http://xristx.blogspot.gr/2013/03/11-2_29.html#.WN0s4PlTLIV Γλώσσα Δ΄ 11. 2. ΄΄Ο Αργύρης και το πρόβλημα΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://xristx.blogspot.gr/
Γλώσσα Δ΄- Ενότητα 11η - Κεφάλαιο 2ο
:
Ο Αργύρης και το πρόβλημα ΄΄΄΄
Γραμματική - Φύλλα εργασιών
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.1

2. Ο Αξγύξεο θαη ην πξόβιεκα
Ο δάζθαινο είπε ζηνλ Αξγύξε λα ζεθσζεί ζηνλ πίλαθα γηα λα ιύζεη έλα πξόβιεκα.
Ο Αξγύξεο δελ δηάβαζε Μαζεκαηηθά ρζέο ζην ζπίηη γηαηί πνλνύζε ε θνηιηά ηνπ θαη
δελ ήμεξε λα θάλεη ηνλ πνιιαπιαζηαζκό. Ο Αξγύξεο θνβόηαλ λα ζεθσζεί ζηνλ
πίλαθα γηαηί αλ ν δάζθαινο θαηαιάβαηλε πσο δελ δηάβαζε ζα ηνλ κάισλε.
Γηαηί ν Αξγύξεο δελ δηάβαζε Μαζεκαηηθά ρζέο ζην ζπίηη ηνπ;
.....................................................................................................................................
Σν ΢αββαηνθύξηαθν πήγα ζην γηαηξό. Με πνλνύζε ην δόληη κνπ. Δίρα.......................................
Η Διέλε είλαη άξξσζηε, πνλάεη ην θεθάιη ηεο. Δίρα...........................................................
Έδεζα δώξν κηα θνξδέια. ........................................................................................................
Σν ρέξη πνλάεη, έθνςα κε καραίξη. ...........................................................................................
Η θπξία Σδέλε καο είπε λα γξάςνπκε δύν ..................................(ξήκα) ζε όινπο ηνπο
................................(ρξόλνο). Οη ρξόλνη ησλ ...................................(ξήκαηα) είλαη
πνιινί. Θα ήζεια λα έξζεη ε ώξα ηνπ ........................................(δηάιεηκκα).
Γξάςε ηελ ππνγξακκηζκέλε πξόηαζε κε κηα
ιέμε.
Γξάςε όζεο ιέμεηο ιείπνπλ ζηηο παξαθάησ
πξνηάζεηο
Γξάςε ηα νπζηαζηηθά ζηελ παξέλζεζε ζηε ζσζηή
πηώζε θαη ζην ζσζηό αξηζκό.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.2
eva-edu

3. ™™™¯¯¯ËËËÌÌÌ··ÙÙ››˙˙˙˙ˆˆ ÏϤ¤ÍÍÍÂÂÈȘ˜˜
¢Â›Í ÌÔ˘ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ·˘Ùfi ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ·!
∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Ì˯·Ó‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ôχ ·Ï‹.
∞ÁfiÚ·Û· ·˘Ùfi ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ· ÛÙȘ ÂÎÙÒÛÂȘ.
∂ÓÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ¶ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜
√Ó. ÙÔ ÛÒÌ· Ì˯¿ÓËÌ· Ù· ÛÒÌ·Ù· Ì˯·Ó‹Ì·Ù·
°ÂÓ. ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Ì˯·Ó‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ì˯·ÓËÌ¿ÙˆÓ
∞ÈÙ. ÙÔ ÛÒÌ· Ì˯¿ÓËÌ· Ù· ÛÒÌ·Ù· Ì˯·Ó‹Ì·Ù·
∫Ï. – ÛÒÌ· Ì˯¿ÓËÌ· – ÛÒÌ·Ù· Ì˯·Ó‹Ì·Ù·
˙‹ÙËÌ·, Ì¿ıËÌ·, fiÓÔÌ·, Ô›ËÌ·, Úfi‚ÏËÌ·, ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· Î.¿.
¯ÚÒÌ·, ÁÚ¿ÌÌ·, ‰¤Ì·, ‰¤ÚÌ·, ‚‹Ì·, ·›Ì· Î.¿.ŒÙÛÈ ÎÏ›ÓÔÓÙ·È Ù·:
∆· Û‡Á¯ÚÔÓ· Ì˯·Ó‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó Ôχ ÌÈÎÚfi ̤ÁÂıÔ˜.
√È Ô‰ËÁ›Â˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÚ›ÏÔΘ.
∞ÁÔÚ¿Û·Ì ·˘Ù¿ Ù· Ì˯·Ó‹Ì·Ù· ÁÈ· ÚÔÛˆÈ΋ Ì·˜ ¯Ú‹ÛË.
Ο ταχυδρόμος φέρνει ένα επείγον γράμμα.
Ανισοσύλλαβα
Ουδέτερα σε -μα
·) ™Â -Ì·
– µÏ¿‚˜, ·Ú·Î·ÏÒ;
– ¡·È, ·ÚÈÂ. ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·;
– ∆Ô Úfi‚ÏËÌ¿ Û·˜ ‰Â ÁÓˆÚ›˙ˆ ÔÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ›ӷÈ,
ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘, fï˜, Â›Ó·È fiÙÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‚‰ÔÌ¿-
‰· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ηıfiÏÔ˘ ÓÂÚfi ηٿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ηÈ,
fiÙ·Ó ¤Ú¯ÂÙ·È, ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ Â›Ó·È Î·ÊÂÙ›. ¢ÂÓ Â›Ó·È
Ú¿ÁÌ·Ù· ·˘Ù¿!
– ∞˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Úfi‚ÏËÌ·! ¡ÂÚfi ˘¿Ú¯ÂÈ, ·ÏÏ¿
Á›ÓÔÓÙ·È ‰È·ÎÔ¤˜ ÛÙËÓ ·ÚÔ¯‹ ÏfiÁˆ ÂÈÛ΢ÒÓ
ÛÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ‡‰Ú¢Û˘ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Û·˜. ∂ÁηıÈ-
ÛÙÔ‡ÌÂ, ‚ϤÂÙÂ, οÔÈ· ηÈÓÔ‡ÚÈ· Ì˯·Ó‹Ì·Ù·.
– ŒÙÛÈ, Â; ∆fiÙ ·˜ ı¤ÛÔ˘Ì ·ÏÏÈÒ˜ ÙÔ ˙‹ÙËÌ·, ÁÈ·Ù› ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ
Â›Ó·È Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È fiÙÈ Ë ‰È·ÎÔ‹ Û·˜ ÌÔ˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·.
– ¢ÂÓ Â›Ì·ÛÙ ˘‡ı˘ÓÔÈ ÁÈ· ÙË Ï‡ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Û·˜, ·ÚȤ ÌÔ˘. √È ÂÚÁ·Û›Â˜ Â›Ó·È ··-
Ú·›ÙËÙ˜ Î·È ı· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ·ÎfiÌ· ÌÈ· ‚‰ÔÌ¿‰·. ¡ÔÌ›˙ˆ Ë Ï‡ÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ·Ï‹.
¶ËÁ·›ÓÂÙ Û ¤Ó· ÍÂÓԉԯ›Ô. ¢Â ¯¿Ï·ÛÂ Ô ÎfiÛÌÔ˜!
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.3
1
ουδέτερα ουσιαστικά σε - μα

4. Ανισοσύλλαβα
Ουδέτερα σε -μα
Τα ουδέτερα ουσιαστικά σε –μα χωρίζονται σε δύο ομάδες:
Ενικός αριθμός
Ονομ. το χρώμα
Αιτ. το χρώμα
Γεν. του χρώματος
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. τα χρώματα
Αιτ. τα χρώματα
Γεν. των χρωμάτων
Μετονίδιοτρόποκλίνονται:τοχώμα,τοψέμα,τογράμμα,το
δέμα,τοστόμα,τοπράγμα.
Ενικός αριθμός
Ονομ. το όνομα
Αιτ. το όνομα
Γεν. του ονόματος
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. τα ονόματα
Αιτ. τα ονόματα
Γεν. των ονομάτων
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται: το μάθημα, το νόμισμα, το βάδισμα,
το μάζεμα, το ψάρεμα, το γυάλισμα.
Στρίψαμετονόμισμαγιαναδούμεποιοςθαπαίξειπρώτος.
σε άλλη συλλαβή
2. Σε αυτά που τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού
1. Σε αυτά που τονίζονται στη γενική του πληθυντικού σε
άλλη συλλαβή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.4
2

5. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 5 - Θοδωρής Βούγας
ΜΑΘΗΜΑ : «Ο Αργύρης και το πρόβληµα»
ΟΥ∆ΕΤΕΡΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΣΕ –ΜΑ ΚΑΙ -ΜΜΑ
Τα ουδέτερα ουσιαστικά που λήγουν σε –µα (π.χ: το πρόβληµα) δεν έχουν τον ίδιο
αριθµό συλλαβών σε όλε τους τις πτώσεις και γι’ αυτό ονοµάζονται ανισοσύλλαβα.
∆ηλαδή εκτός από την ονοµαστική, αιτιατική και κλιτική του ενικού, σ όλες τις
υπόλοιπες πτώσεις έχουν µια παραπάνω συλλαβή.
Π.χ. το πρόβληµα του προβλήµατος
τα προβλήµατα των προβληµάτων
Ενικός Αριθµός Πληθυντικός Αριθµός
Ονοµ. Το πρόβληµα Τα προβλήµατα
Γεν. Του προβλήµατος Των προβληµάτων
Αιτ. Το πρόβληµα Τα προβλήµατα
Κλιτ. - πρόβληµα - προβλήµατα
Τα ουδέτερα που λήγουν σε –µα προέρχονται και από ρήµατα των οποίων το θέµα τους
είναι τα: π, β, φ, πτ και γράφονται κατά την µετατροπή τους σε ουσιαστικό ΠΑΝΤΑ µε
δύο –µµ–
Π.χ. γράφω το γράµµα
βλέπω το βλέµµα
τρίβω το τρίµµα
απορρίπτω τα απορρίµµατα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.5

6. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 6 - Θοδωρής Βούγας
Άσκηση 1
Να συµπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις βάζοντας το κατάλληλο
ουσιαστικό από το συννεφάκι στο σωστό τύπο.
Νοµίζω ότι αυτή τη µεριά του τοίχου θα πρέπει να τη βάψουµε µε πολλά και
διαφορετικά ....................................... για να είναι ξεχωριστός.
Όταν έρθει η ώρα του ............................................... όλοι κάθονται στις θέσεις τους
και κάνουν ησυχία.
Παρακαλώ θα ήθελα να γράψετε µε καθαρά γράµµατα τα ........................................
σας πάνω στο γραπτό σας.
Άκουσα ότι ο Κώστας χρωστάει πολλά ........................................... στην τράπεζα, και
στους φίλους του.
Παιδιά εκεί που θα πάµε δε θέλω να δηµιουργήσετε πολλά
.............................................. γιατί θα µας διώξουν, εντάξει;
∆ε µου αρέσουν οι ∆ικηγόροι, γιατί µαθαίνουν να λένε πολλά
........................................... για να κερδίσουν µια δίκη.
Τα ................................................ που µπήκαν φέτος στην Ε΄ τάξη, ήταν πολύ
λιγότερα από πέρυσι.
Να µαζέψεις τα ............................................. σου και να µην ξαναέρθεις στο σπίτι µου
άλλη φορά, µ’ ακούς;
Τα ....................................... τα παίρνουµε από το ταχυδροµείο όταν µας ειδοποιήσει ο
ταχυδρόµος .
Στα χωριά υπάρχουν µικρές µηχανές του ........................................... για να µπορούν
να σκάβουν τους κήπους των σπιτιών τους.
όνοµα, χρώµα, πρόβληµα, διαγώνισµα,
χρήµα, δέµα, πράγµα, όργωµα, ψέµα,
βλέµµα, µάθηµα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6

7. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 7 - Θοδωρής Βούγας
Η όψη του ................................................... σου είναι πολύ περίεργη και ακόµη πιο
άγρια από ότι είναι συνήθως.
Άσκηση 2
Να συµπληρώσεις τα παρακάτω κενά µε τα ουσιαστικά σε –µα και –µµα που
παράγονται από τα ρήµατα που βρίσκονται στις παρενθέσεις.
Χθες στο σχολείο µάθαµε από τον κύριό µας για τα ...................................................
(κατορθώνω) του Ηρακλή.
Ευτυχώς που υπάρχουν ........................................ (ιδρύω) που βοηθούν δίνοντας
τροφή και στέγη στους άπορους.
Έλα σήµερα, και σου έχω πολλά ...................................... (ράβω) για τη γούνα σου,
µετά από αυτά που έµαθα.
∆ε µου λες να βάλουµε το ........................................ (καλύπτω) στο αυτοκίνητο για
καλό και για κακό.
Με τις µεγάλες απεργίες των ανθρώπων στην καθαριότητα τα
............................................. (απορρίπτω) διπλασιάστηκαν.
Πως τα καταφέρνεις και κοιµάσαι κάθε µέρα τα .................................................
(ξηµερώνω) δεν µπορώ να το καταλάβω.
Τα καινούργια .......................................... (στρώνω) είναι ανατοµικά και οικολογικά.
Για άλλη µια φορά η Ρούλα έβαλε τα ................................................(κλαίω), αν και
υποσχέθηκε ότι δεν θα το ξανακάνει.
Όλοι είµαστε άνθρωποι και κάνουµε ..................................... (σφάλλω), όµως πρέπει
να τα αναγνωρίζουµε και να τα διορθώνουµε.
Ο Ξέρξη είδε την λαµπρή του ήττα από το ....................................... (υψώνω) του
όρους Αιγάλεω.
Σήµερα τα ...................................... (χαράζω) είπαν οι ειδήσεις, ότι θα περάσει κοντά
στη ένα κοµήτης.
Η Παναγία της Τήνου είναι η µοναδική, που έχει στην εκκλησία της τόσα πολλά
......................................... (τάζω), ως δώρα από τους πιστούς για τα θαύµατά της.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.7

8. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 8 - Θοδωρής Βούγας
Όταν τρώτε να παίρνετε πιάτο για να µην ρίχνεται κάτω .......................................
(τρίβω) και µαζεύονται µυρµήγκια.
ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
Τα ρήµατα που αναφέρονται σε ένα γεγονός που έγινε για µια στιγµή στο παρελθόν,
χρησιµοποιούµε τον Αόριστο είτε στην ενεργητική, είτε στην παθητική φωνή.
Όταν ο αόριστος ενεργητικής φωνής λήγει σε –σα, ο αόριστος της παθητικής
τελειώνει σε –θηκα και –στήκα
Π.χ. λύνω έλυσα – λύθηκα
ποτίζω πότισα – ποτίστηκα
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!!
Οι καταλήξεις στην οριστική του αορίστου γράφονται ΠΑΝΤΑ µε ήτα (η)
Π.χ. λύθηκα, λύθηκε, λύθηκαν
δέθηκες, δεθήκαµε, δεθήκατε
Άσκηση 1
Να συµπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων βάζοντας τον σωστό τύπο του
αορίστου.
Τα νερά χθες .................................. (παγώνω) λόγω της χαµηλής θερµοκρασίας.
Το λιοντάρι ................................ (ρίχνοµαι) απότοµα πάνω στο ελάφι.
Πολλά δέντρα ................................................ (ξεριζώνοµαι) από τους ισχυρούς
ανέµους και τις καταιγίδες.
Ο τροχονόµος .................................. (σφυρίζω) στον οδηγό να σταµατήσει το αµάξι
του.
Ο Γιάννης όταν κάθισε να διαβάσει κατάφερε και ............................... (λύνω) το
πρόβληµα.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.8

9. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 9 - Θοδωρής Βούγας
Ο µπαµπάς µας ..................................... (υπόσχοµαι) ότι θα πάµε το Σάββατο στη
Θεσσαλονίκη.
Ο παππούς ............................... (δένω) το άλογο στο στάβλο και πήγε να φάει.
Ο Νίκος πήγε µε τη µαµά του και ...................................... (γράφοµαι) στο
φροντιστήριο για να µάθει αγγλικά.
Η γιαγιά .............................. (κρύβω) το βάζο µε το γλυκό για να µην το βρούµε και το
φάµε κρυφά.
Ο πίνακας αυτός ................................................ (ζωγραφίζοµαι) από τον El Greko,
τον Έλληνα ζωγράφο.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.9

10. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 29/3/2013
ΓΛΩΣΣΑ ∆΄ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ - 10 - Θοδωρής Βούγας
Άσκηση 2
Να βάλεις τα παρακάτω ρήµατα στον ενεργητικό και στον παθητικό αόριστο
προσέχοντας το πρόσωπο και τον αριθµό.
ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
Εγώ µατώνω µάτωσα µατώθηκα
Εσύ λύνεις
Αυτός κρύβει
Εµείς καλύπτουµε
Αυτοί γράφουν
Αυτός κλείνει
Εσύ κυκλώνεις
Αυτός ξηµερώνει
Εγώ πληγώνω
Αυτός πιέζει
Αυτοί βρίσκουν
Εσύ χτίζεις
Εγώ ποτίζω
Αυτός τιµωρεί
Εσύ στερείς
Αυτοί συζητούν
Εµείς αγαπάµε
Εσείς κλέβετε
Εσύ κυνηγάς
Αυτός ρίχνει
Εγώ βάφω
Εµείς καρφώνουµε
Αυτοί κρατούν
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.10

11. 9
ΟΟ ΑΑρργγύύρρηηςς κκααιι ττοο ππρρόόββλληηµµαα
Ουδέτερα ουσιαστικά σε –µα βλ. σελ. 53
Ο α όριστος της ενεργητ ικής κα ι τη ς
παθητ ικής φωνής
Τα ρήµατα που αναφέρονται σε κάτι που έγινε στο παρελθόν για µια στιγµή
είναι σε χρόνο αόριστο ενεργητικής ή παθητικής φωνής.
π.χ. Οι σύντροφοι έδεσαν τον Οδυσσέα στο κατάρτι του πλοίου.
Μετά το θάνατο των γονιών τους δέθηκαν ακόµη περισσότερο.
Ο αόριστος της ενεργητικής και της παθητικής φωνής κλίνεται ως εξής:
Αόριστος
Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή
έδεσα δέθηκα
έδεσες δέθηκες
έδεσε δέθηκε
δέσαµε δεθήκαµε
δέσατε δεθήκατε
έδεσαν δέθηκαν
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.11

12. 10
Όταν ο αόριστος της ενεργητικής φωνής λήγει σε –σα, ο αόριστος της
παθητικής φωνής λήγει σε –θηκα ή –στηκα.
π.χ. ντύνω – έντυσα, ντύθηκα
δροσίζω – δρόσισα, δροσίστηκα
Τι να προσέξω στην ορθογραφία!!!
Οι καταλήξεις στην οριστική του παθητικού αορίστου
γράφονται µε ήτα (η).
π.χ. δέθηκα, δεθήκαµε κλπ.
Ασκήσεις
1. Να συµπληρώσεις τις παρακάτω στήλες βάζοντας τα ρήµατα στον
ενεργητικό και παθητικό αόριστο.
Ενεστώτας Ενεργητικός αόριστος Παθητικός αόριστος
ενοχλώ ………………………………………………. ……………………………………………..
ξαπλώνει ………………………………………………. ……………………………………………..
στερούν ………………………………………………. ……………………………………………..
αντιµετωπίζει ………………………………………………. ……………………………………………..
αναφέρουµε ………………………………………………. ……………………………………………..
2. Να συµπληρώσεις τα παρακάτω κενά βάζοντας τα ρήµατα των
παρενθέσεων στο σωστό τύπο του αορίστου.
α) Ο Σάκης και η Καίτη ………………………………………………. (µαλώνω) πολύ
άσχηµα.
β) Ο Ανέστης ………………………………………… (σηµαδεύω) και
…………………………………… (ρίχνω) τη σαΐτα ακριβώς στον τοίχο.
γ) Πολλά σπίτια ……………………………………………….(καταστρέφοµαι),
……………………………………………….(γκρεµίζοµαι) και ……………………………………………….
(παθαίνω) σοβαρές ζηµιές από τους σεισµούς.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.12

13. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ____________________________________________ 29/3/2013
1. Να συµπληρώσεις τα κενά σε –µα ή –µµα που παράγονται από τα
ρήµατα των παρενθέσεων.
Ο κύριος γύρισε και µας κοίταξε µε αυστηρό ……………………………… (βλέπω)
Άφησε όλη την περιουσία του σε κάποιο φιλανθρωπικό ………………………………..
(ιδρύω)
Έχει κάνει πολλά ……………………………………. (σφάλλω) στη ζωή του, όµως δε
µετανιώνει για τίποτα.
Ο Νίκος χτύπησε στο χέρι και του έκαναν τρία …………………………….. (ράβω)
Από την κορφή του ……………………………… (υψώνω) βλέπαµε τον κάµπο.
2. Να σχηµατίσεις φράσεις γράφοντας το δεύτερο ουσιαστικό στη
γενική ενικού και πληθυντικού.
οι ρόδες – το άρµα οι ρόδες του άρµατος
οι ρόδες των αρµάτων
ο αφρός – το κύµα __________________________
__________________________
το βάρος – το σώµα __________________________
__________________________
η καλλιέργεια – το κτήµα __________________________
__________________________
η διαφήµιση – το εµπόρευµα __________________________
__________________________
3. Να σχηµατίσεις ουδέτερα σε – µα ή –µµα
από τα παρακάτω ρήµατα.
● κατορθώνω κατόρθωµα ● καρφώνω ________________
● στέφω ______________ ● καλύπτω ________________
● κόβω ______________ ● ξυπνώ ________________
● στρώνω ______________ ● κλαίω ________________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.13

14. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ____________________________________________ 29/3/2013
4. Να συµπληρώσεις τα κενά βάζοντας τα ρήµατα της
παρένθεσης στο σωστό τύπο του αορίστου.
Ο Σάκης και η Καίτη …………………………….. (µαλώνω) πολύ άσχηµα.
Ο Άκης ………………………….. (σηµαδεύω) και …………………………….. (ρίχνω) το
βέλος ακριβώς στο στόχο.
Πολλά σπίτια …………………………………… (καταστρέφοµαι), ………………………………..
(γκρεµίζοµαι) και …………………………………. (παθαίνω) σοβαρές ζηµιές.
Ο διαιτητής ………………………………… (σφυρίζω) τη λήξη του αγώνα.
Ο ορειβάτης …………………………………… (περιπλανιέµαι) για µέρες στα βουνά.
Τους …………………………………. (υπόσχοµαι) ότι θα πάµε το καλοκαίρι να τους
δούµε.
5. Να συµπληρώσεις τις παρακάτω στήλες, όπως στο
παράδειγµα.
Ενεστώτας Ενεργητικός αόριστος Παθητικός αόριστος
ενοχλώ ενόχλησα ενοχλήθηκα
ξαπλώνει ________________________ __________________________
στερούν ________________________ __________________________
αντιµετωπίζει ________________________ __________________________
αναφέρουµε ________________________ __________________________
συζητούν ________________________ __________________________
6. Να συµπληρώσεις τα κενά βάζοντας τα ρήµατα των
παρενθέσεων στο σωστό πρόσωπο του αορίστου.
«Αφού ………………………. (αφήνω) τον Οδυσσέα, η Λήδα ……………………….
(τρέχω)στο σπίτι του Στέφανου. Ο πατέρας του ………………………….. (σκέφτοµαι)
ότι η κοπέλα …………………………….. (έρχοµαι) να ζητήσει την ανταµοιβή της που
…………………………. (σώζω) το γιο του, γι’ αυτό της πρόσφερε χρήµατα. Η Λήδα
………………………….. (αρνούµαι) κι ……………………………… (νιώθω) προσβεβληµένη.
Τότε εκείνος της ……………………………….. (ζητώ) να τον συγχωρέσει.
Μόλις ο Στέφανος …………………………. (βλέπω) τη Λήδα, …………………………
(ρίχνοµαι) στην αγκαλιά της.
─ Βλέπω ότι είσαι πολύ καλύτερα! …………………………….. (παρατηρώ) εκείνη.
─ Όχι, όχι, πονάω πολύ, ………………………………. (αναστενάζω) ο Στέφανος».
Παλάνης Αθανάσιος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.14

15. 1.Συµπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα
2.Κάνε φράσεις όπως στο παράδειγµα,βάζοντας το δεύτερο ουσιαστικό στη γενική
πτώση.
η αξία – το χρήµα η αξία του χρήµατος
η λύση - το πρόβληµα ……………………………………………………………………………………………..
ο αφρός – το κύµα ………………………………………………………………………………………………
οι στίχοι – το ποίηµα ………………………………………………………………………………………………
το όνοµα – το σχήµα ………………………………………………………………………………………………
3. Να αντιστοιχίσεις τα συνώνυµα
Χατζηµανώλη Αγγελική
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονοµαστική το γράµµα χώµα πρόβληµα
Γενική του
Αιτιατική το
Κλητική ___
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονοµαστική τα
Γενική των
Αιτιατική τα
Κλητική __
χρόνος µάχη
αγώνας έτος
δουλειά όρος
παραλία εργασία
αληθινός πραγµατικός
βουνό ακρογιαλιά
Όνοµα_________________
Επώνυµο_______________
Hµ/νία __________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.15

16. Ουδέτερα ανισοσύλλαβα ουσιαστικά σε –μα
 Τα ουδέτερα ανισοσύλλαβα ουσιαστικά σε –μα είναι παροξύτονα και
προπαροξύτονα.
 Τα ουδέτερα ανισοσύλλαβα σε –μα τονίζονται στην παραλήγουσα στη
γενική του πληθυντικού αριθμού.
π.χ. το στόμα, του στόματος, τα στόματα, των στομάτων
το άγαλμα, του αγάλματος, τα αγάλματα, των αγαλμάτων
 Τα ουδέτερα ουσιαστικά σε –ημα γράφονται με η.
π.χ. το μηχάνημα, το τηλεγράφημα
 Μερικά αφηρημένα ουδέτερα σε –μα συνηθίζονται μόνο στον
πληθυντικό αριθμό.
π.χ. τα γεράματα, τα τρεχάματα, τα χαιρετίσματα
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Ενικός Αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτιατ.
Κλητ.
το αίμα
του αίματος
το αίμα
αίμα
το πέρασμα
του περάσματος
το πέρασμα
πέρασμα
Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτιατ.
Κλητ.
τα αίματα
των αιμάτων
τα αίματα
αίματα
τα περάσματα
των περασμάτων
τα περάσματα
περάσματα
Κατά το αίμα κλίνονται: στόμα, σώμα, γράμμα, δέρμα, βήμα, χρώμα, δράμα,
κλάμα, νήμα, χρήμα, χώμα, άρμα, τάμα, τάγμα, ψέμα κ.ά.
Κατά το πέρασμα κλίνονται: όνομα, άγαλμα, άθροισμα, άνοιγμα, άπλωμα,
γύρισμα, διάλειμμα, ζήτημα, θέλημα, κέντημα, μάθημα, ποίημα, πρόβλημα,
ύφασμα, στοίχημα κ.ά.
Ασκήσεις
1. Να κλίνεις τα ουσιαστικά το δράμα και το όνομα.
Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτιατ.
Κλητ.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.16

17. 2. Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις και να τονίσεις τις παρακάτω λέξεις:
των κεντημ………….. τα θελημ………………..
το ποιημ………………. του στοιχημ……….....
του ταμ……………….. των διαλειμμ…………
3. Να συμπληρώσεις τις παρακάτω στήλες όπως το παράδειγμα:
το γράμμα του γράμματος τα γράμματα των γραμμάτων
το πρόβλημα __________ __________ __________
το κάλεσμα __________ __________ __________
το εισόδημα __________ __________ __________
το ύψωμα __________ __________ __________
το κύκλωμα __________ __________ __________
4. Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά βάζοντας το κατάλληλο ουσιαστικό
στο σωστό τύπο:
αίμα, άθροισμα, διάλειμμα, χρώμα, μηχάνημα, ζήτημα, έμβασμα
α) Την ώρα του ………………………………………… τα παιδιά παίζουν στην αυλή του σχολείου.
β) Ο μαθηματικός ζήτησε να βρουν το αποτέλεσμα του ……………………………………..
γ) Η Μαρία έκοψε το χέρι της και τα ρούχα γέμισαν …………………………………. .
δ) Η ουσία του………………………………. είναι άλλη και δεν το καταλαβαίνεις.
ε) Η συντήρηση των …………………………………………….. είναι δουλειά του μηχανικού.
στ) Ακόμη περιμένει το …………………………………… του θείου από την Αμερική.
ζ) Φορούσε ένα φόρεμα με απαλά…………………………… .
5. Να σχηματίσεις φράσεις μεταφέροντας το ένα από τα δύο ουσιαστικά στη
γενική ενικού και πληθυντικού, όπως το παράδειγμα:
Το ωράριο – το κατάστημα
__________το ωράριο του καταστήματος / το ωράριο των καταστημάτων_______
Οι γραμμές – το σχήμα
_______________________________________________________
ο φύλακας – το τέρμα
_______________________________________________________
Η ανάγνωση – το μάθημα
_______________________________________________________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.17
www.xorispinaka.gr

18. 67
3. Οι στίχοι μπερδεύτηκαν. Βάλ΄ τους στη σωστή σειρά για να έχεις:
Πλεχτή ομοιοκαταληξία
κι έφτασες χωρίς να σε προσμένω …………………………………………………………
Έπεσε το πούσι αποβραδίς …………………………………………………………
μες στην τιμονιέρα να με δεις …………………………………………………………
το καραβοφάναρο χαμένο …………………………………………………………
Νίκος Καββαδίας
Ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία
χόρτασα την ξαστεριά …………………………………………………………
που το λένε αυγερινό …………………………………………………………
Είδα τ’ άστρι στο βουνό …………………………………………………………
και στην καθαρή βραδιά …………………………………………………………
Ζαχαρίας Παπαντωνίου
Ο Αργύρης και το πρόβλημα
1. Συμπλήρωσε τα κενά με το κατάλληλο ουσιαστικό στο σωστό τύπο.
(χρήμα, διαγώνισμα, πράγμα, όνομα, διάλειμμα, ψέμα, πάπλωμα, μάθημα, βλέμμα)
α) Ο δάσκαλος γύρισε και μας κοίταξε με το αυστηρό του ……………………… .
β) Όταν χτυπάει το κουδούνι του ……………………… και τρέχουμε βιαστικά για την
αυλή, κινδυνεύουμε να χτυπήσουμε.
γ) Ξοδεύω αρκετά ……………………… για βιβλία.
δ) Με τόσα ……………………… που μας είπε, θα δυσκολευτούμε να τον πιστέψουμε άλλη φορά.
ε) Η χάραξη των ……………………… των ηρώων στη στήλη θα γίνει αύριο.
στ) Μην πειράζεις τα ……………………… των άλλων.
ζ) Να σκεπαστείς με το ……………………… σου γιατί έχει κρύο.
η) Οι μαθητές που είναι επιμελείς στα ……………………… τους παίρνουν καλούς
βαθμούς στα ……………………… .
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.18

19. 68
2. Συμπλήρωσε τα κενά με τα ρήματα των παρενθέσεων στο σωστό τύπο του
ενεστώτα:
α) Ο διαιτητής ……………………………… (σφυρίζω) τη λήξη του αγώνα.
β) Ο ορειβάτης ……………………………… (περιπλανιέμαι) για μέρες στα βουνά.
γ) Οι φίλοι μου ……………………………… (έρχομαι) συχνά να παίξουμε μαζί.
αορίστου:
α) Ο Κοσμάς ……………………………… (σημαδεύω) και ……………………………… (ρίχνω) το
βέλος στο κέντρο του στόχου.
β) Πολλά σπίτια ……………………… (παθαίνω) σοβαρές ζημιές ή και ………………………………
(καταστρέφομαι) από τους σεισμούς.
παρατατικού:
α) Ο συμμαθητής μου ο Αργύρης δε ……………………………… (διαβάζω) ποτέ και όταν
……………………………… (έχω) ιστορία, ……………………………… (κάνω) τον άρρωστο.
β) Όταν ……………………………… (είμαι) μικρός οι γονείς μου με ………………………………
(πηγαίνω) συχνά στην παιδική χαρά.
3. Γράψε σύνθετες λέξεις με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό τη λέξη «πόνος».
πόνος + κεφάλι ……………………………… νεύρο + πόνος ………………………………
πόνος + δόντι ……………………………… κοιλιά + πόνος ………………………………
στομάχι + πόνος ……………………………… παύω + πόνος ………………………………
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.19

20. ONOMA :…………………………………………………
Ενότητα 11γ Ο Αργύρης και το πρόβλημα
Να κλίνετε τα παρακάτω ουδέτερα:
Ενικός αριθμός
Ονομαστική
Το κράτος Το σώμα Το όφελος
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
Γράψε τα παρακάτω ρήματα στον Αόριστο της ενεργητικής και της παθητικής φωνής:
ενεστώτας Αόριστος ενεργητικής Αόριστος παθητικής
Καθαρίζω καθάρισα καθαρίστηκα
Κρύβω
Πληγώνω
Οδηγώ
Συγκινώ
Δένω
πλένω
Στολίζω
Βάφω
διαφημίζω
Χαρίζω
Χτενίζω
Τεντώνω
Απλώνω
γελάω
Ευνίκη ΤοκατλήΕπιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.20

21. Ενότητα 11δ Ο Αργύρης και το πρόβλημα
Ευνίκη ΤοκατλήΕπιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.21

22. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.22

23. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.23

24. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.24

25. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.25

26. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.26

27. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.27