Diploma Bachelor: Gjeografi Tema: Potencialet natyrore dhe kulturore, baze per zhvillimin e turizmit ne Bashkine Belsh

1. Diplomë
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË
DEPARTAMENTI I GJEOGRAFISË
Punoi: Udhëhoqi:
;Ekloida BENGU Prof.Dr. Selman SHEME
Tiranë, 2018
POTENCIALET NATYRORE DHE KULTURORE,
BAZE PER ZHVILLIMIN E TURIZMIT NE
BASHKINE BELSH

2. Hyrja
Qëllimi dhe objektivat e studimit
Metodologjia
Organizimi i studimit
KAPITULLI I: VECORITE FIZIKO-GJEOGRAFIKE
TE BASHKISE BELSH
1.1Pozita gjeografike
1.2Ndërtimi gjeologjik
1.3Relievi
1.4Klima
1.5Hidrografia
141.6Tokat
1.7Flora dhe fauna
KAPITULLI II: VECORITE E POPULLIMIT HUMAN
2.1 Dinamika e numrit të popullsisë
2.2 Lëvizjet migruese
2.3 Struktura e popullsisë si pas vendbanimeve, sipas
grupmoshave
KAPITULLI III:RESURSET NATYRORE DHE
KULTURORE
3.1 Trashëgimia natyrore
3.2Monumentet e Natyrës
3.2.1 Gjeomonumente
3.2.2 Hidromonumente
3.3Trashëgimia kulturore
3.3.1Kultura materiale
3.3.2 Kultura shpirtërore
KAPITULLI IV: ZHVILLIMI I TTURIZMIT
4.1 Potencialet për zhvillimin e turizmit
4.2 Llojet e turizmit
4.3 Projektet dhe investimet që janë realiziuar në këtë
bashki
4.4Itenerare turistike
4.5 Problematika që hasen në zhvillimin e turizmit
PERFUNDIME
REKOMANDIME
LITERATUTA

3. Qëllimi i studimit. Qëllimi i studimit është aplikimi i njohurive
gjeografike, gjeomorfologjike, hidrologjike, biologjike, historike,
hartografike etj., nëpërmjet studimit të një zone konkrete, për të
krijuar një produkt në shërbim të zhvillimit të turizmit, sic është
vlerësimi gjeoturistik i resurseve natyrore. Konkretisht synon të
evidentojë resurset natyrore dhe humane të bashkisë Belsh, duke
përshkruar karakteristikat e resurseve sipas rëndësisë potenciale
të tyrë, si dhe duke paraqitur vlerat e tyre shkencore, edukative
dhe turistike.
Objektivat e studimit janë :
-Evidentimi i resurseve natyrore të bashkisë Belsh.
-Vlerësimi i potencialit turistik të këtyre resurseve natyrore.
-Promovimi i vlerave të resurseve natyrore të bashkisë së
Belshit nëpërmjet krijimit të
itinerareve, guidave turistike, fletëpalosjeve etj.

4.  METODOLOGJIA
 Për të realizuar këtë punim janë përdorur këto metoda:
metoda e hulumtimit të literaturës ekzistuese,metoda
grafike,metoda hartografike,metoda e analizës
gjeografike,metoda e statistikore, metoda e
informacionit në terren. Kërkimi dhe hulumtimi është
përdorur për të përshkruar karakteristikat dhe
shpjeguar vlerat e resurseve natyrore të Belshit. Për
këtë janë shfrytëzuar artikuj studimore, studime,
raporte, projekte etj. Për vlerësimin e potencialeve
turistike jemi bazuar në këto katër kritere që janë:
vlerat shkencore, vlerat edukative, arritshmëria si dhe
gjendja këtyre resurseve.

5. •shtrihet në Ultësirën Perëndimore të Shqipërisë
• pjesë përbërëse e qarkut Elbasan dhe e Pllajës së
Dumresë.
• përbën rreth 90% të sipërfaqes së Pllajës së
Dumresë(215 km2).
•Belshi është dhe kryeqendra e bashkise. Ndodhet në
Jug-Perëndim të Elbasanit 30 km larg,tij, 83 km nga
Tirana.
• pozitë të favorshme gjeografike
•NDERTIMI GJEOLOGJIK
Në grupin e shkëmbinjve evaporitik bëjnë pjesë:, por
ndonjëherë edhe karbonatik, etj. gjipset, anhidritet,
kripa e gurit, përzjerje e brekceve me origjine
gelqerore dhe gëlqeroro- dolomitike.
VECORITE FIZIKO-GJEOGRAFIKE

6.  kryesisht kodrinor, monoton me lartësi të
vogël ( 100-200m mbi nivelin e detit).
 format kryesore janë- kodrat në lartësi të
vogël të ndarë nga gropa, fushëgropa, liqene
etj.
 Gjatësia më e madhe e këtyre formave arrin
deri disa kilometra, gjerësia nga disa qindra
metra deri 1-2 km.
 Kjo ka mundësuar .- zgjerimin, e sipërfaqes
së tokës, vendosjen e banesave të fshatrave.
 Në gropat karstike pasi fushgropat
tektionike-karstike, aty ku janë numri më i
madh i liqenve karstikë, relievi është gati
fushor, ndaj ka mundësuar zhvillimin më të
mirë të aktivitetit bujqësor, pasi toka është
më pjellore.
 Proceset natyrore që modelojnë relievin e
zonës janë: procesi karstik, erozivo-
denudues, gërryerja dhe depozitimi i
përrenjve, proceset e shpatit etj.

7.  ben pjese në zonën klimatike
Mesdhetare fushore.
 Temperatura mesatare shumë
vjecare stinore:
 Belshi: dimri 11.7oC, pranvera
18.5oC, vera 29.3oc dhe vjeshta
21.7oC.
 amplituda mesatare vjetore
është 17.2oC në Belsh
 Kjo bashki përfshihet në ato
zona të Shqipërisë që nuk kanë
sasi, të mëdha reshje shiu, sasia
mesatare shumëvjecare e
reshjeve është 1054mm por,
edhe ato te borës janë dukuri e
rradhë. Madje, nuk zgjasin më
shumë se 2-3 ditë.
 HIDROGRAFIA
 një ndër zonat kodrinore që dallohen në
Shqipëri për rrjetin hidrografik të
varfër.
 Dy janë faktorët më kryesorë të kësaj
vecorie dalluese:1. formimi i relievit
kodrinor në shkëmbinjtë evaporitikë, ku
procesi i karstit është shumë i zhvilluar,
dhe 2. sasia e vogël e reshjeve që bien
 . Liqenet më të mëdhenj e më të
rëndësishëm janë: Cestijes, Seferamit,
Merhojës, Degës, Belshit,
Paraskës,Cerragës
 etj…

8. TOKAT
 toka me pjellori të mesme dhe pak me
pjellori të lartë.
 Fushore 30 % dhe Kodrinore 70 %
 Zona e Dumresë ka një sipërfaqe toke
prej 21 760 ha.
 Tokat janë të pasura kryesisht me potas
dhe mesatarisht me azot dhe fosfor.
 Tokat janë të tipit të “hijta kafe livadhore”
dhe “livadhore të hijta kafe”.
 kushte të përshtatshme klimatiko-
tokësore për kultivimin e shumë
kulturave bujqësore, veçanërisht të
drithrave të bukës, duhanit
perimeve, hardhisë dhe pemëve frutore.
Territori i bashkisë Belsh (faqet kodrinore) është pak i
veshur me bimësi natyrore.
me bimësinë e shkurreve dhe përfaqësohet me disa lloje
dushqesh si:qarri, bunga, shparthi, por dhe shkoza,
frshër i bardhë e etj.
Në cekëtinat e liqeneve në thellësinë 0.60-1m, rriten
kallamishte, zhuka dhe bimë të tjera ujore.
Bima më e vecantë e liqeneve në bashkinë Belsh janë
zambakët e bardhë, e të verdhë të ujit të cilat jane
tërhëqës për vizitoret, por në liqene rriten dhe bimë të
tjera ujëdashëse. Zambakët nga vendasit quhen lekoi.

9. Dinamika e numrit te
popullsise
 Popullsia e bashkisë Belsh,
 sipas censusit të vitit 2011, është 19.503
banorë dhe densitet prej 99.28 banorë
për km²,
 sipas Regjistrit Civil kjo bashki ka një
popullsi prej 32.389 vetë dhe densitet
prej 168.88 banorë për km².
 Sipërfaqja e bashkisë së re është 196.44
km2 . Edhe pse luhatjet në numrin e
përgjithshëm dhe shpërndarjen e
popullsisë në këto dy burime të dhënash
janë të mëdha, gjithsesi ajo që vlen të
theksohet është se dendësia e popullsisë
paraqitetet shumë herë më e lartë se
mesatarja e gjithë Shqipërisë.
19%
70%
11%
Struktura e popullsise
sipas grupmoshave
nen 15-
vjec
15-65-vjec
mbi 65-
vjec

10.  kjo bashki është e pasur në resurse natyrore të cilat
janë një potencial i rëndësishëm dhe element kryesor
atraktiv për turistët vendas por edhe të huaj,
gjithashtu kjo zonë trashëgon nje sërë vlerash
historike,kulturore, etnografike etj, të cilat përbëjnë
një potëncial për zhvillimin e turizmit në këtë zonë.
 kjo zonë dallohët nga të tjerat në Shqipëri është
numri i madh i liqenve, te cilët janë si rezultat i
përbërjes së vecantë gjeologjike të territorit ku
mbizotëron elementi karstik.
 Në Pllajën e Dumresë sipërfaqet liqenore përbëjnë
rreth 3% të sipërfaqes së përgjithshme.
 Në këtë zonë ka dhe shumë gropa që janë krijuar si
rezultat i fenomenit të Karstit. Fenomeni i karstit
vazhdon dhe sot, por në përmasa të vogla.
 Një element tjetër interesant për turistët në këtë
bashki është dhe Mali i Gradishtës në të cilin mund
të dallohen akoma muret antikë të qytetit të vjëtër,
por në këtë zonë ka edhe resurse të tjera të cilat
përbëjnë potëncial për zonën si: pylli i Marinës, i
Dragotit etj.

11. Nga gërmimet arkeologjike që janë bërë në Gradishtë (Belsh)
është gjetur varri princëror dhe një pjesë e sendeve si
helmetë, mbrojtëse gjunjësh, kazan bronzi, kullesë
bronzi, krater me voluta etj, të cilat gjenden të ekspozuara
në Muzeun Arkeologjik Tiranë. Nga gërmimet
arkeologjike që janë bërë në Gradishtë (qytezë ilire në
afërsi të Belshit) nga arkeologu Neritan Ceka, janë
gjendur mjaft enë qeramike (baltë e pjekur) shek. IV-II
p.e.s.të periudhës qytetërimit ilir.
Vlen të përmenden objektet siç janë enë balte pa vegje, me
një ose dy vegje, portrete të ndryshme në terrakotë, stoli
prej ari, enë prej bronxi, monedha, figurina dhe pllaka
relievi, byzylyk argjendi, enë për pije me figurën e
Afërditës, karfica dhe gjilpëra argjendi etj.Jo larg liqenit të
Seferanit ishte faltorja e Afërditës dhe kulti i saj ushtrohej
duke hedhur në liqen enë, terrakota, si dhurata për
perëndinë.
Bashkia Belsh krahas vlerave të shumta natyrore ,mbart
vlera të pasurisë materiale,kulturore dhe asaj shpirtërore.
Është një zonë e pasur me objekte kulturore,kostume
popullore,objekte arkeologjike të zbuluara në Malin e
Gradishtës dhe në liqenin e Seferanit.

12.  Pllaja e Dumresë (bashkia Belsh) ka në përbërje
të ekosistemit dhe trashegimnisë së saj natyrore
dhe monumente natyre, por deri tani vetëm një
numer i vogël kanë marrë statusin përkatës dhe
mbrojtjen ligjore. Kjo lidhet me shkakun e
njohjes se tyre , gjatë kohës kur ëeshtë bërë
propozimi përkatës. Janë kryesisht
gjomonumente dhe hidromonumente.
 Lista e monumenteve të natyrës në
bashkinë Belsh:
1- Shkëmbi i Gradishtës ose i Malii Gradishtës(
Gjeomonument),
2-Hinka e Kosovës(Gjeomonument)
3- Liqeni i Seferanit(Hidromonument)
4- LIQENI I DEGËS (GJEOMONUMENT)
5-GROPA E FIERZES

13.  1. Shkëmbi i Gradishtës ose i Malii
Gradishtës( Gjeomonument),
 ndodhet në juglindje të qytezës së
Belshit. Ndërtohet nga shkëmb gjipsi
të pastër të moshës, Permo-Triasik. Ka
gjatësi disa qindra metra e gjerësi
rreth 100m. Lartësia mbi nivelin e
detit është 238.8m. Aty janë rrënojat e
një vendbanimi Ilir. Monumenti ka
vlera shkencore, gjeomorfologjike,
estetike, mësimore, turistike, etj.
 2.Hinka e Kosovës(Gjeomonument)
 ndodhet në afëri të fshatit Kosovë e
Madhe. përfaqëson një gropë të formuar
nga procesi karstik në shkëmbinjtë e
gjipsit. Ka thellësi rreth 30m e diametër
rreth 50. Nuk mbushet me ujë as kur
bien shira, pasi uji depërton nëpërmjet
zgavërimeve karstike në thellësi. Ka vlera
shkencore, gjeomorfologjike, mesimore,
peizazhike, turistike, etj.

14.  3. Liqeni i Seferanit(Hidromonument)
 është pranë fshatit me të njëjtin emër. Ka
origjinë karstike dhe është mbushur me
ujë pas bllokimit të zgavërimeve karstike
në fundin e tij. Peizazhi liqenor ka flore
dhe faune ujore, vlera shkencore,
hidrologjike, e gjeomorfologjike,
turistike, ekologjike, etj.
 4. LIQENI I DEGËS
(GJEOMONUMENT)
 ndodhet në jug të fshatit fierzë dhe është
me origjinë karstike. Forma e përzgjatur,
dhe relievi kodrinor me shpate disi të
pjerrëta e me bimësi shkurresh, e bëjnë
atë ndër më të bukurit në këtë bashki,
por edhe në Pllajën e Dumresë. Vlerat e
tij janë shkencore: hidrologjike e
biologjike, gjeomorfologjike;turistike
dhe ekologjike.

15. POTENCIALET PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT
 Ekzistenca e një numri te madh liqenesh karstike dhe
vecantitë e tyre
 Pozita gjeografike,afersia me kryeqytetin
 Bujqesia dhe blektoria ,mundësi e zhvillimit të
agroturizmit
 Shfrytezimi i zonave rurale për vreshtari dhe ullishte
 Shfrytezimi i akseve rrugore,kryesisht atyre hyrëse dhe
dalëse,për zhvillimin e sektorit të shërbimeve (pika
rekreative,restorante etj).
 Historia dhe kultura e pasur materiale dhe shpirtërore.

16. 1. STRENGTHS
(Pikat e forta)
2.WEAKNESSES
(Pikat e dobëta)
-Prania e 84 liqeneve me origjinë karstike;
- Lermishmëria e elementeve natyrore dhe peizazhistike;
- prania e specieve të rralla të peshqëve në liqen;
-Prania e lëkoit (zambakut të bardhë ose të verdh në liqene);
-Kultura e pasur shpirtërore dhe materiale, gatimet
tradicionale, kalastre me pilaf, trofta, etj;
-Prania e disa liqeneve që janë shpallur si monumente natyrore:
Seferani, Merhoje;
-Bujqësia dhe peizazhi bujqësor.
-Investimet e bëra në shërbime, shëtitorja rreth liqenit të
Belshit, pista e bicikletave rreth liqenit të Seferanit, Statuja e
Afërditës, Bujtinat në Seferan, etj.
-Marketimi i dobët i produktit turistik vendas;
- Infrastruktura e dobët për të arritur në destinacion;
-Mungesa e guidave turistike dhe sinjalistikës përkatëse;
-Mungesa e bujtinave për të promovuar vlerat e zonës;
-Mungesa e promovimit të pikave potenciale turistike;
-Mosekzistenca e info-point;
-Personel jo i kualifikuar vendas për ofrimin e guidave turistike.
3.OPPORTUNITIES
(Mundësitë)
4.THREATS
(Rreziqet)
-Mundësia për të zhvilluar agro-turizmin në zonë;
-Ekzistenca e projekteve dhe fondeve për zhvillimin e agro-
turizmit;
-Mundësi për të rinjte dhe të renjat e zonës të punësohen në
sektorin e turizmit duke ofruar guida turistike.
- Hedhja dhe shumimi në liqene i specieve të ndryshme rrezikon të
zhdukë speciet erralla;
-Ndotja e liqeneve;
-Dëmtimi i peizazhit;
-Konkurenca nga vende e tjera.

17.  4.2 LLOJET E TURIZMIT
 1-Turizëm Liqenor
 2-Turizëm Natyror
 3- Agro-Turizëm
 4-Aventure
 5- Turizëm Kulturor

18.  Në vitin 2017 me financim të buxhetit të
shtetit, nisin punën për hartimin e Planeve të
Përgjithshme Vendore, duke çuar në 44 nga 61,
numrin e njësive vendore që do të kenë planet
e tyre vendore dhe një ndër këto njësi ishte dhe
Bashkia Belsh.Projekti perfshin qendrën e
qytetit, rikonstruksionin e sheshit qëndror të
qytetit duke parashikuar hapësira të gjelbra,
clodhëse, ndriçim, sistemimin e bregut të
liqenit në zonën e qendrës, krijimin e një
anfiteatri në trajtën e forumit qytetar,
shatërvane, rikostruksionin e fasadave përreth
sheshit të qendrës, ndërtimin e një moli
turistik si dhe skulptura arkitektonike që do të
vendosen në shesh.
 Zbatimi i projektit ka filluar duke bërë që
qendra e qytetit të marrë pamjen e një qendre
urbane. Një tjetër projekt i realizuar janë dhe
"Bujtinat" në Seferan, dhe rikonstruksioni i
ftatujës së Afërditës dhe më amfiteatrin, dhe
një pistë bicikletash rreth liqenit të Seferanit.

20.  Megjithëse, kjo zonë ka potenciale të konsiderueshem për zhvillimin e turizmit,këto potenciale nuk
mund të shfytezohen nëse nuk investohet në përmisimin e kushteve në këtë rajon.
 Disa nga problemet kryesore janë:
 1.Mungesa e infrastrukturës. Ky është një nga problemet kryesore që ka bashkia e Belshit.Rrugët që të
cojnë në bashkinë Belsh janë të dëmtuara sidomos rruga në qendër të Belshit , mungon infrastruktura
dhe sinjalistika orientuese,informuese.
 2.Njohje e ulët nga vendet e tjera.Bashkia Belsh është shumë pak e njohur nga qyetet e Shqiperisë, por
dhe jashtë saj.
 3.Mungesa e ujit te pijshëm. Thatësirat përbëjnë një ndër problemet kryesore për të gjithë zonën edhe
pse burimet dhe sasia e ujërave të pranishme përgjatë territorit është e mirë në raport me sipërfaqen e
tokës.Gjatë verës banorët e zonës vuajnë nga thatësira ,gjithashtu ato kanë dhe mungesë të ujit të
pijshëm.

 4.Shkatërrimi i pyllit të Marinës. Kjo është një problematikë e rëndesishme dhe reale e cila kërkon
vëmëndje për percakimin e përsonave përkatës për mbrojtjen e tij.
 5.Mungesa e guidave turistike,nga ky fakt shpesh herë turistët marrin përsipër të kryejnë vet udhëtimin
pa marrë parasysh vështirësitë edhe pa e ditur mjedisin.
 6.Derdhja e ujrave të zeza në liqen.
 7.Mungesa e nje shoqërie turizmi.
 8.Mungesë e politikave për tërheqjen e turistëve.
 Disa nga problematikat mjedisore të zonës janë:
 Aktiviteti i një numri të konsiderueshëm të karrierave për shfrytëzimin e gipsit, gurëve gëlqeror,
mermerit te kuq, mos respektimi i normave në nxjerrjen, përpunimin dhe transportin e këtij materiali,
ndikon ndjeshëm në ndotjen e ajrit.
 Fushat e mbetjeve urbane nuk përzgjidhen mbi bazën e kritereve mjedisore. Në të shumtën e rasteve
ato digjen ose akoma më keq, dekompozohen, duke u kthyer në vatra infeksioni;
 Nëpër njësi vendore këto mbetje hidhen ku të munden, buzë rrugëve, duke ndotur mjedisin dhe dëmtuar
botën e gjallë si dhe florën;
 Nuk zbatohet asnjë lloj kontrolli për ndotjen e mjedisit në fushat e mbetjeve urbane;
 Menaxhimi i mbetjeve urbane vazhdon të jetë një nga problematikat më serioze për mjedisin pothuajse
për të gjitha bashkitë e Shqipërisë.
 Rritja e vazhdueshme e numrit të automjeteve shumica të përdorura, që përdorin benzinë me plumb dhe
naftë, ka çuar në rritjen e sasisë SO2, CO, NOx, të pluhurit, blozës dhe hidrokarbureve, të cilët ndikojnë
PROBLEMATIKAT QË
HASEN NË ZHVILLIMIN
E TURIZMIT

21.  -Bashkia Belsh ka potenciale të rëndësishme fiziko-gjeografike, rezultati i së cilës është trashëgimia e
pasur natyrore e zonës, me mundësi të mëdha për shfrytëzimin turistik të tyre. Elementet gjeografikë
si pozita gjeografike, ndërtimi gjeologjik, klima, hidrografia, tokat, flora dhe fauna, dhe potencialet
humane të kësaj zone ofrojnë mundësi të vecanta në këtë drejtim.
 -Trashëgimia natyrore e larmishme, në mënyrë të vecantë numri i madh i liqeneve i cili është
elementi më atraktiv dhe që e bën të vecantë zonën. Trashëgimia e monumenteve natyrore të zonës,
si gjeomonumente dhe hidromonumente.
 -Trashëgimia kulturore e zonës, kultura materiale dhe shpirtërore, kultura materiale e e treguar në
objektet arkeologjike të gjetura në malin e Gradishtës, në liqenin e Seferanit, statuja dhe terrakota e
Afërditës, veshjet tradicionale të kësaj zone, gatimet tradicionale, tava e kosit, kalastre me pilaf, ne
tavë, ballokumja etj. Këngët dhe vallet folklorike,të cilat kanë marr dhe vlerësim në festivale të
rëndësishme si ai i Gjirokastrës dhe në Toskana të Italisë ku janë vlërësuar dhe me cmimin e dytë.
 -Kjo është një zonë e përshtatshme për zhvillimin e turizmit pasi mjaft potënciale për zhvillimin e tij,
potenciale të cilat të mundësojnë zhvillimin e disa llojesh turizmi si: Turizëm Liqenor,Turizëm
Natyror, Agro-Turizëm, Aventure, Turizëm Kulturor etj., dhe një sërë aktivitetesh që mund të kryesh
në të sidomos ato liqenore, aventuriere, ture me bicikleta etj.
 -Afërsia e kësaj bashkie me kryeqytetin por edhe me qytete të tjera të rëndësishme.
 -Infrastruktura rrugore dhe arritshmëria relativisht e mirë.
 -Investimet e bëra në infrastrukturën rrugore, në atë të shërbimeve etj, i jep një vlerë turistike zonës.
 Nga i gjithe materiali i përdorur,dhe evidentimi i pasurive që kjo zonë mbart mundesi të arrihet në
konkluzionin se bashkia Belsh me anë të një menaxhimi të mire mund të kthehet në destinanacionin
e perhershem të turistik.

22.  REKOMANDIME
 Per mbrojtjen e mjedisit:
 1.Duhet të rritet më tej informacioni dhe ndërgjegjësimi në lidhje me
kërkesat ligjore për teknologjitë përkatëse, ashtu edhe në jetën e
përditëshme, në lidhje me këto lloje mbetjesh dhe ndotjet që sjellin ato në
mjedis;
 2. Studim me projekte të posacme të karakteristikave fiziko-kimike dhe
niveli i ndotjes së ujërave në liqenet e territorit të bashkisë Belsh;
 3.Duhet të krijohet koncepti i ndarjes që në burim, i mbetjeve urbane, sipas
një kompozimi “praktik” të koshave të riciklimit, në përputhje me
strategjinë e Ministrisë së Mjedisit si: Të riciklueshme (të thata);
Organike/të ndryshme (të njoma); Të rrezikëshme;
 Për zhvillimin e turizmit :
 1.Duhet bërë promovimi trashegimisë natyrore dhe kulturore si bazë për
mundësi të reja zhvillimi të një turizmi të qëndrueshëm.
 2.Ruajtja më e mirë e mjedisive dhe vendeve me trashëgimi kulturore.
 3.Kryerja e investimeve rrugore në vëndet turistike është i domosdoshën.
 4.Krijimi i agjensive turistike dhe paketave turistike të cilat kanë si
destinacion bashkinë Belsh.
 5.Ndergjegjësimi i komunitetit për vlerat turistike ekzistuese,në këtë vënd.
 6.Nxitja e turizmit familjar dhe agroturizmit.
 7. Realizimi i programeve dhe trajnimeve nga ana e komunitetit lokal, por
edhe atij shtetëror, për realizimin e pikave të shërbimit, guidimit, dhe
njohjen më mirë të pasurive, vlerave dhe për njohjen e kërkesave dhe
shërbimeve të turistëve.

23.  INSTAT, Census i popullsisë dhe i banesave, 2011.
 Akademia e Shkencave, 1990, Gjeografia Fizike e Shqipërisë, Vol. I, Tiranë.
 Sami Frashëri, 1899, Shqipëria c'ka qenë, c'është dhe c'do të bëhet, Bukuresht.
 Skënder Sala, Perikli Qiriazi, 2007, Banorët dhe mjedisi në Pllajën e Dumresë, Ideart, Tiranë.
 Shefqet Hysa, 2006, Dumreja dhe Qyteti i Belshit, Belsh.
 Gazeta Panorama, nr.22. datë 25 korrik 2004, ireferohet revistës austriake, " Observesterreche'', Austri.
 Enciklopedia e Elbasanit, 2004.
 Plani Operacional i Zhvillimit Vendor Bashkia Belsh, 2016.
 Perikli Qiriazi, Skënder Sala, 2006, Monumentet e Natyrës në Shqipëri, Tiranë.
 http://acp.al/projects/355/Projekti-Artistik-i-Ansamblit-Rilindja/.
 http://planifikimi.gov.al/index.

 Imazhet :

 http://bashkiabelsh.al/
 http://aam.org.al/bashkia-belsh/
 https://sq.wikipedia.org/ëiki/Dumreja
 https://www.mjedisisot.info/index.php/te-tjera/kategori-te-tjera/2469-dumreja-dhe-liqenet-e-belshit-nje-bukuri-
turistike-qe-duhen-zgjuar