DESKTOP PUBLISHING สู่ E-BOOK เพื่อส่งเสริมการใฝ่รู้ของผู้เรียนยุคดิจิทัล

1. 197

2. จากสื่อ DTP สู่ e-book:
แนวคิด & กระบวนการ
1. แนวคิดของสือ DTP เพื่อการศึกษาด้วยคอมพิวเตอร์
่
2. กระบวนการในการออกแบบ พัฒนาและประเมินสือ DTP เพื่อการศึกษา
่
3. กิจกรรมต่อยอดสาหรับครู : DTP จากแนวคิด สูการปฏิบติ
่ ั
4. แนวคิดของสือ e-book เพื่อการศึกษา
่
5. กระบวนการในการออกแบบ พัฒนาและประเมินสือ e-book เพื่อการศึกษา
่
6. กิจกรรมต่อยอดสาหรับครู : e-book จากแนวคิด สูการปฏิบติ
่ ั
1. แนวคิ ดของสื่อ DTP: Desktop Publishing
เพื่อการศึกษาด้วยคอมพิ วเตอร์
เป้าประสงค์หลักของสือเทคโนโลยีการศึกษาคือเพื่อเสริมให้ผูเรียน
่ ้
เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลจากการเรียนรูมากที่สุด โดยสื่อการสอนนัน
้ ้
จะมี ท ั ้ง ในรู ป แบบการเรี ย นการสอนผ่ า น
บ ท เ รี ย น ค อ ม พิ ว เ ต อ ร์ ส า เ ร็ จ รู ป
(Computer Assisted Instruction: CAI)
การเรียนการสอนผ่านเว็บ (Web-Based
Learning) ด้ว ยบทเรีย นออนไลน์ รูปแบบ
7

3. ต่างๆ ไม่วาจะเป็นบทเรียนออนไลน์แบบมัลติมเี ดีย แบบเน้นปฏิสมพันธ์ หรือ
่ ั
แบบสตรีมมิง และการเรีย นการสอนผ่านหนังสือ อิเล็กทรอนิกส์ (Electronic
Book หรือ e-book) สือต่างๆ ทังหลายเหล่านี้ ต่างอานวยความสะดวกให้กบ
่ ้ ั
ผู้ เ รี ย นสามารถเรี ย นได้ ต ามอั ต ราการเรี ย นของตนเอง (Self-Paced
Learning) โดยสื่อ บางชิ้นผู้เรียนสามารถเรียนรู้
ได้ทง แบบออนไลน์ และในรูปแบบออฟไลน์
ั้
ผ่านอุปกรณ์ อิเล็กทรอนิ กส์ต่างๆ ไม่ว่าจะ
เป็ น อุ ปกรณ์ อิเ ล็ก ทรอนิ ก ส์แ บบเคลื่อ นที่
แบบพกพา (Portable Learning Devices)
หรือแบบโมบาย (Mobile Learning Devices)
ทาให้ผเรียนสามารถที่จะเข้าถึงข้อมูลได้อย่าง
ู้
ร ว ด เ ร็ ว น า ไ ป สู่ ก า ร เ รี ย น รู้ ไ ด้ อ ย่ า ง เ ต็ ม
ประสิทธิภาพ ส่งผลต่อประสิทธิผลทางการเรียนสูงสุด
สื่อ DTP ที่อ อกแบบโดยคานึ ง ถึง ประโยชน์ ที่ผู้เ รีย นจะได้ร บ ที่
ั
ก่อให้เกิดการเรียนรูเ้ ป็นสาคัญ สื่อ DTP เพื่อการศึกษาด้วยคอมพิวเตอร์ สื่อ
DTP ที่อ อกแบบตกแต่งและเตรียมการเพื่อ นาเสนอด้ว ยคอมพิวเตอร์ โดย
การใช้โ ปรแกรมส าเร็จ รูปต่ างๆ ไม่ ว่าจะเป็ น
โปร แกรม ด้ า นกราฟิ กต่ าง ๆ เช่ น Adobe
Photoshop, Adobe Illustrator มาช่วยในการ
ออกแบบและพัฒ นาให้ ม ี ป ระสิท ธิ ภ าพมาก
ยิงขึน
่ ้
ชนิ ด ของสื่ อ DTP อาจแบ่ ง ได้ เ ป็ น
หนั ง สื อ เ รี ย น แ บบเ รี ย น ต าร า เอ กส าร
ประกอบการสอน หนังสือพิมพ์ วารสาร จุล สาร
นิตยสาร แผ่นพับ ใบปลิว โฆษณา หนังสือการ์ตูน
8

4. 2. กระบวนการในการออกแบบ
พัฒนาและประเมินสื่อ DTP เพื่อการศึกษา
ขัน ตอนในการออกออกแบบและพัฒ นาสื่อ แบ่งได้เ ป็ น 3 ขัน ตอน
้ ้
ได้แ ก่ (1) ขัน เตรีย มการ (2) ขันออกแบบและพัฒ นา และ (3) ขัน การ
้ ้ ้
ประเมินผลงาน โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
1. ขันเตรียมการ โดยก่อนทีจะเริมต้นออกแบบนัน มีประเด็นอยู่ 4
้ ่ ่ ้
ประเด็นเพื่อพิจารณา ได้แก่ (1) ผูออกแบบต้องการนาเสนออะไร (2) ผูรบ
้ ้ั
สารของท่านเป็ นใคร (3) รูปแบบของงานคืออะไรโดยพิจารณาจากขนาด
รูปแบบ ลักษณะการใช้งาน และ (4) การค้นคว้าหาข้อมูลเพิ่มเติม ตลอดจน
การดูตวอย่างงานทีคล้ายคลึงกัน แล้วนามาวิเคราะห์หาจุดเด่น และข้อจากัด
ั ่
ของแต่ละงาน จากนันเมือตอบประเด็นต่างๆ เหล่านันได้แล้ว ขันตอนในการ
้ ่ ้ ้
เตรียมการจัดท าสื่อ DTP เพื่อ การศึกษาประกอบด้ว ย 4 ขันตอนที่ส าคัญ
้
ได้แก่ (1) ระบุวตถุประสงค์ & กลุ่มเป
ั ้ าหมายของการออกแบบผลิตสือ DTP
่
(2) การร่างภาพสังเขป (thumbnail sketch) (3) การร่างภาพหยาบ (Rough)
และ (4) ชินงานสาเร็จ (Comprehensive) โดยมีรายละเอียดดังนี้
้
ขันตอน1 : ระบุวตถุประสงค์ & กลุ่มเป้ าหมาย
้ ั
 ต้องการจะสืออะไร (ถ้ามีมากกว่า 1 วัตถุประสงค์ ให้จดลาดับ
่ ั
ความสาคัญ)
 ถึงใคร (กลุ่ มเป้าหมายมีความสนใจอะไรเป็ น พิเ ศษ ลักษณะ
ของกลุ่มเป้าหมาย)
 มีขอจากัดอะไรบ้างในการออกแบบ เช่น ระยะเวลา ค่าใช้จ่าย
้
รูปแบบทีกาหนดฯลฯ
่
9

5.  การเก็บรวบรวมตัว อย่างในงานออกแบบผลิต สื่อ DTP ที่ม ี
วัตถุประสงค์หรือลักษณะที่คล้ายกัน นามาวิเคราะห์ประเมินหาจุดเด่น และ
ข้อจากัดเพื่อใช้เป็นแนวทางของตน
ขันตอน 2 : การร่างภาพสังเขป (thumbnail sketch)
้
 ขนาดเล็กกว่าภาพจริง
 ร่างหยาบๆ หลาย ๆ ภาพ และมีความหลากหลาย
 ใช้จนตนาการ คิด วิเคราะห์ ทดลอง และออกแบบ
ิ
ภาพที่ 1.1 Thumbnail sketch
เรือง Alphabet and Vocabulary
่
ขันตอน 3 : การร่างภาพหยาบ (Rough)
้
 เลือกภาพสังเขปที่ม ีลกษณะโดดเด่น 2-3 ภาพมาผสมผสาน
ั
เพื่อให้เกิดชินงาน
้
 จัดวางข้อความ รูปภาพตามหลักการพื้นฐานในการออกแบบ
สือ DTP
่
 ขนาดครึงหรือเท่ากับงานจริง
่
10

6. ภาพที่ 1.2 การร่างภาพหยาบเรือง Alphabet and Vocabulary
่
ขันตอน 4 : ชิ้ นงานสาเร็จ (Comprehensive)
้
 เพื่อการนาเสนอ
 รูปแบบสี และ แบบขาวดา
ภาพที่ 1.3 ชินงานสาเร็จเรือง Alphabet and vocabulary
้ ่
2. ขันออกแบบและพัฒนา โดยขอให้พิจารณาหลักการออกแบบ
้
พื้นฐานตามความสวยงามและสุนทรียภาพ หลักการออกแบบสื่อเพื่อให้ดงดูด ึ
และสะดวกในการใช้งานของกลุ่ มเป้าหมาย ตลอดจนหลักการออกแบบที่
ส่งเสริมการเรียนรู้ (ซึงจะกล่าวถึงรายละเอียดดังกล่าวในบทที่ 2) จากนันใน
่ ้
ขันตอนของการพัฒนานัน จะพิจารณาโปรแกรมสาเร็จรูปต่างๆ ที่เกียวกับ
้ ้ ่
11

7. DesktopPublishing ทีเหมาะสมกับงานนันๆ ได้แก่ โปรแกรม MS Publisher
่ ้
สาหรับการออกแบบอย่างง่าย สะดวก สามารถผลิตชิ้นงานได้อย่างรวดเร็ว
เพราะมีเทมเพลตสาหรับสือสิงพิมพ์ประเภทต่างๆ ให้เลือกใช้ได้มากมายซึ่ง
่ ่
เหมาะสมเป็นอย่างยิงสาหรับผูที่ต้องการพัฒนาสื่อสาหรับการเรียนการสอน
่ ้
การฝึ กอบรม หรื อ สื่อ เพื่ อ เผยแพร่ ใ นกลุ่ ม ในขณะที่ โ ปรแกรม Adobe
PageMaker และ Adobe InDesign นัน จะเน้นการออกแบบสื่อสิงพิมพ์อย่าง
้ ่
ั ั
มืออาชีพ มีฟง ก์ชน การท างานให้เลือ กใช้ไ ด้มากมาย เน้นการจัดหน้า การ
ทางานกับตัวอักษร และการรวมเล่มสื่อสิงพิมพ์อย่างมืออาชีพส่วนโปรแกรม
่
PhotoScape และ Adobe Photoshop เน้นการทางานเพื่อตกแต่งภาพถ่าย
โดย PhotoScape เป็ นฟรีแวร์ (โปรแกรมที่ไม่มลิขสิทธิ)์ ที่ได้รบความนิยม
ี ั
อย่ างแพร่ ห ลาย อย่ างไรก็ต าม อาจมีข ้อ จ ากัดในคุณ สมบัติการท างานที่
ซับซ้อน ในขณะที่ Photoshop เป็ นโปรแกรมของบริษท Adobe ที่สามารถ
ั
จัดการกับภาพถ่ายได้อย่างมืออาชีพ ส่วน Adobe Illustrator จะเน้นที่การ
ทางานกับภาพกราฟิ ก ในขณะที่โปรแกรม ดังตัวอย่างเช่น Adobe Acrobat,
Flip Album, Desktop Author จะเข้ามาช่วยตอบโจทย์ในการนาสื่อสิงพิมพ์ ่
นัน ปรับให้เป็นสืออิเล็กทรอนิกส์ต่อไป สุดท้าย เพื่อเป็ นการส่งเสริมการใฝ่รู้
้ ่
ของผูเ้ รียน ผูออกแบบและพัฒนายังสามารถจัดเตรียมแหล่งข้อมูลออนไลน์
้
และเชื่อมโยงสื่อสิงพิมพ์ดงกล่าวกับโลกออนไลน์ ได้ ดังตัวอย่างเช่น การใช้
่ ั
QR Code เป็นต้น ดังแสดงในภาพที่ 1.4
การดูตวอย่างสือจากแหล่งข้อมูลต่างๆ อาจทาให้เราเกิดแนวคิด
ั ่
ใหม่ ๆ ในการออกแบบและพัฒ นา ไม่ ยึ ด ติ ดกับ กรอบเดิม ๆ
ตัว อย่ า งแหล่ ง ข้ อ มู ล ที่ เ ป็ น ประโยชน์ ไ ด้ แ ก่ โทรทั ศ น์ ค รู ที่
http://www.thaiteachers.tv สถาบัน ส่ ง เสริม การสอนวิ ท ยาศาสตร์ แ ละ
เทคโนโลยีที่ http://202.29.77.182/portal/ipst_portal_th หรือ แหล่ง ข้อ มูล
ของต่างประเทศ เช่นที่ Teacher Tube ที่ http://www.teachertube.com
12

8. Adobe InDesign Adobe Photoshop /
MS Publisher
สาหรับจัดหน้ า การ Photoscape
สาหรับงานสร้าง และ
ทางานกับตัวอักษร สาหรับงานด้านกราฟิ ก
ตกแต่งงานสื่อสิ่ งพิ มพ์
การรวมเล่มสิ่ งพิ มพ์ และตกแต่งภาพถ่าย
Adobe Acrobat / Flip Album / Desktop Author / QR Code
สาหรับการทาสื่อสิ่ งพิ มพ์ให้อยู่ในรูปแบบของElectronic
ภาพที่ 1.4 แสดงขันตอนการเลือกใช้โปรแกรม
้
ทีเหมาะสมสาหรับการจัดทาสือ DTP
่ ่
3. ขันการประเมิ นสื่อ DTP
้
ในการประเมินสือ DTP สามารถแบ่งประเด็นในการพิจารณาได้เป็ น
่
3 ประเด็นหลักๆ ได้แก่ (1) ความครบถ้วนของเนื้อหา (2) หลักการออกสื่อ
เบื้องต้น และ (3) การเลือกใช้เครื่องมือและเทคนิคที่เหมาะสม ดังแสดงใน
ตารางที่ 1.1 ทังนี้ ถ้าผูสอนนาไปประยุกต์ใช้เพื่อประเมินผลงานของผูเรียน
้ ้ ้
ผูสอนอาจพิจารณากระบวนการทางานของผูเ้ รียน เป็ นประเด็นเพิ่มเติมอีก 1
้
ประเด็นด้วย
13

9. ตารางที่ 1.1 ตัวอย่างเกณฑ์การประเมิ นแบบรูบริ กส์ (Rubrics) สาหรับ
ประเมิ นชิ้ นงานสื่อ DTP
CATEGORY Excellent Good Almost
(50) (40) (30)
เนื้ อหา ครบถ้วนตรงตาม เนื้อหาขาดหาย เนื้อหาขาดหาย
(ครบถ้วนตรงตาม วัตถุประสงค์ บางส่วนตรงตาม มากกว่าร้อยละ
วัตถุประสงค์และ เหมาะสมกับ วัตถุประสงค์ม ี 50 มีภาพหรือ
กลุ่มเป้ าหมายที่ตง
ั้ กลุ่มเป้าหมาย ภาพหรือเนื้อหา เนื้อหามากกว่า
ไว้) บางส่วนไม่ ครึงหนึ่งทีไม่
่ ่
เหมาะสมกับ เหมาะสมกับ
กลุ่มเป้าหมาย กลุ่มเป้าหมาย
หรือไม่สามารถ
ตอบวัตถุประสงค์
ได้
หลักการออกแบบ สอดคล้องกับ มีสวนทีไม่
่ ่ มีสวนทีไม่
่ ่
สื่อ DTP เบืองต้น
้ หลักการออกแบบ สอดคล้องกับ สอดคล้องกับ
มากกว่าร้อยละ 80 หลักการออกแบบ หลักการออกแบบ
แต่ไม่เกินร้อยละ มากกว่าร้อยละ
50 50
14

10. CATEGORY Excellent Good Almost
(50) (40) (30)
การเลือกใช้ ใช้เครืองมือและ
่ ใช้เครืองมือ
่ ใช้เครืองมือไม่
่
เครื่องมือและ ประยุกต์ใช้เทคนิค เหมาะสมแต่บาง เหมาะสมกับ
เทคนิ คในการ ได้เหมาะสมกับ เทคนิคยังสามารถ ลักษณะของงาน
ออกแบบ ลักษณะของงาน ปรับปรุงให้ดขน
ี ้ึ
ได้
ความสมบูรณ์ และ นาเสนอน่าสนใจ นาเสนอผลงาน ชินงานสมบูรณ์
้
ความน่ าสนใจของ ส่งงานตรงเวลา ส่งงานตรงเวลา น้อยกว่าร้อยละ
ชิ้ นงานและการ ชินงานมีคุณภาพ
้ ชินงานยังไม่
้ 50 หรือไม่พร้อม
นาเสนอ(ภาพรวม เรียบร้อย แต่ นาเสนอผลงาน
เหมาะสม) สมบูรณ์ มากกว่า
ร้อยละ 50
15