ekfrkf

1. SHTRIRJA GJEOGRAFIKE E ZONËS VERIOREKarakterizimi gjeografik dhe ekonomiko-
social.Rajoni verior dhe verilindor shtrihet në veri të luginës së lumit të Shkumbinit të mesëm dheduke
përfshire relievin malor, vazhdon deri në kufirin shtetëror verior dhe verilindor tëShqipërise me Malin e
zi, Kosovën dhe Maqedoninë. Ka shtrirjen më të madhe në Shqipëri merreth 10 mije km2. Kjo krijon
mundësinë e të qenurit urëlidhëse midis rajoneve shqiptare nëeuropen juglindore dhe pjesës tjetër të
vendit. Ky avantazh I pozitës gjeografike dhe natyrashumë e larmishme dhe e pasur (pasuri të
shumta minerare, klimatike, ujore e pyjore) janëpotenciale për zhvillimin e këtij rajoni. Dy janë
nenrajonet që dallohen si në diferencat ezhvillimit ekonomik, ashtu edhe për nga popullimi: Alpet
shqiptare dhe Nenrajoni verilindor.Ky rajon është i pozicionuar në skajin më verior të Shqipërisë, me
një sipërfaqe të përgjithshmeprej 3,954 km2 dhe ndan vendin nga ish-republikat e Federates
Jugosllave.Popullsia e përgjithshme e rajonit është 183,274 banorë (nga të cilët 91,309 meshkuj dhe
dhe92,965 femra). Rreth 79,5% e popullsisë totale jetojnë në zonat rurale, shifër kjo më e larta se
nëtë gjitha rajonet e tjera. Burimet Natyrore te Shqiperise se Veriut Në strukturen e përdorimit të
tokës, nga 293,615 ha që ështs sipërfaqja e punueshme e rajonit, rreth 50 % e zënë pyjet. Rajoni
është ndër zonat më të pasura me pyje, me një sipërfaqe të pergjithshme te tyre prej 482,000 ha (ose
50 % e fondit pyjor), nga te cilët pyje të lartë (ah, pishe, bredh, dushk) prej 86 mije ha. Rajoni ka
mundësi vjetore mesatare të shfrytëzimit të pyjeve për dru zjarri 59.3 mije m3 dhe për lëndë punimi
104.6 mije m3, më të lartën nga të gjitha rajonet. Të shtyrë nga një mori faktoresh social, ekonomike
(ndër të tjera një pagë mesatare në sektorin shtetëror prej 11,693 leke), gjeografike dhe kulturore,
rrethet e këtij rajoni kanë qënë dhe një nga burimet kryesore të migracionit të brendshëm. 6.3.
ELEMENTET KRYESOR GJEOGRAFIK DHE NATYRORElementët Përshkrim i shkurtër i tyre
Gjendja dhe përdorimi i burimeve natyrore kryesor gjeografike Alpet Alpet shtrihen ne veri te lumit
Drin. Megjithe demtimet ne disa pjese, si ne shqiptare Gropa e Tropojës dhe rrjedha e Parkun e
Valbones, Bogë, Razëm, ne poshtme e lumit te Valbonës, i pergjithesi zona e Alpeve mund te ndajne
nga rajoni verilindor.Alpet konsiderohet me pak e demtuara gjate kane gjatesi 64 km dhe gjeresi 60
periudhes se tranzicionit km me siperfaqe 2200 km2, zene Gjenden një larmi speciesh të florës dhe
rreth 8% te siperfaqes se vendit. faunës dhe nje kompleks ekosistemesh Per momentin Alpet
paraqiten te natyrore dhe peisazhistike. Si bimësi pyjore izoluar, rruget qe i lidhin ata me gjenden ahu
(Fagus silvatica-), pisha e zezë pjeset e tjera brenda dhe jashte(Pinus nigra-), bredhi i bardhë (Abies
alba- vendit jane te pakta dhe ne gjendje ), arrneni(Pinus heldrechi), rrobulli(pinus jo te mire.Edhe
brenda alpeve peuche-), dhe këto të kombinuara me lidhjet jane te veshtira, rrugetlivadhe alpine. Këtu
gjenden dhe specie kalojne ne qafa te larta qe ne dimer endemike dhe subendemike shumë të rralla
jane te pakalueshme të florës dhe faunës kontinentale 2. Malësia e Perbehet nga shkembinj
Mbisundojne pyjet e dushkut, ne gjendje Hasit dhe magmatike,gelqerore e terrigjene. cungishte. Kane
shenja permiresimi te Gjakovës Relievi eshte kryesisht kodrinordukshem ne 5 vjeçarin e fundit. (pllaja
e sidomos ne gropat e Tropojes 350Demtimet kryesore aktuale shkaktohen n ga Hasit, Mali i mbi det
dhe te krumes 500 m mbi krasitja e rende per gjeth, ne shume raste Pashtrikut, det, duke bere
perjashtim mali ime prerje rrah, dhe kullotja me pas, duke e gropa e Pashtrikut qe shkon 1000 m
trnasformuar shpesh ne shkurre te Tropojes Dendesia mesatare e popullsise degraduara.Paraqet
potencial te larte te eshte 33 banor per km2 klimes dhe tokes per tu kthyer ne pyje dushku me
prodhimtari te larte, si dhe te pasura ne gjah. 3. Lugina e Perbehet nga fushat pjellore te Masivet
pyjore jane teper te rralla ne Drinit të Zi Gjorice-Shupenzes,Maqellares, lugine. Përshkrim i shkurtër i
tyre Gjendja dhe përdorimi i burimeve natyrorekryesorgjeografike Lugina e Peshkopise e Kukesit.
Lugina breglumit ne zonen Gjorice Shupenze, ne Dibrës, ngushtohet se tepermi ne Topojan e pjeset
e tjera bimeisa tipike e breglumit Peshkopisë, Skavice, qe sherbejne si pragje qe e eshte demtuar.
pragu i ndajne luginen ne tre pjese Topojanit kryesore. Skavica, Pergjithesisht zona te mbi lugina e
populluara me bujqesi të zhvilluar. Kukësit Nga gropa e madhe e Kukësit deri ne Vaun e Dejes ,
lugina kthyer ne rezervuar dhe eshte e mbuluar nga uji . Relievi i ashper me grykat e ngushta krijon
pejsazhe te bukura 4. Vargmali Shtrihet ne lindje te lugines se Pyjet e ketyre vargmaleve jane te rralla
e te i Korabit Drinit te Zi dhe te Bardhë, ne kufi degraduara nga mbiperdorimi. Ahu është - Kolesjan
me Maqedonine. Ka formen e nje ne pjesen me te madhe i shndrruar ne -Gjalicë- harku te madh me
lugëzim nga cungishte, masivet me halore jane te rralla. -Bjeshkët e lindja dhe vazhdon jashte kufirit

2. Me prodhimtari te ulet dhe riperteritje te Shishtavecit shteteror me malet e Sharrit, qe rralle. ndajne
Kosoven me Maqedonine, Ka nje sensibilizim te popullise lokale per dhe te Stegoves ne juglindje.
ruajtjen e pyjeve, duke i blere drute e zjarrit Perbehet nga formime shume te ne pjesen me te madhe
te fshatrave. Eshte vjetra gjeologjike (rreshpe dhe nder zonat me klimen me te ftohet ne gelqerore te
mermerizuar) nga Shqiperi qe ka nevoje per konsum te larte gipse dhe gelqerore mesozoike. te druve
te zjarrit Ka potencial te larte per zhvillimin e Qendrat e banimit ne shpatet e turizmit malor, dhe
veçanerisht te turizmit vargmaleve te Korabit jane te te bardhe. Ka rendesi te jashtezakoneshme
pakta. Ata ngjiten deri ne 1400 m e nga pikpamja e biodversitetit per levizjen e ne malin e Radomit,
Ploshtan, Çaj, kafsheve te egra nga Maqedonia e Shishtavec. pjeserisht Kosova ne Shqiperi 5.
Malesia Shtrihet midis Drinit ne veri dhe Qe nga viti 1960 ka filluar shfrytezimi Pukë-Mirditë Fanit te
Vogle, lugines se Matit e intensiv i pyjeve te ketyre malesive dhe vargmali gjadrit ne perendim dhe
drinit te zi Pyjet jane prere pothuajse teresisht. Ne i Lurës ne lindje. Perbehet nga shkembenj shume
raste pas vitit 1990 prerejt jane (Bjeshket e magmatike (e pasur ne minerale shoqeruar edhe me
zjarre masive, qe kane Kushnenit vecanerisht baker). Relievi eshte i demtuar filizerine dhe kane
stimuluar dhe Tërbunit; copëtuar i larte e i larmishem. procesin e erozionite Vetem ne parcela te
Korabi, Maja Popullsia eshte e rralle me 38 banor paariteshme kane mbetur sasira te pakta e Malit;
per km2, vendosur kryesisht ne materiali drusor si ne Zall Gjocaj, Gryke Munella ; gropat dhe luginat,
(Qerretit, Sete, Armolle, etj. Mali i Dejes, Pukës,Iballes, Lurës e Lugines së Per te realizuar
rimekembjen e ketyre i Balgjajt, Fanit, ku prodhimet bujqesore dhe pyjeve, qe kane potencial shume
te madh si Zepës, Përshkrim i shkurtër i tyre Gjendja dhe përdorimi i burimeve
natyrorekryesorgjeografike ,Kurora&Run Aktiviteti kryesor i popullsise kanë mjedisit te biodiversitetit,
vecanerisht ne a& Nezhda e qënë minierat e shfrytezimi i Balgjaj- Liqenet e Lures, duhet te gjenden
Lurës etj pyjeve. Me mbylljen e minierave mundesi per punesim te popullates lokale si Luginat e
prerja e pyjeve ka mbetur aktiviteti dhe duhen mbeshtetur sherbime te Gjadrit si dhe kryesor per
mbijetesen e popullsise ndryshme mjedisore psh shitja e krediteve e Fanit te prej 96 mije banore prej
te ciles te karbonit Madh e te 70% jeton ne fshat. Vogel, Seta e Bazeni i Lumit Gjadër paraqitet
Armolla plotesisht i zhveshur. 7.Malësia e Kete zone e ndan dhe e lidhe me Malesia e Martaneshit
dhe Zerqanit e Martanesh, Puke Mirditen nga lugina e quajtur si malesia e pyjeve deri ne vitin
Çermenikes, Bulqizes, vargjet malore te 1990 eshte prere pothujase plotesisht, Gollobordes,
Skenderbeut e te Lures duke shkuar veçanerisht pyjet me arnen, pishe te zeze e vargmalet e drejt
jugut e jug-lindjes formojne ah. Ne teresi zona mund te konsiderohet si Skënderbeut keto malesi qe
sherbejne si hambari I furnizimit me uje te Shqiperise. dhe Lugina e ujendarese te Drinit të Zi, Matit e
Krahas furnizimit me uje te Tiranes me Matit Shkumbinit, Erzenit e Ishmit. rreth 1 milion banore nga
Burimet e Malit Mali i Lopës, Pejsazhet e mrekullueshme dhe me Gropa dhe te Bovilles ne kete zone
Kaptinës, nderthurja e bimesise pyjore me kane burime te rendesishme shumcia e Muzhaqit lendinat
dhe liqenet teper te lumenvje te Shqiperise si Drin (zalli Vargu Krujë shpeshta malore, si dhe pozicioni
i Bulqize e Okshtunit, Shkumbini(Rrapuni) Dajt, Mali i veçante gjeografik, e mundesia e Lumi i Matit
(nga Martaneshi)Erzeni Skënderbeut, lidhjes me rruge, e ben zonen eTerkuza. Mali me shume
atraktive per zhvillimin ne Eshte zona qe i hap rrugen e zhvillimit te Gropa, perspektive te turizmit
malor turizmit malor per gjithe Shqiperine e Gropa e Malesia e Çermenikes me reliev te mesme,
Tiranen, Elbasanin, Durresin, Matit e copetuar, ka teper te zhvilluar Krujen, Burrelin etj. Rrëshenit
erozioni dhe bimesia e mbulesa Duke qene bashkeshoqeruese e koridorit te tokesore mbi perdoren
per te jetuar transportit te Shkumbinit, si dhe ne potence banoret e labinot mait, shmilit e mbartese e
rruges se Arberit, ka mundesi te orenjes, malesia e gollobordes medha zhvillimi ne perspektive.
dallohet per relievin Karstik e te Pyjet e prera kane shenja riperteritje te zhveshur, ka rendesi si ure
lidhese mire. Paraqitet shume e rendeishme e kafsheve nga maqedonia ne mbrojtja nga zjarret.
cermenike e martanesh. Lugu i Per rendesine qe paraqet si per ruajtjen e Matit, krahas zhvillimit te
burimeve ujore te Shqiperise e Tiranes, bujqesise, ka pyje lisi ne biodiversitetin e pasur dhe pejsazhet
e rehabilitim e siper. mrekullueshme, mundesine e Turizimit E gjithe kjo zone duke perfshire malor,
shoqeruar me pelegrinazhet ne edhe vargun kruje dajt, malin e vendet e shenjta, si dhe per vlerat
historike skenderbeut e ate me gropa si dhe e traditave te zonave te banuara si lugun e vilzes,
rshkrim i shkurtër i tyre Gjendja dhe përdorimi i burimeve natyrorekryesorgjeografike dhe pejsazhet

3. piktoreske, si dhe me rendesi qe te fillojne procedurat per ta afersine me qytetin e Tiranes propozuar
ne UNESCO si zone te vecante ofrojne mundesi te medha per te biosferes zhvillimin e turizmit
Velipoja gjendet në zonen veri- Velipoja ndodhet në pjesë jug-perëndimore 7. Zona perëndimore të
vendit, dhe të qytetit të Shkodrës. Zona e Velipojës, bregdetare e kufizohet : nga veriu me tokat
përfshi dhe lagunën e Vilunit, është e Shkodrës dhe bujqesore të komunës së Velipojës shpallur si
zonë e mbrojtur, rezervë Lezhës dhe lagjen Boraj-Velipojë, në veri- natyrore e menaxhuar
respektivisht në (Velipoja- lindje me rrugën auto Shkodër- kat.IV-t të sistemit të zonave të mbrojtura (
Kune Vaini ) Velipojë dhe Shkollën, nga lindja sipas IUCN-së), në vitin 1958, duke u vënë dhe Liqeni i
me rrugën auto dhe toka bujqësore, nën mbrojtje të posaçme në një sipërfaqe Shkodrës nga jug-
lindje me plazhin e prej 700 ha, me përbërje komplekse si: Velipojës, nga jugu me detin sipërfaqe
pyjore 353 ha, sipërfaqe ujore e Adriatik, në jug-perëndim, këneta 286 ha, dhe sipërfaqe jo-prodhuese
perëndim, Veri-perëndim me lumin rreth sajë 61 ha. Buna, që është dhe kufiri shtetëror Ndërsa
laguna e Vilunit që është pjesë e me Malin e Zi. kësaje zone ka një sipërfaqe prej 950 ha, e Sistemi
lagunor “Kune-Vain” cila është e perbërë nga 37 ha pyje, dhe 743 vendoset në të dy anët e ha
sipërfaqe jo-pyjore. grykëderdhjes së lumit Drin, në Zona e mbrojtur si rezerva natyrore e zonën
bregdetare veriore të rrethin menaxhuar e “Kune-Vain”-it në Lezhë e Lezhës. Nga Shëngjini deri tek
përfaqëson një zonë me vlera të larta grykëderdhja e lumit të Matit, zona ekologjike dhe biodiversiteti,
si një bregdetare është e ulët dhe kombinim i rrallë i elementëve natyrorë sit moçalore. Kjo përfshin
lagunën ë tokës dhe ujrave të ëmbëla dhe të kripura bregdetare të Vainit dhe Cekës në si dhe prania
e bimësisë pyjore dhe tokës pjesën perëndimore të lumit dhe bujqësore, duke e bërë këtë kompleks
me Kune-n, Merxhani-n, dhe Kënallë- vlera të rëndësisë ndërkombëtare. n, në atë veriore të tij.
Sistemi lagunor është 10-15 km i Strategjia e Biodiversitetit, e hartuar dhe gjatë dhe 3 km i gjerë, me
një miratuar në Qeveri në vitin 2000, ka sipërfaqe rreth 2,188 ha, nga të propozuar një ristrukturim të
nënkategorive cilat 1,165 ha sipërfaqe ujore, 215 mbrojtëse të RNM “Kune-Vain”, duke ha pyje dhe
700 ha ligatina. propozuar që zona e Kune-s (pjesa Kompleksi i deltës lagunore të perëndimore e
lagunës së merxhanit) me Lezhës ka pesë pesë sisteme të sipërfaqe prej 300 ha të shpallet dhe ruhet
ndarë të ligatinave bregdetare, si si Rezervë Shkencore e Kat. I-rt, ndërsa dhe ka dhe pyje, shkurre,
kullota pjesa tjetër prej rreth 1700 ha ( plus dhe dhe tokë bujqësore, gjë që e bën atë 2100 ha
grykëderdhjet e lumenjeve Drin zone e rëdësisë kombëtare dhe dhe Mat) te mbeten si rezerva
natyrore te ndërkombëtare.
Përshkrim i shkurtër i tyre Gjendja dhe përdorimi i burimeve natyrorekryesorgjeografike Liqeni i
Shkodrës ndodhet në Liqeni i Shkodrës është më i madhi në pjesën veri-perëndimore të Ballkan, me
një sipërfaqe totale prej 368 Shqipërisë dhe në pjesën km2, prej së cilës 149 km2 janë në anën
perëndimore të qytetit të Shkodrës Shqiptare. Liqeni rrethohet nga livadhe dhe dhe përbri kalasë së
lashtë të qëndron në këmbët e malit të Traboshit. Rozafës. Zona e mbrojtur përfshin Thellësia e liqenit
është mes. 7-10 m. 17.000 ha sipërfaqe, prej së cilës 15.000 ha është sipërfaqe ujore. Liqeni i
Shkodrës karakterizohet nga një Është propozuar si zonë e mbrojtur vegjetacion i pasur me më
shumë se 80 ndërkufitare, (nga Strategjia e specie ujore dhe bregdetare, si dhe bimësh Biodiversitetit
(2000), që i përket macrophite si Potamogetoniacea, kategorisë së katërt të IUCN-së. Cyperaceae
dhe Ranunculaceae, dhe flora e Kjo sipërfaqe ujore konsiderohet si tij e lidhur filogjenetikisht me atë
të detit një nga zonat më të rëndësishme dhe ku gjejme Najas marina etj. Gjenden për shpendët në
Evropë. Aty dhe specie endemike si Marsilea gjenden afro 40 lloje shpendësh quadrifolia, Nuphar
luteum, Nymphea ujorë, ku gjejmë dhe llojin marina ssp., speciet të nënujit të familjes globalisht të
kërcënuar Potamogeton spp., si Miriophyllum Phalacrocoracs pygmeus. spicatum dhe Ceratophyllum
demrsum, Gjithashtu aty jetojnë rreth 45 lloje apo dhe të gjinisë Chara. peshqish, midis të cilëve janë
blini (Acipenser sturio). Liqeni ka dhe Nga speciet kërcelloredhe notuese më bimësi ujore, si zambaku
i ujit dominuese janë Phragmites australis, Nymphaea alba, Nuphar luteum, Schoenoplectus lacustris,
etj. Rreth liqenit dhe Nymphoides peltata, dhe Trapa gjejme dhe siperfaqe të mbuluara me shelg
natans. (Salix fragilis) dhe Fraxinus ornus. Në Delta e Drinit është një zonë shumë liqenin e Shkodrës
gjenden 49 lloje e rëndësishme që mban në sezonin peshqish, prej të cilëve 40 % janë specie të
dimëror shpendë të rralë dhe të familjes Cyprinidae, me dy nga speciet më rrezikuar si kormorantët të
rëndësishme sit ë Cyprinus caprio dhe (Phalacrocorax pygmeus) dhe Alburnus alborella, gjë që

4. tregojnë lundrën (Lutra lutra). Në zonë e karakterin subtropical të liqenit. Ujrat Kune-vainit gjenden
specie që periferike, të freskëta dhe të pastëra, mbrohen nga konventa dominohen nga familja
Salmonidae. Në ndërkombëtare, si p.sh. liqen gjenden dhe speciet të rralla të Rhinolophus euryale,
lakuriqi (R. peshkut që migrojnë në det si Acipenser Ferruequinum& Myotis myotis), sturio, Anguila
anguila, Mugillidae dhe Apodemus mystacinus, shqipja Alosa falax nilotica. laramane (Aquila clanga),
rosa (Aythya Në liqen janë vrojtuar rreth 280 specie nyroca),qifti/skifterët( Milvus zogjsh, dhe përveç
pelikanit kaçurrel milvus & M. Migrans). (Pelecanus crispus), gjenden dhe shume Delta e Drinit
strehon gjithashtu specie të ndryshme .
PËRSHKRIMI I BURIMEVE NATYRORE-TURISTIKE 7.1. BURIMET NATYRORE TË RAJONIT
VERIOR Pjesa veriore e Shqipërisë eshte kryesisht nje zonë malore, dhe kjo sipërfaqe është e
përbërë nga male të lartë dhe lugina të thella. Për shkak të pjerrësive të thepisura në këtë rajon malor
aktivitetet kryesore të bujqësisë zhvillohen vetëm në lugina. Për këtë shkak popullsia e këtij rajoni ka
mbetur relativisht e varfër. Rajoni verior karakterizohet nga prania e bollshme e burimeve natyrore
dhe e sistemeve ujore dhe lumoresi liqeni i Shkodrës, sistemi lagunor Kune- Vain, liqenet akullnajorë
të Lurës dhe Liqeni i Zi, zona të mbrojtura dhe parqe kombëtare si Thethi, Lura, Valbona, dhe pyje të
virgjer si ato të Malësisë së Gashit, Livadhit ta Harushes, duke kulmuar me bjeshkët e namuna të
Alpeve të Shqipërisë. Ky peisazh piktoresk, pothujase i paprekur dhe i virgjër, është një burim natyror
bazë për zhvillim përmes tërheqjes së turizmit malor dhe ekoturizmit. Niveli i ulet i te ardhurave ne
trevat malore rezulton nga nje sere faktoresh te ndryshem perfshi ketu papunesine e larte, prodhimet
bujqesore te uleta dhe pamjaftueshmeria e tokes per banoret vendas. Ne kete rajon, varferia dhe
degradimi i burimeve natyrore jane te lidhura ngushte. Burimet natyrore luajne nje rol te rendesishem
per permbushjen e nevojave te perditshme te popullates dhe qendrueshmerine e ekonomise lokale
Vleresimi i Varfërisë në 2003 tregon se banoret e fermave malore kane zene siperfaqe me te vogla
toke dhe varen tek bujqesia si i vetmi burim te ardhurash me shume se banoret e rajoneve e tjera.
Praktikat bujqesore jo te qendrueshme kane kontribuar ne degradime serioze te tokes. Qe prej vitit
1991, tokat kane marre lende ushqyese te pamjaftueshme, duke ndikuar ne uljen e perberesve
organike, azotit dhe natriumit, krahasuar me 20 vjet me pare. Ekosistemet pyjore dhe biodiversiteti në
“Theth“.Grumbujt pyjorë të këtij masivi kan vlera të larta biodiversiteti që formojnë ekosisteme
tërëndësishme të florës të llojeve (ah, panjë, bredh, hormoq, mëllzë, shkozë, frashër,
vërri,arrnen,etj.).Proçeset natyrore këtu zhvillohen në mungesë të çdo ndërhyrje humane, dhe si i
tillënë Theth gjejmë pyje të virgjër dhe ekosisteme natyrore interestante me specie të rralla të
florësdhe faunës. Në këtë zonë takohen rreth 10 lloje bimore të rralla.Thethi karakterizohet nga pyje,
kullota dhe livadhe alpine dhe subalpine. Këtu ndeshen prania enjë larmie shoqërimesh bimore si e
ahut me bredhin e bardhë, me boronicën, me Asperulaodorata tj. Në lartësitë 750-800 m gjenden
llojet shkozë (Carpinus orientalis-), frashër (Fraxinusornus-), dhe lajthi ( Coryllus avellana-), në
lartësitë 800-1.800 m bimësia dominohet nga pyje tëllojeve ah (Fagus silvatica-), në të dy anët e
luginës, e shoqëruar kjo në disa vende me llojet eplepit të egër (Populus tremula-), panja fletërrap
(Acer pseudoplatanus-), bredhi i bardhë (Abiesalba-), dhe tisi (Taxux bacata) dhe me lartë me llojet
pishë e zezë ( Pinus nigra-Arnold), rrobulli(Pinus heldrechi-), dhe më në lartësi, në Qafën e Pejës
gjenden grumbuj me hormoq (Piceaabies-) që është kufiri më jugor i kësaj specie në Evropë.Në
çeltira takohen çaji i bjeshkëve, nënishte shqiptare (Cistus albanikus). Në rrëketë rritet njëbimëi e
pasur higro-hidrofile e dominuar nga Caltha palastris, Pinguikula hirtiflora,Polygonatum odoratum,
etj.Speciet endemike. Në masivin e Thethit gjenden speciet endemike të rralla si Ëulfenia
baldacci,(Shtegu i Dhenve), dhe llojet : Petasites doerfleri, Lilium albanicum, Viola
ducagjinica,Teucrium arduini, Micrmeria parviflora, Athamantha turbith, Asperula scutellaris,
Campanulaalbanica, Colchicum autumnale, Gentiana lutea, Atropa belladonna. Lumi që përshkon
Thethinëshë i pasur me peshk të llojeve troftë (Salmo trutta marmoratus dhe Salmo trutta
macrostigma).
Burimet Natyrore te Shqiperise se Veriutbregdetare, si dhe ka dhe pyje, shkurre, kullota dhe tokë
bujqësore, gjë që e bën atë zone erëdësisë kombëtare dhe ndërkombëtare.Zona e mbrojtur si rezerva
natyrore e menaxhuar e “Kune-Vain”-it në Lezhë përfaqëson një zonëme vlera të larta ekologjike dhe

5. biodiversiteti, si një kombinim i rrallë i elementëve natyrorë sit ëtokës dhe ujrave të ëmbëla dhe të
kripura si dhe prania e bimësisë pyjore dhe tokës bujqësore,duke e bërë këtë kompleks me vlera të
rëndësisë ndërkombëtare.Laguna e Vainit ka një sipërfaqe totale prej 8,95 km2 me një gjatësi
maksimale prej 4,25 km,dhe një gjerësi prej 2,25 km. Pjesët kryesore të lagunës janë Ceka (4,9 km2),
dhe Zaja (2,4 km2).Thellësia mesatare e lagunës është 0,7 m, kurse maksimumi i është 1,7 m, dhe
nga ku bashkohetdhe me detin Adriatik, me një kanal 1,5 km të gjatë. Këtu gjejmë një mozaik të
pleksur mespërkla uji të shpërndara, moçale ujore, ishuj të vegjël, komunikime të ndryshme ujore.
Lagunakufizohet nga njç pritë/digë që e ndan atë nga zona e lagur bregdetare lindore.Laguna e
Merxhanit ka një sipërfaqe 3,1 km2 , një gjatësi maksimale 4,8 km dhe gjerësi 2,1 km.Thellësia
mesatare është 0,75 m ndërsa maksimumi është 1,3 m.Laguna e Kënallës është e vendosur në
skajin veri-lindor të sistemit lagunor të Lezhës dhe ështëshumë më e vogël se të tjerat. Sipërfaqja e
saj është 0,2 km2, me një gjatësi prej 750 m dhegjerësi 500 m. Por ajo është më e thellë se lagunat e
tjera fqinje, me një thellësi mesatare 4,2 mdhe maksimale 13,5 m. Lumi Drin i përshkon këto laguna
para se ai të mbrijë detin, dhe si i tillështrarti i lumit është i gjerë dhe i cekët, dhe si pasoje gjatë
sezonit të rënies së reshjevembirrjedhja e lumit krijon ligatina sezonale.7.2.6.1. Përshkrim fizioko-
gjeografiki sistemit lagunor-“Kune-Vain”.Zona e mbrojtur e “Kune-Vain”-it ka një sipërfaqe prej 4100
ha, nga e cila 300 ha i përkasinrespektivisht rezervës së Kune-s dhe 3800 ha atij të Vain-it dhe
nënzonave të tjera të tij, (lagunae Kënallës, grykëderdhja e Drinit-Ceka, Tale-Grykëderdhja e
Matit).Rezerva natyrore e Kune-s është e rrethuar nga këneta e Kënallës, ne veri dhe toka bujqësore
nelindje, lumi Drin në jugi dhe deti Adriatik në perëndim. Ndërsa sipërfaqja e Vain-it është errethuar
nga lumi Drin në veri, kanali dhe oka bujqësore në lindje, kanali vaditës dhe hidrovorinë jug dhe deti
ASdriatik në perëndim.Zona e Kune-vain-it është një zonë me një rëndësi të veçantë për larminë e
tipeve të habitateveqë bart dhe për arealin që ajo krijon për mbajtjen e shpendëve mogratore të dhe
në mënyrë tëveçantë për kolonitë e çapkave (Ardeidae).Toka është tërësisht një livadh moçalor, e
formuar nga materiale ranore, e mbuluar nga njështresë aluvionale me trashësi rreth 30 cm. Lartësia
mbi nivelin e detit është nga 0-1 m, dhepellgjet dhe moçalet e sajë komunikojnë lirshëm me detin.
Është e pasur me vegjetacion ujor ( tëujrave të njelmëat dhe të ëmbëla) me shtretër të shtrirë mjaftë
mirë të kallamishteve të alternuarme pasqyra uji. Kompleksi ligatinor dhe tokat e përkënetuara dhe të
kombinuara këto dhe megrykëderdhjen e lumit të Matit, krijojnë kushte për mbajtjen e një numri të
konsiderueshëmshpendësh migratore.
Përshkrimi i gjendjes së përgjithëshme.Vargmalet e Lurës shtrihen midis luginës së Drinit të Zi, Matit,
Srriqes dhe Zallit të Bulqizës.Nga pjesa qëndrore e masivit, midsi Shtegut/Vendkalimit të Portës,
Komit, Murrës, dhe Fushë-Murrës, grykës së Nokës-Arren dhe luginës së Urakës, gjenden pamje
madhështore peisazhistike.Lartsitë e këtyre maleve arrinjnë në mbi 2,000 m, dhe këto lartësi janë të
shoqëruara merënje/gremina të thepisura me dhjetra metra. Sipërfaqja ka një gjeomorfologji
interesante.Vargmali i Lurës është në qendër të shtrirjes dhe kufizohet nga lugina e Lurës nga njëra
anë dhenga ajo e Zall-Melthit nga ana tjetër. Gjatë këtij vargu dallon një kreshte me strukturë të
veçantëtë formuar nga eriozioni e cila ka pamjen e një harku gjigand, me relief akullnajor, i
quajturNezhda e Lurës.Lura si PK është shpallur me vendim të Këshillit të Ministrave Nr. 96, datë
21.11.1966, ku bënpjesë zona malore e Krej Lurës, me sipërfaqe 1280 ha, ndërsa “Pylli i Allamanit”
ështëpropozuar, sipas Strategjisë së Biodiversitetit, në vitin 2000, si zonë strikt e mbrojtur.Parku
kombëtar “Lure” ndodhet ne kufirin midis rretheve Dibër, Mat e Mirditë. Shtrihet nëfaqen lindore të
masivit malor "Kurrora e Lurës", me një gjatësi 9.6 km. Tokat janë të murrmepyjore dhe livadhore
malore, të pasura me humus, fragmentare, mbi shkëmbinj magmatikeultrabazikë. Numri i banoreve
ne komunen e Lures eshte rreth 5000 vete.Bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare, nën zona
malore lindore. Takohen dy zona bimësie, eahut, dhe alpine. Në park gjenden shoqerime me llojet
halore dhe grumbuj pyjore të përbërë ngady kate drurësh. Veç ahut e arnenit takohet dhe rrobulli,
bredhi, hartina, pisha e zezë dhe rralletisi. Shumë rrallë takohen shkurre si Xerxele e Daphne
blagayria. Shkurrezat e boronicës dhegrathata gjenden gjithandej. Takohet boshtra si bimë endemike
e Shqipërisë dhe Rudithi Shqiptarsi bimë subendemike. Ndër llojet e rralla dhe të kërcënuar
përmendim lule togëzi, beladona,gentiana, lule basami, rigoni i kuq, salepet, zambaku i bardhë, lekoni
i verdhë etj.Ne PK-Lurë gjendet dhe zona me liqenet akullnajorë të shumtë në pjesën lindore të

6. Nezhdës sëLurës, (12), prej të cilëve 8 janë ujëmbajtës gjithëvjetorë, me bimësi ujore (zambaket e
ujit) dhefaun karakteristike mjaft të veçantë për vendit tonë. Liqejt më të mdhenj, janë pesë, Liqeni
iMadh, Liqeni i Pishave, Liqeni i Zi, Liqeni Lopëve dhe Liqeni i Luleve. Në zonën e Lurëstakohen
gjitarë të mëdhenj e të mbrojtur si ariu (Ursus arctos), ujku (Canis lupus), riqebulli(Felis lynx), dhia e
egër (Rupicapra rupicapra), kaprolli (Capreolus capreolus), dhe ndërshpendët vecojmë praninë e
gjelit te egër (Tetrao urogallus) dhe shqiponja (Aquila chrysaetos).Pylli i arnenit të Allamanit, me
siperfaqe 1000 ha, propozohet për Rezervat Shkencor, pasipërbën të vetmen zonë me pyll të virgjer
natyror të arnenit (Pinus peuce), dru relikt që duhetmarrë nën mbrojtje strikte.Përveç vlerave njohëse,
shkencore dhe ekonomine e natyrës, zona njeherazi ka vlera të mëdhaestetike, peizazhore, turistike
mjaft terhëqëse për vizitorët vendas dhe të huaj. Pasuritë natyroredhe biologjike, bukuritë e peizazhit
afrojnë potenciale të mëdha për zhvillimin e turizmit.Flora dhe fauna. Në PK-Lurë gjenden një larmi
speciesh të florës dhe faunës dhe nje kompleksekosistemesh natyrore dhe peisazhistike.