O Ιουστινιανός και το έργο του

1. II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Α. Ο Ιουστινιανό ς και το έργο του
1. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ
ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ Α: ένας από τους σημαντικό τερους αυτοκρά τορες της βυζαντινής ιστορίας
Επιδίωξη : Ένα κράτος, μία εκκλησία, μία νομοθεσία
2. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Σκοπό ς : η διατήρηση της ενότητας και του κύρους της αυτοκρατορίας
Έ τσι: α) κατέστειλε την ___________________________________________________________________________
και περιό ρισε τη δύναμή τους. → Στάση του ___________ (______) Επίσης, ενίσχυσε ___________________
β) νομοθέτησε κατά της _______________________________________ και υπέρ των __________________
γ) προσπάθησε να επιβάλει _________________________ σε όλη την αυτοκρατορία. Καταδίωξε ________
__________________________________________________________________________________________
δ)έκλεισε τη _______________________________________________________________________________
ε) διέδωσε τον _____________________________________________________________________________
στ) κωδικοποίησε το ρωμαϊκό δίκαιο , γιατί :
_________________________________________________________________________________________________________________
_____ και συνέστησε___________________________________________________________
i Ιουστινιάνειος Κώ δικας _________________________________________________________________________
ii. Πανδέκτης ___________________________________________________________________________________
iii. Εισηγήσεις __________________________________________________________________________________
iv. Οι Νεαρές ___________________________________________________________________________________
3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Αποκατάσταση της Ρωμαϊκής Οικουμένης → ανό ρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση
α. Βό ρεια Αφρική ______________________________________________________________________
β. Ιταλία ______________________________________________________________________________
γ. Ισπανία ____________________________________________________________________________
δ. Ανατολή ____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
ε. Δούναβης – Χερσόνησος του Αίμου ____________________________________________________
______________________________________________________________________________________

2. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ : φιλό δοξο σχέδιο που ξεπερνούσε τις δυνατό τητες του κράτους
► απογύμνωση _______________________________________________________________
► άδειασαν ___________________________________________________________________
► εξασθένιση _________________________________________________________________________
4. ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Ο Ιουστινιανό ς φρό ντισε για την κατασκευή :
________________________________________________ (φρούρια, τείχη)
________________________________________________(ναοί)
_________________________________________________________________(δρό μοι, γέφυρες, κ. λ. π)
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Το λαμπρό τερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης. Ξεχώ ριζε για τις καινοτομίες και τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του:
 Νέος ρυθμό ς « __________________________________»: συνδυασμό ς _________________
 Αρχιτέκτονες: Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από τη Μίλητο της Μ. Ασίας, οι οποίοι
επεξεργάστηκαν τα σχέδια και διεύθυναν τις εργασίες κατασκευής της (532-537).
 Αρχιτεκτονικό σχέδιο:
έμφαση___________________________
Τέσσερις ογκώ δεις πεσσοί ______________________________________________________________,
συνδέονται ______________________________________________ που σχηματίζουν __________________
________________ και δημιουργούν __________________________________________________________
 Ο τρούλος μοιά ζει να κρέμεται από τον ουρανό (Προκό πιος). Το φως εισδύει ά πλετο από
τα παρά θυρά του και πλημμυρίζει το εσωτερικό του ναού.
 Διαστά σεις __________________________________________
Από τους τριά ντα δύο ναούς που ο Ιουστινιανό ς έχτισε στην Κωνσταντινούπολη η Αγία
Σοφία ήταν η μό νη που ά ντεξε στο χρόνο, υμνήθηκε και έγινε σύμβολο και πηγή έμπνευσης
ό χι μό νο για το μεσαιωνικό αλλά και για τον νεό τερο Ελληνισμό .
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Στάση του Νίκα, δήμοι Ιπποδρόμου, Νεοπλατωνική Ακαδημία, Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου,
Ιουστινιάνειος Κώδικας, Πανδέκτης, Εισηγήσεις, Νεαρές, αποκατάσταση ρωμαϊκής οικουμένης,
βασιλική, περίκεντρο κτίριο, βασιλική μετά τρούλου, πεσσοί, ημισφαιρικά τρίγωνα, τρούλος.

3. ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ
1. Με βάση τις ιστορικές σας γνώ σεις και τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τις πηγές , να απαντήσετε
στις ερωτήσεις:
α. τι ήταν οι Δήμοι:
β. γιατί επαναστάτησαν;
γ. ποιος συνέβαλε αποφασιστικά στην καταστολή της και με ποιο τρόπο;
δ. ποια ήταν τα αποτελέσματα της στάσης;
Α. […] Το μεγά λο κόστος λειτουργίας των ομά δων είχε περιορίσει τον αριθμό τους στην
Κωνσταντινούπολη μό νο σε δύο, τους Πρά σινους και τους Βένετους. Ταυτό χρονα, η διαμά χη
των οπαδώ ν των δύο αυτώ ν φατριώ ν είχε αρχίσει να παίρνει ά λλες διαστά σεις. Ο
φανατισμό ς των οπαδώ ν τους, σε συνδυασμό με την ισχύ που διέθεταν όσοι είχαν τη
δυνατό τητα να τους κατευθύνουν, είχε ξεπερά σει τα ό ρια του ιπποδρό μου και είχε αρχίσει
να παίρνει πολιτικό χαρακτήρα. Με τον καιρό , η δύναμη και η επιρροή τους έφτασε να
απειλεί ακό μα και τον αυτοκρά τορα.
Roger Michael Kean, Ιστορικό ς Ά τλας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Εκδό σεις Σαββά λας ,
Αθήνα 2006, σ. 34
Β. «Καλό ν εντάφιον η βασιλεία» (Είναι καλό να πεθαίνει κανείς βασιλιάς)
Ο Ιουστινιανό ς, λίγο πριν δώ σει εντολή στους στρατηγούς να χτυπήσουν τους στασιαστές,
είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει το θρό νο και να φύγει. Η αυτοκρά τειρα Θεοδώ ρα ό μως τον
έπεισε ν’ αλλά ξει την από φασή του λέγοντά ς του: «Ό ποιος γεννήθηκε, αναπό φευκτα θα
πεθά νει. Στο βασιλιά ό μως είναι αδικαιολό γητη η φυγή. Εγώ δε θα μπορούσα να ζω χωρίς
την πορφύρα, ούτε επιθυμώ να ζήσω την ημέρα που δε θα με αποκαλούν βασίλισσα. Εά ν
λοιπό ν εσύ, βασιλιά , θέλεις να σωθείς, μπορείς: Και χρήματα πολλά έχουμε, και θά λασσα και
πλοία. Σκέψου ό μως μήπως, στο μέλλον, μετανιώ σεις που σώ θηκες φεύγοντας, αντί να
μείνεις εδώ και να πεθά νεις. Διό τι σε μένα αρέσει κά ποιος λό γος παλαιό ς, που λέει ό τι
είναι καλό να πεθαίνει κανείς βασιλιά ς.»
(Προκό πιος, Yπέρ των πολέμων)
«Το θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο τρούλος. Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά, αλλά μοιάζει ως να κρέμεται από τον
ουρανό με χρυσή αλυσίδα. Όταν εισέρχεται κανείς στην
εκκλησία για να προσευχηθεί, αισθάνεται ότι το κτίσμα αυτό
δεν είναι έργο ανθρώπινης δύναμης. Η ψυχή υψώνεται προς τον
ουρανό και ο άνθρωπος νιώθει ότι ο θεός είναι κάπου εκεί
κοντά και ότι ευχαριστείται κι αυτός να ευρίσκεται εκεί, εις την
εκλεκτή κατοικία του.
Προκόπιος, Περί κτισμάτων

4. Γ. «Οι λό γοι της φοβερής επανάστασης του 532 στην πρωτεύουσα υπήρξαν πολλοί. Η εναντίον του
Ιουστινιανού αντίθεση είχε τρεις αιτίες κυρίως. Μια σχετική με τη δυναστεία, μια πολιτική και
μια θρησκευτική. [Η πρώ τη:] Οι ανιψιοί του Αναστασίου που επέζησαν αισθάνονταν ό τι είχαν
εξαπατηθεί από τον Ιουστινιανό και με την υποστήριξη των Πρασίνων οπαδώ ν των μονοφυσιτώ ν
ήθελαν να εκθρονίσουν τον αυτοκράτορα. [Η δεύτερη:] Η αντίθεση του λαού προέκυψε από μια γενική
εναντίον των αξιωματούχων πικρία και κυρίως εναντίον του νομομαθούς Τριβωνιανού και του Ιωάννη
Καππαδόκη, που προκάλεσαν μεγάλη δυσαρέσκεια στο λαό με τη σκληρό τητα των νό μων και με τους
επαίσχυντους εκβιασμούς τους. Τέλος, η θρησκευτική αντίθεση προερχό ταν από τους μονοφυσίτες,
[αιρετικούς] που υπέφεραν πολύ στις αρχές της Βασιλείας του Ιουστινιανού. Ό λα αυτά μαζί
προκάλεσαν μα εξέγερση του «Νίκα» στην πρωτεύουσα, κατά την οποία Πράσινοι και Κυανοί,
ξεχνώ ντας τις μεταξύ τους αντιθέσεις, ενώ θηκαν εναντίον της μισητής κυβέρνησης.»
(Α. Α. Βασίλιεβ, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, 324 – 1453, εκδ. Πάπυρος, 1995)
2. Πώ ς δικαιολογεί ο Ιουστινιανό ς τη φορολογία για τους πολέμους που έκανε; Με βάση και τις
ιστορικές σας γνώ σεις ποιες ήταν οι οικονομικές συνέπειες;
Α. Οι οικονομικές συνέπειες των πολέμων
«Οι στρατιωτικές δαπά νες και ο αγώ νας κατά των εχθρώ ν χρειά ζονται μεγά λη φροντίδα και
χωρίς χρήματα αυτά τα πρά γματα δεν είναι δυνατό ν να γίνουν. Ξαναπήραμε ό λη την Αφρική,
υποδουλώ σαμε τους Βανδά λους και ελπίζουμε να δώ σει ο Θεό ς να πετύχουμε πολλά ακό μη
και σπουδαιό τερα από αυτά . Γι’ αυτό πρέπει να εισπρά ττονται οι φό ροι τακτικά και πρό θυμα
και στις ορισμένες προθεσμίες». Ιουστινιανό ς, Νεαραί.
3. Αφού μελετήσετε το παρακά τω παρά θεμα και με βά ση τις ιστορικές σας γνώ σεις, να
απαντήσετε: Ποιες αντίθετες από ψεις διατυπώ νονται στο κείμενο;
Α. […] Ο χρονικογρά φος Ευά γριος,* ολοκληρώ νοντας την αναφορά του για τη βασιλεία του
Ιουστινιανού, έγραφε: «Έ τσι πέθανε αυτό ς ο πρίγκιπας, αφού γέμισε ό λο τον κόσμο με
φασαρία και προβλήματα: κι έχοντας ήδη πληρώ σει στα τελευταία του για τις κακές του
πρά ξεις, πήγε να βρει τη δικαιοσύνη που του ταιριά ζει μπροστά στο θρό νο της κρίσης στην
κό λαση». Οι σύγχρονοι ιστορικοί βλέπουν τα πρά γματα πολύ πιο ωραία, θεωρώ ντας τη
βασιλεία του Ιουστινιανού μια χρυσή εποχή της ιστορίας του Βυζαντίου. Και για να στηρίξουν
την ά ποψή τους, επικαλούνται το μεγαλεπίβολο έργο της ανέγερσης της Αγίας Σοφίας και το
αυτοκρατορικό του ό ραμα για την ανακατά ληψη των χαμένων κτήσεων της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας.
( *Ευά γριος Σχολαστικό ς: Βυζαντινό ς λόγιος και διανοούμενος του 6ου αιώ να. Τζον Φρίλι,
Κωνσταντινούπολη, Από τον Χριστιανισμό στο Ισλά μ, Εκδό σεις Περίπλους, Αθήνα 2001, σ. 110)