Δευτερόκλιτα επίθετα - Η δεικτική αντωνυμία οὖτος, αὕτη, τοῦτο, Ενότητα 8 Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου, σελ. 65-67

1. Τσατσούρης Χρήστος
Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας

2. Όπως και στη ν.ε., τα επίθετα προσδίδουν μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό.
Στην α.ε. υπάρχουν δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα.

3. Όπως και στη ν.ε., τα επίθετα προσδίδουν μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό.
Στην α.ε. υπάρχουν δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα.
Στα δευτερόκλιτα περιλαμβάνονται επίθετα:
• τρικατάληκτα (δηλ. με τρεις καταλήξεις, μία για κάθε γένος) και
• δικατάληκτα (δηλ. με δύο καταλήξεις, μία κοινή για το αρσενικό και το θηλυκό και μία για το ουδέτερο).
Δευτερόκλιτα λέγονται τα επίθετα που σχηματίζουν το αρσενικό και το ουδέτερο γένος τους κατά τη
δεύτερη κλίση. Π.χ. ὁ σοφός, ἡ σοφή, τὸ σοφόν.

4. αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
τρικατάληκτα
-ος -η
-α
-ον ὁ καλός, ἡ καλή, τὸ καλόν
ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τὸ δίκαιον
δικατάληκτα -ος -ος -ον ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον
1.Στα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα
επίθετα το αρσενικό και το ουδέτερο
γένος κλίνονται σύμφωνα με τη β′
κλίση των ουσιαστικών (βλ. Ενότητα
4), ενώ το θηλυκό κλίνεται σύμφωνα
με την α′ κλίση των ουσιαστικών (βλ.
Ενότητα 6).
2.Το θηλυκό γένος των τρικατάληκτων
δευτερόκλιτων επιθέτων κανονικά λήγει
σε -η. Όταν, όμως, πριν από την
κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει
φωνήεν ή -ρ-, τότε λήγει σε -α
(μακρό), π.χ. ἀγαθ-ός, ἀγαθ-ή, ἀγαθ-όν,
αλλά πλούσι-ος, πλουσί-α (προσοχή στον
τονισμό, η λήγουσα είναι μακρά), πλούσι-ον
και μικρ-ός, μικρ-ά, μικρ-όν.

5. 3.Το θηλυκό των
τρικατάληκτων
δευτερόκλιτων επιθέτων
στην ονομαστική,
γενική και κλητική του
πληθυντικού τονίζεται
όπου και όπως το
αρσενικό στις
αντίστοιχες πτώσεις, π.χ.
πλούσιαι, πλουσίων (αρσ.:
πλούσιοι, πλουσίων).

6. Να συμπληρώσεις τον πίνακα της σελίδας 66 του σχολικού βιβλίου,
σύμφωνα με την κλίση του επίθετου ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τό δίκαιον
ὁ φαιδρός = λαμπρός, γελαστός, εύθυμος

7. Να συμπληρώσεις τον πίνακα της σελίδας 66 του σχολικού βιβλίου,
σύμφωνα με την κλίση του επίθετου ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τό δίκαιον
τοῦ φαιδροῦ
τῷ φαιδρῷ
τόν φαιδρόν
οἱ φαιδροί
τῶν φαιδρῶν
τοῖς φαιδροῖς
τούς φαιδρούς
ἡ φαιδρά
τῆς φαιδρᾶς
τῇ φαιδρᾷ
τήν φαιδράν
αἱ φαιδραί
τῶν φαιδρῶν
ταῖς φαιδραῖς
τάς φαιδράς
τοῦ φαιδροῦ
τῷ φαιδρῷ
τό φαιδρόν
τά φαιδρά
τῶν φαιδρῶν
τοῖς φαιδροῖς
τά φαιδρά
ὁ φαιδρός = λαμπρός, γελαστός, εύθυμος

8. Αφού διαβάσεις πολύ προσεκτικά την Παρατήρηση 2 της σελίδας 65 του σχολικού βιβλίου, να
σχηματίσεις το θηλυκό και το ουδέτερο γένος των επιθέτων που ακολουθούν:
2.Το θηλυκό γένος των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων κανονικά
λήγει σε -η. Όταν, όμως, πριν από την κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει
φωνήεν ή -ρ-, τότε λήγει σε -α (μακρό), π.χ. ἀγαθ-ός, ἀγαθ-ή, ἀγαθ-όν, αλλά
πλούσι-ος, πλουσί-α (προσοχή στον τονισμό, η λήγουσα είναι μακρά), πλούσι-
ον και μικρ-ός, μικρ-ά, μικρ-όν.

9. Αφού διαβάσεις πολύ προσεκτικά την Παρατήρηση 2 της σελίδας 65 του σχολικού βιβλίου, να
σχηματίσεις το θηλυκό και το ουδέτερο γένος των επιθέτων που ακολουθούν:
2.Το θηλυκό γένος των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων κανονικά
λήγει σε -η. Όταν, όμως, πριν από την κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει
φωνήεν ή -ρ-, τότε λήγει σε -α (μακρό), π.χ. ἀγαθ-ός, ἀγαθ-ή, ἀγαθ-όν, αλλά
πλούσι-ος, πλουσί-α (προσοχή στον τονισμό, η λήγουσα είναι μακρά), πλούσι-
ον και μικρ-ός, μικρ-ά, μικρ-όν.
ἡ μακαρία τό μακάριον
ἡ θετική τό θετικόν
ἡ φαύλη τό φαῦλον
ἡ πονηρά τό πονηρόν
ἡ θερμή τό θερμόν
ἡ ἀνδρεία τό ἀνδρεῖον
ἡ τιμία τό τίμιον
ἡ ἀγρία τό ἄγριον
ἡ ἰσχυρά τό ἰσχυρόν
ἡ καλή τό καλόν
ἡ ξένη τό ξένον
ἡ αἰχμηρά τό αἰχμηρόν
ἡ ξυλίνη τό ξύλινον
ἡ θεία τό θεῖον
ἡ σεμνή τό σεμνόν

10. Επίθετα σε ος, -η, -ον:
• ἀγαθὸς (-ή, -όν), ἁγνός, θερμός, κακός,
καλός, πιστός, σεμνός, ὑψηλός· ἀρχικός,
ἠθικός, θετικός, λογικός, σωματικός,
φυσικός, ψυχικός· ἐαρινός, νυκτερινός,
χειμερινός - φίλος (φίλη, φίλον), ἴσος,
κοῦφος, μέσος, ἀνθρώπινος (-ίνη, -ινον),
κρίθινος, λίθινος, ξύλινος κ.ά.
Ρηματικά επίθετα σε -τός:
• ἁλωτὸς (-ή, τόν), βατός, γραπτός,
δυνατός, θαυμαστός κ.ά.
Τακτικά αριθμητικά:
• πρῶτος (πρώτη, πρῶτον), τρίτος,
τέταρτος, πέμπτος, ἕκτος, ἕβδομος,
ὄγδοος,... εἰκοστός,... ἑκατοστός,...
χιλιοστός κτλ

11. Επίθετα σε -ος, -α, -ον:
• ἀραιὸς (-ά, -όν), δεξιός, παλαιός, στερεός· καθαρός, λαμπρός, μικρός, πονηρός -
ἀνδρεῖος (-εία, -εῖον), ἀρχαῖος, γενναῖος, νέος, λεῖος, ὡραῖος· διψαλέος, θαρραλέος,
πειναλέος - ἅγιος (-ία, -ιον), ἄξιος, βέβαιος, ἐπιτήδειος, πλούσιος, τέλειος κ.ά.
Ρηματικά επίθετα σε -τέος:
• γραπτέος, διαβατέος, εὐεργετητέος, ὠφελητέος κ.ά.
Απόλυτα αριθμητικά σε πληθυντικό:
• διακόσιοι (-αι, -α), τριακόσιοι, τετρακόσιοι,... χίλιοι,... μύριοι
κτλ.
Χρονικά αριθμητικά:
• δευτεραῖος, τριταῖος, τεταρταῖος κτλ.
Αναλογικά αριθμητικά:
• διπλάσιος (-ία, -ιον), τριπλάσιος, τετραπλάσιος κτλ.
το τακτικό αριθμητικό:
• δεύτερος (-έρα, -ερον) κ.ά.

12. Δικατάληκτα
είναι :
β. τα απλά επίθετα αἴθριος,
αἰφνίδιος, βάναυσος,
βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος,
γαμήλιος, δόκιμος, ἕωλος (=
παλιός), ἥμερος, ἤρεμος,
ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος,
λάλος, χέρσος, τιθασὸς (=
εξημερωμένος)
γ) μερικά επίθετα σε -ος, που χρησιμοποιούνται
(στο αρσεν. και το θηλ.) και ως ουσιαστικά: ὁ, ἡ
ἀγωγός, τὸ ἀγωγὸν (= αυτός που οδηγεί, που
φέρνει) — ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθὸν (= αυτός που
βοηθεί) — ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν (= αυτός
που τιμωρεί) — ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον (=
τυραννικός).
α. τα περισσότερα σύνθετα επίθετα σε -ος,
π.χ. ὁ/ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον – ὁ/ἡ ἀθάνατος,
τὸ ἀθάνατον - ὁ/ἡ ἄγονος, τὸ ἄγονον - ὁ/ἡ
ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον

15. τοῦ καλοῦ μαθητοῦ
τῷ καλῷ μαθητῇ
τόν καλόν μαθητήν
ὦ καλέ μαθητά
οἱ καλοί μαθηταί
τῶν καλῶν μαθητῶν
τοῖς καλοῖς μαθηταῖς
τούς καλούς μαθητάς
ὦ καλοί μαθηταί
τοῦ γνησίου τέκνου
τῷ γνησίῳ τέκνῳ
τό γνήσιον τέκνον
ὦ γνήσιον τέκνον
τά γνήσια τέκνα
τῶν γνησίων τέκνων
τοῖς γνησίοις τέκνοις
τά γνήσια τέκνα
ὦ γνήσια τέκνα

17. τῆς ὡραίας νήσου
τῇ ὡραίᾳ νήσῳ
τήν ὡραίαν νῆσον
ὦ ὡραία νῆσε
αἱ ὡραῖαι νῆσοι
τῶν ὡραίων νήσων
ταῖς ὡραίαις νήσοις
τάς ὡραίας νήσους
ὦ ὡραῖαι νῆσοι

19. δεινάς
δικαίαν
ἀκάρπων
γενναῖοι
ἐντίμοις

20. (δικατάληκτο)

21. τάς ἀρχαίας τά ἀρχαῖα
τῷ δεξιῷ τῷ δεξιῷ
τῶν θείων τῶν θείων
οἱ ὠφέλιμοι τά ὠφέλιμα
τῶν ὀλίγωντῶν ὀλίγων
(δικατάληκτο)

22. Η αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο (= αυτός, -ή, -ό) είναι τρικατάληκτη και κλίνεται ως εξής:
Είναι η μόνη αντωνυμία
που έχει κλητική πτώση
στον ενικό αριθμό του
αρσενικού και του
θηλυκού γένους.
Το ουδέτερο δεν έχει
τελικό -ν στην
ονομαστική και
αιτιατική ενικού.
Οι τύποι του ουδετέρου
γένους και οι πλάγιες
πτώσεις του αρσενικού
και του θηλυκού γένους
έχουν αρχικό γράμμα τ-.

23. Πότε θα
τελειώσουν
οι ασκήσεις;

24. Πότε θα
τελειώσουν
οι ασκήσεις;
οὗτοι
ταῦτα
Τοῦτο
τοῦτον
Αὕτη

27. ὁ παράδοξος θάνατος
τοῦ παραδόξου θανάτου
τῷ παραδόξῳ θανάτῳ
τόν παράδοξον θάνατον
ὦ παράδοξε θάνατε
τῶν παραδόξων θανάτων
τοῖς παραδόξοις θανάτοις
τούς παραδόξους θανάτους
ὦ παράδοξοι θάνατοι
ἡ ἐπίτομος ὁδός
τῆς ἐπιτόμου ὁδοῦ
τῇ ἐπιτόμῳ ὁδῷ
ὦ ἐπίτομε ὁδέ
αἱ ἐπίτομοι ὁδοί
τῶν ἐπιτόμων ὁδῶν
ταῖς ἐπιτόμοις ὁδοῖς
τάς ἐπιτόμους ὁδούς
ὦ ἐπίτομοι ὁδοί
τοῦτο τό φάρμακον
τούτου τοῦ φαρμάκου
τούτῳ τῷ φαρμάκῳ
τοῦτο τό φάρμακον
- ὦ φάρμακον
ταῦτα τά φάρμακα
τούτων τῶν φαρμάκων
τούτοις τοῖς φαρμάκοις
- ὦ φάρμακα

28. Τα επίθετα της Α΄ στήλης να τεθούν στην ίδια πτώση με τα ουσιαστικά που υπάρχουν στη Β΄ στήλη:

29. Τα επίθετα της Α΄ στήλης να τεθούν στην ίδια πτώση με τα ουσιαστικά που υπάρχουν στη Β΄ στήλη:
σοφῷ διδασκάλῳ
ἀγαθοῦ ἡγέτου
πάγκαλοι νεανίσκοι
μικρόν ποτήριον
ἐνδόξοις στρατηγοῖς
αἰφνιδίοις ἀνέμοις
βάρβαροι χῶραι
χέρσος γῆ
δίκαιε δικαστά

30. Ζήτω
τελείωσαν οι
ασκήσεις!!!

31. Ζήτω
τελείωσαν οι
ασκήσεις!!!
τοῖς σοφοῖς ἀνθρώποις
ὦ δίκαιε δέσποτα
τῶν θείων δώρων
ταῖς ἀθανάτοις δόξαις
τῆς χρησίμου διαίτης
τήν ξηράν ἄμπελον
τοῖς γενναίοις στρατιώταις
τά χλωρά φύλλα

32. Τα κατάλαβα όλα!
Αλήθεια λέω!
Τσατσούρης Χρήστος
Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας