Επαναληπτικό μάθημα Ιστορίας Γ΄ Γυμνασίου. Ύλη Εξετάσεων. Κεφάλαια 1-29

1. Νεότερη και Σύγχρονη
Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου

2. 2. Τι ονομάζουμε
Διαφωτισμό (θεμελιακές
απόψεις των
Διαφωτιστών); Ποιοι ήταν
οι κορυφαίοι Διαφωτιστές
ή Φιλόσοφοι; σελ. 11
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

3. • απορρίπτει κάθε
αυθεντία
• κριτική σε κάθε
υφιστάμενη γνώση
• Αποδέχεται τη λογική ως
το μόνο ασφαλή τρόπο
ερμηνείας κόσμου
• πιστεύει στη διαρκή
πρόοδο του ανθρώπου
• αναπτύσσεται στη Γαλλία
του 18ο αι.
• σταδιακά εξαπλώνεται
κορυφαίοι φιλόσοφοι/ διαφωτιστές :

4. 5. Τι υποστηρίζει η
θεωρία του «κοινωνικού
συμβολαίου» του Τζον
Λοκ; σελ. 11
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

5. John Locke (1632 –1704)
Τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες
από τις ελευθερίες τους , προκειμένου να
συμβιώσουν, και το κράτος εγγυήθηκε αυτή τη
συμφωνία, το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ. Αν το
κράτος παραβεί τους όρους του συμβολαίου αυτού
και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι έχουν
δικαίωμα αντίστασης

6. 7. Τι είναι η «διάκριση
των εξουσιών» σύμφωνα
με τον Μοντεσκιέ; σελ. 12
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

8. 11. Τι ήταν η
«Εγκυκλοπαίδεια»; Ποιοι
ήταν οι πρωτεργάτες
αυτού του έργου; σελ. 13
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

9. Συλλογικό έργο
33 τόμων
γνώσεις – ιδέες –
αντιλήψεις των
Διαφωτιστών για
οικονομικά – κοινωνικά –
πολιτικά – γενικά θέματα
Πρωτεργάτες : Ντιντερό,
Ντ’ Αλαμπέρ
Ντιντερό
Ντ΄Αλαμπέρ

10. 18. Με ποια συνθήκη
αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία
των αγγλικών αποικιών της
Αμερικής; Ποιες είναι οι
βασικές αρχές του
Αμερικανικού Συντάγματος;
σελ. 15
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΕΩΣ ΤΑ
ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

11. Ανεξαρτησία και νέο κράτος

12. Ανεξαρτησία και νέο κράτος
Το αμερικανικό χαρτονόμισμα του ενός
δολαρίου με τη μορφή του Τζορτζ
Ουάσιγκτον.

13. Ανεξαρτησία και νέο κράτος
( )
Γερουσία – κάθε πολιτεία
εκπροσωπείται από δύο
γερουσιαστές ανεξαρτήτως
του πληθυσμού της.
Βουλή Αντιπροσώπων – κάθε
Πολιτεία εκπροσωπείται από
αριθμό Βουλευτών ανάλογο
του πληθυσμού της
Πρόεδρος των Η.Π.Α.
Εκλέγεται κάθε τέσσερα χρόνια
από σώμα εκλεκτόρων.
Επανεκλογή μόνο για μια φορά.
Πρώτος πρόεδρος ο Τζωρτζ
Ουάσιγκτον (1789)
Ανεξάρτητη
αιρετή

14. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΝΟΤΗΤΑ 3. Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1789-1794)
19. Πώς ήταν οργανωμένη η
γαλλική κοινωνία το 18ο αι.;
Ποια συναισθήματα
κυριαρχούσαν στην Τρίτη
Τάξη και γιατί;
σελ. 16

15. (98% του πληθυσμού -
αστοί, αγρότες, εργάτες –
η μόνη φορολογούμενη)
Οι θεσμοθετημένες τάξεις της γαλλικής κοινωνίας του 18ου αι.
(0.5%
του πληθυσμού)
(1.5%
του πληθυσμού)
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr

16. Το παλαιό καθεστώς γεννούσε δυσαρέσκεια,
ιδίως της αστικής τάξης (του ανώτερου
στρώματος της τρίτης τάξης), η οποία, αν και
δέσποζε στην οικονομία, ήταν αποκλεισμένη
από τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων.
Η δυσφορία εξαπλωνόταν στο σύνολο
της τρίτης τάξης, καθώς, από τα
μέσα του 18ου αιώνα, οι συνθήκες
ζωής επιδεινώνονταν διαρκώς.
Δυσαρέσκεια της τρίτης τάξης
Σκίτσο (1786 περίπου) που σατιρίζει την οικονομική κρίση στη Γαλλία
τη δεκαετία του 1780. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄και ο Υπουργός
Οικονομικών μπροστά σε άδεια σεντούκια ενώ ένας αριστοκράτης και
ένας κληρικός φεύγουν φορτωμένοι με τσουβάλια χρήματα.

17. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Ο Πρίγκιπας της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσος.
Του Louis Dupré Ελληνική Βιβλιοθήκη -
Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ 5. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ.
30. Τι ήταν οι Φαναριώτες;
Ποια ήταν η θέση τους στην
οθωμανική διοίκηση;
σελ. 24

18. Έλληνες από
παλιές
αρχοντικές
οικογένειες,
που
κατοικούσαν
στη συνοικία
Φανάρι στην
Πόλη.
Μάθαιναν
ξένες
γλώσσες,
σπούδαζαν
στη Δύση
Καταλάμβαναν
ηγετικές
θέσεις στην
Οθωμανική
αυτοκρατορία
Από τον 18ο αι.
διορίζονταν
ηγεμόνες στις
Παραδουνάβιες
ηγεμονίες
Προσωπογραφία του Νικολάου Μαυροκορδάτου, του πρώτου Έλληνα
ηγεμόνα της Βλαχίας, 1721. Χαλκογραφία. Σχέδιο και χάραξη J.G.
Wolfgang. Αθήνα, Συλλογή Στάικου.

19. 31. Τι ονομάστηκε Νεοελληνικός
Διαφωτισμός; Ποιοι ήταν οι πρώτοι
Έλληνες που υιοθέτησαν τις ιδέες
του Διαφωτισμού και με ποιους
στόχους συνδέθηκαν αυτές οι ιδέες;
σελ. 24-25

21. θαύμαζαν
τον αρχαίο
ελληνικό
πολιτισμό
και τον
συνέδεαν με
την
ελευθερία
να
θεμελιώνεται
στις
θετικές
επιστήμες
να γίνεται
στη λαϊκή
γλώσσα
να
υπηρετεί
τον αγώνα
για
ελευθερία

22. 32. Ποια ήταν η βασική πολιτική
θέση του Ρήγα Βελεστινλή και το
όραμά του για τη Βαλκανική
χερσόνησο;
σελ. 25

23. • τη δημιουργία μιας «Ελληνικής Δημοκρατίας»
• θα απλωνόταν σε όλη τη Βαλκανική
• θα εξασφάλιζε στους κατοίκους της ισονομία
και ισοπολιτεία
Στο έργο του
, που
ήταν έντονα
επηρεασμένο από τις
ριζοσπαστικές ιδέες των
Γάλλων Ιακωβίνων,
πρότεινε:
Ο Ρήγας προδόθηκε και
πλήρωσε με τη ζωή του το
όραμά του.

24. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7. Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ
36. Τι ήταν η Φιλική Εταιρεία; Πότε και
πού δημιουργήθηκε; Ποιος ήταν σκοπός
της και ποιοι οι πρωτεργάτες της;
σελ. 28

26. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
37. Ποια προβλήματα είχε να
αντιμετωπίσει η Φιλική Εταιρεία;
σελ. 28

27. Ο
ήταν
σ’ έναν ευρύ
γεωγραφικό
χώρο.
Ανάγκη δράσης με
απόλυτη
.
Κίνδυνος από
-
ευρωπαϊκές
.
Ελλήνων που
είχαν δει
προγενέστερα
επαναστατικά
κινήματα να
αποτυγχάνουν.
Ανάγκη
κινητοποίησης
ανθρώπων με
.

28. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
40. Τι γνωρίζετε για την ηγεσία της
Φιλικής Εταιρείας;
σελ. 28

30. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
42. Ποια προβλήματα προέκυψαν με την
κήρυξη της επανάστασης στις
παραδουνάβιες ηγεμονίες;
σελ. 29

31. • Οι πλούσιοι Έλληνες δεν
χρηματοδότησαν τη στρατολόγηση.
• Ο τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση
(οι Έλληνες περίμεναν τη βοήθειά του).
• Επιτράπηκε η είσοδος τουρκικού
στρατού για την καταστολή της.
• Ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αφόρισε
όσους συμμετείχαν στην επανάσταση.
• Ο Βλαδιμηρέσκου θεωρήθηκε
προδότης (απέσυρε τη συμμετοχή του)
και εκτελέστηκε με εντολή της
Φιλικής Εταιρείας.

32. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ 8. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1821 – 1827)
44. Ποιοι παράγοντες ευνοούσαν την
έναρξη της επανάστασης στο νότιο
ελλαδικό χώρο;
σελ. 30

33. Δεν
υπήρχε
ιδιαίτερα
ισχυρός
οθωμανικός
στρατός
Μεγάλο
μέρος των
οθωμανικών
δυνάμεων
πολεμούσαν
τον Αλή
πασά στην
Ήπειρο
(1820-1822)
Υπήρχαν
ελληνικά
εμπορικά
σκάφη (με
κανόνια)
Πολλοί
Έλληνες
ήταν
έμπειροι
στις
ένοπλες
συγκρούσεις

35. Ο Κολοκοτρώνης
αποφάσισε να
οργανώσει την
στρατολογία επειδή
φοβόταν την έλλειψη
πειθαρχίας.

36. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ 9. ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΓΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ
50. Γιατί, πού και πότε συγκλήθηκε η
Α΄ Εθνοσυνέλευση; Τι ψήφισε; Ποιες
αποφάσεις πήρε γενικότερα;
σελ. 33-34

37. Προκηρύχθηκαν εκλογές για ανάδειξη παραστατών (εκπροσώπων
του λαού) που θα αποτελούσαν την Εθνική Συνέλευση.
Η ανάγκη ενιαίας διεύθυνσης του Αγώνα οδήγησε στην απόφαση:

38. Ψήφισε το πρώτο
ελληνικό
σύνταγμα
(Σύνταγμα της
Επιδαύρου)
επηρεασμένο
από τα
συντάγματα
της γαλλικής
επανάστασης

39. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ 10. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ
55. Πώς διαμορφωνόταν η διεθνής συγκυρία όταν ξέσπασε η ελληνική
επανάσταση και γιατί; Ποια ήταν η στάση των ευρωπαϊκών δυνάμεων
τα δύο πρώτα χρόνια της επανάστασης (1821-1822);
σελ. 35

40. Δυσμενής διεθνής συγκυρία:
Η Ευρώπη μετά το
Ναπολέοντα βίωνε
την Παλινόρθωση
(επιστροφή εκθρονισμένων
ηγεμόνων στους θρόνους
τους)
Προσπαθούσαν οι
ευρωπαϊκές δυνάμεις να
διαμορφώσουν
ισορροπίες που θα
απέτρεπαν πολέμους
μεγάλης κλίμακας στο
μέλλον καταπνίγοντας
τα επαναστατικά
κινήματα
Θεωρούσαν την
ελληνική επανάσταση
ένα από τα προβλήματα
του ανατολικού
ζητήματος

41. Οι Μεγάλες
Δυνάμεις
Αγγλία
Ρωσία
Αυστρία
Γαλλία
Πρωσία
Κράτησαν αρνητική
στάση απέναντι στην
ελληνική επανάσταση
Επιθυμούν να εμποδίσουν
τη διάλυση του
οθωμανικού κράτους ώστε
να μην προκληθούν νέες
συγκρούσεις μεταξύ τους
Αυστρία – Πρωσία:
θέλουν να αποφύγουν
την επανάσταση εθνών
στην επικράτειά τους

42. Ημείς, το Ελληνικόν έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν
γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας [...], απεφασίσαμεν σταθερώς ή ν’ αποθάνωμεν
όλοι, ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα βαστούμεν τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα
δικαιώματά μας. Όντες λοιπόν βέβαιοι, ότι όλα τα χριστιανικά βασίλεια γνωρίζουν τα δίκαιά
μας, και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθή αλλά και θέλουν μας συνδράμη, και ότι έχουν εις
μνήμην, ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ποτέ ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, διά τούτο
ειδοποιούμεν την Εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμεν να προσπαθήσετε, να είμεθα υπό
την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου τούτου κράτους.

43. Δίνεται έμφαση στη
θρησκευτική ταυτότητα των
Ελλήνων για να τονιστεί το
κοινό τους στοιχείο με τους
υπόλοιπους ευρωπαίους, οι
οποίοι είναι και αυτοί
Χριστιανοί, σε αντίθεση με
τους Τούρκους που είναι
αλλόθρησκοι. Στην προκήρυξη
προβάλλεται το επίθετο
«χριστιανοί», κι όχι το
«ορθόδοξοι», το οποίο θα
προβαλλόταν σε περίπτωση που
οι Έλληνες ζητούσαν τη βοήθεια
της Ρωσίας.
Γίνεται αναφορά στα
δικαιώματα, που δείχνει
την επιρροή του
Διαφωτισμού. Στην
Προκήρυξη του Αχαϊκού
Διευθυντηρίου τονίζεται ότι
οι Έλληνες απειλούνται με
όλεθρο από τους
Οθωμανούς. Ο αγώνας των
Ελλήνων είναι ζωής και
θανάτου, δεν παίρνει
αναβολή, καθώς
απειλούνται με εθνικό
αφανισμό.
Επίσης, γίνεται αναφορά
στη συμβολή του
αρχαίου ελληνικού
πνεύματος στην εξέλιξη
του πολιτισμού της
Ευρώπης. Oι πρόγονοι
των Ελλήνων στάθηκαν
ωφέλιμοι στην
ανθρωπότητα και τώρα
πρέπει οι Ευρωπαίοι να
πληρώσουν το χρέος τους.

44. 60. Τι εννοούμε με τον όρο «φιλελληνισμός»;
Ποιοι ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στο
κίνημα του φιλελληνισμού; Ποια ήταν η
προσφορά των φιλελλήνων στην ελληνική
επανάσταση;
σελ. 36

45. Αναπτυσσόταν
στην
Ευρώπη
στην
Αμερική
Τον
φιλελληνισμό
γέννησαν

47. Πολλοί Φιλέλληνες
σκοτώθηκαν πολεμώντας για
την ελευθερία των Ελλήνων.
Βεβαίως, υπήρχαν και
κάποιοι που
συμπεριφέρονταν
τυχοδιωκτικά
ενδιαφερόμενοι μόνο για
χρήματα και αξιώματα.
Π.χ. λόρδος Μπάιρον
που πέθανε στο
πολιορκημένο
Μεσολόγγι (1824)

49. 80. Ποια μέτρα πήρε ο Ι.
Καποδίστριας για την οργάνωση του
ελληνικού στρατού και γιατί;
σελ. 55

50. Ο Κυβερνήτης
ασχολήθηκε
ιδιαίτερα με τη
συγκρότηση
τακτικών ενόπλων
δυνάμεων
έπρεπε να
εκκαθαρισθεί η
Στερεά Ελλάδα
από τον
τουρκικό
στρατό
έπρεπε να
αντιμετωπιστούν
σοβαρά
προβλήματα
εσωτερικής
τάξης (ληστεία,
πειρατεία)
Ορισμένοι από
τους αγωνιστές
αξιοποιήθηκαν για
τη δημιουργία
τακτικού στρατού
Ιδρύθηκε ο
Λόχος των
Ευελπίδων
Έγιναν τα πρώτα
βήματα για την
οργάνωση
τακτικού
πολεμικού
ναυτικού
Καταπολεμήθηκε
η πειρατεία χάρη
και στη δράση
του Ανδρέα
Μιαούλη.
Γιατί;

51. 82. Σε ποιους τομείς της εκπαίδευσης
έδωσε ιδιαίτερο βάρος ο Ι.
Καποδίστριας; Σε ποιο σκεπτικό
βασίστηκε αυτή η επιλογή του; Ποια
εκπαιδευτικά ιδρύματα ίδρυσε;
σελ. 56

52. Μια από τις
κύριες
προτεραιότητες
του Κυβερνήτη
υπήρξε η
οργάνωση της
εκπαίδευσης.
Ίδρυσε το Ορφανοτροφείο
της Αίγινας, στο οποίο
λειτούργησαν τρία
αλληλοδιδακτικά σχολεία
(αντίστοιχα των σημερινών
δημοτικών αλλά τετραετούς
φοίτησης), τρία ελληνικά
(αντίστοιχα των σημερινών
γυμνασίων με τριετή
φοίτηση), αρκετά
χειροτεχνεία
(επαγγελματικές σχολές)
το Πρότυπον Σχολείον,
στο οποίο σπούδαζαν
όσοι προορίζονταν για
δάσκαλοι στα
αλληλοδιδακτικά
το Κεντρικόν Σχολείον,
στο οποίο φοιτούσαν
όσοι προορίζονταν για
σπουδές σε
πανεπιστήμια του
εξωτερικού
το Πρότυπον
Αγροκήπιον
(γεωργική σχολή)
στην Τίρυνθα

53. Ο Καποδίστριας πίστευε
ότι στη δεδομένη στιγμή
η εκπαίδευση θα έπρεπε
να παρέχει, πρώτα απ’
όλα, βασικές γνώσεις
και επαγγελματική
κατάρτιση. Αυτός ήταν
και ο λόγος που δεν
προχώρησε τότε στην
ίδρυση πανεπιστημίου

54. 84. Ποιοι αντέδρασαν κατά του
Καποδίστρια; Για ποιους λόγους; Πώς
εκδηλώθηκε η αντίδραση αυτή;
σελ. 56

55. Δημιουργία ενός
σύγχρονου κράτους
με ισχυρή κεντρική
εξουσία κατά τα
πρότυπα των
αναπτυγμένων
κρατών της δυτικής
Ευρώπης.
Βρέθηκε όμως
αντιμέτωπος με τους
ισχυρούς παράγοντες
της ελληνικής
κοινωνίας (πρόκριτοι
της
προεπαναστατικής
περιόδου) που
επιθυμούσαν τη
διατήρηση της
τοπικής τους
εξουσίας και τη
διοικητική
πολυδιάσπαση του
κράτους.
Χρωμολιθογραφία από την σατιρική εφημερίδα «Νέος Αριστοφάνης». 27 Φεβρουαρίου 1894, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

56. Η επιλογή του
Καποδίστρια να
συγκροτήσει ένα
ισχυρό, συγκεντρωτικό
κράτος, κατά τα δυτικά
πρότυπα, προκάλεσε
αντιδράσεις.
Δυσαρεστήθηκαν:
Πρόκριτοι με τοπική
εξουσία
(Π. Μαυρομιχάλης)
πλούσιοι πλοιοκτήτες
(Γ. Κουντουριώτης)
έμπειροι Φαναριώτες
(Α. Μαυροκορδάτος)
φιλελεύθεροι διανοούμενοι
(Αδ. Κοραής)
καυτηρίαζαν τον αυταρχισμό του
Καποδίστρια και αξίωναν την
παραχώρηση συνταγματικών
ελευθεριών
Επίσης, η Αγγλία
και η Γαλλία
υποκινούσαν τις
αντικαποδιστριακές
κινήσεις θεωρώντας
τον Κυβερνήτη
όργανο της Ρωσίας.

57. Το πρωί της 1ης Αυγούστου 1831 ο Μιαούλης ανατίναξε τη φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα».
Από τις αρχές του 1830 σημειώθηκαν εξεγέρσεις και αργότερα ο Α.
Μιαούλης, αντίπαλος πλέον του Κυβερνήτη, ανατίναξε στον Πόρο τα
δύο μεγαλύτερα ελληνικά πολεμικά πλοία.
Karl Krazeisen, 1827, η φρεγάτα «Ελλάς» και το ατμόπλοιο «Καρτερία».

58. Στην Ύδρα, κέντρο της αντιπολίτευσης, η εφημερίδα Απόλλων
προπαγάνδιζε τη δολοφονία του Κυβερνήτη.
Antoine Laurent Castellan, 1820, Ύδρα.

59. Η ένταση κορυφώθηκε όταν ο
Καποδίστριας φυλάκισε τον πρόκριτο της
Μάνης Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη
θεωρώντας τον υπεύθυνο για
αντικυβερνητικές κινήσεις.
Η αντίδραση δεν άργησε.
Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης (1765 – 1848) τελευταίος
Μπέης της Μάνης, οπλαρχηγός του 1821

60. Η Δολοφονία του
Καποδίστρια
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 ο
Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος
Μαυρομιχάλης δολοφόνησαν
τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο.

61. Αφού αντιπαραβάλετε τις πηγές α
και β, να καταγράψετε τις θέσεις
που διατυπώνονται σε αυτές.

62. Προσωπογραφία του Ιωάννη Κωλέττη (1773-1847).
Παραγγελία του Louis-Philippe για τη συλλογή του ιστορικού
μουσείου των Βερσαλλιών, το 1847.
Πηγή: Β. Κρεμμυδάς, Ο πολιτικός Ιωάννης Κωλέττης,
Τυπωθήτω, Αθήνα 2000, σ. 165.

63. προσωπογραφία του Eynard (1775-1863), από τον ελβετό
ζωγράφο Firmin Massot
Πηγή: Ιστορία του ελληνικού έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμ. ΙΒ΄, σ. 562.

64. Οι απόψεις που εκφέρονται στα δύο κείμενα
παρουσιάζουν δύο τελείως διαφορετικές απόψεις για
τον Καποδίστρια.
Ο Ι. Κωλέττης ασκεί αυστηρή
κριτική στον κυβερνήτη και τον
κατηγορεί ότι καταπάτησε τα
δικαιώματα των Ελλήνων,
εγκαθιστώντας ένα αυταρχικό
και ανελεύθερο σύστημα
προσωπικής διακυβέρνησης.
Ο Γαλλοελβετός τραπεζίτης
Jean Gabriel Eynard θεωρεί ότι
ο Καποδίστριας πρόσφερε
πολύτιμες υπηρεσίες στο
ελληνικό κράτος, ότι προσέφερε
τα πάντα για την Ελλάδα και
χαρακτηρίζει την δολοφονία του
ως «συμφορά» για την χώρα.

65. ΕΝΟΤΗΤΑ 18, Από την άφιξη του Όθωνα (1833)
έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 57-58

66. Ακόλουθος του βασιλιά Όθωνα.
87. Ποιοι ήταν οι στόχοι της
Αντιβασιλείας; Ποιες ήταν οι κύριες
επιδιώξεις της; Να αναφέρετε τα
σημαντικότερα μέτρα της
Αντιβασιλείας: στη διοίκηση, στο
στρατό, στη δικαιοσύνη, στην
εκπαίδευση και στην Εκκλησία.
σελ. 57-58

67. Η Αντιβασιλεία θέλησε να οικοδομήσει ένα σύγχρονο, κατά
τα δυτικά πρότυπα, εθνικό κράτος.
ΣΤΗΝΑΘΗΝΑ ΤΟΥΟΘΩΝΑ, 1837. Δύο συντροφιές ξένων σε ώρα ανάπαυσης, ΝΑ της Ακρόπολης: Βαυαροί
αξιωματικοί και το προσωπικό της τουρκικής πρεσβείας. Υδατογραφία από έργο του Βαυαρού αξιωματικού L.
Köllnberger, 18333-38. Συλλογή Ζωγραφικών Ε.Ι.Μ.

68. εθνική ανεξαρτησία βασιλική απολυταρχία
συγκεντρωτικό σύστημα
διακυβέρνησης
Νικόλαος Φερεκίδης, 1901, η υποδοχή του Όθωνα στο Ναύπλιο (Αντίγραφο του
αντίστοιχου πίνακα του Peter von Hess, 1835).

69. Η διοίκηση του κράτους ήταν συγκεντρωτική. Η Ελλάδα διαιρέθηκε σε 10
νομούς, ενώ η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε το 1834 από το Ναύπλιο στην
Αθήνα, κίνηση που σκοπό είχε να τονίσει ότι το νέο κράτος ήταν
κληρονόμος της αρχαίας Ελλάδας.
Σχέδιο August Ferdinand Stademann, λιθογραφία Carl August Lebsche, περ. 1841,
άποψη της δυτικής συνοικίας της Αθήνας κάτω από την Ακρόπολη, με φόντο το Θησείο.

71. Οι Έλληνες αγωνιστές που
δεν έγιναν δεκτοί στις
ένοπλες δυνάμεις του
κράτους έμειναν χωρίς
κανέναν πόρο ζωής, με
αποτέλεσμα τη μεγάλη
δυσαρέσκειά τους.
William Page, περ. 1840, Βαυαρικό
ιππικό στο Θησείο.

72. Αρκετοί Έλληνες
αγωνιστές που
έμειναν χωρίς κανένα
πόρο στράφηκαν στη
ληστεία.
Μεταμεσημβρινή ανάπαυση ληστών στο λημέρι
τους, 1835. Υδατογραφία του Hans Hanke από
έργο του Ludwig Köllnberger. Συλλογή
Ζωγραφικών Ε.Ι.Μ.

73. Στην περίοδο της Αντιβασιλείας η δικαιοσύνη αναδιοργανώθηκε,
ιδρύθηκαν δικαστήρια και συντάχθηκαν νέοι νόμοι.
Υδατογραφία από έργο του Ludwig Köllnberger, 1837, Συλλογή Ζωγραφικών Ε.Ι.Μ.

74. Η εκπαίδευση αναμορφώθηκε. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση παρεχόταν στα επταετούς διάρκειας
αλληλοδιδακτικά Δημοτικά σχολεία. Η δευτεροβάθμια προσφερόταν στα τριτάξια Ελληνικά σχολεία, που
βρίσκονταν στις πρωτεύουσες των επαρχιών, και στα τετρατάξια Γυμνάσια, που υπήρχαν στις πρωτεύουσες
των νομών. Επίσης, ιδρύθηκε, το 1837, Πανεπιστήμιο στην Αθήνα καθώς και ΠολυτεχνικόΣχολείο, πρόδρομος
του σημερινού Πολυτεχνείου. Ωστόσο, η εκπαίδευση των κοριτσιών παρέμεινε παραμελημένη.
Ludwig Lange, 1835, πρόταση για το κτίριο της Βιβλιοθήκης, Ακαδημίας και Μουσείου.

75. Η ελληνική εκκλησίαορίστηκε αυτοκέφαλη, δηλαδή χωρίστηκε διοικητικά από το
Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, απόφαση που υπαγορεύθηκε από το ότι το τελευταίο
βρισκόταν σε οθωμανικό έδαφος, υπό την άμεση επιρροή του σουλτάνου. Επίσης,
διατάχθηκε το κλείσιμο των μοναστηριών που είχαν μικρό αριθμό μοναχών.
Leo von Klenze, 1835, πρόταση για το Ανάκτορο του Όθωνα, Μουσείο Hermitage.

76. ΕΝΟΤΗΤΑ 19, Από την 3η
Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του
Όθωνα (1862)
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, Γ΄ Γυμνασίου,
σελ. 59-60

77. Ακόλουθος του βασιλιά Όθωνα.
92. Ποια μορφή έχει το πολίτευμα της
Ελλάδας σύμφωνα με το Σύνταγμα του
1844; Τι προβλέπει σχετικά με την άσκηση
των εξουσιών στο ελληνικό κράτος;
σελ. 59

78. Η καθιέρωση της
συνταγματικής μοναρχίας
Η Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε
ύστερα από το κίνημα του 1843
ψήφισε λίγο μετά, το 1844, σύνταγμα
με το οποίο θεσπίστηκε το πολίτευμα
της συνταγματικής μοναρχίας.
Ο Όθων με εθνική ελληνική ενδυμασία στα 1860 στο «Νέο Αριστοφάνη».

79. Τη νομοθετική εξουσία
ασκούσαν από κοινού
ο βασιλιάς,
η Γερουσία (τα μέλη της
διορίζονταν από τον βασιλιά
και ήταν ισόβια) και
η Βουλή (τα μέλη της
εκλέγονταν από το λαό).
πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας
Αγνώστου, μέσα 19ου αιώνα, περίπατος Όθωνα και
Αμαλίας με την ακολουθία τους στις στήλες του
Ολυμπίου Διός (τυπογραφείο Ν. Κοσκινίδου).

80. Η εκτελεστική εξουσία
ασκούνταν από τον βασιλιά
μέσω υπουργών που ο ίδιος
διόριζε και έπαυε, χωρίς την
έγκριση της Βουλής.
Ο Γάλλος ζωγράφος θέλοντας να αποδώσει τις συνεχείς παύσεις και
ονομασίες νέων υπουργών, δείχνει την καρέκλα που αδειάζει πριν
ακόμα γεμίσει. Bibliothèque nationale de France.
πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας

81. Οι δικαστές (δικαστική
εξουσία) διορίζονταν και
παύονταν από τον βασιλιά.
Ο στρατώνας των Βαυαρών αξιωματικών και στρατιωτών του
πεζικού που βρισκόταν στο ΝΔ χώρο της Βιβλιοθήκης του
Αδριανού. Στιγμιότυπο από την καθημερινή κίνηση των
κατοίκων της πόλης – που αντιπροσωπεύουν κοινωνικές τάξεις
και επαγγέλματα – στην πλατεία μπροστά από το στρατώνα.
πολίτευμα της συνταγματικής
μοναρχίας
Υδατογραφία από έργο του Βαυαρού αξιωματικού L. Köllnberger, 1833-1838.
Ακριβές αντίγραφο από τον Hans Hanke. Συλλογή Ζωγραφικών Ε.Ι.Μ.

82. Αγνώστου, περ. 1860, Αθήνα, τα Βασιλικά
Ανάκτορα από τα Νοτιοδυτικά.
Πάντως, το σύνταγμα του 1844
διέθετε και ορισμένα
φιλελεύθερα στοιχεία (όπως η
ελευθερία του τύπου, η ισότητα
των πολιτών, η κατάργηση της
δουλείας και των
βασανιστηρίων).
πολίτευμα της συνταγματικής
μοναρχίας

83. Ακόλουθος του βασιλιά Όθωνα.
93. Ποιοι ονομάζονται «ετερόχθονες» και
ποιοι «αυτόχθονες» στην Ελλάδα του 1844;
Που οφείλεται η μεταξύ τους διαμάχη; Τι
αποφασίζεται σχετικά με τους ετερόχθονες;
σελ. 59

84. Η διαμάχη αυτοχθόνων-ετεροχθόνων
Στη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης εκφράστηκε με ένταση η
αντίθεση μεταξύ αυτοχθόνων (Ελλήνων γεννημένων σε
περιοχές που εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος) και
ετεροχθόνων (Ελλήνων γεννημένων σε περιοχές που
βρίσκονταν έξω από τα σύνορα του ελληνικού κράτους). Οι
αυτόχθονες διαμαρτύρονταν επειδή οι ετερόχθονες είχαν
καταλάβει, χάρη στη μόρφωση που συνήθως διέθεταν,
πολλές από τις θέσεις της δημόσιας διοίκησης, πράγμα που
κατά τη γνώμη των πρώτων δεν ήταν δίκαιο.
Φίλιππος Μαργαρίτης, 1851 - 53,
Φουστανελοφόρος.

85. Μετά από έντονες πιέσεις των αυτοχθόνων, που
αποτελούσαν και την πλειοψηφία της
Εθνοσυνέλευσης, αποφασίστηκε οι ετερόχθονες, δίχως
να χάσουν το δικαίωμα του Έλληνα πολίτη, να μην
επιτρέπεται να διοριστούν σε θέσεις της διοίκησης (δεν
αποκλείονταν από την εκπαίδευση και τον στρατό).
Επίσης, ετερόχθονες μπορούσαν να εκλεγούν
βουλευτές μόνο σε οικισμούς ετεροχθόνων, εάν αυτοί
διέθεταν ορισμένο αριθμό κατοίκων.
Η διαμάχη αυτοχθόνων-ετεροχθόνων
Φίλιππος Μαργαρίτης, 1851 - 53, ανδρόγυνο με
παραδοσιακές ενδυμασίες.

86. Ακόλουθος του βασιλιά Όθωνα.
95. Τι ονομάζεται Μεγάλη Ιδέα; Ποιος
χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο;
Ποια άποψη είχε για τη «Μεγάλη Ιδέα» η
ελληνική κοινωνία του β΄ μισού του 19ου
αιώνα; Ποια ήταν η άποψη του
Μαυροκορδάτου για το ίδιο θέμα;
σελ. 59

87. Αυτή την εποχή, στη βάση του ότι η Ελλάδα
ήταν φτωχή και οι περισσότεροι Έλληνες
ζούσαν έξω από τα σύνορα του ελληνικού
κράτους, διατυπώθηκε η θέση ότι,
για να αναπτυχθεί η χώρα, θα έπρεπε
πρώτα να διευρυνθούν τα ελληνικά
σύνορα ώστε να περιλάβουν περιοχές με
ελληνικούς πληθυσμούς που βρίσκονταν υπό
ξένη -κυρίως οθωμανική- κυριαρχία.
Μεγάλη Ιδέα και αλυτρωτισμός
Φίλιππος Μαργαρίτης, 1851 - 60, Αθήνα, πολεμιστές.

88. Αν και η ιδέα κυκλοφορούσε σχεδόν από την
ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Κωλέττης
ήταν εκείνος που αναφερόμενος σε αυτή
χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο
Μεγάλη Ιδέα (ιδέα για την οποία αξίζει να
αγωνιστεί όλο το έθνος) σε ομιλία του στην
Εθνοσυνέλευση το 1844.
Προσωπογραφία του Ιωάννη Κωλέττη, του πρώτου
εκλεγμένου πρωθυπουργού του ελεύθερου ελληνικού κράτους,
Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Μεγάλη Ιδέα και αλυτρωτισμός

89. Η Μεγάλη Ιδέα έγινε αποδεκτή από την
ελληνική κοινωνία, υιοθετήθηκε ως
επίσημη κρατική πολιτική και σφράγισε
την ιδεολογία του ελληνισμού μέχρι τις
πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Οι
Έλληνες που ζούσαν στην Οθωμανική
αυτοκρατορία ονομάστηκαν αλύτρωτοι
(επειδή δεν είχαν, ακόμη, λυτρωθεί,
δηλαδή απελευθερωθεί) και η πολιτική
που στόχευε στην ένταξη, τη δική τους
και των εδαφών στα οποία κατοικούσαν,
στο ελληνικό κράτος ονομάστηκε
αλυτρωτισμός.
Μεγάλη Ιδέα και αλυτρωτισμός
«Ο Όθων προπέμπει τους υπασπιστάς του, αποχωρούντας προς απελευθέρωσιν
των υποδούλων Ελλήνων – 1854», Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

90. Μια άλλη αντίληψη, που εκφραζόταν,
κυρίως, από τον Αλέξανδρο
Μαυροκορδάτο και το αγγλικό κόμμακαι
υποστήριζε ότι μόνο αν προηγούνταν η
οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας θα
ήταν εφικτή και η εδαφική επέκτασή της,
έβρισκε λιγότερους υποστηρικτές.
Προσωπογραφία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου,
Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Μεγάλη Ιδέα και αλυτρωτισμός

91. ΕΝΟΤΗΤΑ 20, Από την έξωση του
Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο
Γουδί (1909).
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, Γ΄ Γυμνασίου,
σελ. 61-63

92. Πέτρος Μωραΐτης, 1865-75, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ και η βασίλισσα Όλγα.
100. Σε ποια αρχή
θεμελιώνεται το Σύνταγμα του
1864; Ποιο πολίτευμα
θεσπίζεται στην Ελλάδα; Ποιοι
ασκούν την εξουσία στο
ελληνικό κράτος, σύμφωνα με
το Σύνταγμα του 1864;
σελ. 61

93. Όταν ο Γεώργιος έφτασε στην Ελλάδα (1863),
είχε ήδη συγκληθεί Εθνοσυνέλευση με σκοπό την
ψήφιση συντάγματος. Το νέο σύνταγμα του 1864
θεμελιωνόταν στη δημοκρατική αρχή, δηλαδή
αναγνώριζε τον λαό ως κυρίαρχο παράγοντα του
πολιτεύματος. Ο βασιλιάς οριζόταν ανώτατος
άρχοντας της πολιτείας. Έτσι, θεσπιζόταν το
πολίτευμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας.
Το σύνταγμα του 1864
Πέτρος Μωραΐτης, 1863-65, Αθήνα, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ των Ελλήνων.

94. Το σύνταγμα του 1864
Τη νομοθετική εξουσία θα ασκούσαν από κοινού ο
βασιλιάς και η Βουλή. Η Γερουσία καταργήθηκε
ως θεσμός αντιδημοκρατικός. Δικαίωμα ψήφου
αναγνωριζόταν στους άνδρες που είχαν
συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους. Η
εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τον βασιλιά
με τη συνεργασία υπουργών που διόριζε ο ίδιος. Η
δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.
Southwell Brothers, 1863,ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ των Ελλήνων.

95. Πέτρος Μωραΐτης, 1880-90, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ και η βασίλισσα Όλγα.
102. Ποια είναι τα
σημαντικότερα
προβλήματα του
κοινοβουλευτισμού στη
Ελλάδα την περίοδο 1864
–1881;
σελ. 61-62

96. Γενικότερα, ο κοινοβουλευτισμός
λειτουργούσε με προβλήματα. Με
δεδομένο ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι
δεν ήταν μόνιμοι, πολλοί πολίτες
πίεζαν τους βουλευτές για να
εξασφαλίσουν κάποιο διορισμό στο
δημόσιο. Καθώς δεν υπήρχαν
συγκροτημένα κόμματα, οι
βουλευτές, με τη σειρά τους,
στήριζαν με την ψήφο τους στη
Βουλή εκείνον τον πολιτικό αρχηγό
που τους εξασφάλιζε διορισμούς των
οπαδών τους.
Δημήτριος Κωνσταντίνου, 1865, Αθήνα, άποψη Στύλων Ολυμπίου Διός και Ακροπόλεως.
Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις

97. Γεώργιος Α΄ (1845-1913) (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη).Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ.5, Ελληνικά
Γράμματα, Αθήνα 2003, σ.174.
Εσωτερικές πολιτικές
εξελίξεις
Ο κυριότερος, ωστόσο, παράγοντας
πολιτικής αστάθειας ήταν ο βασιλιάς,
που, όταν διαφωνούσε με μια κυβέρνηση,
δεν δίσταζε να την ανατρέψει.
1863-1875: 22 κυβερνήσεις!

98. Αθήνα, περ. 1881, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ και η βασίλισσα Όλγα.
103. Τι είναι η «αρχή της
δεδηλωμένης»; Ποιος, πότε
και πού χρησιμοποίησε για
πρώτη φορά αυτό τον όρο;
Ποια ήταν η αντίδραση του
Γεωργίου Α΄;
σελ. 62

99. Το άρθρο «Τις πταίει;» του Χαρίλαου Τρικούπη που δημοσιεύτηκε στην εφ. Καιροί, 29 Ιουνίου 1874
(Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων).
Την αντίθεσή του σε αυτή την πρακτική του
βασιλιά εξέφρασε ένας νέος πολιτικός, ο
Χαρίλαος Τρικούπης, σε άρθρο του υπό τον
χαρακτηριστικό τίτλο «Τις πταίει;» (1874).
Σύμφωνα με τον Τρικούπη, ο βασιλιάς θα
έπρεπε να διορίζει πρωθυπουργό μόνο εκείνον
που είχε τη «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της
Βουλής, δηλαδή την υποστήριξη της
πλειοψηφίας των βουλευτών.
Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις

100. Αντιμέτωπος με αυτή την κριτική, ο
Γεώργιος διόρισε, το 1875, τον
επικριτή του Χαρίλαο Τρικούπη
προσωρινό πρωθυπουργό για να
πραγματοποιήσει εκλογές.
Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις

101. Χαρίλαος Τρικούπης (1832-1896). Παστέλ του Παύλου Μαθιόπουλου, 1914 (Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων).
Εσωτερικές πολιτικές
εξελίξεις
Κατά την έναρξη των εργασιών της νέας
Βουλής, ο Γεώργιος εκφώνησε λόγο γραμμένο
από τον Τρικούπη (Λόγος του Θρόνου) στον
οποίο αναγνώριζε την αρχή της δεδηλωμένης.
Έτσι άρχισε μια νέα φάση στην πολιτική ζωή
της Ελλάδας.

102. Χαρίλαος Τρικούπης (Αργολική Βιβλιοθήκη).
105. Ποιοι ήταν οι στόχοι
και το πολιτικό πρόγραμμα
του Χαρίλαου Τρικούπη;
Πώς προσπάθησε να
ανταπεξέλθει στα τεράστια
έξοδα που απαιτούσε το
μεγαλόπνοο πρόγραμμά του;
σελ. 62

103. Συνεδρίαση της Βουλής, 1887-1890, όπου
εμφανίζονται οι κυριότεροι πολιτικοί της εποχής με
τον Χαρίλαο Τρικούπη στο βήμα.
Έργο του Ν . Ορλώφ, 1930. Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους, τ.ΙΔ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ.31.
Το πρόγραμμα του Χαρίλαου
Τρικούπη (Νεωτερικό Κόμμα)
Οι στόχοι του Χ. Τρικούπη
συνοψίζονταν στη
δημιουργία ενός κράτους
σύγχρονου και οικονομικά
αναπτυγμένου.

104. Η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου. Έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη
(Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη).
Το πρόγραμμα του Χαρίλαου
Τρικούπη
Κύριες πλευρές της πολιτικής του ήταν
η κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής
(σιδηροδρομικό δίκτυο, οδοποιία,
διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου
κ.ά.) που θα στήριζαν την οικονομική
ανάπτυξη,
η ανασυγκρότηση των ενόπλων
δυνάμεων,
η εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης
μέσω της θέσπισης αντικειμενικών
κριτηρίων πρόσληψης
η επιδίωξη ειρηνικής συμβίωσης με την
Οθωμανική αυτοκρατορία. ΑνάπτυξησιδηροδρομικούδικτύουαπόΤρικούπη[1882: 9 χλμ. σιδηροδρομικής γραμμής Αθήνας-Πειραιά
– 1893: 914χιλιόμετρα& 490υπόκατασκευή]

105. Τ’ αποτελέσματα των φόρων του Τρικούπη. Γελοιογραφία στο περιοδικό Νέος Αριστοφάνης.
Το πρόγραμμα του
Χαρίλαου Τρικούπη
Για να πετύχει τον
εκσυγχρονισμό της χώρας, ο
Τρικούπης α. επέβαλε
βαρύτατη φορολογία, β.
σύναψε μεγάλα δάνεια με
τράπεζες του εξωτερικού και
γ. προσέφερε στους Έλληνες
κεφαλαιούχους του
εξωτερικού προνομιακούς
όρους για επενδύσεις.

106. Πέτρος Μωραΐτης, ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης.
106. Ποιες ήταν οι θέσεις
του Θεόδωρου Δηλιγιάννη;
Ποιες κατηγορίες εξαπέλυε
εναντίον του Τρικούπη;
σελ. 62

107. Θεόδωρος Δεληγιάννης (1824-1905), Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Οι θέσεις του Θεόδωρου Δηλιγιάννη
(Εθνικό Κόμμα)
Ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριζε ότι θα
έπρεπε η φορολόγηση να είναι η
μικρότερη δυνατή, υπογράμμιζε τις
συνέπειες των τρικουπικών μέτρων για
τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά
στρώματα και κατηγορούσε τον
Τρικούπη ότι έδειχνε εύνοια προς τους
οικονομικά ισχυρούς.

108. «Κάτω ο Τρικούπης, καβάλα ο Δεληγιάννης». O Δηλιγιάννης καβάλα στο γάιδαρο- Ελλάδα, με
λάβαρο «Κάτω οι φόροι, πάνω τα δάνεια», ποδοπατάει τον Τρικούπη. Νέος Αριστοφάνης (Αθήνα,Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
Οι θέσεις του Θεόδωρου
Δηλιγιάννη
Ο Δηλιγιάννης θεωρώντας
θεμιτή την εναλλαγή των
οπαδών της εκάστοτε
κυβέρνησης στις κρατικές
θέσεις, κατάργησε, όταν
έγινε πρωθυπουργός, τον
τρικουπικό νόμο περί
«προσόντων των δημοσίων
υπαλλήλων».

109. ΕΝΟΤΗΤΑ 23, Η ελληνική
οικονομία και κοινωνία κατά
τον 19ο αιώνα.
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία,
Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 69-71

110. Άργος, 1901, λαϊκή αγορά στην πλατεία.
111. Ποια ήταν η κατάσταση
στον αγροτικό τομέα μέχρι
το 1871; Ποιο πρόβλημα
προέκυψε με την
ενσωμάτωση της
Θεσσαλίας; Ποια ήταν η
βάση της ελληνικής
γεωργίας; Ποια ήταν τα
κυριότερα αγροτικά
προϊόντα;
σελ. 69

111. Ο αγροτικός τομέας
δέσποζε στην ελληνική
οικονομία. Μεγάλο τμήμα
των καλλιεργήσιμων
εκτάσεων, περίπου
5.000.000 στρέμματα,
αποτελούσαν οι εθνικές
γαίες, δηλαδή εκτάσεις γης
που ήταν
προεπαναστατικά
οθωμανικές ιδιοκτησίες και
πέρασαν μετά την
επανάσταση σε ελληνικό
έλεγχο.
T.H. McAllister, 1892, αρχαιολογικός χώρος Ολυμπίας.

112. Αφοί Ρωμαΐδη, πριν το 1883, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος
σε μεγάλη ηλικία.
Το ελληνικό κράτος, όμως, δεν τόλμησε
ούτε να μοιράσει δωρεάν τις εθνικές
γαίες στους αγρότες, που τις
καλλιεργούσαν και τις διεκδικούσαν,
ούτε να τις πουλήσει, όπως ζητούσαν οι
πρόκριτοι. Καθώς το θέμα παρέμενε
για πολλά χρόνια σε εκκρεμότητα,
μεγάλο μέρος τους καταπατήθηκε και
μετατράπηκε σε ιδιοκτησίες. Στα 1871
ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος
Κουμουνδούρος διένειμε όσες εθνικές
γαίες είχαν απομείνει.

113. Μετά την ενσωμάτωση της
Θεσσαλίας (1881) προέκυψε
το πρόβλημα των τσιφλικιών,
δηλαδή των μεγάλων
κτημάτων που ανήκαν έως
τότε σε Τούρκους
γαιοκτήμονες και
καλλιεργούνταν από
κολίγους (ακτήμονες
Έλληνες αγρότες).
Δημήτρης Μιχαηλίδης, 1884, Θεσσαλία, Τρίκαλα, μπουγάδα στον Ληθαίο ποταμό.

114. Οι κολίγοι θεώρησαν ότι η γη
θα μοιραζόταν σε αυτούς.
Όμως, καθώς η Ελλάδα είχε
δεσμευτεί με διεθνή συνθήκη
να σεβαστεί τα περιουσιακά
δικαιώματα των Τούρκων
ιδιοκτητών, τα τσιφλίκια
πουλήθηκαν από τους Τούρκους
κατόχους τους σε Έλληνες
κεφαλαιούχους.
Έλληνες χωρικοί στον θερισμό, τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα, Chicago
Transparency Co.

115. Αγρότισσα στην Ελλάδα, τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα, Chicago Transparency Co.
Πάντως, με την εξαίρεση
της Θεσσαλίας, η ελληνική
γεωργία βασιζόταν στον
μικρό αγροτικό κλήρο που
καλλιεργούνταν από τον
αγρότη και την οικογένειά
του. Τα κυριότερα προϊόντα
ήταν η σταφίδα, οι ελιές, τα
καπνά και τα σιτηρά.

116. Λιμάνι της Πάτρας, αρχές του 20ου αιώνα. Συσκευασμένη σταφίδα,
έτοιμη για φόρτωση με προορισμό βρετανικά λιμάνια, (αρχείο
Ε.Λ.Ι.Α.).
Ιδιαίτερα η σταφίδα, λόγω της
μεγάλης ζήτησής της από την
ευρωπαϊκή αγορά, εξελίχθηκε, από
τα μέσα του 19ου αιώνα, σε
μοναδική καλλιέργεια
(μονοκαλλιέργεια), κυρίως στη ΒΔ
Πελοπόννησο. Αυτό σήμανε
συσσώρευση πλούτου, αλλά έκανε
τις τοπικές οικονομίες ευάλωτες στις
διεθνείς κρίσεις. Όταν κάποιες
χρονιές παρουσιάζονταν δυσκολίες
στην πώληση της σταφίδας στο
εξωτερικό, οι τοπικές κοινωνίες
κλονίζονταν (σταφιδικές κρίσεις).

117. ΕΝΟΤΗΤΑ 27, Το
κίνημα στο Γουδί (1909).
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία,
Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 82-83

118. 117. Ποια στοιχεία της
ελληνικής οικονομικής,
κοινωνικής και πολιτικής
πραγματικότητας στα τέλη
του 19ου και στις αρχές του
20ου αι. οδήγησαν στο
κίνημα στο Γουδί το 1909;
σελ. 82

119. Κατά την τελευταία
δεκαετία του 19ου
αιώνα η Ελλάδα
αντιμετώπιζε σοβαρά
οικονομικά προβλήματα
(1893: πτώχευση, 1898:
επιβολή Διεθνούς
Οικονομικού Ελέγχου).
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
1. Οικονομικά αίτια(τέλη 19ου αι.)

120. Η κρίση εντάθηκε στις αρχές
του 20ού αιώνα, καθώς η
διεθνής οικονομική ύφεση
έκανε δύσκολη τη διάθεση των
ελληνικών αγροτικών
προϊόντων στις ξένες αγορές
και περιόρισε τα εμβάσματα
των Ελλήνων μεταναστών από
την Αμερική και την Αίγυπτο.
Prokudin – Gorskii, Sergei Mikhailovich, 1905-15, Ελληνίδες καλλιεργήτριες.
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
1. Οικονομικά αίτια(αρχές 20ου αι.)

121. Παράλληλα, έκδηλη ήταν η
αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας
να διαχειριστεί αποτελεσματικά
τις εθνικές διεκδικήσεις, με
αποτέλεσμα άλλοτε να οδηγεί
τη χώρα σε ήττες (πόλεμος του
1897) και άλλοτε να
κατηγορείται ότι παρέμεινε
αδρανής μπροστά στις εξελίξεις.
Αθήνα, 1897, Έλληνες επιστρατευμένοι στην οδό Πανεπιστημίου καθ’ οδόν για το Θεσσαλικό Μέτωπο.
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
2. Εθνικά αίτια

122. Έτσι, επικρατούσε πολιτική
αστάθεια, καθώς κυβερνήσεις
σύντομης θητείας διαδέχονταν η μία
την άλλη. Καμιά από τις 11
κυβερνήσεις, που σχηματίστηκαν
στα χρόνια που μεσολάβησαν από
την ήττα του 1897 μέχρι το 1909,
δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα
σοβαρά προβλήματα και να
ικανοποιήσει τη λαϊκή δυσφορία.
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
3. Πολιτικά- πολιτειακά αίτια
Αθήνα 1897, πατριωτικές διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις για τον πόλεμο του 1897.

123. Η δυσαρέσκεια ήταν
διάχυτη στην
ελληνική κοινωνία
και μειωνόταν
διαρκώς το κύρος
των πολιτικών και
της μοναρχίας.
Achille Beltrame, Ιούνιος 1905, Αθήνα, ο Αντώνης Κωσταγερακάρης δολοφονεί τον πρωθυπουργό
Θόδωρο Δηλιγιάννη μπροστά στην Παλαιά Βουλή στις 31 Μαΐου 1905.
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
3. Πολιτικά- πολιτειακά αίτια

124. Η μοναρχία κατηγορούνταν για
συνεχείς παρεμβάσεις στις ένοπλες
δυνάμεις (επιλογές του διαδόχου
Κωνσταντίνου), καθώς και για τη
στάση του ύπατου αρμοστή της
Κρήτης πρίγκιπα Γεώργιου
(θεωρήθηκε υπεύθυνος για τη ρήξη
με τον Βενιζέλο και την
επανάσταση του Θέρισου το 1905).
Α. Τα αίτιατου Κινήματος στο Γουδί (1909)
3. Πολιτικά- πολιτειακά αίτια
(αιτιάσεις κατά της μοναρχίας)
Γεώργιος Φορνάρης, περ. 1898, η Κρήτη στέφουσα τον πρίγκιπα Γεώργιον στις 9 Δεκεμβρίου 1898.

125. Φωκίων Παπαμήτρος, περ. 1900, Αθήνα, προσωπογραφία αξιωματικού.
118. Τι ήταν ο Στρατιωτικός
Σύνδεσμος, πότε ιδρύθηκε
και ποια ήταν τα αίτια της
δυσφορίας των οργανωτών
του;
σελ. 82-83

126. Πάτρα, αρχές 20ου αιώνα. Αγιασμός της σημαίας του 12ου Συντάγματος
παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Α΄.
Τον Μάιο του 1909, ιδρύθηκε ο
Στρατιωτικός Σύνδεσμος, μια
οργάνωση κατώτερων
αξιωματικών. Τα μέλη του
Συνδέσμου δυσφορούσαν τόσο
για το ότι η βασιλική οικογένεια
προωθούσε τους ευνοούμενους
της στο στράτευμα όσο και για
την κακή κατάσταση των
ενόπλων δυνάμεων.

127. 1908, οι Πρίγκιπες Ανδρέας και Χριστόφορος με άγνωστο κύριο.
120. Ποια ήταν τα
αιτήματα του
Στρατιωτικού
Συνδέσμου;
σελ. 83

128. Ο Σύνδεσμος ζητούσε, κυρίως,
την αναδιοργάνωση των ενόπλων
δυνάμεων. Αυτό πρακτικά
σήμαινε την απομάκρυνση από
το στράτευμα των πριγκίπων,
δηλαδή του διαδόχου
Κωνσταντίνου και των άλλων
γιων του βασιλιά, αίτημα που
ικανοποιήθηκε αμέσως. Η
κίνηση αυτή αποτελούσε
προϋπόθεση για την κατάργηση
της ευνοιοκρατίας και την
ανεμπόδιστηβαθμολογική
εξέλιξη όλων των αξιωματικών. Karl Haupt, δεκαετία 1900, οικογενειακός περίπατος της Βασιλικής Οικογενείας της
Ελλάδος μπροστά στο άγαλμα του Λόρδου Βύρωνα, με φόντο το Ζάππειο.

129. Παράλληλα, η ηγεσία
του κινήματος
διατύπωσε και κάποια
γενικότερα, αν και θολά,
αιτήματα που
αφορούσαν
μεταρρυθμίσεις στη
διοίκηση του κράτους,
στην οικονομία, στη
δικαιοσύνη και στην
εκπαίδευση. Αθήνα, αρχές 20ου αιώνα, οδός Ερμού.

130. ΕΝΟΤΗΤΑ 28, Ο Ελευθέριος
Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική
πολιτική της περιόδου 1910-1912.
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία,
Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 84

131. Αδελφοί Ρωμαΐδη, αρχές 20ου αιώνα, Αθήνα, άποψη Ακρόπολης με δέντρο
καταμεσής της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας.
124. Ποιες οι
σημαντικότερες
διατάξεις του
συντάγματος του 1911;
σελ. 84

133. ΕΝΟΤΗΤΑ 29, Οι βαλκανικοί
πόλεμοι (1912-1913).
Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία,
Γ΄ Γυμνασίου, σελ.85-86

134. Το σάλπισμα του τσολιά για τη μεγάλη εξόρμηση της 5ης
Οκτωβρίου 1912, που σε 9 μήνες θα έχει διαπλάσει την Ελλάδα.
127. Ποια είναι τα αίτια
των βαλκανικών
πολέμων των ετών
1912-1913;
σελ. 85

135. Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β΄. Η πεποίθηση νέων και
μορφωμένων Τούρκων αξιωματικών ότι τα δεινά της χώρας
τους οφείλονταν στην κακοδιοίκηση του σουλτάνου οδήγησε
στο λεγόμενο κίνημα των «Νεότουρκων».
Λίγο καιρό μετά την
επικράτηση των Νεότουρκων
έγινε φανερό ότι κύριος
στόχος τους ήταν ο πλήρης
εκτουρκισμός του
οθωμανικού κράτους, πράγμα
που σήμαινε διώξεις σε βάρος
των αλλοεθνών πληθυσμών
της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας.

136. Η πολιτική των Νεότουρκων
αναζωπύρωνε τα εθνικά αισθήματα
των γειτονικών βαλκανικών λαών
(Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι,
Μαυροβούνιοι) που επιδίωκαν όχι
μόνο την προστασία των ομοεθνών
τους που διέμεναν στο οθωμανικό
κράτος αλλά και την ενσωμάτωση
των οθωμανικών εδαφών στα
οποία αυτοί κατοικούσαν.
Οι βασιλείς των
συμμάχων
βαλκανικών χωρών
κατά τον Α΄
Βαλκανικό Πόλεμο.
Από αριστερά, ο
Φερδινάνδοςτης
Βουλγαρίας, ο
Πέτροςτης Σερβίας,
ο ΓεώργιοςΑ΄ της
Ελλάδαςκαι ο
Νικόλαοςτου
Μαυροβούνιου.
«Οι μεγάλοι
πόλεμοι της
Ελλάδος, 1912 - 1913
/ 1940 - 1941»,
Εκδόσεις «Κ.
Κουμουνδουρέα»,
Αθήνα 1995
Τον Οκτώβριο του 1911 οι Νεότουρκοι είχαν αποφασίσει σε
συνέδριό τους την εξόντωση των μη μουσουλμανικών εθνοτήτων
και τη βίαιη τουρκοποίηση των μουσουλμανικών πληθυσμών.

137. http://users.sch.gr/ip
ap/Ellinikos%20Polit
ismos/xartes/Balkan
%201912.htm

138. Τα πράγματα
περιπλέκονταν λόγω και
της ανάμειξης των
Δυνάμεων.
Η Γερμανία είχε
διεισδύσει οικονομικά
στην Οθωμανική
αυτοκρατορία, ήδη από τα
τέλη του 19ου αιώνα.
«Βαλκανικά προβλήματα»
είναι η φράση που
αναγράφεται στο καζάνι
που βράζει και πάνω στο
οποίο κάθονται οι μεγάλες
δυνάμεις της εποχής του
1912, οι οποίες κινδυνεύουν
να τιναχθούν στον αέρα
λόγω του βρασμού.
«Οι μεγάλοι πόλεμοι της
Ελλάδος, 1912 - 1913 / 1940
- 1941», Εκδόσεις «Κ.
Κουμουνδουρέα», Αθήνα
1995
Η Οθωμανική αυτοκρατορία
χαρακτηρίζεται την εποχή εκείνη
ως «ο Μεγάλος Ασθενής».

139. Τα πράγματα περιπλέκονταν λόγω και
της ανάμειξης των Δυνάμεων.
Η Ιταλία, έχοντας και αυτή
οικονομικά κίνητρα,
επιτέθηκε, τον Σεπτέμβριο
του 1911, εναντίον της Λιβύης
(οθωμανική κτήση), ενώ
κατέλαβε τα υπό οθωμανική
διοίκηση Δωδεκάνησα (Μάιος
1912).

140. Τα πράγματα περιπλέκονταν λόγω και
της ανάμειξης των Δυνάμεων.
Επιπλέον, η Αυστροουγγαρία,
η οποία είχε αναλάβει από το
1878 τη διοίκηση της
οθωμανικής επαρχίας της
Βοσνίας-Ερζεγοβίνης,
προχώρησε, το 1908, σε
πλήρη προσάρτηση αυτής της
περιοχής.
Ο Αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος των Αψβούργων και η σύζυγός του κατά
την έξοδό τους από δεξίωση στο Δημαρχείο του Σαράγιεβο - 28 Ιουνίου 1914

141. Τα πράγματα περιπλέκονταν λόγω και
της ανάμειξης των Δυνάμεων.
Όλα αυτά έπλητταν
συμφέροντα των άλλων
Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία,
Ρωσία) και αποκάλυπταν τις
αδυναμίες της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας.
Το βαλκανικό θέατρο
είναι ο τίτλος τον
σκίτσου αυτού, που
παρουσιάζει τον βασιλιά
της Αγγλίας να κινεί τα
νήματα από τα οποία
κρέμονται οι μαριονέτες,
δηλ. οι βασιλείς των
βαλκανικών χωρών.
«Οι μεγάλοι πόλεμοι
της Ελλάδος, 1912 - 1913
/ 1940 - 1941»,
Εκδόσεις «Κ.
Κουμουνδουρέα»,
Αθήνα 1995