1. ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ МАЙКЛЮ. ПОРТЕРИЙН 5 ХҮЧИН
ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭГЭЭР ШИНЖИХ НЬ
Г. Дэлгэрцэцэг
Монгол улс, ШУТИС-КтМС, Маркетингийн менежмент
dg_avemaria@yahoo.com
Хураангуй
Аливаа бизнесийг амжилттай эрхлэхийн үндэс нь сайтарсудалгаа
шинжилгээндээрүндэслэгдэнэ. Ямар ч компаний нэн түрүүнд судлах ѐстой зүйл
бол өрсөлдөгчид, тэдний стратеги болонөрсөлдөгчдөөсөө түрүүнд алхам хийх
явдал юм. Зах зээлийн шинжилгээг хийхэд хэрэглэгддэг, өрсөлдөөний
стратегийг тодорхойлоходашиглагддаг нэн чухал шинжилгээнийхэрэгсэл бол
Майкл Ю. Портерийн 1993 онд томьѐолсон “Портерийн таван хүчин зүйлсийн
шинжилгээ”
юм.
ЭнэхүүшинжилгээгээрдамжууланбиМонголынүүрэнхолбоонызахзээлийнөнөөгий
нтөлөвбайдлыгсудлахыгхичээсэнбилээ.
ОнолынүүднээссудлахадМонголынүүрэнхолбоонызахзээлньолигопольтөрлийнзах
зээлбөгөөдиймтөрлийнзахзээлньзахзээлдүйлажиллагааявуулжбуйкомпаниудбол
оншинээрнэвтрэхгэжбайгаакомпаниудадөөрөөрөөрнөлөөлдөгбайна.
Түлхүүр үг:Өрсөлдөөн, олигопользахзээл, захзээлдшинээрнэвтрэгчид
Оршил
“Өрсөлдөөний стратеги гэдэг нь бусдаас өөр байхыг хэлнэ. Энэ нь сайтар
тооцоолсны үндсэн дээр үйл ажиллагаануудыг өөрөөр гүйцэтгэх эсвэл цорын
ганц үнэ цэнийн иж бүрдлийг хэрэглэгчдэд өгөхийн тулд өрсөлдөгчдийн санал
болгож байгаагаас өөр үйл ажиллагаа гүйцэтгэхийг хэлнэ.”Бид мэдээллийн
технологийн эрин үед амьдарч, харилцаа холбоо гэдэг юу юунаас илүү чухал
болсон билээ. Одоогоос яг 15 жилийн өмнө буюу 1996 онд Мобиком корпораци
үүрэн холбооны зах зээлд үйлчилгээ үзүүлж эхэлснээр Монголын үүрэн
холбооны зах зээл нээгдэж байсан түүхтэй. Одоогийн байдлаар 2012 он
гэхэднийт зах зээлийг 4 том оператор компани эзэлсэн байгаа бөгөөд гар утас
хүн бүрийн өдөр тутмын хэрэгцээ болж, гар утас орлогдошгүй хэрэгцээ болсон.

2. Ийм учраас үүрэн холбооны зах зээлд үргэлж хүчтэй өрсөлдөөн явагдаж,
байнгын судалгаа шинжилгээ, маркетингийн шинэлэг соргог санааг сэдэхгүй
бол зах зээлээс дорхноо түлхэгдэх магадлалтай. Үүний учраас уг зах зээлийг
байнга судалж, өрсөлдөгчдийн стратеги, тэдний алхам бүрийг сайтар шинжиж
байх хэрэгтэй. Ийм учраас би өөрийн энэхүү илтгэлдээ үүрэн телефоны зах
зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг “Портерийн таван хүчин зүйлсийн
шинжилгээ”-р шинжилхэд анхаарлаа.
1. Майкл Ю. Портерийн 5 хүчин зүйлсийн
загвар(Michael E.Porter Analysis of 5 forces)
шинжилгээний
Энэ шинжилгээ нь маркетерт ямар нэгэн үйлдвэрлэлийн талаархи илүү
ойлгомжтой төсөөллийг өгч чадна.“Таван хүчин зүйлс” гэдгийг бид тодорхой
зах зээлд компаний өрсөлдөх чадварт нөлөөлж байгаа хүрээлэн буй орчны
хүчин зүйлс гэж ойлгож болно.Энэхүү шинжилгээгээр гол өрсөлдөх чадвартай
хүчин зүйлсийг давуу тал болон чухал ач холбогдлоор нь тодорхойлж болно. .
Компаний өрсөлдөөний стратеги нь амжилттай өрсөлдөхийн тулд
менежментийн тоглоомын багийн онцлог шинж чанаруудтай харьцана –
хэрэглэгчдийнхээ таашаалд нийцэхийн тулд хийсэн онцгой хүчин чармайлтууд,
өрсөлдөгчдийн маневрт хариу цохилт хийх хамгаалалтын болох довтлолтын үйл
хөдлөлүүд болон ямар ч зах зээлийн нөхцөл байдалд ялан дийлэх чадвар, зах
зээлд эзлэх байр сууриа өргөтгөх болон өрсөлдөгчидтэйгөө нүүр тулан өрсөлдөх
давуу талаа хамгаалах хандлага гэх мэт.
Салбарын өрсөлдөөнийг хөтөлж байгаа хүчнүүдийн талаар ярихад 4 гол категор
бүхий л салбарт нөлөөлдөг (боломжит зах зээлд нэвтрэгчид, худалдан авагчид,
орлох бүтээгдэхүүнүүд мөн нийлүүлэгчид) бөгөөд нэг нь салбар дотроо байгаа
буюу өрсөлдөгчид юм.
Эх сурвалж: Портер, М.Е Өрсөлдөөний стратеги: үйлдвэрүүд болон өрсөлдөөнийг шинэ
саналаар шинжлэх техникүүд Хуудас 4
1-р зураг. Салбарын өрсөлдөөнийг хөтөлж буй хүч

3. Майкл Ю.Портерийн 5 хүчин зүйлс шинжилгээ1.1-р хүснэгт
Хүрээлэн буй орчны хүч
Зах зээлд шинээр нэвтрэгчид
Нийлүүлэгчид
Аюул занал учруулж буй бүс
-
Худалдан авагчид
Орлох бүтээгдэхүүнүүд
Өрсөлдөж буй фирмүүд
-
Эдийн засгийн хэмжээ
Бүтээгдэхүүнээр ялгарах
Капитал хэрэгцээ, шаардлага
Шилжих зардал
Хуваарилалтын сувагт нэвтрэх боломж
Үр ашгийн хэмжээнээс үл хамаарах зардлын гачигдал
Засгийн газрын бодлого
Нийлүүлэлтийн салбарт цөөн хэдэн компани
давамгайлсан
Нийлүүлэгчийн бүтээгдэхүүнүүд нь цөөн орлох
бүтээгдэхүүнтэй
Худалдан авагч нь нийлүүлэгчид чухал хэрэглэгч нь
биш
Нийлүүлэгчийн бүтээгдэхүүн нь худалдан авагчийн
бүтээгдэхүүнд чухал найрлага нь биш
Нийлүүлэгчийн бүтээгдэхүүнүүд нь ялгавартай
Нийлүүлэгчийн бүтээгдэхүүнүүд нь өндөр зардалтай
Худалдан авагчид нь төвлөрсөн
Худалдан авалт нь борлуулагчийн борлуулалтанд
харьцангуй том хэмжээ эзэлдэг
Ялгаралтын хоцролт эсвэл шилжилтийн зардал
Худалдан авагчдын салбар бага ашиг олно
Х
Бүтээгдэхүүн нь чанартай байх албагүй
Худалдан авагч маш их мэдээлэлтэй
Өрсөлдөж байгаа бүтээгдэхүүнүүд дунд ялгаа байхгүй
эсвэл маш бага ялгаа байгаа
Стратегийн байр сууринд хүрэх гэж хичээж байгаа
Үнийн өрсөлдөөнийг ашиглаж байгаа
Зар сурталчилгаагаар байлдах
Хэрэглэгчийн баталгаа эсвэл үйлчилгээг нэмэгдүүлэх
Шинэ бүтээгдэхүүнийг танилцуулах
Салбарын өрсөлдөөн удаан хурдатай байх
Ялгаралтын хоцролт
Ялгаатай өрсөлдөгчид
Эх сурвалж:Портер, М.Е Өрсөлдөөний стратеги: үйлдвэрүүд болон өрсөлдөөнийг шинэ
саналаар шинжлэх техникүүд, Хуудас 10

4. Салбарын бүтцийн хамрах хүрээ
Төгс ºðñºë人í
Төвлөрөл
Олон
компаниуд
үйл
ажиллагаагаа
явуулдаг
Зах
зээлд
нэвтрэх,
гарах
саад
бэрхшээлүүд
Бүтээгдэхүүн
ээр ялгарах
Саад
байхгүй
Мэдээллийн
хүртээмжтэ
й байдал
бэрхшээл
Олигополь
1.2 -р хүснэгт
Дуополь
Монопол
ь
Цөөн
хэдэн 2 компани л үйл Ганц
êîìïàíèóä
ажиллагаа
фирм
л
явуулдаг
үйл
ажиллага
а
явуулдаг
Ач холбогдол бүхий бэрхшээлүүд
Маш их
саад
бэрхшээл
тэй
Бүтээгдэхүүнээр ялгарах боломжтой
Нэг
төрлийн
бүтээгдэхүүн (өргөн
хэрэглээний бараа)
Мэдээллийн
Мэдээллийн төгс бус хүртээмж
урсгалд саад тотгор
бэрхшээл байхгүй

5. 2. Ìîíãîëûí ¿үрэн телефоны зах зээлèéí òºëºâ áàéäàë
Мобиком, Скайтел 2 зах зээлд нэвтрэснээс хойш үүрэн холбооны зах зээлийн
өрсөлдөөн эхэлсэн бөгөөд багагүй хугацаанд энэ хоѐр компани хэн нь
манлайлагч болохоо тодорхойлохоор зар сурталчилгаагаар дайтаж эхэлсэн. Энэ
хоѐр компани чадавхийн хувьд тун ойролцоо байсан.Чадамжийн хувьд Скайтел
арайл илүү байсан нь тус компаний маркетингийн дайчин үйл ажиллагаанаас
харагддаг байлаа.Гэхдээ Скайтел технологийн хувьд багагүй дутагдалтай
байсан учир яах аргагүй дагалдагч болж хувирсан.Өөрөөр хэлбэл та бидний
мэдэхээр Мобиком Жи-Эс-Эм (GSM) технологи дээр тулгуурладаг бол Скайтел
Си-Ди-Эм-Эй (CDMA) технологи ашигладаг.Си-Ди-Эм-Эй технологийн гол
дутагдалтай тал бол Сим карт ашиглах боломжгүй, дугаараа утсандаа суулгадаг
явдал бөгөөд энэ нь хэрэглэгчид утсаа хүссэн үедээ солих боломжийг
хязгаарладаг гээд олон хүндрэлтэй байдлыг бий болгож байсан.Мөн дэлхийн
хэмжээнд тархалт бага учраас гадаадад гар утсаа авч явах боломжгүй
байдаг.Дээр нь Скайтел сул талаа арилгахад чиглэсэн ажил маш бага
хийсэн.Өөрөөр хэлбэл тэд ядаж хэрэглэгчдэд учрах гол хүндрэлийг арилгахын
тулд тэдэнд ойр олон үйлчилгээний салбар бий болгох шаардлагатай байсныг
хайхраагүй.Мобиком корпораци зах зээлд хэт давамгай байдалтай болсноор зах
зээл дээрх өрсөлдөөн намжиж, хүн амын амжиргаанд үл нийцэх өндөр үнэ
тогтоогдож эрүүл бус хөгжил ажиглагдаж эхэлсэн.Мэдээж зах зээл дээрх
өрсөлдөөн намжиж, нэг пүүсийн монополь байдал тогтох нь хэрэглэгчдэд хүнд
тусдаг.Бодит бус өндөр үнэ тогтоохоос гадна, бүтээгдэхүүн үйлчилгээний
чанарын төвшин үлэмж буурдаг нь бичигдээгүй хууль байдаг.ХХЗГ(Холбоо
Харилцааны Зохицуулах Газар) энэ байдлыг таслан зогсоох буюу үүрэн
холбооны зах зээлд шударга өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлэх чанар, стандартыг
дээшлүүлэх, хэрэглэчдэд илүү хүртээмжтэй, шинэлэг үйлчилгээг хүргэх, үүрэн
холбооны салбарын хөгжлийг эрчимжүүлэх зорилгоор гуравдагч операторыг
шалгаруулах нээлттэй тендр зарласан. Уг тендрт М-Си-Эс групп солонгосын
хөрөнгө оруулагчидтай хамтран Би-Эс-Би (BSB) консорциум нэрийн дор
тендерт оролцож, ялсан.2005 оны 12-р сард ЮНИТЕЛ корпораци албан ѐсоор
байгуулагдаж, 2006 оны 6-р сард үйлчилгээ үзүүлж эхэлсэн түүхтэй.Тун
удалгүй М-Си-Эс групп солонгосын хөрөнгө оруулагчидтай тохиролцсоноор
Юнител корпорацийг бүрэн мэдэлдээ авч, 100% монголын хөрөнгө оруулалттай
компани болсон.Юнителийг зах зээлд орж ирснээс хойш тун удалгүй буюу 2007
оны 4-р сард Ж-Мобайл корпораци Хөдөө орон нутгийг холбоожуулах тендерт
ялж уурэн холбооны зх зээлд 4-гч оператороор орж ирсэн.Эдгээр үүрэн
холбооны операторуудаас Юнител корпораци нь маш амжилттай ажиллаж бйгаа
нь илт харагддаг.Тус корпораци нь маш богинохон хугацаанд Скайтелийг ардаа
орхиж, Ж-Мобайлыг урдаа гаргалгүй өрсөлдсөөр үүрэн телефоны зах зээлийн
30 хувийг эзлэх хоѐрдогч том оператор болж хувирсан.
2.1 Үүрэн холбооны зах зээлийн хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгаа
Үүрэн телефоны хэрэглэгчдийн хувьд нийт Монголын хүн ам гэсэн үг. Гэсэн
хэдий ч одоогийн байдлаар бараг 2 сая хүн гар утас хэрэглэж байна. Ингэхлээр
гар утас хэрэглэх боломжтой хүмүүсийн дийлэнх нь утастай болоод ямар нэгэн
үүрэн телефоны операторын хэрэглэгч болчихож.Одоо компаниуд юу хийх
гэдэг нь хамгийн сонирхолтой асуудал болоод байна.

6. Эдгээр дөрвөн операторуудын хувьд үйлчилгээний онцлог шинж чанар,
шинэлэг санаа хэрэглэгчидтэй харилцах менежмент, уг зах зээлд үйл ажиллагаа
явуулж буй хугацаа, хүний нөөцийн чадавхи зэрэг үзүүлэлтүүдээсээ шалтгаалж
зах зээлд дараах байр сууриудыг эзэлж байна.
Зах зээлд эзлэх хувь
Mobicom corporation
Skytel LLC
Unitel group
Gmobile group
7%
46%
30%
17%
1.1-р зурагҮүрэн телефоны зах зээлд операторуудын эзлэх хувь
Үүнээс үзэхэд үүрэн холбооны зах зээл нь олигополь зах зээл буюу цөөн хэдэн
компани л үйл ажиллагаагаа явуулж, нийт зах зээлийг атгасан байдаг. Иймээс
энэхүү зах зээлд ороход бараг л боломжгүй буюу маш их хэмжээний хөрөнгө
мөнгө, капиталын хэрэгцээ, чадварлаг мэргэжилтнүүд болон маркетингийн
шинэ санаа шийдэл шаардлагатай.
2.2 Зах зээлд шинээр нэвтрэгчид
Гэсэн хэдий ч уг зах зээлд нэвтрэхэд бараг л боломжгүй буюу шинээр
нэвтрэхийг хүссэн компанид маш их хэмжээний хөрөнгө мөнгө, маркетингийн
шинэ санаа шийдэл, туршлагатай мэргэжилтнүүд хэрэгтэй.
Үүрэн телефоны зах зээл анхнаасаа д ширүүн өрсөлдөөнтэй явж ирсэн
билээ.Юнителийнхэн энэ нөхцөл байдлыг маш соргогоор ажиглаж, үнийн зөв
стратеги баримталснаар зах зээлд амжиллтай нэвтэрч чадсан.Өөрөөр хэлбэл тус
пүүс нь Жи-Эс-Эм дэвшилтэт технологид тулгуурласан үйлчилгээг гол
өрсөлдөгч болох Мобикомоос нилээд доогуур үнээр хэрэглэгчдэд санал болгож
гарч ирсэн.Мөн үүнээс гадна сүлжээ харгалзахгүй буюу бүх сүлжээ руу зөвхөн
нэг үнээр холбогдох боломжийг Юнителийнхэн хэрэглэгчидэд олгож, тэдэнд
сонголтын эрх чөлөөг мэдрүүлж чадсан.
2.3 Орлох бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээний аюул занал
Үүрэн холбооны зах зээлд үйлчилж байгаа бүтээгдэхүүний онцлог шинж
чанарын хувьд:

7.  Бүтээгдэхүүний онцлог шинж чанарын хувьд өдөр тутмын бараа
бүтээгдэхүүн шиг сонголтоо байн байн өөрчилж болохгүй буюу шилжих
зардал өндөр.
 Өөр бусад операторуудын санал болгож байгаа ганц нэг бүтээгдэхүүний
ашиг тусаас болоод хэрэглэгч өөрийн үйлчлүүлдэг оператороо солихгүй.
 Монголын нийт хүн амын 90 хувь нь аль хэдийнээ аль нэг
операторуудын хэрэглэгч болсон бөгөөд одоо компаниудын анхаарах
чиглэл бол санал болгож буй бүтээгдэхүүнээрээ дамжуулан яаж ашгаа
нэмэгдүүлэх, хэрэглэгчдээ алдахгүй байх мөн өрсөлдөгчдөөс түрүүнд
шинэ соргог үйлчилгээ бодож олж, хэрэгжүүлэх
 Нэгэнт олсон байр сууриа алдахгүй байх буюу хэрэглэгчдээ тогтоон
барих стратеги
 Стратегийн алдаа гаргахгүй байх
Үүрэн телефоны зах зээлийн хувьд орлох бүтээгдэхүүн гэвэл интернэт юм.
Монголд одоо хүн амын дийлэнх нь гэртэй, ажил дээрээ интернэтийн сүлжээтэй
болсон учраас интернэт болон түүний туслах программууд болох мессэнжэр,
скайп гэх мэт мэдээллийн хэрэгслүүд орлож болно.
2.4 Үүрэн холбооны зах зээлийн вендорууд болон нийлүүлэгчид
Нийлүүлэгчид үүрэн телефоны зах зээлд маш том байр суурь эзэлнэ. Үндэсний
100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компаниуд гэвэл зөвхөн Юнител групп болон
ЖиМобайл группууд орох бөгөөд Мобиком, Скайтел хоѐр хоѐул гадны хөрөнгө
оруулалттай хамтарсан консорциум компани юм. Үүрэн телефоны зах зээлийн
бэлтгэн нийлүүлэгчдийн хувьд вендорууд буюу тоног төхөөрөмж, технологи,
программ хангамж, антенн гэх мэт нийлүүлсэн компаниуд буюу Алкател,
Хуавей, Эриксон гэх мэт маш олон тооны жижиг том компаниуд байна.
Мөнхүү бусад программхангамж, сим карт нийлүүлэгч, маркетингийн
хэрэгслүүд гээд бидний хэрэглэж байгаа бүхэн орно. Өөрөөр хэлбэл
бүтээгдэхүүнийг нь бүтээгдэхүүн болгож байгаа бүх орцийг нийлүүлж байгаа
компаниуд гэсэн үг. Ийм учраас үүрэн холбооны зах зээлд маш олон тооны
бэлтгэн нийлүүлэгчид болон том хэмжээний нийлүүлэгчид байдаг. Мөн үүнд
гар утас нийлүүлж байгаа компаниуд болох Нокиа, Самсунг, Блакберри Рим
эсвэл зүгээр
тэдний утсыг дамжуулан борлуулж байгаа газрууд орно

8. 3. Үүрэн холбооны зах зээл дэх өрсөлдөгчдийн аюул занал
Үүрэн холбооны зах зээлийн өрсөлдөгчдийн судалгаа
3.1-р хүснэгт
Компани
Гол онцлог шинж чанарууд
Мобиком
Бүс нутаг: Өнөөдрийн байдлаар Мобиком Корпораци нь Монгол Улсын
3 хот болон 21 аймаг, томоохон сум, төв сууринг хамарсан 349 газар
Давуу тал: зах зээлд анхдагч, арвин туршлагатай. Нийт зах зээлийн
хэрэглэгчдийн 50 хувийг эзэмшсэн монополь компани.
Дүгнэлт: Мобиком зах зээл аль хэдийн монополь компани болсон
бөгөөд одоо Мобикомын баримтлах стратеги бол бусдын юу хийхийг
ажаад, дараа нь өөрийн алхмаа хийх мөн одоо байгаа хэрэглэгчдээ
хадгалж үлдэх явдал юм.
ЖиМобайл
Бүс нутаг: Хөдөө орон нутгийг холбоожуулахад гол ач холбогдол өгч
үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Өнөөдрийн байдлаар Монгол улсын 260
сум, суурин газрыг үүрэн телефон, холбооны үйлчилгээнд хамруулаад
байна.
Давуу тал: Үндэсний хөрөнгө оруулалттай. Хамгийн өргөн тархсан
сүлжээтэй. Хамгийн хямд үнэ тарифтай
Дүгнэлт: Жи Мобайлын хувьд аль нэг рүү операторруу хандсан
стратеги явуулах юм бол хүчин мөхсдөнө. Тиймээс тэд нартай эн
тэнцүүхэн өрсөлдөх нь хэтэрхий эрсдэлтэй тул өөрт тохирсон жижиг зах
зээлийг олж ганцаараа эзлэх стратеги хэрэгжүүлэх ѐстой. Ийм ч учраас
ЖиМобайл хөдөө орон нутагт түлхүү хандаж үйл ажиллагаагаа явуулдаг
бөгөөд маш чухал давуу тал нь үйлчилгээний үнэ нь хямд байгаад байгаа
юм.
Бүс нутаг: Хөдөө орон нутагт 21 аймаг болон томоохон сум суурин
газруудад нийт 130 газар сүлжээ орсон
Давуу тал: “Скайтел” ХХК нь Монгол улсын харилцаа холбооны
салбарт тэргүүлэгч компаниудын нэг. Зах зээлд удаан оршин тогтнож
байгаа. CDMA2000 1x буюу үүрэн телефоны хамгийн сүүлийн үеийн
дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлсэн нь хэрэглэгчдэд өндөр нууцлалтай
яриа хийх, мэдээлэл дамжуулах үйлчилгээг 2.4Mbps буюу үүрэн
холбооны технологийн хүрээнд хамгийн өндөр хурдаар холбогдох
боломж олгосон бөгөөд энэхүү шинэ нэвтрүүлсэн систем нь долгионы
түвшин хамгийн бага учраас эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг нөлөө багатай
байдаг.
Дүгнэлт: Скайтелийн хувьд хэдийгээр зах зээлд анхдагч компаниудын
нэг боловч, маркетингийн шийдэл муу, хэрэглэгчдээ хадгалж үлдээгүйн
улмаас зах зээлд гуравдагч байр суурьтай байна. Гэсэн хэдий ч Скайтел
мөчөөгүй өгөхгүй Мобиком, Юнител хоѐрын хойноос давшсаар байгаа
билээ.
Скайтел

9. Юнител
Бүс нутаг:
Давуу тал: Маркетингийн удирдлагыг амжилттай хэрэглэж, шинэлэг
санаа сэдэл олдог, чадварлаг хамт олон, мэргэжилтнүүдтэй; 100 хувь
дотоодын хөрөнгө оруулалттай групп компани болсон.
Дүгнэлт: Юнител групп нь Жи-Эс-Эм дэвшилтэт технологид
тулгуурласан үйлчилгээг гол өрсөлдөгч болох Мобикомоос нилээд
доогуур үнээр хэрэглэгчдэд санал болгож гарч ирсэн. Мөн үүнээс гадна
сүлжээ харгалзахгүй буюу бүх сүлжээ руу зөвхөн нэг үнээр холбогдох
боломжийг Юнителийнхэн хэрэглэгчидэд олгож, тэдэнд сонголтын эрх
чөлөөг мэдрүүлж чадсан.
Ýõ ñóðâàëæ: Êîìïàíèóäûí äîòîîä ýõ ñóðâàëæààñ
Ä¿ãíýëò: Үүрэн телефоны зах зээлд үргэлж хүчтэй өрсөлдөөн өрнөж байдаг. үүрэн
холбооны зах зээл нь олигополь зах зээл буюу цөөн хэдэн компани үйл ажиллагаагаа
явуулж, зах зээлийг атгасан байна. Гэсэн хэдий ч аль нь зах зээлд удаан оршин
тогтносон нь тийм ч чухал биш харин маркетингийн шинэлэг санаа шийдэл, чадварлаг
мэргэжилтнүүд юу юунаас илүү чухал áîëîñí билээ. Үүнийг 2005 онд гарч ирсэн
Юнител групп нотолсон билээ. Хэдийгээр зах зээлд гуравдагч үүрэн телефоны
оператор болж гарч ирсэн хэдий ч одоо Скайтел компаниас илүү олон хэрэглэгчидтэй,
хэрэглэгчдийн таашаалд нийцсэн байгаа билээ.
Ямар ч компаний нэн түрүүнд судлах ѐстой зүйл бол өрсөлдөгчид, тэдний стратеги ба
өрсөлдөгчдөөсөө түрүүнд алхам хийх явдал юм. Тэр тусмаа маш хүчтэй өрсөлдөөн
үргэлж явагдаж байдаг энэ зах зээлд оршин тогтнохын тулд өрсөлдөгчдийн алхам
бүрийг судлаж, дараа дараачийн алхамаа бодож байх шаардлагатай билээ.
Энэхүү судалгааны ажлаараа би Майкл Ю. Портерийн 5 хүчин зүйлсèéí
шинжилгээгээр үүрэн холбооны зах зээлийн судалгааг õèéõèéã îðîëäñîí áèëýý. Ýäãýýð
ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àðãóóäààðàà äàìæóóëàí Ìîíãîëûí ¿¿ðýí òåëåôîíû çàõ çýýëèéã îëèãîïîëü
òºðëèéí çàõ çýýë ãýæ òîäîðõîéëîâì. Îëèãîïîëü òºðëèéí çàõ çýýë íü ººðèéí ãýñýí îíöëîãòîé áºãººä
¿¿íèéã çºâëºìæ õýñýãò îðóóëñàí áîëíî.
Ìàéêë Þ. Ïîðòåðèéí 5 õ¿÷èí ç¿éëñèéí øèíæèëãýýã ãàäààä óëñ îðíóóäûí æèøýýíýýñ õàðàõàä
èõýâ÷ëýí êîìïàíèóä çàõèàëãààð ýêñïåðò¿¿äýýð äàìæóóëàí õèéëãýäýã áºãººä ñàëáàðûí
øèíæèëãýýã õèéñíýýð ºðñºëäºã÷äèéí òàëààð èë¿¿ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëýë àâàõ áîëîìæòîé.
Ǻâëºìæ:Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû àæèëäàà áè Ìàéêë Þ. Ïîðòåðèéí 5 õ¿÷èí ç¿éëñèéí øèíæèëãýýãýýð
äàìæóóëàí¿¿ðýí õîëáîîíû çàõ çýýëèéã çàõ çýýëä øèíýýð íýâòðýã÷èä, íèéë¿¿ëýã÷èä,
ºðñºëäºã÷èä áîëîí îðëîõ áà íýìýëò á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä ãýñýí õ¿÷èí ç¿éëñýýð òîäîðõîéëæ óã çàõ
çýýëèéã îëèãîïîëü òºðëèéí çàõ çýýë ãýæ òîäîðõîéëîâ.
Îëèãîïîëü çàõ çýýëèéí îíöëîã íü òºðººñ ÿíç á¿ðèéí çîõèöóóëàëò õèéõ ìàãàäëàëòàé áºãººä
ÆèÌîáàéë áîëîí Þíèòåë ãðóïïóóä Холбоо Харилцааны Зохицуулах Газàð-ñ çàðëàñàí òåíäåðò
ÿëàí ãàð÷ èðñýí íü ¿¿íòýé õîëáîîòîé áèëýý.
Îëèãîïîëü çàõ çýýëèéí ¿åä êîìïàíèóäûí õîîðîíäîõ ºðñºë人í ìàø õ¿÷òýé, õàðüöàíãóé áàãà
¿íýòýéãýý áîëîâ÷ ¿éëäâýðëýë èõòýé áàéäàã. Ýíý íü ÿã Ìîíãîëûí ¿¿ðýí òåëåôîíû çàõ çýýë äýýð

10. õàðàãäàæ áàéíà. 2005 îíä Þíèòåë ãðóïï õ¿÷ ò¿ðýí îðæ èðñýíýýñ õîéø Ìîáèêîì êîðïîðàöèéí
òîãòîîñîí ºíäºð ¿íý áóóð÷, Þíèòåë ãðóïï îäîîãîîð Ñêàéòåëèéã àðäàà õàÿàä áàéíà. Õýäèéãýýð
Îëèãîïîëü çàõ çýýë íü òºãñ ºðñºë人íò çàõ çýýëð¿¿ äºõºõ ìàãàäëàë èõ áàéäàã ÷ ìàíàé çàõ
çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü ºäºð òóòìûí áàðàà áèø ó÷ðààñ Îëèãîïîëü çàõ çýýë õýâýýðýý áàéõ
áîëíî. Îëèãîïîëü çàõ çýýë íü îäîî óã çàõ çýýëä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíè áîëîí øèíýýð
íýâòðýõ ãýæ áóé êîìïàíèóäàä ººð ººðººð íºëººëºõ áºãººä Ïîðòåðèéí õ¿÷èí ç¿éëñèéí ¿¿äíýýñ
íºëººëëèéã íü àâ÷ ¿çýâ.
1. Îäîî ¿¿ðýí õîëáîîíû çàõ çýýëä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíèóäûí õóâüä
-
Çàõ çýýëä íýâòðýã÷èä: ¯¿ðýí òåëåôîíû çàõ çýýëä íýâòðýõýä ìàø èõ ñààä òîòãîðòîé
ó÷ðààñ ýíý áàéäàë íü îäîî óã çàõ çýýëä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíèóäàä
ýåðýãýýð íºëººëíº.
-
Íèéë¿¿ëýã÷äèéí àþóë çàíàë: Íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóâüä Þíèòåë áîëîí ÆèÌîáàéë ãðóïï ë öýâýð
äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé áºãººä Ìîáèêîì, Ñêàéòåë õî¸ð ãàäíû êîìïàíèòàé õàìòàðñàí
êîìïàíè þì. Ãàäíû êîìïàíèóäòàé õàìòàð÷ áîëîõ ó÷ðààñ íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóâüä ñîíãîëòòîé
áóþó íèéë¿¿ëýã÷äýýñ õýò õàìààðàõã¿é íü ýäãýýð êîìïàíèóäàä ýåðýãýýð íºëººëæ áàéíà.
-
Õýðýãëýã÷äèéí ¿ç¿¿ëýõ õàðèó ¿éëäýë: Õýðýãëýã÷äèéí õóâüä Ìîíãîëûí íèéò õ¿í àìûí 90
õóâü íü àëü õýäèéí ÿìàð íýã ¿¿ðýí òåëåôîíû îïåðàòîðóóäûí õýðýãëýã÷ áîë÷èõñîí áºãººä
ººð áóñàä êîìïàíèóäûí ñàíàë áîëãîæ áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèé öººí õýäýí àøèã òóñààñ áîëîîä
õýðýãëýäýã îïåðàòîðîî òèéì ÷ àìàðõàí ñîëèõã¿é.
-
Îðëîõ áîëîí íýìýëò á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä: Îðëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä èíòåðíýò áîëîí
èíòåðíýòèéí òóñëàõ ïðîãðàìì õàíãàìæóóä íü ë ãàð óòàñíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ
ìàãàäëàëòàé.
2. Øèíýýð çàõ çýýëä íýâòðýã÷äèéí õóâüä
-
-
Çàõ çýýëä íýâòðýã÷èä: ¯¿ðýí õîëáîîíû çàõ çýýëä íýâòðýõèéí òóëä ìàø èõ ñààä
òîòãîð áàéäàã ó÷ðààñ ýíý íü çàõ çýýëä øèíýýð íýâòðýã÷äèéí õóâüä ìóó.
Íèéë¿¿ëýã÷äèéí àþóë çàíàë: Íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóâüä ãàäíààñ õºðºí㺠îðóóëàëòòàé
êîìïàíèóäòàé õàìòðàõ áîëîìæòîé ó÷ðààñ òèéì ÷ òààã¿é áèø.
Õýðýãëýã÷äèéí ¿ç¿¿ëýõ õàðèó ¿éëäýë: Õýðýãëýã÷äèéí õóâüä Ìîíãîëûí íèéò õ¿í àìûí
90 õóâü íü àëü õýäèéí ÿìàð íýã ¿¿ðýí òåëåôîíû îïåðàòîðóóäûí õýðýãëýã÷ áîë÷èõñîí
áºãººä ººð áóñàä êîìïàíèóäûí ñàíàë áîëãîæ áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèé öººí õýäýí àøèã
òóñààñ áîëîîä õýðýãëýäýã îïåðàòîðîî òèéì ÷ àìàðõàí ñîëèõã¿é.
Îðëîõ áîëîí íýìýëò á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä: Îðëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä èíòåðíýò áîëîí
èíòåðíýòèéí òóñëàõ ïðîãðàìì õàíãàìæóóä íü ë ãàð óòàñíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ
ìàãàäëàëòàé.

11. Ашигласан ном, хэвлэл
1) Crafting and Executing Strategy. The quest for competitive advantage: Concepts and
Cases. Thompson/Strickland/Gamble. Seventeenth Edition. 2010
2) Diploma thesis. Proposal of a Marketing Strategy. Jana Ludikova. 2008
3) Kotler, P. Principles of Marketing
4) Strategic Marketing Process. E-Book

12. 5) Strategy: seeking and securing competitive advantage by Marylynn Placet, Kristi
M.Branch 2006 version
6) Bjorn Haugstad. Strategy Theory- Short Review of the Literature
7) Strategic Marketing Planning. South West Arts Marketing Agency. 2002
8) www.zaluu-marketer.blogspot.comМагистр Д. Ганбаатар. Үүрэн телефоны зах
зээл дээрхи маркетингийн тулаан. 2009
9) Өрсөлдөөний стратеги. Ч.Бат-Оргил - Өрсөлдөх давамгай байдал хэнд нь
хадгалагдаж байна вэ?
10) www.unitel.mn
11) www.mobicom.mn
12) www.gmobile.mn
13) www.skytel.mn
Зохиогчийн тухай: Ганбатын Дэлгэрцэцэг 2008 онд ШУТИС-ХБС ахлах сургуулийг
төгссөн. Тус онд ШУТИС-ийн харьяа КтМС-д элсэн орж, маркетингийн удирдлага
чиглэлээр суралцаж байна.