5. คํานํา
“ภาษาไทยเพื่อการสื่อสาร” (รหัส 1500117) เปนวิชาการศึกษาทั่วไปที่นักศึกษาชั้นปที่ 1 จะ
ตองลงทะเบียนเรียน เพื่อใหเกิดความรูเกี่ยวกับภาษาไทย และเกิดทักษะการใชภาษาไดอยางมีประ
สิทธิภาพ ทางคณาจารยหลักสูตรภาษาไทยทุมเทแรงกาย แรงใจในการคนควา เพื่อประมวลความรู จน
สามารถจัดพิมพตําราเปนครั้งที่ 8 ซึ่งไดปรับปรุงจากครั้งที่ 7 โดยแบงเนื้อหาออกเปน 5 บท ไดแก
ศาสตรและศิลปะของการฟง ศาสตรและศิลปะของการพูด ศาสตรและศิลปะของการอาน ศาสตรและ
ศิลปะของการเขียน และศาสตรและศิลปะของการเขียนรายงานวิชาการและโครงการ ทั้งนี้จะสังเกตไดวา
มีคําวา “ศิลปะ” บูรณาการเพิ่มเติมจากเดิมในแตละบท กลาวคือ จะใชภาษาไทยใหประสบความสําเร็จ
ในการสื่อสารได คงมิใชตระหนักเฉพาะตัวความรูทางภาษาเทานั้น แตผูใชควรทําความเขาใจเกี่ยวกับ
องคประกอบของการสื่อสาร อาทิ บุคคลที่เกี่ยวของในการสื่อสาร วัตถุประสงคของการนําเสนอสาร
ความเหมาะสมของสื่อในการติดตอสื่อสาร และสารที่ผันแปรตามปจจัยขางตน ศิลปะในการใชภาษาไทย
จึงแตกตางตามธรรมชาติของแตละบท นับวาเปนความทาทายประการหนึ่ง ที่ผูเรียนจะทําความเขาใจ
และสามารถนําไปใชไดในชีวิตจริง
คณาจารยผูเรียบเรียงตําราหวังเปนอยางยิ่งวา นักศึกษาจะไดรับประโยชนสูงสุดจากการศึกษา
ตํารานี้ ขอขอบคุณสํานักวิทยบริการมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่เปนแหลงคนควาขอมูลได
อยางกวางขวาง ลุมลึก ศูนยหนังสือมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่อนุเคราะหการออกแบบปก
และจัดพิมพจนสําเร็จ และขอขอบคุณมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิตที่สนับสนุนโครงการผลิตตํารา
เพื่อความกาวหนาทางวิชาการ และเปนฐานความรูตอไป
เบญจมาศ (ขําสกุล) ดํารงศีล
บรรณาธิการ
พฤษภาคม 2554

6. สารบัญ
หนา
คํานํา 1
สารบัญ 3
บทที่ 1 ศาสตรและศิลปะของการฟง 1
ความหมายของการฟง 1
กระบวนการฟง 1
ความสําคัญของการฟง 4
จุดมุงหมายของการฟง 5
ประโยชนของการฟง 6
ลักษณะการฟงที่มีประสิทธิภาพ 9
วิธีการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด 10
มารยาทในการฟง 12
วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถในการฟง 13
การพิจารณาความสามารถในการฟง 14
เอกสารอางอิง 16
บทที่ 2 ศาสตรและศิลปะของการพูด 17
ความหมายของการพูด 17
ความสําคัญของการพูด 18
การสํารวจความพรอมในการพูด 19
คุณสมบัติของผูพูด 20
องคประกอบของการพูด 21
การฝกทักษะในการพูด 22
เทคนิค 14 ประการในการเตรียมการพูด 26
จุดประสงคของการพูด 31
ประเภทและความหมายของการพูดในโอกาสตาง ๆ 32
ตัวอยางการพูดประเภทตางๆ 41
ศิลปะการพูดใหประสบความสําเร็จ 55
เอกสารอางอิง 72

7. 4
หนา
บทที่ 3 ศาสตรและศิลปะของการอาน 75
ความหมายของการอาน 75
ความสําคัญของการอาน 76
องคประกอบการอาน 77
การพัฒนาตนเองเปนผูอานอยางมีประสิทธิภาพ 77
พฤติกรรมพื้นฐานในการอาน 79
จุดมุงหมายในการอาน 80
กลวิธีในการอาน 80
การอานสารประเภทตางๆ 88
เอกสารอางอิง 103
บทที่ 4 ศาสตรและศิลปะของการเขียน 105
ความหมายของการเขียน 105
ความสําคัญของการเขียน 106
องคประกอบของการเขียน 106
จุดมุงหมายของการเขียน 107
รูปแบบในการเขียน 109
หลักเบื้องตนในการเขียน 110
เอกสารอางอิง 152
บทที่ 5 ศาสตรและศิลปะของการเขียนรายงานวิชาการและโครงการ 153
ความหมายของรายงานวิชาการ 153
ความสําคัญของการทํารายงานวิชาการ 154
องคประกอบของรายงานวิชาการ 155
กระบวนการจัดทํารายงานวิชาการ 160
การเขียนอางอิงในสวนเนื้อหา 172
การพิมพรายงานวิชาการ 185
การเขียนบรรณานุกรม 185
ความหมายของโครงการ 193
ความสําคัญของโครงการ 193

8. 5
หนา
องคประกอบของโครงการ 194
หลักเบื้องตนในการเขียนโครงการ 194
ตัวอยางโครงการ 202
เอกสารอางอิง 206
บรรณานุกรม 208

9. บทที่ 1
ศาสตรและศิลปะของการฟง
การฟงเปนทักษะที่สําคัญมากในการติดตอสื่อสาร และการใชชีวิตประจําวัน เนื่องจาก
การฟงเปนการรับสาร จากผูสงสาร ดังนั้นหากผูรับสารไมสามารถรับสารได ก็จะทําใหการสื่อสาร
ไมประสบผลสําเร็จ จึงจะเห็นไดวาทักษะการฟง เปนทักษะแรกเริ่มในการฝกการใชภาษาของมนุษย
และเปนทักษะที่จะนําไปสูทักษะการอาน การเขียนและการพูด ตอไป
ความหมายของการฟง
การฟงเปนทักษะที่มีความสําคัญมากในชีวิตประจําวัน ในการรับทราบความรู ความคิดเหตุ
การณจากเรื่องราวตางๆ มีผูใหความหมายของการฟงไวดังนี้
กองเทพ เคลือบพณิชกุล (2542: 20) กลาววา การฟง หมายถึง การแปลสัญลักษณของเสียง
ที่ไดยินออกมาเปนความหมาย อันประกอบดวย การติดตามเรื่องราวของสิ่งที่ไดยินจนสามารถเกิด
ความเขาใจสิ่งนั้น
ศศิธร ธัญลักษณนานันท และคณะ (2542 : 10) กลาววา การฟงหมายถึง การที่มนุษยรับรู
เรื่องราวตางๆ จากแหลงของเสียง ซึ่งอาจจะหมายถึงฟงจากผูพูดโดยรง หรือฟงผูพูดผานอุปกรณที่ชวย
บันทึกเสียงแบบตางๆ โดยแหลงของเสียงเหลานั้น จะสงเสียงผานประสาทสัมผัสทางหูเขามาแลวผูฟง
เกิดการรับรูความหมายของเสียงที่ไดยินนั้น
บุษบา พิทักษ (2543: 10) กลาววา การฟง หมายถึง การไดยินเรื่องราวตางๆ สามารถรูเรื่อง
ราว เขาใจและจับใจความสําคัญเรื่องที่ฟงนั้นได
สรุปไดวา การฟง หมายถึง การรับรูคลื่นเสียง และแปลเสียงที่ไดยินออกมาเปนความหมาย
โดยผูฟงตองใชสมาธิหรือความตั้งใจอยางจริงจัง จนเกิดความเขาใจในสิ่งที่ไดยิน และความหมายนั้นๆ
กระบวนการฟง
ธรรมชาติการฟงของมนุษยแตกตางกันไป เนื่องจากการฟงมีกระบวนการที่เปนขั้นตอน
และตอเนื่อง ดังนี้
1. การไดยิน เปนกระบวนการขั้นตนของการฟง เปนการรับรูอยางหนึ่งของรางกายโดยใชกล
ไกทางกายภาพ รับคลื่นเสียงแลวสงไปยังสมอง สมองจะรับรูวาสิ่งที่ไดยินนั้นคืออะไร การไดยินเปนกล
ไกอัตโนมัติไมตองแสดงปฏิกิริยาตอบสนอง

10. 2
2. การฟง เมื่อเสียงผานเขามาถึงหูชั้นกลาง ก็จะเกิดการรับฟง ความสนใจของผูฟง
ก็จะติดตามมาดวยทันที
3. การทําความเขาใจ เมื่อผูฟงรับฟงแลวรับรูจากเสียงก็จะสงคลื่นเสียงผานตอไปยัง
ประสาทรับเสียงที่อยูในหูชั้นใน ก็จะแปลงเปนกระแสเสียงสงผานประสาทหูไปยังสมอง เพื่อความรูสึก
ใหเขาใจและบันทึกความจําไวจากเสียงที่ผานเขามา
4. การคิด เมื่อเสียงผานการรับรู และสงกระแสเสียงมายังประสาทหูไปยังสมอง
เพื่อความเขาใจ ผูฟงจะแปลความหมายไดจากประสบการณของผูฟงเอง ซึ่งจะตองใชความคิด
ประกอบ
5. การนําไปใชใหเกิดประโยชน เมื่อสมองแปลความหมายของเรื่องที่ฟงแลว
ก็จะเลือกจําและนําไปใชใหเกิดประโยชน ดังแผนผังกระบวนการฟงตอไปนี้
ตัวอยาง
กระบวนการฟง
เรื่อง พิษทางใจ
วินทร เลียววาริณ
ในนวนิยายเรื่องหนึ่งของหลวงวิจิตรวาทการ ตัวละครคนหนึ่งเผลอไปจูบสาวลึกลับคนหนึ่ง
แลวหมดสติไป ปรากฏวาผูหญิงคนนั้นเปน “สาวพิษ” นั่นคือทั้งเนื้อทั้งตัวของเธอเต็มไปดวยพิษนานา
ชนิด ไอพิษที่ระเหยออกมาจากรางทําใหตัวละครคนนั้นหมดสติไป
สาเหตุที่เปนเชนนั้นเพราะบิดาของสตรีนางนั้นทดลองปอนยาพิษใหเธอตั้งแตเล็ก สะสมทีละ
ละนิดจนในที่สุดแมแตงูที่กัดเธอยังตองตาย
เรื่องตัวละครที่มีพิษในรางปรากฏในนวนิยายมากมาย โดยเฉพาะในนิยายจีนกําลังภายใน
แทบทุกเรื่องมักมีตัวละคร (สวนใหญจะราย) ที่เชี่ยวชาญในการใชพิษ หลายเรื่องพระเอกถูกคนราย
ลอบวางยาพิษ หรือถูกสัตวพิษพันธุประหลาดๆกัด ขณะที่อาการรอแรปางตายกลางปา ก็มักมี
ชายชราโผล (จากไหนไมรู)มาชวยทันการ โดยการถายพิษรายอีกชนิดหนึ่งใสรางพระเอก ดวยหลัก
“พิษขมพิษ” พิษรายทั้งสองอยางจะทําปฏิกิริยาตานกัน ผลก็คือพระเอกมีกําลังภายในเพิ่มพูน
ไดยิน รับรู เขาใจ พิจารณา นําไปใช

11. 3
หลายเทาตัว แมลงพิษ งูพิษทั้งหลายไมกลาแหยมใกล นับวาเปนคนโชคดีจริงๆ การใชพิษขมพิษจะ
เปนจริงหรือไม ยังไมมีใครตอบได และไมใชสิ่งสําคัญอะไร แตหลักการของพิษขมพิษทําใหเราเห็นวา
ของไมดีบางอยางก็ใชประโยชนไดหากรูจักควบคุมมัน ยกตัวอยาง เชน บุหรี่และเหลา
สมัยผมเปนเด็ก เมื่อเกิดอาการคันตามผิวหนัง ก็จะจุดบุหรี่ ใชไอรอนจากปลายบุหรี่ลน
เมื่อเกิดอาการเคล็ดช้ํา ก็ใชเหลา (ผสมยาดอง) ทา ก็หายเปนปกติดี
อยางไรก็ตาม การใชพิษขมพิษมิสูการไมกอพิษตั้งแตแรก ในทางกายภาพ การหลีกเลี่ยง
อนุมูลอิสระ สารพิษในอากาศและอาหาร ชวยเลี่ยงการเกิดโรคราย เชน มะเร็ง
ในทางจิตใจ การเลี่ยงพิษไมงายเชนนั้น
โลกเราเต็มไปดวยพิษทางใจนานาชนิด ตั้งแตพิษจากการพนัน พิษจากการเสพติดเงินตรา
พิษจากการเสพติดอํานาจ พิษจากการวิตก ฯลฯ พิษเหลานี้สะสมนานๆเขา ไมแตสรางความเดือด
รอนกับตัวเอง แตลามถึงครอบครัวดวย
พิษพนันทําใหหลายคนลมละลายมาแลว รายกาจยิ่งกวาไฟไหมบานสิบหน พิษจากการเสพ
ติดเงินตราทําใหคนไมนอยยอมทําทุกอยางเพื่อมัน พิษจากอํานาจนอกจากทําใหเสพติดอํานาจ
เสียคน ยังทําใหประเทศชาติเสียหาย
วิตกจริตก็เปนยาพิษทางใจอยางหนึ่งที่กําจัดทิ้งยากเย็นและแสนเข็ญ ที่แปลกก็คือ ใครๆก็รู
วาเปนสิ่งที่ไมดี แตก็สามารถหาเรื่องมาวิตกอยูไดเสมอๆ
การวิตกวันละนอยก็เชนเสพยาพิษทีละนิด ในเวลาหนึ่งชวงชีวิต เราเสียเวลาไปกับการวิตก
วันละนิดรวมเปนจํานวนมาก
ภิกขุสันติเทวะ ในศตวรรษที่ 8 กลาววา “ถาหากเจาสามารถแกปญหาของเจาได ไยตอง
กังวล? และถาเจาแกมันไมได จะมีประโยชนอันใดที่จะกังวลเลา?”
ไมใชเรื่องยากที่จะวิเคราะหอาการของตัวเองและชี้จุดออนทางใจของตนเอง ขอแตกตางคือ
คนโงรูแลวก็ปลอยทิ้งไว คนฉลาดรูแลวก็แกไขมันเสีย แนนอน พิษทางใจเปนสิ่งที่แกยากจริงๆ
แตถาไมเริ่มแก ก็ไมมีวันแกได และยากขึ้นไปทุกวัน มันทําได แมวาบางครั้งคุณตองการ
ความชวยเหลือและกําลังใจจากเพื่อน
ปราชญขงจื๊อกลาววา “มีเพียงคนฉลาดที่สุดกับคนโงที่สุดที่ไมยอมเปลี่ยนแปลงจึงมีคนกลาว
วา “มันไมใชวา คนบางคนมีกําลังใจและบางคนไมมีแตมันคือคนบางคนพรอม ที่จะเปลี่ยน และ
บางคนไม” ความแตกตางคือรูแลวไมเปลี่ยน กับรูแลวเปลี่ยน
จากเรื่อง “พิษทางใจ” จะเห็นไดวา สอดคลองกับกระบวนการฟงเปนดังนี้

12. 4
การไดยิน ผูฟงไดยินเสียงที่ผูอาน อานเนื้อหาของเรื่องพิษทางใจ และรับรูวาเปน
เสียงอะไร
การฟง ผูฟงเริ่มสนใจในเนื้อหาของเรื่อง มีการรับรูเรื่องราวบางสวน
การทําความเขาใจ ผูฟงพยายามทําความเขาใจเรื่องดังกลาว ทั้งนี้เนื่องจากเรื่องนี้เปนเรื่องที่มี
ความความหมายโดยนัย ดังนั้นจึงตองเกิดกระบวนการตอมา
การคิด ผูฟงตองใชประสบการณตางๆ เพื่อคิดพิจารณาเนื้อหาของเรื่องที่ผูอาน
ตองการนําเสนอ สามารถบอกถึงคุณคา และประโยชนที่ไดรับจากเรื่องได
การนําไปใชใหเกิดประโยชน เมื่อผูฟงสามารถคิดประโยชนของเรื่องที่ฟงไดแลวจะตองรูจัก
นําประโยชนจากเรื่องไปใชได
ความสําคัญของการฟง
ในการติดตอสื่อสารนั้น ทุกคนจําเปนตองใชทักษะการฟง ในการติดตอสื่อสารซึ่งกันและกัน
ซึ่งนับวามีความสําคัญมากในการดําเนินชีวิต ตั้งแตอดีตเมื่อครั้งยังไมมีการพิมพหนังสือ การฟงเปนจุด
เริ่มตนที่จะกอใหเกิดปญญา ดังจะเห็นความสําคัญของการฟงปรากฏเปนองคเบื้องตน แหงหัวใจนัก
ปราชญ ไดแก สุ จิ ปุ ลิ คนที่เปนปราชญได ตองไดฟงมาก เรียกวา “พหูสูต” ซึ่งมาจากศัพทบาลี
2 คํา คือ พหุ แปลวา มาก สุต แปลวา ฟง แปลตามรูปศัพทวา ผูฟงมาก ผูที่ฟงมากจะเปนผูรอบรู
เฉลียวฉลาด มีความคิดอันกวางไกล แตกฉานในศิลปะวิทยาการตางๆ การประกอบอาชีพหรือกิจกรรม
ตางๆที่ทําอยูในชีวิตประจําวันก็จะพลอยไดรับความสําเร็จไปดวย (พรสวรรค อัมรานันท 2542: 76)
Rankin (1982: 528 อางถึงใน จิตยา สุวภาพ, 2541: 2) ไดสํารวจการสื่อสาร
ในชีวิตประจําวันจากบุคคลหลายอาชีพพบวา ทักษะการรับสารที่สําคัญในการสื่อสารในชีวิตประจําวัน
เรียงจากมากไปหานอย ไดดังนี้
ทักษะการฟง รอยละ 45
ทักษะการพูด รอยละ 30
ทักษะการอาน รอยละ 16
ทักษะการเขียน รอยละ 9
จะเห็นไดวา ในชีวิตประจําวัน มนุษยใชทักษะการฟงมากที่สุด ในบรรดาทักษะการสื่อสาร
ทั้ง 4 ทักษะ ดังนั้นการฟงจึงเปนทักษะที่มีบทบาทและความสําคัญตอการดําเนินชีวิตเปนอยางมาก
พรสวรรค อัมรานันท (2542: 77-78) ไดนําเสนอเกี่ยวกับความสําคัญของการฟงในดานตางๆ
ดังนี้

13. 5
1. ดานกระบวนการเรียนรู มนุษยสามารถเรียนรูสิ่งตางๆดวยการฟงไดตลอดชีวิต นับตั้งแต
การฟงเสียงพอแม คนในครอบครัว แลวเลียนเสียงพูด จดจํานําไปใชสื่อสาร
2. ดานการคิดและการพูด การฟงทําใหผูฟงมีความรูกวางขวาง เกิดสติปญญาจากการรวบ
รวมขอมูลและขอคิดตางๆ เมื่อนําไปเชื่อมโยงสัมพันธกับสิ่งที่ฟงมา ทําใหเกิดการจดจํานําไปสู
การคิดในระดับที่สูงขึ้น และเพื่อเปนความรูในดานการพูดตอผูอื่นอีกดวย
3. ดานความรูการฟงขาวสาร ชวยใหไดรับความรูเพิ่มเติม เปนคนทันสมัย มีความรูรอบตัว
โดยบุคคลที่ฟงมาก ยอมไดรับความรูมากกวาผูอื่น
4. ดานความบันเทิง การฟง ชวยสรางความบันเทิงไดเปนอยางดี โดยเฉพาะการฟงเพลง
ซึ่งเปนกิจกรรมทางดนตรีอยางหนึ่งที่ไดรับความนิยมจากผูฟง การฟงเพลงกอใหเกิดความสุข
ความเบิกบานใจ ผอนคลายความเครียดทั้งทางกายและจิตใจ ชวยทําใหสุขภาพจิตดี ชวยพัฒนาสมอง
ทําใหเกิดความจํา การรับรูและการเรียนรูไดดีขึ้น
5. ดานการสรางสัมพันธภาพระหวางบุคคล ในการสนทนา ผูฟงที่ดียอมไดรับความนิยมชม
ชอบจากคูสนทนา และถือไดวาเปนผูมีมารยาทในการเขาสังคม
จากความสําคัญดังกลาว จะเห็นไดวาการฟงมีความสําคัญตอการสื่อสารเปนอยางยิ่ง
หากผูฟงมีทักษะในการฟงที่ดีแลว ยอมสงผลใหการติดตอสื่อสาร หรือการรับรูขอมูลตางๆ
มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นเทานั้น
จุดมุงหมายของการฟง
จุดมุงหมายของการฟง แบงไดเปน 5 ประการ ดังนี้
1. การฟงเพื่อจับใจความสําคัญ เปนการฟงเพื่อจับประเด็นสาระสําคัญของสารที่ไดยินวา
มีอะไรบาง การฟงประเภทนี้ตองใชความตั้งใจและสมาธิ คิดพิจารณาเรื่องที่ไดฟงตลอดระยะเวลา
การฟง
2. การฟงเพื่อหาเหตุผลมาโตแยง หรือคลอยตาม เปนการฟงสาร และสามารถอธิบายขอ
ดี ขอเสีย ประโยชนหรือผลลัพธจากเรื่องที่ฟงได ทั้งในดานบวกและดานลบ นอกจากนี้ยังสามารถแนะ
นําขอควรปฏิบัติใหกับผูอื่นไดเปนอยางดี
3. การฟงเพื่อความเพลิดเพลิน เกิดจินตนาการและความคิดสรางสรรค เปนการฟงเพื่อ
ชวยผอนคลายความตึงเครียด พัฒนาจินตนาการ ความคิดสรางสรรค
4.การฟงเพื่อใหเกิดความรอบรู การฟงเพื่อใหเกิดความรูและความรอบรู เปนสิ่งจําเปน
สําหรับนักเรียนอยางยิ่ง เชน การฟงคําบรรยายในชั้นเรียน การฟงขาว การฟงเรื่องเลา เปนตน โดยผูฟง
ตองรูจักจับใจความสําคัญของสารใหได และควรประเมินคุณคาของสิ่งที่ไดฟงวามีคุณคาเพียงใด

14. 6
5. การฟงเพื่อวิเคราะหและประเมินคา เปนการฟงที่ตองใชความพยายามตั้งใจฟงและวิเคราะห
ประเมินสารที่ไดรับฟงและใชความระมัดระวัง และตรวจสอบสารที่ไดฟงแตละประโยคและแนวคิด
ประโยชนของการฟง
1. การฟงทําใหไดรับความรู ความคิด ทัศนคติ การฟงทําใหไดรับรูเรื่องราวที่แปลกใหม
ของบุคคลที่สนทนา รวมไปถึงเรื่องตางๆที่ไดฟงจากสื่อ เพื่อนํามาประยุกตใชในชีวิตประจําวัน และเพื่อ
ประกอบอาชีพตางๆ เชน การฟงขาวพยากรณอากาศ เพื่อจะไดทราบถึงสภาพอากาศ และไดปฏิบัติ
ตนไดถูกตอง
2. การฟงชวยใหการสื่อสารสัมฤทธิ์ผล องคประกอบที่สําคัญของการพูด ไดแก ผูสงสาร
ตัวสาร สื่อ และผูรับสาร ซึ่งผูรับสารในที่นี้ก็คือ ผูฟง จึงจะเห็นไดวาการฟง จะชวยทําใหการสื่อสาร
สัมฤทธิ์ผล และเกิดการตอบสนองไดอยางถูกตอง
3. การฟงทําใหไดรับความเพลิดเพลิน การฟงชวยทําใหผอนคลายจากเรื่องตางๆได
โดยการฟงที่นิยมฟงเพื่อความเพลิดเพลินคือการฟงเพลง การฟงเพลงเปนกิจกรรมทางดนตรีอยางหนึ่ง
ที่ไดรับความนิยมจากผูฟง ทุกชาติ ทุกภาษา ทุกเพศ ทุกวัย ทั้งคนปกติ ผูปวย และคนพิการ
เพราะการฟงเพลงกอใหเกิดความสุข ความเบิกบานใจ ผอนคลายความเครียดทั้งทางกายและจิตใจ
ชวยทําใหสุขภาพจิตดี ชวยพัฒนาสมอง ทําใหเกิดความจํา การรับรู และการเรียนรูไดดีขึ้น
ดังที่ เสาวนีย สังฆโสภณ (2541 :39 อางถึงใน พีระชัย ลี้สมบูรณผล, 2547:30)
4. การฟงชวยเปลี่ยนทัศนคติและยกระดับจิตใจใหสูงขึ้น การฟงเรื่องราวตางๆ
ที่หลากหลาย ยอมทําใหผูฟงมีทัศนคติตอเรื่องตางๆที่กวางขวางมากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ การรับฟง
ความคิดเห็นของผูอื่น ก็เปนการฝกยอมรับฟงความคิดเห็นที่แตกตาง ยอมรับความเปนจริงตางๆ
ที่เกิดขึ้น โดยการฟงบางประเภทนั้น จะชวยทําใหจิตใจของผูฟงมีความสงบ และสามารถยอมรับ
ความเปนจริงตางๆได เปนการยกระดับจิตใจใหสูงขึ้นเชน การฟงธรรมมะ การฟงบรรยาย การฟง
ปาฐกถา เปนตน
5. การฟงทําใหเกิดปฏิภาณไหวพริบ การฟงมาก และฟงดวยความตั้งใจ รูจักสังเกตและ
วิเคราะห จะทําใหสามารถอานความรูสึกนึกคิด และรูเทาทันในการกระทําของผูอื่นได อีกทั้งยังชวยให
การดําเนินชีวิตเกี่ยวกับเรื่องการตัดสินใจไมผิดพลาด เพราะการฟงมาก ทําใหมีความฉลาดรอบรู

15. 7
ตัวอยาง
การฟงธรรมมะ
เรื่อง ความสุขที่ถูกมองขาม
โดย พระไพศาล วิสาโล
คุณเปนคนหนึ่งหรือไมที่เชื่อวา ยิ่งมีเงินทองมากเทาไร ก็ยิ่งมีความสุขมากเทานั้น ความเชื่อ
ดังกลาวดูเผิน ๆ ก็นาจะถูกตองโดยไมตองเสียเวลาพิสูจน แตถาเปนเชนนั้นจริง ประเทศไทยนาจะ
มีคนปวยดวยโรคจิตนอยลง มิใชเพิ่มมากขึ้น ทั้ง ๆ ที่รายไดของคนไทยสูงขึ้นทุกป ในทํานองเดียวกัน
ผูจัดการก็นาจะมีความสุขมากกวาพนักงานระดับลางๆ เนื่องจากมีเงินเดือนมากกวา แตความจริงก็
ไมเปนเชนนั้นเสมอไป
ไมนานมานี้มหาเศรษฐีคนหนึ่งของไทยไดใหสัมภาษณหนังสือพิมพวา เขารูสึกเบื่อหนายกับ
ชีวิต เขาพูดถึงตัวเองวา "ชีวิต(ของผม)เริ่มหมดคาทางธุรกิจ" ลึกลงไปกวานั้นเขายังรูสึกวาตัวเองไม
มีความหมาย เขาเคยพูดวา "ผมจะมีความหมายอะไร ก็เปนแค....มหาเศรษฐีหมื่นลานคนหนึ่ง"
เมื่อเงินหมื่นลานไมทําใหมีความสุข เขาจึงอยูเฉยไมได ในที่สุดวิ่งเตนจนไดเปนรัฐมนตรี ขณะที่
เศรษฐีหมื่นลานคนอื่น ๆ ยังคงมุงหนาหาเงินตอไป ดวยความหวังวาถาเปนเศรษฐีแสนลานจะมี
ความสุขมากกวานี้ คําถามก็คือ เขาจะมีความสุขเพิ่มขึ้นจริงหรือ ?
คําถามขางตนคงมีประโยชนไมมากนักสําหรับคนทั่วไป เพราะชาตินี้คงไมมีวาสนาแมแตจะเปน
เศรษฐีรอยลานดวยซ้ํา แตอยางนอยก็คงตอบคําถามที่อยูในใจของคนจํานวนไมนอยไดบางวา
ทําไมอัครมหาเศรษฐีทั้งหลาย รวมทั้งบิล เกตส จึงไมหยุดหาเงินเสียที ทั้ง ๆ ที่มีสมบัติมหาศาล
ขนาดนั่งกินนอนกินไป ๗ ชาติก็ยังไมหมด
แตถาเราอยากจะคนพบคําตอบใหมากกวานี้ ก็นาจะยอนถามตัวเองดวยวา ทําไมถึงไมหยุด
ซื้อแผนซีดีเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวนับหมื่นแผน ทําไมถึงไมหยุดซื้อเสื้อผาเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวเกือบ
พันตัว ทําไมถึงไมหยุดซื้อรองเทาเสียทีทั้ง ๆ ที่มีอยูแลวนับรอยคู แผนซีดีที่มีอยูมากมายนั้น
บางคนฟงทั้งชาติก็ยังไมหมด ในทํานองเดียวกัน เสื้อผา หรือรองเทา ที่มีอยูมากมายนั้น บางคนก็
เอามาใสไมครบทุกตัวหรือทุกคูดวยซ้ํา มีหลายตัวหลายคูที่ซื้อมาโดยไมไดใชเลย แตทําไมเราถึงยัง
อยากจะไดอีกไมหยุดหยอน
ใชหรือไมวา สิ่งที่เรามีอยูแลวในมือนั้นไมทําใหเรามีความสุขไดมากกวาสิ่งที่ไดมาใหมมี
เสื้อผาอยูแลวนับรอยก็ไมทําใหจิตใจเบงบานไดเทากับเสื้อ ๑ ตัวที่ไดมาใหม มีซีดีอยูแลวนับพัน
ก็ไมทําใหรูสึกตื่นเตนไดเทากับซีดี ๑ แผนที่ไดมาใหม ในทํานองเดียวกันมีเงินนับรอยลานใน

16. 8
ธนาคารก็ไมทําใหรูสึกปลาบ ปลื้มใจเทากับเมื่อไดมาใหมอีก ๑ ลาน
พูดอีกอยางก็คือ คนเรานั้นมักมีความสุขจากการได มากกวาความสุขจากการ มี มีเทาไรก็ยัง
อยากจะไดมาใหม เพราะเรามักคิดวาของใหมจะใหความสุขแกเราไดมากกวาสิ่งที่มีอยูเดิม
บอยครั้งของที่ไดมาใหมนั้นก็เหมือนกับของเดิมไมผิดเพี้ยน แตเพียงเพราะวามันเปนของใหม
ก็ทําใหเราดีใจแลวที่ไดมา จะวาไปนี่อาจเปนสัญชาตญาณที่มีอยูกับสัตวหลายชนิดไมเฉพาะแต
เทานั้น ถาโยนนองไกใหหมา หมาก็จะวิ่งไปคาบ แตถาโยนนองไกชิ้นใหมไปให มันจะรีบคาย
ของเกาและคาบชิ้นใหมแทน ทั้ง ๆ ที่ทั้งสองชิ้นก็มีขนาดเทากัน ไมวาหมาตัวไหนก็ตามของเกาที่มี
อยูในปากไมนาสนใจเทากับของใหมที่ไดมา
ถาหากวาของใหมใหความสุขไดมากกวาของเกาจริง ๆ เรื่องก็นาจะจบลงดวยดี แตปญหา
ก็คือของใหมนั้นไมนานก็กลายเปนของเกา และความสุขที่ไดมานั้นในที่สุดก็จางหายไป ผลก็คือ
กลับมารูสึก "เฉย ๆ" เหมือนเดิม และดังนั้นจึงตองไลลาหาของใหมมาอีก เพื่อหวังจะใหมีความสุข
มากกวาเดิม แตแลวก็วกกลับมาสูจุดเดิม เปนเชนนี้ไมรูจบ นาคิดวาชีวิตเชนนี้จะมีความสุขจริงหรือ ?
เพราะไลลาแตละครั้งก็ตองเหนื่อย ไหนจะตองขวนขวายหาเงินหาทอง ไหนจะตองแขงกับ
ผูอื่นเพื่อใหไดมาซึ่งสิ่งที่ตองการ ครั้นไดมาแลวก็ตองรักษาเอาไวใหได ไมใหใครมาแยงไป แถมยัง
ตองเปลืองสมองหาเรื่องใชมันเพื่อใหรูสึกคุมคา ยิ่งมีมากชิ้นก็ยิ่งตองเสียเวลาในการเลือกวาจะใช
อันไหนกอน ทํานองเดียวกับคนที่มีเงินมาก ๆ ก็ตองยุงยากกับการตัดสินใจวาจะไปเที่ยว
ลอนดอน นิวยอรค เวกัส โตเกียว มาเกา หรือซิดนียดี
ถาเราเพียงแตรูจักแสวงหาความสุขจากสิ่งที่มี สิ่งที่มีอยูแลว ชีวิตจะยุงยากนอยลงและโปรงเบา
มากขึ้น อันที่จริงความพอใจในสิ่งที่เรามีนั้นไมใชเรื่องยาก แตที่เปนปญหาก็เพราะเราชอบมอง
ออกไปนอกตัว และเอาสิ่งใหมมาเทียบกับของที่เรามีอยู หาไมก็เอาตัวเองไปเปรียบเทียบกับ
คนอื่น เมื่อเห็นเขามีของใหม ก็อยากมีบาง คงไมมีอะไรที่จะทําใหเราทุกขไดบอยครั้งเทากับ
การชอบเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น การเปรียบเทียบจึงเปนหนทางลัดไปสูความทุกขที่ใคร ๆ
ก็นิยมใชกัน นิสัยชอบเปรียบเทียบกับคนอื่น ทําใหเราไมเคยมีความพอใจในสิ่งที่ตนมีเสียที แมจะมี
หนาตาดีก็ยังรูสึกวาตัวเองไมสวย เพราะไปเปรียบเทียบตัวเองกับดาราหรือพรีเซนเตอรในหนัง
โฆษณา
การมองแบบนี้ทําให "ขาดทุน" สองสถาน คือนอกจากจะไมมีความสุขกับสิ่งที่มีอยูแลว
ยังเปนทุกขเพราะไมไดสิ่งที่อยาก พูดอีกอยางคือไมมีความสุขกับปจจุบัน แถมยังเปนทุกขเพราะ
อนาคตที่พึงปรารถนายังมาไมถึง ไมมีอะไรที่เปนอุทธาหรณสอนใจไดดีเทากับนิทานอีสปเรื่องหมา
คาบเนื้อ คงจําไดวา มีหมาตัวหนึ่งไดเนื้อชิ้นใหญมา ขณะที่กําลังเดินขามสะพาน มันมองลงมาที่
ลําธาร เห็นเงาของหมาตัวหนึ่ง (ซึ่งก็คือตัวมันเอง) กําลังคาบเนื้อชิ้นใหญ เนื้อชิ้นนั้นดูใหญกวาชิ้น

17. 9
ที่มันกําลังคาบเสียอีก ดวยความโลภ (และหลง) มันจึงคายเนื้อที่คาบอยู เพื่อจะไปคาบชิ้นเนื้อที่
เห็นในน้ํา ผลก็คือเมื่อเนื้อตกน้ํา ชิ้นเนื้อในน้ําก็หายไป มันจึงสูญทั้งเนื้อที่คาบอยูและเนื้อที่เห็น
ในน้ําบอเกิดแหงความสุขมีอยูกับเราทุกคนในขณะนี้อยูแลว เพียงแตเรามองขามไปหรือไมรูจักใช
เทานั้น เมื่อใดที่เรามีความทุกข แทนที่จะมองหาสิ่งนอกตัว ลองพิจารณาสิ่งที่เรามีอยูและเปนอยู
ไมวา มิตรภาพ ครอบครัว สุขภาพ ทรัพยสิน รวมทั้งจิตใจของเรา ลวนสามารถบันดาลความสุข
ใหแกเราไดทั้งนั้น ขอเพียงแตเรารูจักชื่นชม รูจักมอง และจัดการอยางถูกตองเทานั้น
แทนที่จะแสวงหาแตความสุขจากการได ลองหันมาแสวงหาความสุขจากการ มี หรือจาก
สิ่งที่มีขั้นตอไปคือการแสวงหาความสุขจากการ ให กลาวคือยิ่งใหความสุข ก็ยิ่งไดรับความสุข
สุขเพราะเห็นน้ําตาของผูอื่นเปลี่ยนเปนรอยยิ้ม และสุขเพราะภาคภูมิใจที่ไดทําความดีและทําให
ชีวิตมีความหมาย จากจุดนั้นแหละก็ไมยากที่เราจะคนพบความสุขจากการ ไมมี นั่นคือสุขจาก
การปลอยวาง ไมยึดถือในสิ่งที่มี และเพราะเหตุนั้น แมไมมีหรือสูญเสียไป ก็ยังเปนสุขอยูได เกิดมา
ทั้งที่นาจะมีโอกาสไดสัมผัสกับความสุขจากการ ให และ การ ไมมี เพราะนั่นคือสุขที่สงบเย็นและ
ยั่งยืนอยางแทจริง
ลักษณะการฟงที่มีประสิทธิภาพ
1. ฟงทั้งที เตรียมตัวใหพรอม การเตรียมตัวใหพรอมที่จะฟงนี้ รวมไปถึงทั้งทางกายและสติ
ปญญา การฟงที่มีประสิทธิภาพ ผูฟงตองมีจุดมุงหมายในการฟง และศึกษาหาความรูเบื้องตนในเรื่อง
ที่จะฟง เมื่อฟงจะไดสามารถเขาใจเรื่องไดงายและรวดเร็วขึ้น
2. เปดใจยอมรับฟงทุกเรื่อง การเปดใจรับฟงในทุกๆเรื่อง ยอมสงผลดีตอการฟง เพราะจะ
ทําใหผูฟงไดรับฟงสารอยางชัดเจน และปฏิบัติไดดังจุดมุงหมายของสารนั้น ทั้งนี้การเปดใจใหกวางรับ
ฟง อาจไมประสบผลสําเร็จ เนื่องจากบางครั้งผูฟงมีทัศนคติที่ไมดีตอตัวผูพูด หรือมีอคติตอผูพูด
3. ฟงใหตอเนื่องตั้งแตตนจนจบ การฟงสารใดๆก็ตาม ผูฟงควรฟงตั้งแตแรกเริ่ม จนจบ
เรื่องใหครบ เพื่อจะไดทราบเจตนาที่แทจริงของสารนั้น บางครั้งผูฟงอาศัยการฟงเปนบางขอความ
หรือ บางตอน แลวนําไปปะติดปะตอ ทําใหเกิดความหมายใหม หรืออาจจะแปลเจตนาของผูพูดผิด
ซึ่งสงผลตอการสงสารตอไปผิดๆ อีกทั้งผูฟงบางคนชอบคิดแทนผูพูด จึงทําใหการแปลความหมาย
และแปลเจตนาผิดแปลกไป
4. ฟงใหครบอยางตั้งใจและอดทน การฟงสารใหไดความครบถวน ผูฟงจะตองมี
ความตั้งใจ และอดทนเปนอยางยิ่ง เพราะหากผูฟงไมมีความตั้งใจแลว สารที่ไดรับ ยอมไมครบถวน
และอาจแปลความหมายผิดไปได

18. 10
5. พยายามคนหาสาระจากการฟง การฟงสารทุกประเภทยอมมีสาระและมีประโยชน
ทั้งนี้ขึ้นอยูกับผูฟงวาจะสามารถคนหาสาระและประโยชนจากเรื่องดังกลาวไดหรือไม การคนหาสาระ
จากการฟงนั้น ผูฟงอาจนําขอดีและขอเสียจากเรื่องที่ไดฟง มาเปนแนวคิดหรือเปนตัวอยางในการ
ดําเนินชีวิตตอไปได
6. จับใจความสําคัญจากเรื่องใหครบ การฟงเรื่องราวตางๆ ผูฟงตองจับใจความสําคัญ
ของเรื่องใหได เนื่องจากใจความสําคัญเปนสิ่งที่ผูพูดตองการสงมายังผูฟง เมื่อผูฟงจับใจความสําคัญ
ของเรื่องไดแลว ก็จะทําใหการฟงมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
7. จดบันทึก สรุปไวทบทวน การฟงนั้น ตามปกติผูฟงสวนใหญมักจะฟงแลว ไมจดบันทึก
ไวเพราะคิดวาจําได แตหากเวลาผานไปเนิ่นนาน อาจทําใหเรื่องที่ไดรับฟงมานั้น ลืมเลือนหรือจําได
ไมครบถวน ดังนั้นการจดบันทึก สรุปเรื่องราวที่ไดฟง ยอมเปนสิ่งที่ดี เนื่องจากเมื่อลืมเรื่องนั้น
ก็สามารถนําบันทึกมาอานทบทวนได
วิธีการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด
ในปจจุบัน คนสวนมากนิยมใชการฟงเพลงเพื่อคลายเครียด แตทั้งนี้ทั้งนั้นการฟงเพลงเพื่อ
ผอนคลายความเครียดสามารถเลือกใชวิธีการตางๆไดหลากหลาย แตบางวิธีก็อาจกอใหเกิดอันตราย
ตอสุขภาพไดเชนกัน วิธีการตางๆในการฟงเพลงมี ดังนี้ เสาวนีย สังฆโสภณ (2541 :39 อางถึงใน
พีระชัย ลี้สมบูรณผล, 2547:30)
วิธีที่ 1 การฟงเพลงจากรายการวิทยุ โทรทัศน เปนวิธีหาความสุขจากเสียงเพลงที่มีผูนิยม
มากที่สุด เพราะเปนวิธีฟงเพลงที่ประหยัด มีรายการเพลงตลอดทั้งวัน ผูฟงจะไดทั้งสาระ ความรู
ความสนุกสนานเพลิดเพลิน
วิธีที่ 2 การฟงเพลงจากเครื่องเลนเทปเพลง แผนเสียง ผูที่นิยมฟงเพลง จากเครื่องเลน
เทป เครื่องเลนแผนเสียง หาซื้อเทปเพลง แผนเสียงมาฟงเอง ชอบหรืออยากฟงตอนไหนก็หยิบขึ้นมา
เปดฟงได
วิธีที่ 3 การฟงเพลงจากเครื่องพกพา ผูที่นิยมฟงเพลงจากเครื่องพกพา เชน ไอพอด เอ็มพี3
หรือจากโทรศัพท จะไดรับฟงเพลงตางๆตามความตองการ แตถาฟงนานไปจะทําใหเมื่อยลา ประสาท
หูเสื่อมเร็ว ไมควรฟงขณะอยูในภาวะที่ตองใชความระมัดระวังตัวเปนพิเศษ เชน ขณะเดินอยูบนทอง
ถนน ขณะใชเครื่องจักรกล ขณะขับรถ เพราะอาจทําใหเกิดอันตรายได
วิธีที่ 4 การฟงเพลงที่รานขายซีดี ผูฟงจะมีโอกาสฟงเสียงเพลงไพเราะที่ผูซื้อตั้งใจมาซื้อ
และไดรับประสบการณ ความรูใหมๆจากผูขาย แตผูฟงจะไดรับฟงเพลงตางๆไมจบสักเพลง ทําให
อารมณไมตอเนื่อง

19. 11
วิธีที่ 5 การชมการแสดงดนตรีจากสถานที่จริง เปนวิธีหนึ่งที่ควรสนับสนุนใหหาโอกาสไป
ฟง เพราะจะไดรับประโยชนมากกวาการชม หรือฟงจากวิทยุ ทีวี มีสถานที่ตางๆ ที่จัดแสดงดนตรีใหชม
ทั้งที่ตองเสียเงินและที่ใหชมฟรี ผูฟงจะไดยินความไพเราะงดงาม ไดเห็นความตระการตา
เห็นความสามารถของนักดนตรี นักรอง เปนการสรางเสริมประสบการณชีวิตที่ดี ชวยสนับสนุน
ใหเยาวชนมีความสนใจดนตรี ซึ่งจะชวยพัฒนาดานอารมณ ภาษา สังคมและวัฒนธรรม เปนตน
วิธีที่ 6 การฟงเพลงในรถยนต คนสวนใหญชอบฟงเพลงในรถยนต เพราะเปนชวงเวลา
ที่วางสําหรับผูโดยสาร และเปนชวงที่ตองใชความระมัดระวังของผูขับรถยนต หากรถติดมากหรือขณะ
ที่ตองใชระยะเวลาในการเดินทางนานๆ ก็อาจจะเกิดความเครียด การฟงเพลงในรถยนต ซึ่งมี
พื้นที่จํากัดทําใหการฟงเพลงไดชัดเจน มีความไพเราะ ชวยคลายเครียดไดเปนอยางดี
วิธีที่ 7 การฟงเพลงขณะรับประทานอาหาร การฟงเพลงขณะรับประทานอาหาร จะชวยให
เกิดสุนทรียในการรับประทานอาหารยิ่งขึ้น มีผลชวยใหระบบยอยอาหารทํางานไดดี รานอาหาร
จึงมักจะมีดนตรีใหลูกคาไดฟงขณะรับประทานอาหาร เพื่อใหเกิดความสุข ความเพลิดเพลิน
สรางบรรยากาศความเปนมิตร เพลงที่ใชฟงควรเปนเพลงจังหวะชาๆ หรือปานกลาง เปนเพลงที่ฟง
สบายๆ ไมตองใชความคิดมาก มีอารมณออนหวาน นุมนวล
วิธีที่ 8 การฟงเพลงขณะทํางาน บางทานชอบฟงเพลงขณะทํางาน เพราะชวยทําให
บรรยากาศที่ทํางานดูสดชื่นแจมใสขึ้น ไมเงียบเหงา ควรเลือกประเภทของเพลงใหเหมาะสมกับงาน
ที่ทํา เชน หากทํางานที่ตองใชแรงงาน ควรฟงเพลงที่มีจังหวะราเริง เบิกบาน จะชวยใหทํางาน
อยางสนุกสนานเพลิดเพลิน หากเปนงานที่ตองใชความคิด ควรเปดเพลงที่มีจังหวะชาๆ หรือปานกลาง
จะชวยใหมีสมาธิในการทํางานมากขึ้น เปนตน การเปดเพลงขณะทํางานควรใชเสียงที่พอเหมาะ
หรือเปดเบาๆ ไมควรเปดเสียงดังจนทําใหเกิดการรบกวนหรือกอใหเกิดความเดือดรอนแกผูอื่น
วิธีที่ 9 การฟงเพลงขณะอาบน้ํา ขณะอาบน้ําก็ฟงเพลงไปดวย ทําใหเกิดความเบิกบานใจ รู
สึกสบายตัว มีอารมณดี สดชื่น กระปรี้กระเปรายิ่งขึ้น การฟงเพลงตองระมัดระวังอยางยิ่งเกี่ยวกับสาย
ไฟของเครื่องเสียง อาจจะถูกน้ําทําใหเกิดไฟฟาลัดวงจร เปนอันตรายได
วิธีที่ 10 การฟงเพลงขณะพักผอน เวลาพักผอนเปนชวงเวลาแหงความสุข เชน ยามวาง
ขณะเดินเลน นั่งเลน และโดยเฉพาะการฟงเพลงกอนนอน เปนตน ควรจัดเตรียมเครื่องเสียง หรือวิทยุ
ไวใหสะดวกตอการฟง
วิธีที่ 11 การฟงเพลงขณะออกกําลังกาย การออกกําลังกายที่ดี ควรเริ่มตนดวยการสราง
ความอบอุนรางกายกอน โดยออกกําลังกายเบาๆ โดยใชเพลงจังหวะปานกลาง แลวจึงเปลี่ยนเปน
จังหวะเร็วมากขึ้น และกลับมาเปนจังหวะปานกลางเมื่อออกกําลังเสร็จแลว การฟงเพลงจะชวยให
อารมณสดชื่น แจมใส เพลิดเพลิน ขณะออกกําลังกาย

20. 12
วิธีที่ 12 การฟงเพลงเมื่อเกิดความเจ็บปวย การฟงเพลงจะชวยบรรเทาความเจ็บปวยได
มีงานวิจัยมากมายทั้งในประเทศและตางประเทศ ที่พบวา ดนตรีมีผลชวยลดความเครียด ความวิตก
กังวล ขณะเจ็บปวยชวยทําใหจิตใจสบาย พักผอน รับประทานอาหารไดมากขึ้น มีกําลังใจ มีแรงเคลื่อน
ไหวไดมากขึ้น มีผลชวยใหการรักษาไดผลดียิ่งขึ้น แมแตผูปวยที่ตองอยูในโรงพยาบาลนานๆ ก็
มีความตองการฟงเพลง เพราะเพลงชวยใหเกิดความเพลิดเพลิน ลืมความเจ็บปวย
คลายความเครียด ความเบื่อหนายได
ประเภทของเพลงที่ฟง ควรเปนเพลงที่มีความสรางสรรค กอใหเกิดความสุข ความหวัง หลีก
เลี่ยงเพลงทํานองเศรา มีเนื้อหาคํารองที่สรางอารมณทุกข เศราหมอง และควรหลีกเลี่ยงเพลงจังหวะ
เร็วๆ มีเสียงดังอึกทึก ในผูปวยที่มีโรคความดันโลหิตสูง หรือโรคหัวใจ ผูปวยที่มีการเกร็งกระตุกของ
กลามเนื้อ
มารยาทในการฟง
มารยาทในการฟง เปนคุณลักษณะสําคัญที่ควรปลูกฝงในคนทุกเพศ ทุกวัย และควรแสดง
พฤติกรรมนี้ใหเหมาะกับบุคคล เวลา และสถานที่ ทั้งนี้ผูฟงที่ดี ควรปฏิบัติตนใหมีมารยาทในการฟง ดัง
ตอไปนี้
1. ฟงอยางตั้งใจ ผูฟงควรตั้งใจฟงอยางมีสมาธิ เพื่อใหไดรับความตางๆอยางครบถวน
2. ปรบมือใหดวยความชื่นชม ในกรณีที่ผูฟงชอบในคําพูดหรือถูกใจคํากลาวใดของผูพูด
ควรปรบมือแสดงความชื่นชม แตไมควรสงเสียงผิวปาก หรือ สงเสียงอื่นๆ เพราะจะเปนการไมมี
มารยาท
3. ไมทานขนมขณะฟง การฟงในสถานที่ใดๆก็ตาม ผูฟงควรตั้งใจฟง ไมควรทานขนม หรือ
อาหารตางๆ ในขณะที่ฟง
4. ไมสงเสียงดัง หรือพูดแขง ขณะที่ฟง ผูฟงควรตั้งใจฟงอยางเงียบๆ ไมสงเสียงดัง และไม
ควรพูดคุยกับเพื่อนในขณะที่ฟง
5. แสดงความเคารพกอนออกจากหอง ขณะที่ฟง หากผูฟงตองการลุกออกจากหอง ควรทํา
ความเคารพผูพูดกอนออกจากหอง
6. ไมจองจะจับผิด ผูฟงบางคนชอบจับผิดผูพูด และมีอคติ จึงทําใหการฟงไมประสบผล
สําเร็จ
7. แสดงความคิดเห็นไดหลังฟงจบ ถาผูฟงมีคําถามหรือตองการแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับ
เรื่องที่ไดฟง ควรรอใหผูพูด พูดจบกอน

21. 13
วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถในการฟง
การฟงเปนจุดเริ่มตนที่จะกอใหเกิดปญญา และชวยพัฒนาทักษะดานอื่นๆ ใหดียิ่งขึ้น ดังนั้นจึง
ควรฝกทักษะการฟงใหมีประสิทธิภาพ เพื่อประโยชนในสื่อสาร วิธีการฝกเพื่อใหเกิดความสามารถ
ในการฟง (กองเทพ เคลือบพณิชกุล 2542:34 และ จุไรรัตน ลักษณะศิริ 2543:81) มีดังนี้
1. ฝกฟงเพื่อรับรูและเขาใจเรื่องราวการทําความเขาใจเรื่องจากสารที่ผูพูดสงมา
เปนสิ่งสําคัญ และเปนทักษะที่ตองฝกฝน โดยผูฟงตองฝกสมาธิ เนื่องจากสมาธิจะชวยใหการทํางาน
ของสมองไดคิดและจดจําบันทึกเรื่องราวที่ไดฟง การมีสมาธิจะชวยใหใจจดจอเรื่องที่ฟง การฟงจึงจะ
ดําเนินไปอยางตอเนื่อง
การฝกฟงเพื่อรับรูและเขาใจเรื่องราวตางๆนั้น ผูฟงอาจตั้งคําถามกับตนเอง หลังจากที่ไดฟง
เรื่องดังกลาวไปแลว เชน ขอความที่ไดฟงเปนขอความในทํานองใด หมายความวาอยางไร
เสนอความคิดใดแกผูฟง มีเหตุการณใดเกิดขึ้นบาง ผลเปนอยางไร เปนตน
2. ฝกฟงเพื่อจับใจความสําคัญของเรื่อง การฟงเรื่องตางๆนั้น สิ่งที่ไดรับฟงมาทั้งหมด
อาจไมใชประเด็นสําคัญที่ผูพูดตองการนําเสนอ ดังนั้นการฝกฟงเพื่อจับใจความสําคัญ
จึงมีความสําคัญตอการฟง ใจความสําคัญของขอความ มาจากความหมายหลักของแตละประโยค
มาประกอบกันเขาเปนความหมายรวม การที่จะจับใจความสําคัญของเรื่องที่ฟงไดทั้งหมด จะตองรวบ
รวมความหมายของแตละประโยคในเรื่องมาประกอบกัน จากนั้นสวนใดหรือขอความใดที่ไมเกี่ยวของ
ไมจําเปน ใหตัดออก การจับใจความสําคัญนี้ ผูฟงควรสรุปใจความสําคัญ เปนภาษาเขียน หรือ คําพูด
ของตนเอง
3. ฝกวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูด การพูดทุกครั้ง ผูพูดยอมมีจุดมุงหมาย
หรือเจตนาจะใหบรรลุเปาหมายตามที่ตองการ บางครั้งเรื่องที่ไดฟงนั้นอาจเปนเจตนาโดยตรงของผูพูด
แตในบางครั้งก็เปนเจตนาโดยออม ดังนั้นผูฟงจึงตองวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูดนั้นวา
ผูพูดคิดหรือมีความรูสึกอยางไรตอเรื่องที่พูด และตองการบอกอะไรแกผูฟง การวิเคราะหจุดมุงหมาย
หรือเจตนาของผูพูด อาจสังเกตไดจากอากัปกิริยา ทาทาง น้ําเสียง รวมไปถึงบริบทโดยรอบ
ของขอความนั้นๆ ซึ่งในบางครั้งอาจเปนการลําบาก หากผูฟง ฟงจากสื่อวิทยุ ซึ่งไมเห็นลักษณะทาทาง
ของผูพูด ดังนั้นการวิเคราะหบริบทของขอความและนัยของคํา จึงเปนสิ่งสําคัญ
4. ฝกวินิจสาร การวินิจสาร คือการตีความหมายของสารที่ผูพูดสงมา เพื่อจะแยกวา สารใด
เปนขอเท็จจริง สารใดเปนขอคิดเห็น หรือสารใดเปนขอเสนอแนะ การวินิจสารจะสอดคลองกับ
การวิเคราะหจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูด เนื่องจากวา วินิจ หมายถึง พินิจ คือการพิจารณาสาร
สารที่ผูพูดเสนอแนะหรือกลาวออกมานั้น อาจมีความหมายโดยนัย ผูฟงตองมีการตีความ โดยอาศัย
องคประกอบในการตีความชวยในการวินิจสาร

22. 14
5. ฝกประเมินคาของสาร การประเมินคา เปนทักษะที่คอนขางสูง เนื่องจากผูฟงที่จะ
สามารถประเมินคาของสารไดดี ตองเปนผูที่ฟงมาก อานมาก และมีความรูมาก โดยการประเมินคา
ของสารจะทําใหผูฟงไดทราบถึงคุณคาของสารที่ไดฟง ซึ่งควรประเมินวา มีคุณคามากนอยเพียงใด
มีจุดดีจุดเดนอยางไร มีขอบกพรองมากนอยเพียงใด สิ่งที่กลาวถึงนั้นกอใหเกิดผลดี ผลเสียอยางไร
แกใคร หรือมีคุณคาในดานใด
การพิจารณาความสามารถในการฟง
การพิจารณาความสามารถในการฟง จะเปนประโยชนตอการพัฒนาการฟง ซึ่งตองพิจารณา
จากลักษณะตางๆ (สมบัติ จําปาเงิน 2540 : 11) ดังนี้
ความสามารถในการฟง ประเด็นในการพิจารณา
1.ความรู ความจําและความเขาใจ - ผูฟงสามารถตอบคําถามจากเรื่องได
- ผูฟงสามารถเลาเรื่องที่ฟงได
- ผูฟงสามารถทําตามคําสั่งไดพอสมควร
2.การวิเคราะห -ผูฟงสามารถแยกแยะองคประกอบของเรื่องที่ฟงได
วาสวนใดคือ นําเรื่อง เรื่อง และสรุปเรื่อง
-ผูฟงสามารถแยกไดวา อะไรเปนเหตุ เปนผล ในกรณีที่
เรื่องเปนเหตุเปนผล
3.การจับใจความสําคัญ - ผูฟงสามารถบอกไดวา สวนใดเปนใจความสําคัญ
สวนใดเปนพลความ
-ผูฟงสามารถจดบันทึกเรื่องราวโดยยอได
4.การตีความ -ผูฟงสามารถบอกความหมายที่แทจริงของความที่ฟงได
-ผูฟงสามารถบอกจุดมุงหมายหรือเจตนาของผูพูดได
-ผูฟงสามารถบอกไดวา สวนใดเปนขอเท็จจริง และขอ
คิดเห็น
5.การประเมินคา -ผูฟงสามารถบอกประโยชนจากเรื่องที่ฟงได
-ผูฟงสามารถบอกความนาเชื่อถือของเรื่องได
-ผูฟงสามารถบอกวิธีการพูดจากเรื่องที่ฟงได

23. 15
การที่ผูฟงสามารถพิจารณาความสามารถในการฟงในดานตางๆ ได และรูวาตนเอง
มีความสามารถในการฟงระดับใด ยอมทําใหผูฟงสามารถที่จะพัฒนาทักษะการฟงของตนใหดีขึ้น เพื่อ
ใหการสื่อสารสัมฤทธิ์ผล ทั้งนี้ ความสามารถในการฟงดานตางๆ นั้น ยอมตองไดรับการฝกฝนอยาง
สม่ําเสมอเพื่อนําไปสูการฟงขั้นสูง คือ การฟงเพื่อการประเมินคาได

24. 16
เอกสารอางอิง
กองเทพ เคลือบพณิชกุล. 2542. การใชภาษาไทย. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร.
จุไรรัตน ลักษณะศิริ. 2540. ภาษากับการสื่อสาร(ฉบับปรับปรุง). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัย
ศิลปากร.
จิตตยา สุวภาพ. 2541. ผลการสอนกลวิธีดานความรู ความคิดที่มีตอความสามารถใน
การฟงเพื่อความเขาใจภาษาอังกฤษของ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 ใน
โรงเรียนสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาเอกชน กรุงเทพฯ. วิทยา
นิพนธปริญญามหาบัณฑิต.กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย.
บุษบา พิทักษ. 2543. การสอนทักษะการฟงเพื่อความเขาใจในระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
โดยใชแบบฝกเสริมทักษะการฟง. วิทยานิพนธศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา
การสอนภาษาไทย. เชียงใหม : มหาวิทยาลัยเชียงใหม.
พีระชัย ลี้สมบูรณผล. 2550. การฟงเพลงของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฎภูมิภาคตะวันตก.
วิจัย. คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร:มหาวิทยาลัยราชภัฎหมูบานจอมบึง.
พรสวรรค อัมรานันท. 2542. ภาษากับการสื่อสาร. นครปฐม:ภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร
มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สมบัติ จําปาเงิน.2540. ประธีปไทยชุดภาษาและวรรณคดีไทย. กรุงเทพฯ:โอเอส พริ้นติ้งเฮาส.
ศศิธร ธัญลักษณานันท. 2542. ภาษาไทยเพื่อการสื่อสารและสืบคน. กรุงเทพฯ: เธิรดเวฟ
เอ็ดดูเคชั่น.
---------------------------------------------

25. บทที่ 2
ศาสตรและศิลปะของการพูด
การพูดเปนการสื่อสารที่มีความสําคัญและเกี่ยวของกับชีวิตประจําวันอยางยิ่งอีกทั้งเปน
เสมือนบันไดขั้นแรกของการสมาคม และยังเปนสะพานเชื่อมโยงไปสูความสําเร็จในชีวิตดวย การพูด
ดีและการพูดเปน ยอมเปนคุณสมบัติเดนที่จะสรางศรัทธาความเลื่อมใสใหเกิดขึ้น ไมวาจะเปนการสื่อ
สารภายในครอบครัว การติดตอทางสังคม การปรึกษาหารือกันในที่ทํางาน หรือแมกระทั่งพูดเพื่อ
อํานวยประโยชนใหแกตนเองและสวนรวม ซึ่งไมเพียงแตเปนการพูดทักทายถามเรื่องชีวิตความเปนอยู
เทานั้น หากยังเปนเรื่องของการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น การเลา การอธิบาย การใหเหตุผล ตลอดจน
การพูดเพื่อแสดงไมตรีจิต ดังนั้น การรูจักศาสตรและศิลปะการพูดยอมมีผลตอความสําเร็จในงาน
อาชีพตาง ๆ เชน พอคา นักธุรกิจ นักการเมือง นักปกครอง นักการศาสนา ครู อาจารย ฯลฯ
ศาสตรและศิลปะการพูดหมายถึงระบบระเบียบความรูและความสามารถหรือความเชี่ยวชาญ
ที่จะสงสารหรือถายทอดความคิด ความรู ความรูสึก เพื่อสื่อความหมาย ถึงผูรับสาร ใหรับรู ตอบ
สนองตามจุดมุงหมายโดยการใชถอยคําภาษารวมถึงภาษาทาทางที่ถูกตองเหมาะสมตามระเบียบ กฎ
เกณฑ และบรรลุวัตถุประสงคที่สําคัญรวมกัน ดังนั้นเนื้อหาในบทนี้ จะกลาวถึงศาสตรและศิลปะการ
พูด ในหัวขอ ความหมายและความสําคัญ องคประกอบ การฝกทักษะ เทคนิค 14 ประการ จุด
ประสงค ประเภทและความหมายของการพูดในโอกาสตาง ๆ ตัวอยางการพูดประเภทตาง ๆ ตัวอยาง
รูปแบบการพูดประเภทตาง ๆ และศิลปะการพูดใหประสบความสําเร็จ
ความหมายของการพูด
ไดมีผูรู ใหความหมายของคําวา “การพูด” ไวดังนี้
สวนิต ยมาภัย และถิรนันท อนวัชศิริวงศ (2530: 1) ไดใหความหมายของการพูด คือการใช
ถอยคํา น้ําเสียง รวมทั้งกิริยาอาการอยางมีประสิทธิภาพและถูกตองตามจรรยามารยาทและประเพณี
นิยมของสังคม เพื่อถายทอดความคิด ความรูสึก และความตองการที่มีคุณประโยชนใหผูฟงรับรูและ
เกิดการตอบสนอง สัมฤทธิผลตามจุดมุงหมายของผูพูด
ทองขาว พวงรอดพันธุ (2537: 25) ไดใหความหมายของการพูด ดังนี้
1. กระบวนการสื่อสารความคิด จากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่งหรืออีกกลุมหนึ่ง โดยมี
ภาษา น้ําเสียง และอากัปกิริยาเปนสื่อ
2. การแสดงออกถึงอารมณและความรูสึก โดยใชภาษาและเสียงสื่อความหมาย