Giải phẫu chức năng tủy sống

1. GIẢI PHẪU CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
VÀ ỨNG DỤNG TRONG LÂM SÀNG
Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Văn Huy
CẦM BÁ THỨC

2. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tuỷ sống là thần kinh TW
Chức năng dẫn truyền
Chức năng thực vật
Mỗi vùng cơ thể đƣợc chi phối bởi một
khoanh tuỷ nhất định.
Giải phẫu: khám, đánh giá tổn thƣơng, sự
hồi phục thần kinh, tiên lƣợng chức năng.
Mục tiêu: Mô tả giải phẫu chức năng tuỷ
sống và ứng dụng trong thăm khám

3. HÌNH THỂ NGOÀI
Tủy sống có hình trụ dẹt,
màu trắng xám, có hai
chỗ phình
Phình cổ tƣơng ứng với
nguyên ủy đám rối thần
kinh cánh tay
Phình thắt lƣng - cùng
tƣơng ứng với nguyên uỷ
của đám rối thắt lƣng –
cùng
Bê trªn C1
Bê trªn ®èt L2

4. HÌNH THỂ TRONG
Chất xám hình chữ H
gồm: sừng trƣớc,
sừng bên và sừng sau.
Chất trắng bao quanh
chất xám, có ba
thừng: trƣớc, bên và
sau; mỗi thừng chứa
các bó và dải.
ống tâm tuỷ nằm giữa
tuỷ xám

5. HÌNH THỂ TRONG
Sừng trƣớc chứa
thân của các nơ ron
vận động
Sừng sau chứa thân
nơ ron cảm giác
Sừng bên chứa
thân nơ ron tự chủ

6. HÌNH THỂ TRONG
CÁC RỄ THẦN KINH THOÁT RA ?

7. HÌNH THỂ TRONG
Rễ trƣớc là rễ vận động
Rễ sau là rễ cảm giác
Rễ vận động + rễ cảm giác = thân thần kinh
sống (hỗn hợp vận động cảm giác)
Thân thần kinh sống chia ra hai ngành:
Ngành trƣớc (cổ, thắt lƣng, cùng) tham gia
tạo đám rối, ở ngực tạo TK liên sƣờn.
Ngành sau chi phối cho các cơ vùng sau của
cơ thể

8. CÁC MÀNG CỦA TUỶ
Màng cứng
Màng nhện
Màng nuôi
Giữa các màng có
các khoang, khoang
dƣới nhện chứa
dịch não tuỷ

9. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
Chức năng dẫn truyền vận động
(có ý thức và không có ý thức)
Chức năng dẫn truyền cảm giác
Chức năng phản xạ
Chức năng thực vật

10. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
1. Chức năng dẫn truyền vận động
Đƣờng vận động có ý thức, có hai nơ ron:
VỎ NÃO
[NR1]
SỪNG TRƯỚC TUỶ
[NR2]
NHÂN TK SỌ (III, IV, V, VI, VII)
[NR2]
CƠ TOÀN THÂN CƠ ĐẦU MẶT
Bó vỏ nhân
Bó vỏ tuỷ

11. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
Đƣờng vận động không ý thức (đƣờng ngoại
tháp): là đƣờng từ cấu tạo lƣới của thân não
đi xuống tuỷ sống qua các bó lƣới - tuỷ giữa
và bên.
Vỏ đại não có đƣờng liên hệ với cấu tạo lƣới
của thân não, chịu ảnh hƣởng của thể vân,
nhân dƣới đồi thị, chất đen và tiểu não qua
những vòng tiếp nối phức tạp
1. Chức năng dẫn truyền vận động

12. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
2. Chức năng dẫn truyền cảm giác
DA MẶT (V) NR 1
NR 1 NR 2
NR 2
H¹ch c¶m gi¸c (d©y V)
NR 3
 Cảm giác nông
Nhiệt
Đau

13. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
2. Chức năng dẫn truyền cảm giác
NR 1
NR 2
NR 2
NR 3
 Cảm giác sâu ý thức
Nhân thon
Nhân chêm Hành não
Đồi thị

14. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
2. Chức năng dẫn truyền cảm giác
NR 1 NR 2
 Cảm giác sâu không ý thức
Bó tuỷ-tiểu não trước
Bó tuỷ-tiểu não sau

15. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
Bó chêm
Bó thon
Tuỷ- tiểu não (lƣng)
14: Dải tuỷ-đồi thị bên (Đau/nhiệt); 13 - 15 bản thể không ý thức
3-9 VĐ có ý thức; 4 VĐ không ý thức
16:Bản thể có ý thức; 17: Xúc giác tinh tế

16. CHỨC NĂNG TUỶ SỐNG
 Chi phối cho ruột non:
Giao cảm: T5-T10
Phó giao cảm: dây X
 Chi phối cho đại tràng
Giao cảm: T5-T10, L1-L3
Phó giao cảm: dây X, S2-S4
 Chi phối cho bàng quang
Giao cảm: L1-L3
Phó giao cảm: S2-S4
3. Chức năng thực vật
X

17. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
CHI PHỐI
CHI PHỐI THEO KHOANH TUỶ (CORD
SEGMENT)
NHÓM CƠ CHUNG ĐOẠN TUỶ (MYOTOME)
VÙNG (KHOANH) DA CHUNG ĐOẠN TUỶ
(DERMATOME)
ỨNG DỤNG
CHẨN ĐOÁN MỨC TỔN THƢƠNG (CAO, THẤP)
CHẨN ĐOÁN ĐỘ TỔN THƢƠNG (NẶNG, NHẸ)
TIÊN LƢỢNG CHỨC NĂNG: CỔ, NGỰC, THẮT
LƢNG, CÙNG

18. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
 Sử dụng phƣơng pháp
thử cơ bằng tay cổ điển
 Khám ở tƣ thế nằm
ngửa, đặt các khớp ở tƣ
thế thích hợp
 Cố định phía trên và
phía dƣới khớp thăm
khám để đảm bảo sinh
cơ học đúng tại các cơ
cần khám
0 = liệt hoàn toàn.
1 = co cơ sờ thấy hoặc
nhìn thấy.
2 = co cơ khi loại bỏ
tác dụng của trọng lực
3 = co cơ thắng đƣƣợc
sức cản của trọng lực.
4 = co cơ thắng sức
cản nhẹ.
5 = co cơ thắng sức
cản mạnh
THĂM KHÁM VẬN ĐỘNG

19. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
 Có hai loại cảm giác
cần thăm khám là đau
và sờ mó.
 Thang điểm
0 = mất hoàn toàn CG
1 = khiếm khuyết CG
2 = bình thƣờng
THĂM KHÁM CẢM GIÁC

20.  Mức cảm giác (sensory level) đƣợc xác định là ở
khoanh tuỷ thấp nhất mà tại đó cả cảm giác đau và
chạm nhẹ vẫn còn nguyên vẹn ở cả hai bên cơ thể
 Mức vận động (motor level) đƣợc xác định là ở
khoanh tuỷ thấp nhất mà tại đó chức năng vận động
còn bình thƣờng (tại đó bậc 3 và trên đó bậc 5)
ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
 Mức tổn thƣơng thần kinh (neurologic level of injury)
là mức thấp nhất mà ở đó cả vận động và cảm giác
đều bình thƣờng (ở hai bên cơ thể)
XÁC ĐỊNH MỨC TỔN THƢƠNG

21. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
ASIA DiÔn gi¶i
A Tổn thƣơng hoàn toàn vận động và cảm giác dƣới mức
tổn thƣơng kể cả vùng S4-S5
B Tổn thƣơng không hoàn toàn, còn cảm giác nhƣng không
còn vận động dƣới mức tổn thƣơng kể cả vùng S4-S5
C Tổn thƣơng không hoàn toàn, chức năng vận động đƣợc
bảo tồn và bậc thử cơ nhỏ hơn 3
D Tổn thƣơng không hoàn toàn, chức năng vận động đƣợc
bảo tồn và bậc thử cơ lớn hơn 3
E Chức năng vận động và cảm giác hoàn toàn bình thƣờng
XÁC ĐỊNH ĐỘ TỔN THƢƠNG THEO ASIA

22. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM

23. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM

24. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
Hội chứng tuỷ trung tâm:
thƣờng xảy ra ở vùng tuỷ cổ.
Lâm sàng thấy cảm giác đƣợc
bảo tồn, bệnh nhân yếu cơ chi
trên nhiều hơn chi dƣới
Nặng: chỉ bảo tồn cảm giác
Trung bình: bảo tồn cảm giác, còn
vận động không hữu ích
Nhẹ: bảo tồn cảm giác, còn vận động
hữu ích
CÁC HỘI CHỨNG LÂM SÀNG

25. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
HỘI CHỨNG NÓN TỦY
• LIỆT HAI CHI DƢỚI
• RỐI LOẠN CHỨC
NĂNG BÀNG QUANG
VÀ ĐƢỜNG RUỘT
• THIẾU HỤT CẢM
GIÁC ĐỐI XỨNG HAI
BÊN YÊN
CÁC HỘI CHỨNG LÂM SÀNG

26. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
HỘI CHỨNG ĐUÔI NGỰA
• BẠI, LIỆT HAI CHI DƢỚI
VÀ MẤT TOÀN BỘ PHẢN
XẠ, CHƢƠNG LỰC.
• TEO CƠ HAI CHI DƢỚI
• YẾU HAI CHI DƢỚI Ở
NHIỀU TẦNG TỦY GIỐNG
NHƢ BỊ TỔN THƢƠNG Ở VỊ
TRÍ TRÊN NÓN TỦY
CÁC HỘI CHỨNG LÂM SÀNG

27. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
HC Brown-Séquard
 Yếu cơ và thiếu hụt cảm
thụ bản thể ở một bên
 Mất cảm giác đau thấp
hơn một khoanh tủy ở
bên đối diện
 Mất cảm giác nhiệt thấp
hơn hai khoanh tủy ở
bên đối diện
CÁC HỘI CHỨNG LÂM SÀNG

28. ỨNG DỤNG – THĂM KHÁM
HỘI CHỨNG TỦY TRƯỚC
 CẢM THỤ BẢN THỂ,
CẢM GIÁC SỜ MÓ
VÀ CẢM GIÁC SÂU
ĐƢỢC BẢO TỒN
 MẤT CẢM GIÁC ĐAU
VÀ VẬN ĐỘNG Ở
DƢỚI VỊ TRÍ TỔN
THƢƠNG
CÁC HỘI CHỨNG LÂM SÀNG

29. TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG
C1-C3

30. TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG
C1-C3

31. C4
TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG

32. TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG
C5

33. C5
TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG

34. TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG
C6

35. TIÊN LƯỢNG CHỨC NĂNG
C7-C8

36. TIÊN LƢỢNG CHỨC NĂNG
Chøc n¨ng Tiªn lîng ThiÕt bÞ
H« hÊp §éc lËp
CS Ruét §éc lËp Thay ®æi toilet
CS Bµng quang §éc lËp S«ng tiÓu
VĐ trên giƣờng §éc lËp §Öm chèng loÐt
Xe l¨n §éc lËp §Öm chèng loÐt
§øng §éc lËp Khung ®øng, KAFO
§i Kh«ng thÓ
L¸i xe Cã thÓ §K hoµn toµnb»ng tay
T1-T9

37. TIÊN LƢỢNG CHỨC NĂNG
T10-L1
Chøc n¨ng Tiªn lîng ThiÕt bÞ
H« hÊp §éc lËp
CS Ruét §éc lËp Thay ®æi toilet
CS Bµng quang §éc lËp S«ng tiÓu
VĐ trên giƣờng §éc lËp §Öm chèng loÐt
Xe l¨n §éc lËp §Öm chèng loÐt
§øng §éc lËp Khung ®øng
§i Cã thÓ N¹ng, khung tËp ®i,
AFO, KAFO
L¸i xe Cã thÓ §K hoµn toµnb»ng tay

38. TIÊN LƢỢNG CHỨC NĂNG
Chøc n¨ng Tiên lượng ThiÕt bÞ
H« hÊp §éc lËp
Ruét §éc lËp Thay ®æi toilet
Bµng quang §éc lËp S«ng tiÓu
VĐ trên giƣờng §éc lËp §Öm chèng loÐt
Xe l¨n §éc lËp §Öm chèng loÐt
§øng §éc lËp Khung ®øng
§i Cã thÓ N¹ng, khung tËp ®i, gËy,
AFO, KAFO
L¸i xe Cã thÓ §K hoµn toµnb»ng tay
L2-S5