FRIEDRICH a. VON HAYEK’İN PARASAL MİLLİYETÇİLİK VE PARASAL DEVLETÇİLİK ELEŞTİRİSİ

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan, Serbest Bankacılık, Paralar-arası
Rekabet ve Parasal Anayasa.
Sunumu Hazırlayan: Gamze Çıplak
FRIEDRICH a. VON
HAYEK’İN PARASAL
MİLLİYETÇİLİK VE
PARASAL
DEVLETÇİLİK
ELEŞTİRİSİ
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. ‘‘Medeniyetin temel
araçlarının (dil,
ahlak, hukuk ve
para) tamamı bir
tasarımın değil,
kendiliğinden
doğan düzenin
sonuçlarıdır ve
özellikle son ikisi
organize güç
(devlet) tarafından
daima suistimal
edilmiştir.’’

3. 20. Yüzyılda hem
iktisadi hem de siyasi
alanlarda liberal
düşüncenin en güçlü
savunucularındandır.
Devlet
müdahaleciliğini çok
keskin bir dille ve
argümanlarla
eleştirmiştir.
Sınırsız devletin iktisadi
ve siyasi özgürlükler
önünde bir engel
oluşturduğu düşüncesini
işlemiştir.
Hayek’in fikirleri, 20.
yüzyılda iktisadi ve
siyasi düşüncenin
gelişmesinde önemli
bir rol oynamıştır.

4. HAYEK’İN KİTAPLARI
Para
Birimi
Tercihi
Paranın
Özelleş-
tirilmesi
1976
1978

5. Hükümetlerin para üzerinde
tekel kurmalarının, para
türlerini sınırlandırmalarının
ve paraların sabit bir kur
üzerinden değişiminin
yapılmasının çok tehlikeli
olduğuna inanıyorum.
İstikrarlı bir para için tek
umudumuz, parayı politikadan
koruyacak bir yol bulmaktır.

6. HAYEK’İN PARASAL MİLLİYETÇİLİK VE
PARASAL DEVLETÇİLİK ELEŞTİRİLERİ
Parasal
milliyetçiliğin
, giderek
daha
tehlikeli olan
parasal
sosyalizme
dönüştüğünü
acilen
görmek ve
anlamak
gerekir.
Devletin
para
basma
üzerindeki
monopol
hakkı, tüm
parasal
kötülükleri
n kaynağı
ve
kökenidir.
Tehlikeli olan
ve
kaçınılması
gereken,
hükümetlerin
para
üzerindeki
tekelidir ve
insanları bu
parayı
kullanmaya
zorlamalarıdı
r.

7. Hayek’e göre
devlet
monopolü olan
para yaratma
yetkisine
mutlaka son
verilmeli ve bu
çerçevede
paralar arası
rekabete izin
verilmelidir.
Hayek, paranın
hükümetlerce
sürekli olarak
politize
edildiğini ve
buna ancak
özel para
sistemi ile son
verilebileceğini
savunmaktadır.

8. 2000 yıldan bu yana devletin
düzenli olarak para üzerinde
bir tekel hakkına sahip olduğu
ve düzenli olarak bu yetkisini
istismar ve suistimal ettiği
bilindiği halde insanların
neden bunu sorgulamadığı,
para tarihinin bir meselesidir.

9. Sadece devletin bu imtiyaza sahip olabileceği
şeklindeki bir inancın yerleşmiş olması, para
konusunda profesyonel araştırma yapan kişileri bile
paranın özelleştirilmesi düşüncesini sorgulamaktan
uzak tutmuştur.

10. HAYEK’E GÖRE
‘‘Hükümetin para üzerinde kontrol
sağlamasına izin verilmesi durumunda bu
eğilim, sonuçta tam anlamıyla «totaliter» bir
rejim olacaktır. Kamu otoritesi, para
dolaşımının düzenlenmesinden ne kadar çok
uzak tutulabilirse o kadar iyi olacaktır. Çünkü
para basma veya para üzerindeki kontrol, her
zaman zararlı olan bir güçtür ve mali amaçlar
için kullanımı her zaman istismarla
sonuçlanmaktadır.’’

11. HAYEK’E GÖRE
‘‘Para üzerinde hükümet tekelinin ortadan
kaldırılması, aynı zamanda merkez
bankalarının da ortadan kaldırılmasını
içermelidir. Çünkü özel bankalar, merkez
bankasının işlevini üstlenecektir. Merkez
bankaları devletin tekelinde olmasa bile klasik
işlevleri gereği «borçlanma için başvurulan
yer» olarak ihtiyaç duyulmaktadır. Bu aslında
mevcut kredi sisteminin istikrarsızlığının ve
tüm ekonomik faaliyetlerdeki geniş
dalgalanmalarının ana sebebidir.

12. HAYEK’E GÖRE
‘‘Tekelci bir devlet kurumu, ne para arzını
yönetebilir ne de bu konuda bilgiye sahip olabilir.
Eğer devlet, para arzını kamu yararı lehine
kontrol etseydi, bu pozisyonda yer alırdı. Para,
miktar kontrolü ile belirli öngörülebilir sonuçlara
ulaşılabilen bir politika aracı değildir. Para,
sadece bireyleri fiyat sinyalleri aracılığıyla bilgi
sahibi oldukları koşullara göre ayarlamaya teşvik
eden ve kendi kendini yöneten mekanizmanın bir
parçası olmalıdır. Para, kişilerin planlarını
gerçekleştirebileceği bir düzeni sürdürmek için
gerekli ve kullanışlı olan bir araç olmalıdır.’’

13. Devlet, para arzını kamu yararı
lehine kontrol edemez.
Hükümetlere, belirli gruplara
veya nüfusun belirli kesimlerine
fayda sağlama gücü
verildiğinde, devlet
mekanizması bu gücü,
çoğunluk üzerinde hakimiyet
kuracağı şekilde kullanacaktır.

14. Yerel ya da bölgesel memnuniyetsizliği karşılamak için
para miktarını manipüle ederek cazip hale getirecek ve
böylece daha fazla hizmet sunabilmek amacıyla
yapılacak harcamalar çoğu kez karşı konulmaz olacaktır.
Bu tür harcamalar ise uygun bir çözüm değildir. Yalnızca
piyasanın düzgün işleyişini zorlaştırmaktadır.

15. HAYEK’İN GÖRÜŞLERİNİN ÖZETİ
Ekonomik istikrarsızlığın ve özel olarak fiyat
istikrarsızlığının temel kaynağı hükümettir.
Serbest para sisteminde bugün para
politikası olarak bilinen bir ekonomi
politikası aracına ihtiyaç olmayacaktır.
Sadece kendi kazançları için uğraşan ve
bunun yol gösterdiği ihracı yapan bankalar,
böylece herhangi bir kurumun
yapabileceğinden daha iyisini halka
sunacak ve hizmet edecektir.

16. HAYEK’İN GÖRÜŞLERİNİN ÖZETİ
Para üzerindeki devlet tekeli gereksizdir.
Para basma ve para politikasını yönetme
gücünü elinde bulunduran para otoritesi,
para arzını yönetecek bilgiye sahip değildir.
Ayrıca böyle bir otoritenin genel çıkarları
açısından para arzı hakkında yapılması
gereken şeyi bilmesine karşın böyle bir
tarzda hareket etmesi muhtemel değildir.

17. HAYEK’İN GÖRÜŞLERİNİN ÖZETİ
Hükümet, halkın genel çıkarlarına
uygun olarak hareket edemez.
Hükümetin genel çıkar açısından,
para arzı hakkında yapılması
gereken şeyi bileceği varsayılsa bile,
hükümetin böyle bir şekilde, böyle bir
tarzda hareket edebilmesi büyük
ölçüde olası değildir.

18. HAYEK’İN GÖRÜŞLERİNİN ÖZETİ
Rekabet yokluğu, monopol
konumundaki parayı ihraç edeni
sağlam bir disipline tabi olmaktan
kurtardığı gibi, hükümetleri de
harcamalarını gelirine göre sürdürme
gerekliliğinden kurtarmaktadır.
Hükümet harcamalarındaki şaşırtıcı
artışın, hükümetin para ihracı yoluyla
yapıldığı konusunda hiçbir şüphe
yoktur.

19. HAYEK’İN GÖRÜŞLERİNİN ÖZETİ
Kamu finansmanı ve paranın regülasyonu
şeklindeki iki amaç, tamamıyla birbirinden
farklı ve birbiriyle çelişmektedir. Bu iki
görevin aynı kuruma verilmesi, sadece
parayı ekonomik dalgalanmaların temel
nedeni yapmamış, aynı zamanda kamu
harcamalarının kontrol edilemez olarak
büyümesini de büyük ölçüde
kolaylaştırmıştır. Eğer bir piyasa
ekonomisinin düzgün çalışmasını muhafaza
etmek isteniyor ise, para ve maliye
politikası birbirinden ayrılmalıdır.