1. Ορισμός: Δευτερόκλιτα λέγονται τα επίθετα που σχηματίζουν το αρσενικό και το
ουδέτερο σύμφωνα με τη β' κλίση των ουσιαστικών. Το θηλυκό σχηματίζεται
σύμφωνα με την α' κλίση.
Κατηγορίες: Τα δευτερόκλιτα επίθετα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
α. Ασυναίρετα
α.1 Τριγενή και τρικατάληκτα, π.χ. ὁ σοφὸς, ἡ σοφὴ, τὸ σοφόν, ὁ δίκαιος, ἡ δικαία,
τὸ δίκαιον
α.2 Τριγενή και δικατάληκτα, π.χ, ὁ, ἡ ἄφθονος, τὸ ἄφθονον
β. Συνηρημένα
β.1 Τριγενή και τρικατάληκτα, π.χ. ὁ χρυσοῦς, ἡ χρυσῆ, τὸ χρυσοῦν
β.2 Τριγενή και δικατάληκτα, π.χ. ὁ, ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν
γ. Αττικόκλιτα, π.χ. ὁ, ἡ ἵλεως, τὸ ἵλεων
Απορία: Αν τα ασυναίρετα επίθετα χωρίζονται σε:
τριγενή και τρικατάληκτα, π.χ. ὁ σοφὸς, ἡ σοφὴ, τὸ σοφόν, ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τὸ
δίκαιον
τριγενή και δικατάληκτα, π.χ. ὁ, ἡ ἄφθονος, τὸ ἄφθονον
α. πώς θα ξέρουμε ποια σχηματίζουν το θηλυκό σε -η και ποια σε -α; Η απάντηση
εδώ.
β. πώς θα ξέρουμε ποια είναι τρικατάληκτα και ποια είναι δικατάληκτα; Η
απάντηση στη συνέχεια:
2. Τρικατάληκτα είναι:
Τα επίθετα σε ος, -η, -ον:
ἀγαθὸς (-ή, -όν), ἁγνός, θερμός, κακός, καλός, πιστός, σεμνός, ὑψηλός· ἀρχικός,
ἠθικός, θετικός, λογικός, σωματικός, φυσικός, ψυχικός· ἐαρινός, νυκτερινός,
χειμερινός - φίλος (φίλη, φίλον), ἴσος, κοῦφος, μέσος, ἀνθρώπινος (·ίνη, -ινον),
κρίθινος, λίθινος, ξύλινος κ.ά.
Επίσης τα ρήματ. επίθ. σε -τός: ἁλωτὸς (-ή, τόν), βατός, γραπτός, δυνατός,
θαυμαστός κ.ά.
Τα τακτικά αριθμητικά: πρῶτος (πρώτη, πρῶτον), τρίτος, τέταρτος, πέμπτος, ἕκτος,
ἕβδομος, ὄγδοος,... εἰκοστός,... ἑκατοστός,... χιλιοστός κτλ. κ.ά.
Τα επίθετα σε -ος, -α, -ον: ἀραιὸς (-ά, -όν), δεξιός, παλαιός, στερεός· καθαρός,
λαμπρός, μικρός, πονηρός - ἀνδρεῖος (-εία, -εῖον), ἀρχαῖος, γενναῖος, νέος, λεῖος,
ὡραῖος· διψαλέος, θαρραλέος, πειναλέος - ἅγιος (-ία, -ιον), ἄξιος, βέβαιος,
ἐπιτήδειος, πλούσιος, τέλειος κ.ά.- Επίσης τα ρηματ. επίθ. σε -τέος: γραπτέος,
διαβατέος, εὐεργετητέος, ὠφελητέος κ.ά.
Τα απόλυτα αριθμητικά σε πληθυντικό: διακόσιοι (-αι, -α), τριακόσιοι,
τετρακόσιοι,... χίλιοι,... μύριοι κτλ.
Τα χρονικά αριθμητικά: δευτεραῖος, τριταῖος, τεταρταῖος κτλ.·τα αναλογικά
αριθμητικά: διπλάσιος (-ία, -ιον), τριπλάσιος, τετραπλάσιος κτλ., το τακτικό αριθμητ.
δεύτερος (-έρα, -ερον) κ.ά.
Δικατάληκτα είναι:
α) τα περισσότερα από τα σύνθετα, π.χ.
ὁ, ἡ ἄ-γονος, τὸ ἄ-γονον
ὁ, ἡ ἔν-δοξος, τὸ ἔν-δοξον
ὁ, ἡ ἀξιό-μαχος, τὸ ἀξιό-μαχον
Βεβαίως, υπάρχουν και επίθετα σύνθετα τα οποία παρόλο που είναι σύνθετα είναι
τρικατάληκτα, π.χ. ὁ ἀντάξιος, ἡ ἀνταξία, τὸ ἀντάξιον, ή τα επίθετα σε –ικός, π.χ. ὁ
ἐξεταστικός, ἡ ἐξεταστική, τὸ ἐξεταστικόν.
3. β) τα απλά επίθετα: αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος,
γαμήλιος, δόκιμος, ἕωλος (=παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος,
λάλος, χέρσος, τιθασός (=ήμερος), π.χ. ὁ, ἡ αἰφνίδιος, τὸ αιφνίδιον.
γ) μερικά επίθετα σε -ος που χρησιμοποιούνται στο αρσενικό και το θηλυκό και ως
ουσιαστικά, π.χ.
ὁ, ἡ ἀγωγός, τὸ ἀγωγὸν
ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθὸν
ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν
ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον.
δ) μερικά απλά που λήγουν σε:
–ειος, π.χ. ὁ, ἡ βόρειος τὸ βόρειον
-ιος π.χ. ὁ, ἡ γαμήλιος, τὸ γαμήλιον
-ιμος ὁ, ἡ δόκιμος, τὸ δόκιμον
Για να το κάνουμε ακόμη πιο πολύπλοκο, υπάρχουν και επίθετα, απλά ή σύνθετα,
που είναι συγχρόνως τρικατάληκτα και δικατάληκτα, π.χ.
Δικατάληκτο Τρικατάληκτο
ὁ, ἡ βέβαιος τὸ βέβαιον ή ὁ βέβαιος, ἡ βεβαία, τὸ βέβαιον
ὁ, ἡ ἔρημος, τὸ ἔρημον ή ὁ ἔρημος, ἡ ἐρήμη, τὸ ἔρημον
ὁ, ἡ ἀναίτιος, τὸ ἀναίτιον ή ὁ ἀναίτιος, ἡ ἀναιτία, τὸ ἀναίτιον
ὁ, ἡ ἀνάξιος, τὸ ἀνάξιον ή ὁ ἀνάξιος, ἡ ἀναξία, τὸ ἀνάξιον
