Шығармашылық жұмыс. Тақырып: Кампилобактериоз ауруын балау және алдын алу жолдары.

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
«ШЫМКЕНТ АГРАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ» МКҚК
Ф-Е-10/7.1
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Кампилобактериоз ауруын балау және алдын алу жолдары.
Орындаушы: Байтханова Акмаржан
Шымкент-2017ж.

2. Кампилобактериоз ауруын балау және алдын алу жолдары.
Орындаушының аты-жөні: Байтханова Ақмаржан Әмірбекқызы.
Ғылыми дәрежесі, атағы, санаты: ІІ-санаты арнайы пән оқытушысы.
Зерттеудің мақсаты: Кампилобактериоз ауруына диагноз қою жолдарын үйреніп, ауруды
емдеу, сақтандыру жолдарын зерттеп білу.
Аннотация: «Індеттану микробиологиямен» пәнінен «Кампилобактериоз ауруын
балау және алдын алу жолдары» тақырыбына жазылған бұл шығармашылық жұмыс
аннотация, нормативтік сілтемелер, анықтамалар, қысқартылған сөздер, кіріспе, негізгі
бөлім, өзіндік зерттеу, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Шығармашылық жұмыс 4 беттен тұрады
Жұмыстың міндеттері1. Кампилобактериоз ауруымен ауырған малды серологиялық
тәсілмен анықтау;
1. Кампилобактериоз ауруымен ауырған малды емдеу;
2. Кампилобактериозға қарсы іс шараларды ұйымдастыру;
1. КІРІСПЕ.
Жұқпалы ауруларға қарсы уақтылы шұғыл шаралар қолданылмаса мал
шаруашылығы орасан зор шығынға ұшырайды. Бұл шығыңды құрайтындар: мал өлімі
және соған байланысты мал басының кемуі, ауырған малдан алынатын өнімнің азаюы,
елдің шикізат қорының және мал мен мал өнімдерін экспортқа шығарудың төмеңдеуі.
Жұқпалы ауру шыққан кезде карантин мен шектеу шаралары шаруашылықтың
экономикалық байланыстарына нұқсан келтіріп, оның іс-әрекеттеріне қолбайлау болады.
Індетке қарсы шаралардың экономикалық тиімділігі осы шаралар арқылы жұқпалы
аурулардың алдын ала отырып, ауру байқала қалған жағдайда оның зардаптарын шектеу
арқылы шаруашылыққа келетін зияңды болдырмау немесе мейлінше азайтудан
туындайды. Бұл шаралардың арқасыңда мал басы сақталып, одан алынатын өнімнің
мөлшері мен сапасы артады. Ветеринариялық шараларды жетілдіргеңде оған жұмсалатын
шығын да азаяды. Індетке қарсы шаралардың экономикалық тиімділігін талдағанда
мынандай көрсеткіштер еске алынады: болдырылмаған экономикалық нұқсан, алынған
экономикалық нәтиже, жұмсалған әрбір теңгенің қайтарылымы, жұмсалған күрделі
қаржының қайтарылымы.
Нақтылы жұқпалы ауру кезіңдегі індет процесін зерттегеңде оның биологиялық
құбылыстармен ғана емес, табиғи-географиялык, әлеуметтік-экономикалық
/шаруашылық/ жағдайлармен де байланысты екенін ескеру қажет. Сондықтан да індеттану
ғылымы өзінің зерттеулерінде басқа да ғылымдардың үрдістері мен әдістерін кеңінен
пайдаланады. Індеттанудың басты әдісі - індеттанулық зерттеу. Оның мақсаттары:
1. Бір немесе бірнеше, қала берді барлық жұқпалы ауруларға қатысты іңдеттік
ахуалды зерттеу.
2. Нақтылы жағдайдағы ауру қоздырушысының бастауы мен таралу жолдарын
айқындау.
3. Індет процесінің нақтылы жағдайдағы кейбір бағыттары мен заңдылықтарын
анықтау.
4. Індетке қарсы жүргізілетін шаралардың нәтижелерін бағалау.
Індеттанулық зерттеу кешені төмендегідей әдістерден тұрады: а/ шаруашылықтағы
індеттанулық талдау мен бақылау; ә/ салыстырмалы тарихи сипаттау; б/ салыстырмалы
географиялык сипаттау; в/ індеттанулық эксперимент; г/ математикалық моделдеу мен
індеттанулық болжау.

3. 2. Негізгі бөлім.
2.1 Аурудың анықтамасы және қоздырғышы.
Кампилобактериоз (вибриоз) – ірі қара мал мен қойдың созылмалы түрде өтетін
ауруы. Бұл ауруға шалдыққан малдарда іш тастау, шуының ұзақ уақытқа дейін түспеуі,
бедеулік, метрит, вагинит және жас төлдердің өлуі байқалады. Қойлар буаздықтың екінші
жартысында жаппай іш тастайды.
Кампилобактериоз қоздырғышы Campylobacter fetus (foetes). Олар Spirochetales
қатарына, Spirillaceae тұқымдасына, Campilobacter туысына жатады. Campilobacter
туысының үш түрі белгілі: C.fetus, C.sputorum, C.fecalis. Campylobacter fetus үш түр
тармаққа бөлінеді: C.fetus subsp. fetus -ірі қара малға, теңіз шошқалары мен тауық
эмбриондарына патогенді; C.fetus s. intestinalis - қойларда, сирек жағдайда сиырларда іш
тастатады; C.fetus s. jejunum - қойлардың іш тастауына себепкер болып, сау ірі қара,
шошқа және құстардың ішегінде кездеседі.
2.2 Кампилобактериозды балау.
Лабораториялық зерттеуге жаңадан алынған түсік, қағанақ, оның суы немесе тірі
малдың жатыр мойнынан стерильдітампон арқылы алынған кілегей алынады. Зерттеуге
алынған материал тез арада лабораторияға жеткізілуі қажет, болмаса төменгі
температурада сақталуы керек. Мүмкіндік жағдай болғанда алынған материал
практикалық жағдайда, тез арада қоректі ортаға сөбілуі тиімді саналады.
Серологиялық зерттеуге кампилобактериоздың серологиялық диагностикасында –
АР, КБР (КҰБР) және флуоресцирлеуші антиденелер тәсілі қолданылады.
АР-ында құнажындардың қынабынан және жыныс циклдары бұзылған сиырлардан
дәкеден жасалған тампонға сіңдіріліп алынған кілегейді пайдаланады. Экстрактты
дайындау үшін кілегей сіңдірілген тампонды 5 мл формалинденген 3%-ды NaCl ерітіндісі
құйылған шыны түтікке салып, 12-14 сағат бойы 1-4оС-та ұстайды. Сонан соң тампонды
пинцетпен сығып, сұйықтықты 2,5-3 мың айналымда 30 минут центирфугалайды. Дайын
болған экстракт шыны түтіктерде 1:50, 1:100, 1:200, 1:400 қатынасында сұйылтылып, әр
шыны түтікке 0,5 мл-ден антиген (1 млрд) қосылады. Шыны түтіктерді жақсылап шайқап,
24 сағат термостатта (37ºС), қосымша 3-6 сағат бөлме температурасында ұстағаннан кейін
реакция нәтижесін оқиды. Реакцияның дұрыс қойылуына көз жеткізу үшін үш бақылау
(антигеннің өздігінен агглютинациялануын, белсенділігін және телімділігін) міндетті
түрде қойылады.
Кампилобактериозға күдікті малдардың қан сарысулары КҰБР және
иммунофлуоресценция реакциясымен тексеріледі.
Бактериологиялық зерттеу материалды (түсіктің асқазанындағы сұйықтықты)
микроскопиялаудан тұрады. Спираль тәріздес микроорганизмдердің анықталуы алдын ала
балау қоюға мүмкіндіктер береді. Бұқалардың шыбық қабынан алынған кілегейді зерттеу
арқылы ауру қоздырушысын анықтау мүмкіндігі өте төмен. Себебі алынған кілегейде
басқа да микрофлоралар көптеп кездеседі.
Соңғы жылдары тайынша-тест деп аталатын Адлер әдісі практикада тиімді
қолданылады. Ғылыми деректерге қарағанда бүл әдіс арқылы абсолютті жағдайда ауру
қоздырушысын жұқтырған бұқаны анықтауға болатыны көрсетілген.
Қойдың кампилобактериозының балауын бактериологиялық зерттеу арқылы қоюға
болады. Қойда бұл аурудың негізгі клиникалық белгісі - іш тастау, әсіресе буаздықтың
соңғы кезеңінде. Әлбетте тұсақ қойларының (бірінші туыт) бұл аурумен қоса жаппай
хламидиозды инфекциядан іш тастайтынын назарға алу қажет.

4. 2.3. Кампилобактериоз ауруын емдеу жолдары.
Ауырған бұқаға әрқайсысы 4 күннен, арасында5-6 күн үзіліс жасап, 2 курс ем
жасайды. Бір курсты үрпектің ішін антисептикалық ерітіндімен жуып, 50-60 мл балық
немесе өсімдік майына әрқайсысы 1 млн. ӘБ пенициллин мен стептомицин қосып жағады.
Сонымен қатар, бұл антибиотиктерді 1 кг дене массасына 4000 ӘБ есебімен бұлшық етке
тәулігіне 2 рет жібереді. Екінші курста бұлшық етке 5000 ӘБ/кг окситетрациклинді
тәулігіне 2 реттен, үрпек ішіне фуразалидонның 5 пайызды эмульсиясын қосу арқылы
жібереді.
Сиырлар мен құнажындарға төрт күн қатарынан жатыр ішіне 1 млн.ӘБ пенициллин
мен стрептомицин, ал бұлшық етке 4000 ӘБ/кг стрептомицин жібереді.
Қойды дибиомицин немесе бициллинмен (бициллин-3, бициллин-5),
пенициллинмен, стептомицинмен емдейді. Антибиотиктерді жатыр ішіне 3-5 күн
қатарынан күн сайын 20 мл стерильді майға қосып 2 млн. ӘБ мөлшерінде жібереді.
Сонымен қатар, бұлшық етке күніне 2 рет 4 тәулік бойы 4000 ӘБ/кг стрептомицин немесе
окситетрациклин береді.
Қорытынды
Нақтылы жұқпалы ауру кезіңдегі індет процесін зерттегеңде оның биологиялық
құбылыстармен ғана емес, табиғи-географиялык, әлеуметтік-экономикалық
/шаруашылық/ жағдайлармен де байланысты екенін ескеру қажет. Егер жұқпалы
ауруларға қарсы уақтылы шұғыл шаралар қолданылмаса мал шаруашылығы орасан зор
шығынға ұшырайды. Бұл шығыңды құрайтындар: мал өлімі және соған байланысты мал
басының кемуі, ауырған малдан алынатын өнімнің азаюы, елдің шикізат қорының және
мал мен мал өнімдерін экспортқа шығарудың төмеңдеуі. Жұқпалы ауру шыққан кезде
карантин мен шектеу шаралары шаруашылықтың экономикалық байланыстарына нұқсан
келтіріп, оның іс-әрекеттеріне қолбайлау болады.
Тәжірибелік ұсыныстар:
1. Асыл тұқымды мал, әсіресе бұқа сатып алғанда тек қана кампилобактериоздан сау
шаруашылықтан әкелу керек.
2. Карантинде ұстаған кезде 10 күн аралатып, 3 рет бактериологиялық тексеруден
өткізеді.
3. Қолдан ұрықтандыру станцияларындағы бұқаларды 6 айда бір рет
кампилобактериозға тексереді, шәуетіне антибиотик қосады.
4. Іш тастаған малды оқшаулайды. Ауру белгісі бар малдарды емдейді.
5. Қораны 2 пайыз формальдегид, күйдіргіш натрий ерітінділермен
дезинфекциялайды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Сайдулдин Т. «Індеттану және жануарлардың жұқпалы аурулары». Оқулық.- Алматы:
Жұлдыз, 2009.
2. Қасымов Е. И. «Індеттану және инфекциялық аурулар ветеринариялық-санитария
негіздерімен». Оқулық.- Алматы: Атамұра, 2009.
3. Құрбанов С, Қаратаев Ш. «Ауыл шаруашылық малдарының эпизоотологиясы және
инфекциялық аурулары». Оқулық.- Шымкент: Нұрлы бейне, 2010.
4. Қазақстан Республикасының ветеринариялық заңнамасы. Астана, 2005ж.
5. Ахметсадықов Н., Омарбекова У., Хусайнов Д.М. «Ветеринария негіздері» Алматы,
2007ж.