Tema 1 xeografïa 2º bach

 Evolución histórica dos coñecementos
xeográficos.
 Obxecto dos estudos xeográficos
 Os procedementos xeográficos
 Pautas para o comentario de fontes
xeográficas

 Orixe do termo: geia- graphein
 Obxecto de estudo:
 os fenómenos físicos e naturais
 os fenómenos producidos polo home.
 Ata o século XIX a xeografía non se constitue
como ciencia independiente.

 Na Antigüidade
 En Grecia se desenvolve a cartografía,
técnicas de localización e proxección.
Eratóstenes calcula as dimensións da
terra(esférica) e Ptolomeo elabora un mapa
sobre o mundo coñecido.
 Na Idade Media imponse a ideoloxía relixiosa
e rexéitase a herdanza clásica.
 Nos séculos XIV e XV debido ás necesidades
da navegación, progresa a cartografía.
 Aparecen descricións da terra que conforman
guías para os viaxeiros (Codex
Calixtinus,Libro das Marabillas do Mundo de
Marco Polo).

 Na Idade Moderna Mercator, elaborou un
mapa mundi co sistema de proxección
cilíndrica.
 Felipe II encarga as Relacións Topográficas,
recollida de información de rexións e
lugares, mesturando descricións, etnografía,
datos históricos
 No século XIX Alexander von Humboldt e Karl
Ritter sentaron as bases da ciencia
xeográfica moderna, baseada na explicación
e a interrelación dos fenómenos xeográficos

 No século XIX a xeografía intituese como
ciencia grazas a:
 Revolución Industrial ….Imperialismo colonial
creación das sociedades xeográficas.
 Nacionalismos
 Peli: Las montañasde la luna»

 Xeografía física e humana
 Xeografía xeral
 Xeografia rexional
 Xeografía cuantitativa ou teórica.(Christaler)
 Xeografía humanista(xeografía da percepción,
dos espazos vividos)
 Xeografía radical
 ecoxeografía

 A localización do espazo xeográfico: a rede
xeográfica.
 A rede xeográfica: paralelos e meridianos
 Paralelos………………..latitude
 Meridianos……………..lonxitude

 A representación do espazo xeográfico: a
cartografía.
 Os mapas
 SISTEMAS DE PROXECCIÓN:
 Cilíndrica
 Cónica
 Polar ou acimutal

 A escala
 Gráfica
 Númérica 1: 500.000
 A lenda

 Identificación, tipo de fonte, número de folla,
nome,edición, data, tipo de proxección.
 Coordenadas xeográficas, escala.
 Análise e interpretación
 Aspectos físicos: relevo, hidrografía,
vexetación.
 Aspectos humanos: Usos do solo(agrarios,
industriais, terciarios)
 Poboamento
 Toponimia
 Conclusión

Anamórficos ou distorsionados

 Identificación
 Análise
 Fenómeno representado
 Espazo xeográfico
 Fonte
 Comentario
 Definición do fenómeno xeográfico
 Características da localización e distribución.
 Explicación de fenómenos xeográficos
 Comparación con outros territorios do contorno
 Conclusíon
 Tendencias futuras

 Lineal (eixo de coordenadas)

 Identificación, tipo.
 Análise
 Espazo xeográfico e datas.
 Fonte
 Comentario
 Características da evolución ou distribución .
 Explicación (causas consecuencias).
 Comparación con outros territorios do contorno.
 Conclusíon

 Series numéricas que informan sobre o valor
dunha ou máis variables no tempo ou no
espazo.poden ser simples ou múltiples.

 Identificación, tipo(simples,múltiples).
 Análise
 Fonte
 Comentario
 Características da evolución ou distribución .
 Explicación (causas, consecuencias).
 Conclusíon

 Lectura comprensiva do texto
 Identificación, tipo de texto.
 Fenómeno ao que se refire
 Fontes, autor
 Análise
 Ideas principais e secundarias
 Comentario
 Definición de termos
 Explicación (causas, consecuencias).
 Conclusíon

 Identificación.(coordenadas..)
 Indicar nome dos puntos entre os que se
traza, máximas mínimas altitudes..
 Enumerar as distintas unidades de relevo que
se suceden no perfil.
 Analizar e comentar as características e as
causas de cada unha das unidades de relevo
facendo atendendo a:
-orixe e evolución
-rochedo
-formas de relevo:altitude, tipo de
relevo(estrutural ou produto da erosión)
formas máis características.

 Unidades morfoestructurais: tipos e evolución
xeolóxica
 O rochedo e os tipos de relevo
 O relevo peninsular, as grandes unidades
morfoestructurais:a Meseta, os bordos
montañosos da Meseta, as depresións exteriores
da Meseta, as cordilleiras exteriores da Meseta.
 relevo costeiro peninsular: as costas atlánticas e
as costas mediterráneas.
 relevo insular : arquipélago balear e arquipélago
canario.

 Tamaño: medio(505.987 Km2)
 Situación: H. Norte, zona temperada,Europa
 Comprende:
◦ Península(97,53% da sup)
◦ Arquipélago Balear
◦ Arquipélago Canario
◦ Cidades autónomas: Ceuta e Melilla
 Posición entre dous continentes (Europa e África) e
dúas masas de auga ( Atlántico e Mediterráneo)
diversidade natural desigualdade nos
recursos desequilibrios.

 O relevo e o conxunto de formas que
presenta a superficie terrestre (litosfera)
resultado dunha estrutura xeolóxica
orixinada polas forzas internas da Terra e
da modelaxe realizada polos axentes
externos (meteoros atmosféricos, seres
vivos..).
 Ciencia que o estuda: Xeomorfoloxía

 CARACTERÍSTICAS:
 Forma maciza: ancho e costas rectilíneas
menor influencia do mar no interior.
 Elevada altitude media: 660m (Meseta e
cordilleiras)
 Disposición periférica do relevo contrastes
climáticos interior//litoral

 Unidades morfoestructurais. Formas e a
disposición que adopta o relevo resultado
dos movementos tectónicos da terra.
 Erosión. Desgaste do relevo producido por a
acción de diversos axentes climáticos ou
atmosféricos e biolóxicos
 Sedimentación depósito sobre a codia
terrestre de materiais procedentes da
descomposición das rochas (detrítica) ou de
substancias de disolución

https://youtu.be/nuq1Ux42DQg
https://www.youtube.com/watch?v=vXHYwFf5R18

http://www.slideshare.net/isaacbuzo/conceptos-
geologia

 ZÓCOLOS : chairas ou mesetas formadas no
Paleozoico, como resultado do arrasamento
pola erosión das cordilleiras xurdidas na
Oroxénese herciniana.
 Están formados por rochas silíceas como
granito, cuarcita, lousa e xistos.
 Ocupan extensas áreas da metade occidental
da Península.

 MACIZOS ANTIGOS: Montañas formadas na
era terciaria polo novo levantamento dun
bloque dun zócolo a causa da oroxénese
alpina. Presentan formas redondeadas e
cumios aplanados pola acción da erosión.
 Na Península son macizos antigos o Sistema
Central e os Montes de Toledo o Macizo
Galaico e a parte occidental da Cordilleira
Cantábrica.

 CORDILLEIRAS DE PREGAMENTO: Son grandes
elevacións montañosas xurdidas na
oroxénese alpina da era terciaria a causa do
pregamento de materiais sedimentarios.
Presentan fortes pendentes e formas
escarpadas. Distínguense dous tipos:
 Cordilleiras intermedias, formadas polo
pregamento de materiais nos rebordos do
zócolo. Na península temos o Sistema Ibérico
e a parte oriental da Cordilleira Cantábrica.
 Cordilleiras alpinas, formadas polo
pregamento de materiais depositados nas
foxas mariñas (Pirenéos e Cordilleiras Béticas)

 CONCAS SEDIMENTARIAS ou depresións. Son
zonas afundidas, formadas no Terciario
enchidas con sedimentos, principalmente
calcarios e arxilosos.
 Concas formadas polo afundimento dun
bloque dun zócolo pola presión da oroxénese
alpina(Depresión do Douro, Texo e Guadiana)
 Depresións prealpinas, orixinadas pola
descompresión posterior ao levantamento
das cordilleiras, que provocou o seu
afundimento Depresión do Ebro e do
Guadalquivir.

Nombre Años Era
Postglacial Actual 8.000 Holoceno
Glacial Würm o Wiurm 80.000
Pleistoceno
Interglacial Riss-Wiurm 140.000
Glacial Riss 200.000
Interglacial Midel-Riss 390.000
Glacial Midel 580.000
Interglacial Giunz-Midel 750.000
Glacial Günz o Giunz 1,1 m.a.
Interglacial Donau-Giunz 1,4 m.a.
Glacial Donau 1,8 m.a.
Interglacial Biber-Donau 2 m.a.
Glacial Biber 2,5 m.a.
Glacial Oligoceno 37 m.a.
CenozoicoInterglacial Eoceno superior 40 m.a.
Glacial Paleógeno 80 m.a.
Interglacial Cretácico 144 m.a. Mesozoico
Glacial Permocarbonífera 295 m.a.
PaleozoicoGlacial Carbonífero inferior 350 m.a.
Glacial Ordovícico 440 m.a.
Glacial Precámbrico 700 m.a. Precámbrico

 Era Arcaica ou Precámbrico(hai 4000-600
millón de anos) Emerxe do mar unha banda
montañosa arqueada de Noroeste a sueste,
formada por lousas e gneis que comprende
case toda Galicia e puntos illados do Sistema
Central e dos Montes de Toledo.
 Logo foi arrasado pola erosión e cuberto
polos mares paleozóicos.

 Prodúcese a oroxénese Herciniana.Dos mares
que cubrían a Península, xurdiron as
cordilleiras hercinianas, formadas por
materiais silíceos como granito, lousa e
cuarcita.
 Ao oeste elévase o Macizo Hespérico.
 Ao nordés aparecen os macizos de
Aquitania,catalano-balear e do Ebro, e
aosureste o macizo bético- Rifeño. Todos
arrasados pola erosíón e convertidos en
zócolos

 Período de calma oroxénica, con predominio
de erosión e sedimentación.
 Prodúcense transgresións e regresións
mariñas no bordo oriental da meseta,
inclinada cara ao Mediterráneo, con
acumulación de sedimentos de materiais
fundamentalmente calcáreos, areniscas,
margas.

 Prodúcese a oroxénese alpina, que:
 Eleva as cordilleiras alpinas dos Pireneos e as
Cordilleiras Béticas, ao se pregaren os
materiais depositados nas fosas.
 Fórmanse as depresións prealpinas, paralelas
ás cordilleiras: a Depresión do Ebro e a
Depresión do Guadalquivir.
 Na Meseta
-Basculación cara ao Atlántico, vertendo
a este Océano a maioría dos ríos peninsulares.
-Formación dos rebordos montañosos
da Meseta:Cordilleira cantábrica,Sistema
Ibérico e Serra Morena.

 Fracturación do zócolo da Meseta, orixinando
unha estrutura xermánica, de:
Bloques levantados ou horst , que levantaron
o Macizo Galaico e aparte occidental da
Cordilleira Cantábrica, Sistema Central e
Montes de Toledo
Bloques afundidos ou graben que crearon
depresións interiores ou Concas
sedimentarias da Meseta: Depresión do
Douro, Texo e Guadiana.
Actividade volcánica en zonas como Olot-
Ampurdam, Campo de Calatrava e cabo de
Gata.

 Destaca nesta era os procesos de erosión a
glaciarismo e a formación de terrazas fluviais.
 O glaciarismo afectou ás cordilleiras dos
Pireneos,Cordilleira Cantábrica, Sistema
Central,Sistema Ibérico e Serra Nevada.
 Glaciares de circo, acumulación de xeo na
cabeceira dos vales.
 Glaciares de val, son ríos de xelo procedentes
do exceso de espesor do xeo do circo, que
circulan val abaixo dándolle forma de U.

 Terrazas fluviais, antigos chans de inundación
abandonados polo posterior encaixamento
fluvial. Son froito das alternancias climáticas do
Cuaternario: nos períodos glaciais, ó atoparse a
auga xeada nas montañas, os ríos perderon
forza erosiva e depositaron aluvións no seu
leito. Nos períodos postglaciais, ó aumentar a
temperatura e fundirse o xeo, creceron o caudal
e a forza erosiva dos ríos, afondando o seu leito
e deixaron suspendidos ós lados os aluvións
acumulados anteriormente, constituíndose así as
terrazas. Na Península, as máis características
son as formadas polo Douro, o Texo, o
Guadiana, o Guadalquivir e o Ebro.

 Derivado da evolución xeolóxica da
Península, existen tres grandes áreas
diferenciadas polo tipo de rochedo:
 Área silícea.
 Área calcaria.
 Área arxilosa.

 Pola súa banda, a erosión creará , distintos
tipos de relevo ou de modelaxe:
 Granítico
 Cárstico
 arxiloso
 erosión diferencial.

 A ÁREA SILICEA .
 Está formada por rochas antigas de era
precámbrica e paleozoica. Localízase
maioritariamente no Oeste peninsular, parte da
Cordilleira Cantábrica, do Sistema Central,
Montes de Toledo e Serra Morena.
 Tamén en zonas do eixe dos Pireneos, sectores
do Sistema Ibérico , da Cordilleira Costeiro-
catalá e da cordilleira Penibética.
 A rocha predominante é o granito, rocha
magmática plutónica, cristalina e ríxida, que se
altera de diversas formas, dando lugar a
distintos tipos de relevo granítico:

 Pola acción química da auga que altera a rocha ,
descompoñendo os seus cristais e
transformándose en areas pardoamarelas.
 Por fractura ou diáclases, dando lugar a diversas
formas segundo a altitude:
 Nas áreas de alta montaña fórmanse cristas
agudas(agullas ou galaios) e de pedregais
(fragmentos de rochas).
 Nas zonas menos elevadas.
 Se as diáclases son paralelas á superficie, o
granito disgrégase lentamente e orixina unha
paisaxe e formas onduladas e redondeadas
chamadas domos.
 Se as diáclases son perpendiculares, fórmanse
bolas, que poden amontoarse formando
barrocais.
 As formas máis típicas son os tores(moreas de
bolas), e as rochas cabaleiras.

Pedra cabaleira
http://www.uclm.es/profesorado/egcardenas/granitos.pdf

 AREA CALCARIA
 Formada por rochas da era secundaria
pregadas na era terciaria.
 Forma unha Z invertida estendéndose polos
Pireneos, Montes Vascos, sector oriental da
cordilleira Cantábrica, o Sistema ibérico,
parte da Cordilleira Costero-Catalá e a
cordilleira Subbética.
 A rocha predominante é a calcaria,rocha
dura que de disolve facilmente con auga. Da
lugar a o relevo cárstico,un relevo complexo
con diversas formacións:

 Lapiás ou lenares, sucos ou cavidades separadas por
tabiques máis ou menos agudos.
 Gargantas ou foces, vales estreitos e profundos
enmarcados en abruptas vertentes causados polos
ríos.
 Poljés,son depresións alongadas de fondo horizontal
enmarcadas por vertentes abruptas, percorridas por
correntes de auga, que desaparecen súbitamente por
sumidoiros.
 Dolinas ou torcas, grandes cavidades formadas nos
lugares onde a auga se estanca, poden ter formas
diversas e unirse a outras formando cavidades
denominadas uvalas.
 Covas, fórmanse ao infiltrarse a auga e circular
subterraneamente, escavando galerías, nelas adoitan
formarse estalactitas e estalagmitas. A auga infiltrada
pode vover á superficie a través de manantiais e
surxencias.
 Simas. Aberturas estreitas que comunican a
superficie coas galerías subterráneas.

 AREA ARXILOSA
 Esta formada por rochas sedimentarias das
eras terciaria e cuaternaria.
 Localízase nas concas da Submeseta norte e
sur, nas depresións do Ebro e no
Guadalquivir, e nas áreas afundidas e chairas
costeiras.
 A rocha predominante é a arxila, de escasa
resistencia á erosión. Isto da lugar a un relevo
horizontal de dous tipos:

 Cando os ríos abren vales, orixinando as
campiñas, chairas suavemente onduladas.
 Nas zonas onde se alternan longos períodos
secos e calorosos con outros de chuvias
torrenciais, e non hai protección vexetal,
auga desgasta fortemente as vertentes
formando cárcavas ou sucos estreitos e
profundos separados po arestas. Isto orixina
unha paisaxe peculiar de badlands.

 En cada unha destas tres areas, e frecuente
atopar rochas de distinta orixe e resistencia. A
erosión actuará de xeito selectivo segundo os
materiais e a súa disposición en estratos.
 Cando os estratos son horizontais
alternándose materiais duros e brandos, os
ríos abren grandes plataformas chamadas
páramos ou mesas.
 Os páramos teñen un cume horizontal
correspondente ao estrato máis duro. Os
flancos, de materiais máis brandos,
erosiónanse máis rapidamente, reducíndose os
páramos e convertíndose en cerros testemuña,
outeiros de teito horizontal ou antecerros,
cando perden o teito de material duro.

 O espazo que separa os páramos vaise
ensanchando ao erosionarse os materiais
brandos, formando as campiñas.
 Este tipo de relevo observase nas concas
sedimentarias da Meseta e nas depresións do
Ebro e o Guadalquivir.
 Cando os estratos está suavemente inclinados
(relevo en costa), alternándose materiais duros e
brandos.
 No estrato duro inclinado distínguese un dorso
ou reverso, e unha fronte cunha cornixa de forte
pendente. Na parte branda unha parte inferior
cóncava. Tamén aparecen cerros testemuña e
antecerros polo retroceso das costas.

 Cando os estratos están pregados, e formados
igualmente por alternancia de materiais duros
e brandos orixínanse dous tipos de relevo:
 Relevo apalachense.Relevo montañoso
herciniano arrasado e aplanado pola erosión,
que experimenta un novo levantamento que
reactiva a erosión. Esta forma alternancia de
 cristas , serras longas paralelas de altitude
similar con materiais duros.
 vales, compostos por materiais brandos.
 Atópanse na parte occidental da cordilleira
Cantábrica, Montes de Toledo e Serra Morena

 Relevo xurásico
 Formase nas cordilleiras novas altérnanse
anticlinais (dobras convexas), e sinclinais (dobras
cóncavas).
 Nos anticlinais a erosión da auga crea cluses, vales
perpendiculares ao cumio; combes, vales paralelos
ao cumio.
 Cando a erosión arrasa o estrato duro dos
anticlinais, estes convértense en vales por debaixo
dos sinclinais, que quedan levantados (sinclinais
colgados).
 A posterior erosión doval anticlinal sacará á
superficie o sinclinal do estrato inferior (anticlinal
exhumado).
 Temos exemplos deste relevo no Sistema Ibérico,
parte oriental da Cordilleira cantábrica, nos
Pireneos e nas Cordilleiras Béticas.

 Chaira elevada a uns 600-800 m de altitude,
formada na era primaria pola erosión do
macizo Hespérico xurdido na oroxénese
herciniana. Posteriormente foi deformado
pola oroxénese alpina na era terciaria.
 Diferéncianse tres unidades:
 Antigo zócolo paleozoico
 As serras interiores
 As concas sedimentarias interiores

 ANTIGO ZÓCOLO PALEOZOICO Aflora no
oeste peninsular (penechairas zamorano-
salmantinas e estremeñas). A erosión deixou
ao descuberto materiais siliceos
primarios(granito, lousa e cuarcita).
 O relevo esta constituído por penechairas,
superficies de erosión suavemente onduladas.
As penechairas están accidentadas por
montes illa, relevos residuais constituídos por
rochas máis resistentes. Na zona de contacto
das penechairas coas concas sedimentarias,
os ríos crean profundas gargantas ao
encaixarse nos materiais duros.

 AS SERRAS INTERIORES
 Sistema central e Montes de Toledo.
 Fórmanse na era Terciaria a causa do
levantamento dalgúns bloques do zócolo da
Meseta como resultado da oroxénese alpina.
Teñen rochedo primario(granito lousa e gneis)
 Sistema central, divide a Meseta, as súas serras
máis destacadas son Somosierra, Guadarrama,
Gredos, Gata e Peña de Francia.
 Montes de Toledo. De menor altura, divide en
dous a submeseta sur, separando as concas do
Texo e do Guadiana. Destaca a Serra de
Guadalupe.

 AS CONCAS SEDIMENTARIAS INTERIORES
 Formadas na era terciaria polo afundimento
dos bloques da Meseta como resultado da
oroxénese alpina.
 Distinguimos a conca da Submeseta norte
percorrida polo río Douro.
 Submeseta sur dividida polos Montes de
Toledo e percorrida polo Texo e Guadiana.
 Estas concas formaron lagos que logo foron
enchéndose con materiais terciarios
brandos(arxilas, areas, xesos e margas) e
duros(calcarias) na parte superior. Como
resultado, formáronse un relevo de páramos,
campiñas e costas.

 Páramos. Superficies estructurais planas e
elevadas formadas polos estratos duros
calcáreos.
 As campiñas. Chairas baixas, suavemente
onduladas percorridas por ríos.Fórmanse
onde os páramos foron erosionados e
afloran os materiais mas brandos(arxilas,
margas). Nelas son frecuentes os cerros
testemuña ou outeiros. Destacan as
campiñas percorridas polo Douro, Texo e
Guadiana.
 As costas zonas inclinadas entre páramos e
campiñas

 Macizo galaico leonés
 A Cordilleira Cantábrica
 O Sistema Ibérico
 Serra Morena

 MACIZO GALAICO LEONÉS. Formouse na era
terciaria polo levantamento do ángulo
noroeste do zócolo da Meseta durante a
oroxénese alpina. O seu relevo presenta
montañas redondeadas de pouca altura
cortadas por multitude de fallas.
 As súas serras máis destacadas son a
Segundeira,Cabrera e os Ancares.

 A CORDILLEIRA CANTÁBRICA
 Macizo Asturiano, formado na era terciaria
polo levantamento da oroxénese alpina, con
materiais paleozoicos(lousas e cuarzitas). No
seu extremo afloran calcarias primarias que
constitúen os Picos de Europa coas maiores
altitudes como Peña Vieja e o Naranjo de
Bulnes.
 Montañas Cantábricas, formadas na era
terciaria polo pregamento de materiais
secundarios(calcarias) depositados polo mar
no bordo da Meseta. A distinta dureza creou
relevos xurásicos.

 O SISTEMA IBÉRICO.
 Cordilleira formada na era terciaria por
pregamento de materiais secundarios,
principalmente calcarios depositados polo
mar. Distínguense dous sectores:
 O terzo setentrional de dirección NO-SL,
coas maiores alturas da Serra da Demanda e
os Picos de Urbión e o Moncayo.
 O terzo meridional. Bifúrcase en dúas ramas
paralelas á foxa tectónica que percorre
Calatayud- Teruel con sedimentos terciarios:
 Rama interior ou castelá(Serra de Albarracín e
Serranía de Cuenca
 Rama exterior ou aragonesa( Serra do
Javalambre e Gudar)con materiais calcáreos.

 SERRA MORENA
 Non é propiamente unha cordilleira, senón un
brusco chanzo que separa a Meseta do val do
Guadalquivir. Parece que se trata dunha gran
flexión fracturada en moitos puntos. Formouse
na era terciaria polo empuxe das cordilleiras
béticas. O nome provén do rochedo Paleozóico
de cor escura e da súa vexetación.

 DEPRESIÓN DO EBRO . Paralela aos Pireneos
está pechada polo Sistema ibérico e as
Cordilleiras Costeiro Catalás, enchido con
materiais terciarios. Primeiro estivo ocupada
polo mar, pero logo transformouse nun lago
na era terciaria. Os seus materiais son
mariños e continentais. Nos bordos
conglomerados, mais grosos e no centro
margas xesos calcarias e sales.
 O seu relevo e froito da distinta dureza dos
materiais e a aridez, distínguense:

 Os somontes ou pe de monte pirenaico e
ibérico, con chairas levemente inclinadas,
entre as serras exteriores e o centro da
depresión, con materiais duros e
grosos(conglomerados)transportados polos
ríos desde as montañas, a súa erosión creou
mallos (torreóns rochosos por fractura
vertical) e foxas(depresións sobre materiais
máis brandos)
 No centro da depresión altérnanse estratos
horizontais de calcarias duras e brandos de
arxilas, margas e xesos. Resulta así un relevo
de mesas (zona cha elevada)sobre as
calcarias e badlands sobre os brandos.

 DEPRESIÓN DO GUADALQUIVIR
 Paralela ás cordilleiras béticas, primeiro estivo
aberta ao mar, logo converteuse nunha
albufeira, e máis tarde, por colmataxe,
converteuse en marismas pantanosas, zona
afundida enchida posteriormente con
materiais terciarios(calizas, margas arxilas).
 Predomina un relevo de campiñas nas zonas
arxilosas e mesas e cerros testemuños onde
hai calcarias.

 OS PIRENEOS
 OS MONTES VASCOS
 A CORDILLEIRA COSTEIRO- CATALÁ.
 AS CORDILLEIRAS BÉTICAS
 Formáronse na oroxénese alpina,polo
pregamento dos sedimentos secundarios
depositados nas foxas oceánicas béticas e
pirenaicas entre antigos macizos que actúan
como tope. Predominan os materiais
calcarios.

 O eixe ou zona axial, correspondente ao antigo
macizo herciniano que rexuveneceu na
oroxenese alpina. Formado por materiais
paleozoicos , con relevo abrupto, destacan os
picos de Aneto e Monte Perdido.
 O prepirineos , ao sur da zona axial, formáronse
na oroxénese alpina, por pregamento de
materiais secundarios depositados na foxa
pirenaica. Estrutúrase en dúas aliñacións
montañosas,paralelas ao eixe: serras exteriores e
interiores.
 A depresión media ,longa e estreita, por onde
discorre o Canal de Berdún, separa as serras
exteriores e as interiores prepirenaicas.
OS PIRENEOS

Monte Perdido
Con glaciar
Pico de Aneto

 OS MONTES VASCOS
 Supoñen unha prolongación do prepirineo.
Polo que predomina o rochedo calcario.Con
formas suaves e moderada altitude, coas
máximas elevacións son Aralar e Peña
Gorbéa.

 A CORDILLEIRA COSTEIRO- CATALÁ.
 E unha transformación da zona oriental dos
Pireneos. Está separada destes por fallas que
deron lugar a unha rexión volcánica con máis de
40 conos nos arredores de Olot.
 A cordilleira está dividida en dúas aliñacións:
 Ao norte a cordilleira litoral, paralela á costa
formada por materiais paleozoicos levantados na
oroxénese alpina(Altos de Garraf).
 A metade sur, cordilleira prelitoral , no interior,
está constituída por terreos calcáreos secundarios
e pregados na oroxénese alpina con maiores
elevacións(Montseny, Montserrat).
 Ambas están divididas por unha depresión ou
foxa tectónica, enchida con materiais terciarios e
cuaternarios(comarcas del Vallés e Penedés)

 A Cordilleira Penibética. Paralela á costa,
formouse na era terciara polo
rexuvenecemento do antigo Macizo Bético-
Rifeño. Contén materiais paleozoicos e
ostenta os cumes máis elevados da Península
en Serra Nevada: O Mulhacén(3482m) e a
Veleta (3392m)
AS CORDILLEIRAS BÉTICAS

 A Cordilleira Subbetica. No interior, formouse na
era terciaria por pregamento de materiais
mesozoicos (calizas, margas)ao achegarse a placa
ibérica e africana,estes materiais duros e brandos
ao se pregaren, orixinaron mantos de corremento e
cabalgamentos (materiais desprazados a gran
distancia do seu lugar de orixe). Destaca a Serra de
Grazalema e Cazorla.
 A Depresión intrabética. Enchida con materiais
terciarios,está ragmentada nas foxas de Rolda,
Antequera, Guadix e Baza

 ARQUIPÉLAGO BALEAR.
 Mallorca
 Presenta tres conxuntos:
 A serra Tramuntana, de rochedo calcáreo, forma
abrupta , ten a súa maior elevación no Puig
Maior(1445m)
 As serras de Llevant, non alcanzan os 500m.
 A depresión central ou Pla
 Eivissa e Formentera, unidas ata o Cuaternario,
teñen relevo montañoso calcario ao norte de
Eivissa, un macizo ao leste de Formenteira(La
Mola) e unha chaira no medio, que ocupa o sur
de Eivissa e case toda Formenteira.

 Menorca. Presenta dous conxuntos.
 A metade norte ten unha aliñación montañosa
paleozoica de baixa altura e formas suaves,
que enlaza coa Cordilleira costeiro-catalá.
 A metade sur, cha, de materiais calcáreaos
secundarios, separada da anterior por unha
falla.
 As costas son acantiladas nas zonas de relevo
montañoso, no resto alternan praias longas e
numerosas calas. Tamén hai algunha
albufeira como a de Alcudia.

 A área volcánica está integrada
fundamentalmente o arquipélago canario e
tamén algúns sectores de vulcanismo terciario
da Península Ibérica (Campo de Calatrava,
Campo de Olot, Cabo de Gata, Mar Menor).

 As illas Canarias, son de orixe volcánica,
formadas na era terciaria, cando a oroxénese
alpina rompeu o fondo do Atlántico , a través
desas fracturas, emerxeron grandes masas de
rochas volcánicas que deron lugar ás illas.
 Tipos de relevo:
 Conos volcánicos cúbicas abertas no cume.
Orixináronse polo amoreamento de materiais
volcánicos arredor da boca de emisión.
 Algúns son activos en Tenerife, La Palma e
Lanzarote.

 As caldeiras son grandes cráteres circulares,
orixinados pola explosión ou afundimento
dun volcán.
 Son famosas a caldeira de explosión de
Bandama (Gran Canaria) e a de afundimento
de “Las Cañadas” (Tenerife) ou a de Caldera de
Taburiente (A Palma).


Caldeira de explosión de Bandama (Gran Canaria)

Las Cañadas del Teide” (Tenerife)

Caldera de Taburiente (A Palma).

Os malpaíses son terreos abruptos
formados ao solidificarse
rapidamente as coadas de lava en
forma de ondas ou de bloques.

 Os diques ou muretes volcánicos e os roques
ou agullas volcánicas son condutos de emisión
de magma que se encheron de lava solidificada
e quedaron ao descuberto pola erosión
diferencial.
Os diques
fórmanse cando o conduto
é unha fisura horizontal.

Os roques ou agullas fórmanse
cando é a cheminea
vertical dun cono volcánico,
aínda que tamén poden estar
formados só por rochas máis
resistentes á erosión.
Roque Nublo, en Gran Canaria

 Os barrancos son vales estreitos, escarpados e de
curto percorrido, creados polo encaixamento dos
torrentes no terreo volcánico. Formáronse nunha
época de clima máis húmido que o actual, que
permitía a existencia de correntes de agua
capaces de provocar esta forte erosión.

 As costas son consecuencia das distintas
erupcións volcánicas.predominan os
acantilados e as praias.
 Os acantilados teñen entre 100 e 500m, e son
característicos dos macizos antigos como a
costa dos Xigantes en Tenerife.
 As praias nas illas occidentais, son franxas de
cantos debido á estreita plataforma litoral,;
nas illas orientais a maior anchura da
plataforma, permita praias de area.

 España ten 7.880 km de costa. A súa
configuración peninsular e os seus dous
arquipélagos favorecen a existencia dunha
gran variedade de formas costeiras, desde
acantilados abruptos ata praias de area fina.
 As costas peninsulares son
predominantemente rectilíneas, agas as
galegas,

Axentes erosivos coma a auga e o vento
levaron a cabo o labor posterior de
modelaxe das formas costeiras
definitivas.

 AS FORMAS DE RELEVO COSTEIRO
 Principais accidentes costeiros.
 Os cabos. Saíntes da costa que adéntranse no
mar.
 Os golfos. Profundos entrantes do mar na
costa.
 Acantilados. Costas que se recortan ante o
mar nunha forte pendente.A erosión crea
covas, arcos mariños e farallóns. Son
característicos os da costa cantábrica.

 Deltas. Saíntes costeiros formados polos
sedimentos que achega un río.

 Dunas. Montículos de area propios das costas
areentas, formados pola acumulación de area
transportada polo vento.
Dunas de Corrubedo

 As rasas.Plataformas de erosión mariña,
paralelas á costa e elevadas sobre o nivel do
mar. Predominan na costa Cantábrica

 As rías. Antigos vales fluviais afundidos no
mar no seu último tramo.

 Praias. Extensións chás e pouco pendentes na
costa formadas por areas, gravas,seixos e
restos de moluscos.
 Marismas. Zona baixa das baías que se
enchen con sedimentos do mar ou dun río

 Frechas litoráis. Barras de area que forman
unha prolongación da costa diante dunha
baía. Se a frecha chega a pechar o fronte da
baía chámase cordón litoral.

 Albufeiras. Lagos costeiros salgados
separados do mar por un cordón de area que
pecha a baía.

 Tombolos. Barras de area que unen illotes
rochosos á costa.

 AS COSTAS ATLÁNTICAS
 A costa cantábrica .Predominan os acantilados
e as rasas como as da Mariña lucense.
 Hai rías curtas como as do Nalón ou Nervión.
 Praias e tómbolos como os de Gijón e san
Sebastián.

 As rías galegas, resultado da invasión polo mar
de vales fluviais abertos nas numerosas fracturas
do Macizo Galaico no cuaternario
 Distínguense as Rías Altas(Ortigueira, Ferrol,
Betanzos..) Rías Baixas(Vigo,
Arousa,Pontevedra,Muros, Noia..)máis amplas e
profundas.

 AS COSTAS MEDITERRÁNEAS
 - Costa catalá: é un litoral moi heteroxéneo,
en que se aprecian acantilados como os da
Costa Brava, praias de pequeno tamaño, e
deltas como o do Llobregat ou o do Ebro.
 - Costa valenciana:destaca un gran golfo que
se estende desde o cabo da Nao ata o delta do
Ebro. Neste sector, onde abundan as grandes
praias, destaca a albufeira valenciana, os
tómbolos como o de Peñíscola.

 - Costa meridional ou sector bético, esténdese
entre o cabo de La Nao ata Xibraltar Trátase
dunha costa predominantemente acantilada
condicionada pola proximidade dos relevos
béticos que discorren paralelos a ela. Son
tamén características as praias, campos de
dunas e albufeiras como o Mar Menor. Desde o
Terciario, a costa bética suoriental rexistra un
progresivo levantamento, que provocou a
aparición de terrazas mariñas.

 Ocupa o extremo noroeste da Península,
cunha superficie de 24.434 km2. Bañada polo
Océano atlántico e o mar Cantábrico.
 Limita polo sur con Portugal servindo de
fronteira natural o Miño no seu tramo final e
no leste as cordilleiras orientais e
sudorientais marcan o límite co resto de
España.
 O seu relevo presenta formas montañosas
suaves de moderada altitude, pero con unha
grande diversidade.

 A FRANXA LITORAL. ten preto de 1.500 Km de
costa onde diferenciamos as rías, acantilados
na Costa da morte e na Capelada e a rasa
cantábrica.
 AS SERRAS .
 As serras Orientais.
 no estremo oriental un encadeamento de
serras nas que destacan: Os Ancares , O
Courel a Queixa e o Eixe, onde atopamos as
maiores alturas como Pena Trevinca (2.124m)

 Formadas durante a oroxénese alpina posúe
grande diversidade litolóxica , con lousas,
cuarzitas, calcáreas.
 A erosión de orixe glaciar e a erosión fluvial
do Miño, Navia, Eo e do Sil e aos procesos de
tipo glaciar e preglaciar, formaron unha
sucesión de vales e cumios.

 As serras setentrionais.
 Situadas ao sur do litoral cantábrico,
constitúen unha antiga superficie aplanada
que se elevou. Presenta as maiores
elevacións na serra do Xistral.
 As serras centro –occidentais ou Dorsal
Galega.
 Esténdense de norte a sur desde a serra da
Faladoira ata o faro de Avión.

 SUPERFICIES DE APLANAMENTO. Son
amplos sectores aplanados:
 Terra Chá no interior da provincia de Lugo
entre as serras orientais e a Dorsal galega
supón unha ampla superficie chá elevada a
uns 650 m.
 No litoral as chairas presentan dimensións
máis reducidas e están fragmentadas pola
rede fluvial(Bergantiños,Alto Xallas
Barbanza ou terras do Deza)

 DEPRESIÓNS INTERIORES.
 Desde As Pontes de García Rodríguez ata
Verín hai unha serie de pequenas depresións
formadas pola oroxénese do terciario e
cubertas con materiais sedimentarios de
orixe fluvial. Foxas miocénicas (Monforte,
Ourense,...).
 Depresión Meridiana (ou fosa Carballo-Tui)

 ANTICLINAL: estrutura pregada que proxecta a súa parte convexa cara ao
alto, en materiais plásticos.
 ALUVIÓN.- Depósito de materiais detríticos, transportado e depositado de
xeito transitorio ou permanentemente por unha corrente de auga.
Habitualmente, está composto por areas, gravas, arxilas ou limos,
acumulándose nas canles das correntes, nas chairas inundables e nos deltas.
 BADLANDS: Formas de erosión sobre materiais sedimentarios (arxilas,
margas..) nun medio árido, fortemente erosionados pola actividade das
augas torrenciais, dando lugar a sucos estreitos e profundos separados por
crestas(carcavas).
 CURVA DE NIVEL: isopleta ou liña que une puntos de igual altitude sobre o
nivel do mar.
 CORDILLEIRA: Unidade morfoestrutural formada por un movemento
oroxénico que pregou os sedimentos depositados nunha foxa, ou fracturou
antigos relevos xa emerxidos.
 DELTA: forma de acumulación de aluvións na desembocadura dun río, debido
á perda de potencia deste ao diminuír a pendente e a velocidade no tramo
final do seu percorrido.
 EROSIÓN. Desgaste do relevo producido por a acción de diversos axentes
climáticos ou atmosféricos e biolóxicos
 EDAFOXÉNESE: Proceso de formación dun solo, cuxa velocidade depende de f
actores como o clima, a litoloxía, a xeomorfoloxía, a vexetación e o tempo tr
anscorrido. A actividade humana tamén pode afectar ao proceso.
 FALLA: Fractura de orixe tectónica, que se produce cando unha sección da
codia terrestre se somete a unha forza ,que sobrepasa o límite da súa
resistencia, fracturándose en bloques levantados(horst) e afundidos(graben).

 FOZ: , Modelado en forma de val de paredes verticais resultante da erosión
fluvial,frecuentemente sobre rochas calcáreas,son formas propias do
modelado cárstico. Tamen se pode chamar canón ou garganta.
 GLACIAR: Acumulación de xeo nas cabeceiras dos vales, onde se forma unh
a depresión denominada circo glaciario. O glaciar arrastra os materiais que
se acumulan nos seus laterais, formando morenas.
 LITOSFERA: é un conxunto máis ou menos ríxido, fragmentado en diversas
placas, que forma a superficie sólida do planeta e descansa sobre unha
capa plástica, a astenosfera. A litosfera está formada pola códea e unha
parte do manto superior terrestre.
 MARISMA: terreo que normalmente está un pouco por debaixo do nivel do
mar, que se inunda coas augas mariñas, coas dos ríos que desaugan alí, ou
con ambas á vez, e que posúe unha vexetación anfibia.
 MESETA: superficie plana de gran extensión, horizontal ou lixeiramente
ondulada, elevada con respecto ao nivel do mar. Apenas presenta
accidentes topográficos de importancia e os seus rebordos poden ser
montañosos. En España é a unidade principal do relevo peninsular, resto do
antigo macizo xurdido na oroxenia herciniana, que foi arrasado pola
erosión, e afectado e deformado polo movemento alpino que fixo xurdir os
seus sistemas interiores e os rebordos montañosos.
 MOREA: material que un glaciar arrinca, transporta e deposita.
 OROXENIA: É o proceso de formación de montañas. As dúas oroxenias máis
destacadas da historia xeolóxica da terra foron a oroxenia herciniana na er
a primaria e a oroxenia alpina na era terciaria.
 PÁRAMO: Estrutura de relevo tabular (horizontal) resultado da erosión
diferencial, sobre rochas de distinta dureza. Temos exemplos nos
páramos da Alcarria ou Valladolid.

 PENECHAIRA: Chaira suavemente ondulada, resultante da erosión dun antigo
relevo, formada por materiais antigos erosionados
 PREGA: deformación tectónica do terreo que se produce pola acción de forzas de
sentido contrario e que se traduce nunca ondulación dos estratos. É propio das
rochas sedimentarias plásticas.
 RÍA.- Val fluvial somerxido baixo o nivel do mar a causa da elevación deste. A
orixe xeomorfolóxica está relacionada cun asolagamento do val fluvial relacionado
con movementos isostáticos e un afundimento tectónico asociado á rede de
fracturas preexistentes.
 SOMONTANO (pe de monte): Terreo situado na ladeira dunha montaña,terras chas
ou lixeiramente inclinadas, situadas entre unha cordilleira e unha depresión,
constituídas por sedimentos grosos arrastrados polos ríos desde as montañas, por
exemplo os somontes pirenaico e ibérico da depresión do Ebro.
 SEDIMENTACIÓN depósito sobre a codia terrestre de materiais procedentes da
descomposición das rochas (detrítica) ou de substancias de disolución.
 TECTÓNICA DE PLACAS. Teoría que explicou a deriva continental e outros
fenómenos. A superficie exterior da Terra consiste en aproximadamente dez
bloques ou placas ríxidas. Estas transportan os continentes e os solos oceánicos,
están en constante movemento e son a causa de moita actividade xeolóxica.
 TÓMBOLO: barra areosa que conecta unha illa coa costa ou dúas illas entre si.
 TRANSGRESIÓN e REGRESIÓN MARIÑA: avance ou retroceso do nivel do mar sobre
o continente debido a diversas circunstancias (movementos isostáticos, eustáticos,
fusión de xeos e lenición global do clima etc.).Son movementos propios do
mesozoico e o cuaternario.
 ZÓCOLOS :chairas ou mesetas formadas no Paleozoico, como resultado do
arrasamento pola erosión das cordilleiras xurdidas na oroxénese desa mesma era
(Oroxénese herciniana)

Fontes:
 Xeografía para bacharalato. Anaya
 http://www.profesorenlinea.cl/geografiagral/GeologiaEpoca
sGeolog.htm
 http://www.portalciencia.net/enigmaglac.htm
 http://www.slideshare.net/sennumero/o-relevo-da-
pennsula-ibrica?qid=bf6a1fbf-4b42-4964-a923-
14a44c6d0901&v=qf1&b=&from_search=1
 http://noespazoenotempo.webnode.es/tema-1-
diversidade-xeoloxica-e-morfoloxica/practicos/p3-mapa-
litoloxico/
 Este e un diccionario visual de xeografía física.
 http://contenidos.educarex.es/mci/2004/35/Diccionario/d
iccionariovisua.html
 http://www.slideshare.net/isaacbuzo/conceptos-geologia
 UNED http://es.slideshare.net/anaxipredo/geogra
fa-general-i-fsica-bloques-diagrama

Tema 1 xeografïa 2º bach

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Tema 1 xeografïa 2º bach

Similar to Tema 1 xeografïa 2º bach (20)

More from velazquezturnesnieves

More from velazquezturnesnieves (20)

Tema 1 xeografïa 2º bach