S E A U R E L A

5. Bote te reja po vine…!!!
F . 5
Zbulohet njeYll me 6
Planete perreth!
Astronomet danez dhe
amerikane zbulojne nje
"Bote te re" ne
hapsire,njeYll me 6
planete perreth i cili i
ngjan Sistemit tone di-
ellor.KyYll perbehet
vetem nga Uji dhe Ga-
zi dhe ka nje mase
dyfish me te madhe
se e Tokes.Dy Planete
jane te njejte me
Uranin dhe Saturnin,
kurse te tjeret kane
nje perberje krejt
ndryshe nga Planetet
e Sistemit Diellor.
vjetër që ekziston në botë, afro 4
mijë e 500 vjeçare. Shkencëtari
Edmund Schuman arriti në këtë
përfundim pasi analizoi mostra të
lëvozhgës së pishës dhe pasi
numëroi rrathët e trungut të saj.
Sipas përllogaritjeve, thotë profesor
Tom Harlan i universitetit të Arizo-
nës, filizi i kësaj peme u shfaq rreth
8,700 më parë dhe që nga ajo kohë
nuk ka pushuar së rrituri në lartësi
e diametër. Leroy Johnson i shërbi-
meve pyjore thotë se Methusela
duket se është e përjetshme dhe
gjithmonë rritet. Asnjë e dhënë nuk
tregon të kundërtën. Pema rritet,
Shkencëtarët po përpiqen të gjejnë
një mënyrë për klonimin e gjësë së
gjallë më të vjetër në tokë. Është
fjalë për një pemë që vazhdon të
jetojë prej disa mijëra vjetësh dhe
mund të vazhdojë të jetojë për disa
mijëra vjet të tjera. Për mijëra vjet
pisha e quajtur Methusela vazhdon
të qëndrojë kohës përballë erërave
të ftohta malore diku rreth 250
kilometra nga Las Vegasi. Në vitet
50 shkencëtarët zbuluan se kjo lloj
peme është organizmi i gjallë më i
me ngadalë por rritet. Duket se
rritja e ngadaltë po e vazhdueshme
mund të jetë një nga të fshehtat e
jetëgjatësisë së saj, thotë Leroy
Johnson. Vendndodhja e saktë e
kësaj peme është sekret dhe dihet
vetëm nga zyrtarët e shërbimeve
pyjore dhe shkencëtarët. Një
përpjekje e kohëve të fundit për
klonimin e saj nuk pati sukses, por
shkencëtarët të cilët shpresojnë se
një ditë do t’a zbulojnë sekretin e
jetëgjatësisë së kësaj pishe, do të
përpiqen përsëri për ta klonuar
atë.
tonë mbi 300 mijë kilometra.
Mirëpo, nëse ky asteroid i
quajtur YU55, megjithatë lar-
gohet nga rrugëtimi i tij dhe
godet Tokën, ajo goditje do të
mund të krahasohej me
shpërthimin e 65 mijë bombave
bërthamore, kurse prapa vetes
do të linte kraterin me diametër
gati 10 kilometra, bëjnë me dije
mediat britanike.
Ndonëse shkencëtarë të NASA
sigurojnë se një tmerr i tillë
pothuajse 100 për qind nuk do
të ndodhë, ata e cilësojnë këtë
asteroid si objekt i rrezikshëm.
Por, thonë aty, nuk ka arsye për
panik, sepse rrallë ndodh që
asteroidi të mos përshkojë në
rrugën e paraparë të lëvizjes
Afrohet asteroidi më i madh
deri tani
Ai do të duhej të mbetej larg
planetit tonë mbi 300 mijë kilo-
metra, por do të jetë objekti më
i madh që ndonjëherë i është
afruar kaq shumë Tokës sonë.
Ekspertët e NASA-s kanë para-
lajmëruar se në muajin nëntor
të këtij viti pritet kalimi i një
asteroidi të madh ndërmjet
Tokës dhe Hënës. Ai do të
duhej të mbetet larg planetit
Kercenime paksa te frikshme…!!
Botanika

6. F . 6
Lloje bimesh kuruese
Bimet.
Lulja e shkretëtirës
lëshon rrënjët në
shkëmbin e
Maalahës
Siç shkruan ‘National
Geographic’, Socotra e
izoluar 220 milje nga
toka e Jemenit, është
truall i përshtatshëm
për një varg bimësh dhe
kafshësh, që janë
përshtatur në
mënyrë unike me
nxehtësinë dhe vra-
zhdësinë e
shkëmbinjve të
rrëpirë nga era në
këtë ishull.
kohën e vet në vjeshtë,
ndihmon veçanërisht
në tretjen e ushqimit.
Gjithashtu pakëson
rrjedhjen e gjakut nga
mishi i dhëmbëve, si
dhe shëron ftohjen dhe
bën të mundur stabiliz-
imin e kolesterolin.
Qitro
Është një frut me
origjinë greke, në pam-
je të parë ngjan me
portokallin, por ka një
shije më të athët se
agrumi tjetër i ngja-
shëm. Trgohet se ky
lloj fruti, i cili e ka
# M E S U E S E A U R E L A

7. P A G E 7
Gjerat qe nuk duhet ti beni
pasi te keni ngren buke.
Mos ecni: Ecja pengon në
tretjen e ushqimeve.
Mos flini : Gjithashtu pengon
në tretjen e ushqimeve.
Mos bëni banjë: Kjo bën që
gjaku të qarkullojë më shumë
nëpër duar, këmbë dhe trup
se sa në stomak. Dobëson
sistemin tretës.
Mos hani fruta: Kjo shkakton
fryrje të stomakut. Frutat
është mirë të hahen para
buke sepse kjo ndikon për
mirë në tretjen e tyre.
Mos pini çaj: Gjethet e çajit
përmbajnë acid që ndikon
negativisht për tretjen e pro-
teinave (megjithëse këtu
varet çfarë çaji përdorni, kjo
këshillë më shumë është për
të ashtuquajturin çajin kinez).
Mos e lironi rripin: Mund të
shkaktoj bllokim
apo ngatërrim të
zorrëve.
Mos pini cigare: Megjithëse
nuk duhet të pini asnjëherë
cigare të paktën mos e bëni
këtë menjëherë pas buke
pasi një cigare pas buke ka
dëmin e dhjetë cigareve të
pira më vonë.
ftohtin në vend të bisturisë. Kjo
mënyrë operimi pengon gjithashtu
edhe rrjedhjen e gjakun duke re-
duktuar kështu mundësinë e
përhapjes së kancerit nëpëmjet
qarkullimit të gjakut. Në të kaluarën
janë bërë shumë eksperimente të
ndryshme për të zbuluar ilaçin për
shërimin e kancerit. Në ditët e sot-
me vihen në përdorim edhe metoda
të ndryshme kompiuteristike për
Mënyrat më të të përdorshme
për kurimin e kancerit janë ki-
rurgjia, rrezatimi dhe kemiotera-
pia. Kohët e fundit është bërë
një hap përpara në kirurgji falë
rrezeve lazer, që duke mundur
të përdoren direkt në mënyrë
shumë të saktë, parandalojnë
infektimin e qelizave të shën-
dosha. Një teknikë tjetër e re
është criochirurgia, që përdor të
t’ia arritur këtij qëllimi. Një zbulim
I ri është prezantuar nga
‘antikorpet monoklonale’, ose
produkte spontane të brojtjes së
njeriut, të krijuara posaçërisht për
një tip të veçantë kanceri që in-
jektohen tek pacientët. Kjo mënyrë
si dhe të tjera premtojnë shumë për
të ardhmen por rezultatet e tyre
reale duhen ende provuar.
Nuk njihet shkaku themelor i formimit të kancer-
it malinj. Ka nga ata që mendojnë se ai vjen si
rrjedhojë e disa kushteve të trashëguara të
sëmundjes ose nga disa kushte të jashtme, si vi-
rus dhe/ose e përdorimit të gjatë të duhanit.Në të
vërtetë, kanceri malinj nuk është i
trashëgueshëm. Fakti që të afërmit tanë mund të
kenë vuajtur nuk do të thotë se ne jemi të dispo-
zuar që të kalojmë të njëjtën sëmundje; as edhe
ekspozimi për një kohë të gjatë ndaj ‘helmit’ të
duhanit mund të dënojë me këtë sëmundje
(mjafton të mendojmë të gjithë ‘të dashuruarit’
marrëzisht pas duhanit që nuk janë sëmurur
Trasheguese apo e fituar…?!
Mjeksi

8. F Q . 8
NE CFARE MOSHE PASTROHEN KUJTIMET
E PARA!
Krizat ne zemer
Shumë person gjenden vetëm
kur pësojnë një krizë zemre,
ose e njohur ndryshe si atak
apo infarkt, para pas një
ndihmë. Zemra nuk rreh
normalisht dhe personi fillon
të ndihet sikur po i bie
të fikët. Atëherë nuk i ngelet
asgjë tjetër vetëm 10 sekon-
da para se të humbasë
ndjenjat. Pra në një moment
kur nuk ka asnjë njeri pranë
viktima mund të ndihmojë
veten e vetë… duke u kolli-
tur pa ndërprerje dhe fortë.
Një frymëmarrje të thellë
duhet ta bëjë para çdo
kollitje dhe kollitja duhet të
jetë e thellë sikur të ketë
një këlbazë në brendësi të
kraharorit. Një
frymëmarrje dhe kollitja
duhet të përsëritet pothua-
jse çdo 2 sekonda deri sa të
mbërrijë ndihma e parë ose
deri sa personi të ndiejë që
zemra e tij po punon nor-
malisht. Frymëmarrja e
thellë mbushin mushkrit më
oksigjen kurse kollitja
shtrëngon zemrën që të
mbajë gjakun në qarkullim.
Sforcimi i zemrës ndihmon
gjithashtu për të pasur një
ritëm normal. Me këtë
metodë viktima që pësojnë
një krizë zemre mund të
thërrasin për ndihëm. Infor-
moni sa më shumë persona!
Mund të shpëtoni jetën e
tyre.
trohen, por nuk sqaron
mekanizmin e kësaj
«amnezie».
Por sipas Bauer, ka
mundësi se fëmijët
mundë të harrojnë me
shpejtësi sepse nuk kanë
zhvilluar procesorët
nervorë të cilat
përqendrohen të infor-
Konkretisht,
fëmijët nga 5 deri në 6
vjeç kujtonin 63 me 72
për qind e kujtimeve të
para, përqindje që binte
në 35 për qind deri në
moshën 8 vjeçare.
Studimi tregon vërtet ku-
firin moshës në të cilën
kujtimet fillojnë dhe pas-
macionet e një kujtese.
Që të zhvilloi një person
një kujtesë autobiografike
cilësore, thotë studiuesja,
«duhet që personi të
përdorë kalendarë dhe të
kuptoi çfarë nënkuptojnë
muajt dhe ditët e javës…
duhet gjithashtu që të
ketë zhvilluar ndjenjën e
vetes së tij dhe të kuptoi
Sigmund Freud e quante këtë fenomen «amnezia e moshës fëminore»:
Fëmijët përdorin kujtesën e tyre për të mësuar botën që i rrethon, kur rrit-
en aman pushojnë së kujtuari ngjarje që kishin ndodhur para moshës tre
vjeçare. Psikolog amerikan vërtetuan tani se këto kujtime të para fillojnë
pastrohen gjatë moshës shtatë vjeçare. Në kontrast me studime të mëparshme
për këtë temë, të cilat bazoheshin intervistat e vullnetarëve të moshuar të cilët mun-
doheshin kujtonin kujtime të shkuara, studimi i ri në Universitetin Emori të Atlantas
është i pari që studion fëmijë nga tre deri në moshën e tyre nëntë vjeçare.
«Studimi ynë është i pari që ka përvojë në ndjekjen e shfaqjes së parë të amnezisë tek
fëmijët» thotë Patrisi Bauer, shefe e studimit në teorinë Memory. «regjistruam kujtimet
e fëmijëve dhe i ndoqëm për vite me synimin për të vërtetuar se kur harrohen ato
kujtime» sqaron.
# M E S U E S E A U R E L A

9. Arkitekture
F Q . 9
Arkitekture kockore
Vala tjetër e arkitekturës moderne
mund te ketë më tepër gjëra të
përbashkëta me kocka dhe skelete
sesa me tulla dhe llaç. Dy arkitektë
të Universitetit të Bath-it në Britani,
Chris Williams dhe Emma Nsugbe
thonë se harqe gjigande, ura dhe
mure të bëra me kocka artificiale
mund të jenë më të lehta për t?i
skicuar dhe ndërtuar sesa struktu-
rat e përdorura deri më sot. Ata
kanë skicuar tashmë disa struktura
të tilla kockore, përfshirë këtu edhe
një urë, për të treguar se si mund
të vihet në funksion idea e tyre.
Ata thonë se natyra vetë ka krijuar
kockat dhe skeletet për të zgjidhur
shumë prej problemeve inxhinierike
që has edhe arkitekti, të tilla si ato
te mbajtjes së peshave dhe shpërn-
darjes së forcave.
Williams thotë se nuk ka dyshim që
skeleti është më tepër efikas se
çfarëdo lloj strukture të krijuar nga
njeriu.
Por kockat kanë forma të parreg-
ullta çfarë i bën ato të vështira për
t?i përdorur në ndërtesa. Për këtë
arsye arkitektët në fjalë kanë zhvill-
uar një model matematikor i cili
tregon si të krijohen struktura të
ngjashme me ato kockore në
cilëndo formë që kërkohet të jenë.
Williams ka zbuluar se një ekuacion
i thjeshtë mund të përdoret për të
përshkruar krejt kallupin dhe
formën e një strukture të
ndërlikuar si ajo e urës që ka
skicuar.
Arkitektët që kanë dizenjuar këtë kom-
pleks rezidencial, një bashkëpunim midis
JDS Architects, Cebra, SeARCH dhe Louis
Paillard, janë inspiruaredhe
nga natyra. Ndertesat e ndërtuara në breg
të detit te japin përshtypjen e një ajsbergu
të madh. Kjo rezidencë gjendet në Aaehus,
Danimarkë
Të ndërtosh një urë të tërë prej një ekuacioni të vetëm është diçka që ka
shumë përparësi. Urat e derimësotme kanë shpesh një numër të madh
përbërësish me tipare të ndryshme mekanike. është shumë e vështirë të
kuptosh se si të gjithë këto do të silleshin kur janë të vendosur së bashku në
një strukturë. Kështu duke e përshkruar vetëm me një ekuacion mënyrën se
si do të sillej një urë lehtësohet shumë puna në llogaritjet.Julian Vincent i
Qendrës së Biomimetikës në Universitetin e Reading thotë se një përparësi
tjetër e një strukture të tillë kockore është pasja e vetëm një funksioni ma-
tematikor çfarë bën që e gjithë struktura të jetë e lëmuar, në kuptimin që
nuk ka pika sforcimi. Pikat ku lindin sforcime janë pika të dobëta të
strukturës.Përveç këtyre pas strukturave kockore ka një bukuri që u mun-
gon strukturave të derimësotme. Williams thotë se kemi të bëjmë me një
gjësend që përshkruan vetveten. Edhe copëza më e vogël e kësaj strukture
do të përmbante të gjitha të dhënat e nevojshme për ta krijuar atë të tërën.
Ai flet mbi një pastërti matematikore.

10.  Zërin (britmën) më të lartë nga të gjitha krijest e gjalla e ka Balena e Kaltër, 188
decibelë. Zëri i saj mund të dëgjohet deri 853 km.
 Macja në secilin vesh ka nga 32 muskuj!
 - 15 milionë qeliza gjaku prodhohen dhe shkatërrohen në trupin e njeriut gjatë 1
sekonde.
 Në krahasim me trupin, kafsha që ka trurin më të madh është milingona.
 - Peshkaqenët janë imunë ndaj kancerit.
 A e dini se stomaku ka një acid hydroklorik, lëndë grryese e njëjtë me atë që përdo-
ret për të trajtuar metalet në industri. Ai mund të grryejë hekurin. Por në stomak
gjithçka është perfekte. Mukusi që rrethon muret e stomakut ruan këtë lëng të mos
bëhet e i dëmshëm por vetëm të shërbejë për të tretur ushqimin.
 Megjithëse truri përbën vetëm 2% të peshës së përgjithshme trupore të njeriut, ai
kërkon 20% të kalorive dhe oksigjenit të trupit. Për të mbajtur trurin në gjendje pu-
ne, tre arterie kryesore pompojnë oksigjen pa pushim. Sikur qoftë edhe njëra prej
këtyre arterieve të dëmtohet ose mos të pompojë një herë truri fillon mosfunksion-
imin normal.
 Sytë e njeriut janë të të njëjtës madhësi që nga lindja, por hunda dhe veshët
asnjëherë nuk reshin së rrituri!
- Devetë janë dy llojesh:
* Me një gungë, që jetojnë në Azinë
Perëndimore dhe në Afrikën Veriore.
* Me dy gunga, që quhen baktriane, dhe të
cilat jetojnë në Mongoli dhe në
Devetë quhen ndryshe edhe “anijet e
shkretëtirave” për shkak të rrugëve të gjata
që bëjnë dhe jo për shkak të kapacitetit që
bartin.
Biologjia