1. Sociologjija eshte shkenc e cilla mirret me studimin e shoqris net e
gjitha fenomenet lidhjet zhvillimindhe funksionimin e tyre.
Sociologjija kishte dyshime te thella per formen e modernitetit deri sa
ai paraqitet.te qenit modern dmth ta gjejn veten ne nje ambient qe na
prremton aventura,fuqi knaqsi,rritjedhe transformim te vetvetes dhe
botes.
Moderniteti filloi t duket me pak emocionues dhe me shum kuthe
vdekjeprurse.Me qregullimin e shoqeris eshte marr EMIL DYRKENI.
SOCIOLOGJIA DHE POZITA E SAJ NE SHOQERI
Sociologjija ka per qellim studimin e shoqeris dhe ter spektrin e
saj.Mendimtaret dhe studiuesit e ndryshem qeshtjet e shoqeris i kan
studiuar dhe kjo ka mundesuar organizimin me t emir te jetes shoqrore.
Qeshtjet shoqrore jan studiuar shum heret :para krishtit,si
shteti,politikat klasatprona,familja.Shkenca e sociologjis eshte
formuar ne shek 19 dhe themelues I saj eshte OGYST KONTI.
Object studimin I sociologjis eshte vet shoqerija dhe thelbi I saj si
dhe te gjitha problemet e saj.Shoqerija jon ka nevoj me teper per
emancipim,edukim,mirsjellje duke u bazuaar ne kod t emir moral,por nuk
kemi interesimin e institucioneve.Sociologjija si shkenc e morri emrin
ne vitte e dyzeta te shek 19.Sociologjija ka lidhshmeri edhe me
shkencat e tierave.Filozofet grek zhvillojn elemenete rreth shkencave
te ndryshme.
PLATONI me vepren e tij………..zhvilloj konceptin e tij dhe sociopolitid.
ARISTOTELI ishet filozof I madh ,biolog,medicinist dhe politikan.
Prej te gjitha shkencave vetem historija ka mberri ne shokollat te
larta te zhvillimit dhe konsiderohet si deg e pavarur shkencore.
Dukuria natyrore mund te studiohet me leht dhe me ant te
eksperimeneteve,problemi kryesor eshte shoqerija ndryshuar nga kjo
pozit e dukurive shkencore.
BURIMET E SOCIOLOGJIS
Sociologjia gjat zhvillimit te saj ka kaluar neper faza te
ndryshme.Gjat ketyre fazave per sociologjin mund te flitete per para
historin e sociologjis dhe historin e sociologjis.
Parahistoria e sociologjis perfshin periudhen e problemeve
sociologjike.Ndersa historija e sociologjis perfshin zhvillimin e
formimin e socilogjis.
Epiqendra e filozofis greke kaloj ne problemet e shoqeris ne periudhen
e dyt te saj te quajtur periudha ANTROPOLOGJIKE e cila fillo me
sofist.Ky fakt spjegohet sepse ne kete kohe shoqerija skllavopronare
greke kishte filluar te zhytej ne kriza te pergjithshme.
Te SOFISTET gjejm pikpamje te ndryshme mbi lindjen e shtetit qe
mbeshtete ne ket teori.a)teoris se kontrates shtetrore b)teoris se
natyres c )teoris se forces
Lidhur me mendimin e shtettit pitagor mendon se edhe njeriu me i keq ne
shtetin e qytetruar vlen me teper se barbari me i vlefshem.
Ne rrugen e zhvillimit te shtetit njerzit merren vesh mes vete dhe
krijojn shtetin.I cili vlen si bashkesi e qytetarve te barabart dhe qe
duhen te bejm sigurimin e te gjith autorve te shoqeris.
KONCEPTET E PLATONIT MBI SHOQERIN
Mospajtimet me t shpeshta ne literaturen egzistuese rreth koncepteve
shoqrore te PLATONIT ne vepren e tij shteti.Ideali I platonit “SHTET TE
DREJT”synon ne ruajtjen e shoqeris me klasa dhe amshin e
polisit.Platoni shtetin e kundronte nga aspekti etik.Mendimi I Platonit
per shtetin .

2. Sikurse shpirti I njeriut qe perbehet nga tri pjes INTELEKTI,VULLNETI
dhe EPSHET po ashtu edhe shteti perbehet prej 3 pjeve (kasteve:kasteve
te filozofeve (intelekt I shpirtit) kastes se luftrave (vullneti
energjija) dhe kastes se zejtarve dhe tregtarve .
Platoni ne vepren POLITEJA thekson.ne qdo shtet egzistojn dy shtete
,shteti I te varferve dhe shteti I te pasurve qe eshte burim I
grindjeve te perhershme.
KONCEPTETE E ARISTOTELIT PER SHOQERIN
Koncepti I Aristotelit ka disa karakteristika te perbashketa me
konceptin e Platonit prap ndryshon prej ti.Dy elemente qe I merr baz
Aristoteli jan:elementi I empirizmit dhe I metafizikes.Ai u murr edhe
me ndarjen e shoqeris ne klasa si klasa qytetare ku kryesisht jan shum
te pasurit ,te mesmit dhe shum t varfunit.Njeriu eshte kafsh
politike.Aristoteli kishte qendrim armiqsor ndaj te pasurve shum dhe te
varfunve shum,ndersa shtesen e mesme e shionte me simpati.Aristoteli e
mbroi pronen private.
KONCEPTI MBI SHOQERIN NE KRISTIANIZEM DHE NE MESJET
Koncepti mbi shoqerin eshte shprehur ne dy forma: 1)ne formen
kristiano-religjioze dhe natyrale-historike.Perfaqsues te koncepcionit
te par jan etri te krishter-Augustini i shenjet(354-430) Toma
Akuinu(1225-1274) Kurse I dyti mendimtar arab ishte Ibu
Halduni(Khaldoun 1332-1406)
Ne ket baz behet shkatrimi I sistemin skllavopronar dhe lind periudha e
dominimit te kishes katolike ne lemin ekonomike dhe politike te jetes
shoqrore.
AUGUSTI krijoi vepren e tij te njohur mbi shtetin e Zotit.Sipas
Augustinit shteti ndahet ne Shtetin Laik-qe perbehet nga mekti ,dreqi
e keqja Shteti i Zotit perfaqsimi i se mires.
Me mendimin e shtetit eshte mirr edhe Tom Akuiniqe thot se shteti nuk
bazohet ne natyren e njeriut,por eshte e ndertuar ne baz te arsyjes se
njeriut dhe sherben per zbatimin e jetes normale.
ELEMENETET SOCIOLOGJIKE NE TEORIT SHOQERORE POLITIKE DHE FILOZOFIKE
Jane:
1)qeshtje e lindjes se shtetit dhe roli i tij.
2)qeshtje a forcave metorike te shoqeris.
3)qeshtje a bazes mbi te cilin lindin fenomenet shoqrore
4)qeshtja e interesit per studimin e fakteve,konkrete shoqrore
5)qeshtja e te vrejturit te ligjeve
6)qeshtja e depertimit te ides dhe trajtimit te ngjarjeve historike
FORMIMI I SHTETIT DHE ROLI I TIJ
Pikpamjet ne formimin dhe zhvillimin e shtetit jane :
A)shteti eshte formuar me ane te dhunes dhe eshte mbajtur me forc.
b)shteti eshte rezulata i kontrates shoqrore koncepti i par u shpreh
tek MAKIAVELI dhe BODENI.Koncepti i dyt shprehet nga Hobsi dhe Rusoi.
KONCEPTI I MAKIAVELIT(1969-1527)-permban embrionin e pikpamjes per
shtetin si diktatur ne nje klas ,por ai nuk lidh lindjen e shtetit me
lindjen e klaseve.Merita e MAKIAVELIT eshte themelimi i shkences
bashkohore per shoqerin.

3. KONCEPTI I HOBISIT(1588-1679)- ne vepren e tij LEVIATHAN ku thekson se
shteti nuk eshte krijues hyjnor as e mbinatyrshme,por veper e vete
njerzore.
Gjendja natyroree qe i paraprin shtetit karakterizohet me luften e te
gjithve kunder te gjithave.
ZHAN ZHAK RUSIO(1712-1778)-sipas Rusios shteti ka te drej te permbys
sepse pushteti suprem i takon popullit.Rendesi te veqant ka teoria e
kontrates shoqrore sipas s ciles kalimi i gjendjes natyrore ne gjendje
qytetare eshte kushtezuar me lindjen e prones private.Rusoi nuk lidh
shkaqet e shtetit me lindjen e shoqeris ne klasa.
Shoqeria eshte tersija e strukturave,shtresezimeve,raporteve shoqrore
dhe qytetarve ne tersi.
Shteti eshte istutucion me organizem dhe ndikim te veqant shoqeror I
cili ngritet nga shoqerija dhe nxirret mbi shoqerin.Me mundesi qe
antaret e shoqeris ti detyroj qe me sjelljet e veta ti perkasin
sistemit juridik te shtetit duke marr persiper garantimin e lirive dhe
te drejtave te qytetarve.Shteti I se drejtes eshte I cili brenda
kufinjeve te normave kushtetuese siguron garantimin e te drejtae te
njeriut……
SOCIOLOGJIJA E OGYST KONTIT (1798-1857)
Themelues I sociologjis ka qen mendimtari francez OGYST KONTI I cili ka
qen sekretar I Sen-Simonit social utopist te shquar francez.
Vepra e Ogystit eshte KURSI I FILOZOFIS POZITIVE sipas mendimit te
tij levizes kryesor I dukurive shoqrore eshte intelekti.
Kete diciplin shkencore me par e ka quajtur fizika sociale.Konti
shkencat i ka nda ne dukuri natyrore ku bejn trupat joorganik dhe
shkencat perkatese,astronimia,fizika,kimia.
Trupat organik dhe shkencat perkatese si biologjija dhe sociologjija.
Konti sociologjin e ka ndar ne dinamiken sociale
E PARA-statik sociale studion perberjen e shoqeris
E DYTA-dinamik sociale studion zhvillimin e shoqeris
Qellimi i kesaj shkence eshte zgjedhja dhe interpretmin i krizanve ne t
cilat gjindet shoqerija ne at koh.Sipas kuptimit t Kontit shoqerija
kalon neper 3 shkall:teknologji,metafizika dhe ne fund ngritet ne
shkallen pozitive-shkencore.
1)shkalla teknologjike(shkalla feminore e diturive interpretohet me
ndihmene e qenjes hyjnore.
2)shkalla metaforike(karakterizon interpretimin e zhvillimit natyror me
idet abstrakte.
3)shkalla pozitive e dituris (eshet koha e pjekur e dituris i cili
zbulohet me an te eksperimentit .Motivete e qendrimit te Kontit kan qen
t qarta.Ai eshte zotruar te zgjedh kunderthenjet shoqrore qe ka qen
problem qendror ne hulumtimet e tij mbi shoqerin...
QASJET EVULOCIONARE TE HBRENJEVE SPENSERI PER LENDEN E SOCIOLOGJIS.
HERBERET SPENSERI(1829-1903)ka qen bashkohaniku i Kontit studimin e
fenomeneve ne socilologji jan quajtur qeshtje partikteve ulariste.
Spenseri ka menduar se njerzit ngriten ne niele e grupit shoqeror
ateher kur ne mes njerzve egziston jobarazi ne raport me arsyjet e
pushtetit.Jobarazija eshte karakteristik e raportve ne mes njerzve.Ne
mes te shoqeris dhe mjedisit egziston ekuilibri.
Perpjekja per ruajtjen e ekuilibrit ne mes se formes se luftes per
egzistenc duke ndikuar ne at menyr ne konflikt ben fenomene te
perhershme te veprimtaris shoqrore.

4. Nga kjo rrjedh lufta per egzistenc lind frika nga t tjeret,frik kjo qe
e krijon friken edhe nga vdekja.Politika i ka rrenjet e veta vetem ne
friken nga qeniet e tiera,ku forca religjioze e ka friken nga vdekja.Te
te gjitha komfliktet bejn militarizimin e raporteve
shoqrore,militarizimi i bashkon grupet e vogla me ato me te mdhaja,duke
shpjeguar procesin e integrimeve shoqrore me anet e te cilave njerzit
krijojn mundesit e krimit te nje jete ne qetesi dhe knaqesi.Kategorit e
Spenserit jan:kocepti i tij per demografin dhe organizimin politik te
shoqeris ,koncepete mbi popullin kan qen te kunderta me pikpamjet e
Moltusit mbi demografin.
Spenseri pohon se per shoqerin duhet te flasim vete ateher kurr
egziston bashkpunimi i organizua mbrenda njesive shoqrore,Shoqerija
mund te zhvillohet duhe u mbrojtur nga ana e shtetit.Percaktimi i
struktures eshte e perber nga keto elemente:
1)udhheqsija
2)gr i vogel i njerzve te afet qe e perbejn”trupin konsultiv”
3)masa e madhe e njerzve qe vetem degjojn dhe kryejn pun.
Spenseri e kundershtonte perzirjen e shtetit ne jeten shoqrore,sepse
shteti ka per setyr ta mbroj shoqerin nga pasojat e ksija.Demokracija
sipas Spenserit eshte nje oganizim politik ne harmoni me kirit e
perbashketa.
KLASIKET E MARKSIZMIR PER LENDEN E SOCIOLOGJIS
Me studimin e shoqeris kapitaliste jan marr Marksi dhe Engelsi.Marksi
ka theksuar n botimin e pare KAPITALI ai shkruan ne analizimine formave
ekonomike nuk mund te perdoren mikroskopi.Forma malli qe eshte produkt
i punes eshte forme e qelizes ekonomike te shoqeris borgjeze.Sipas
Marsit dhe Engelsit sociologjija ka per detyr analizen reale te njeriut
se qfar bejn njerzit ne procesin e prodhimit.
Parimet e Marksit mbi shoqerin jan:
1)parimi I determinizmit historrik ketu kuptohen te gjitha format
shoqrore gjat histories.
2)parimi mbi karakterin shoqeror qe flet per bazen ekonomike she
zhvillimin e saj ne shoqeri.
3)parmi mbi rolin e bazes ekonomike ne shoqeri.
LENDA E SOCIOLOGJIS
Sociologjija eshte shken e re prej para 160 vjete prej kur kjo shkenc
ka marr emrin e vet .Mendimtari frances Ogyst Konti ne vepren e tij
”kursi I filozofis positive”ka nd sociologjin si shkenc te veqent duke
I ja dhen emrin sociologjia.Fjala sociologji rrjedh nga 2 fjal ajo
latin dhe greke(socius-latinisht shoqerore,dhe greqisht logos
shkenc)pra sociologjija eshte shkenca mbi shoqerin, kete diciplin Konti
e ka quajtur fizika sociale e cila duhet te studioj dukurit sociale ne
ndryshim pej fizikes organike qe studion individin.
Bukurit natyrore Konti I ndan ne :trupa inorganic edhe organik.
RAPORTI I SOCIOLOGJIS ME SHKENCAT E TJERA
Raporti I socilogjis me ekonomin-siq e ceki edhe Marksi ekonomika si
shkenc mirret me analizimin e fenomeneve ekonomike dhe
shoqerore.Sociologjija definohet si shkenc mbi zhvillimin e ligjeve
shoqerore dhe del se ekonomika edhte e lidhur me shoqerin.
Dallimi me I madh ne mes tyre eshte sepse ekonomisti I studion pjeset e
punes si lend e punes “strukturen e puntorve”kurse sociologi keto te
gjitha elemente I studion ne tersi si grup shoqeror duke ber fjal per
strukturen e brendshme te saj.

5. SOCIOLOGJIJA DHE SHKENCAT JURIDIKE
Jurispodenca eshte me e vjeter se sociologjija .Mbi bazen e se drejtes
ne shoqeri jan formuar institucione te ndryshme shoqerore te cilat
deshmojn nivelin e culture qe kan pasur popujt e ndryshem .Socilogjis I
interesojn normat juridike ,sepse ato ndikojn ne mardhenjet e shoqeris
qe ndikojn ne ruajtjen apo ndryshimin e rapotrteve shoqerore.
SOCIOLOGJIJA DHE SHKENCAT POLITIKE
Keto dy shkenva jan te njejta sepse aplikojn metoda te njejta ne
hulumtimin e tyre.Ndryshimi qendron ne te dhenat se sociologjija
studion strukturen e pergjithshme te shoqeris ne tersin e saj ndersa
shkenca politike e studijon nje pjes te pushtetit,
Kur politologu ben studimin e shoqeris ai eshte me teper sociology sesa
poitolog.Kur politologu studion studimin e programit te partive
politike ai quhet politikologjik….
RAPORTI I SOCIOLOGJIS ME PSIKOLOGJIN SOCIALE
Aftesit e ketyre dy shkencave deshmohet edhe nga pozita bashkohore mbi
trajtimin e fenomeneve shoqerore te cilat mbajn me vete elemenete
psikike egzistojn 3 lloje te ndryshme ne mes te ketyre dy shkencave
1)sociolodjija ka hulumtimin e gr social ne tersi kurse psikologjia
sociale I kuston kujdes momenteve psikologjike.
2) sociologu hulumton gr ne tersi ,kurse psikologjija ndryshimet
individuale te antarve te grupit.
3)sociologut I interesoj permbushjet e sjelljeve te antarve te grupit
kurse psikologu studion me teper proceset qe flsain per menyren si
formohen qendrimet per sjelljen shoqerore.
SOCIOLOGJIT E VEQANTA
Sociologjija eshte zhvilluar ne diciplin te shumta siq eshte
:sociologjija industriale,rurale, e punes,politike ,kriminalistike
,religjionit,familjes,artit etj.Disa prejsociologjive te veqanta dal
nga dal kan zene ven te duhur keshtu qe kan hasur rezultate ne
hulumtime te veta dhe keshtu asnje klasifikim I shkencave shoqerore s
mund te kaloj anash ,sociologu Konti percaktoj sociologjin qe studion
punet dhe mardhenjet ndaj shoqeris se gjere .
Fridmani thekson se sociologjija e punes duhet studiuar dis adukuri
dhe procese themelor te cilat jan se suazat e shoqrive moderne
industriale.Sociologjija e qyteteve eshte rezultat I nevojave te
sunimit politike shoqerore
SOCIOLOGJIJA E ARTIT mirret me qeshtjet e pergjithshme sq edhte: a thua
arti vepron ne menyr shoqerore dhe sa edhe I rendesishem veprimi
,rezultatae e sociologjis se veqant jan:ndimes per sociologjin e
pergjithshme .Si rezultata per analizimin interpretimin dhe mardhenjet
e pergjithshme shoqerore .
METODA E SOCIOLOGJIS
Metoda skencerisht eshte e nevojshme per procesin e hulumtimit.Fjala
metod rrjedh nga gjuha greke metodos-dmth menyr,rrug,veprim qendrim
qeperdoret per arritjen e qellimeve te caktuara.Rruga apo menyra per te
arritur gjer te e verteta shkencore quhet metoda ndersa shkenca qe e
studion metoden quhet metodologjija…
Nder sociologete par I cili I ishte kushtuar rendesi qeshtjes se
metodave te sociologjis eshte Emil Dyrkeni
Metodat e sociologjis jan:
1)metoda statistikore
2)metoda e testimit dhe intervistees
3)metoda e sociometris
4) Metoda komperative apo krahasuse e tyre

6. TE VREJTURIT
Metoda e te vrejturit ne sociologji ne kuptimin shkencor kupton
perfshirjen ndijore ne meny t planifikuar she sistematika e faktorve
kur hulumtuesi merr qendrim aktiv ndaj objekteve hulumtuese.Te
vrejturit perbehet prej faktorve qe vrejtesi percill zhvillimin e
levizjeve te dukurive shoqerore .Metoda e te vrejturit eshte shume pa
zhvilluar ne shkencat e sociologjis.Disa teori dallojn disa forma te
vrejturit sociologjik siq jan:1)te vrejturit sintetik.2)direkt.3)me
pjesmarrje.4)masovik.5)e rasteve te veqanta te tjera.
Kryesore jan te drejturit e terthort dhe te vrejturit direkt.Metoda e
te vrejturit drejtperdrejt jan format e ndryshme e punes hulumtuese ku
studiohen dhe hulumtohen manifestii i caktuar i nje dukurije e cila
eshte dhen ne menyr te drejtperdrejt.
Metoda e te vrejturit indirekt ne ket metod hulumtuese ateher kur ka
manifestime te caktuara shoqerore te cilat hulumtojn por ato nuk jna te
drejtperdrejta dhe i takojn te kaluares dhe ne at menyr sherben me
dokumente t ndryshme historike.Menyra indirekte behet me raste
hulumtimeve te te dhenave qe kan ndodhur me par pra behet analizii i e
dhenave sidomos ne disa vende pas LDB.
EKSPERIMENTI NE SOCIOLOGJI
Me eksperimentin se sociologji kuptohet krimi artificial i situatave te
caktuara te kundruara se si njerzit ne situata te reja artificiale
shprehin djelljet e tyre keshtu GALILE
GALILEU ,Bekoni eksperimentin e kan pervetsuar si menyr sistematike e
hulumtimit shkencor .
Bekoni hulumtimin e ka qmuar si argument .Fazat kryesore te
aksperimentit sipas disa sociologve jan:1)zhgjedhja e problemit
2)gjetja dhe vendosja e situates me t pershtatshme ekperimentale3)plani
i te kundruarit te rrjedhjes se eksperimentit.
METODA STATISTIKORE
Eshte nje nder metodat themelore t hulumtimit emprik edhe sociologjik
dhe ne shkencat e tjera shoqerore e po ashtu edhe ne shkenca
natyrore .Kjo metod i takon metodes kryesore te hulumtimit sociologjik
po ashtu edhe ne qdo emelemt tjeter .Rendesija dhe vlera e ksaj metode
qendron aty se pse edhte instrumenti i favorshem ne pervetsimin e shum
faktorve,sepse nje numer i madh nuk mund te pervetsohet statistika si
shkenc edht formuar ne saje te shkencave te cilat kan kontribuar me
sociologji.
Metodat e të testurit dhe intervistës
Për shkencës së sociologjisë me rëndesi është metoda e testeve të cilën
e ka përvetsuar prej shkencës së psikologjisë.Ma anë të kësaj metode
studiohen vetitë e individëve si dhe vetitë e grupeve në bazë të
reaksioneve.Metoda e testeve shpesh perdoret për studimin e
intelegjencës së një personi, studimin e karakterit , temperamentit të
njeriut.Metdoa e intervistës përdoret për verifikimin e shënimeve të
cilat më parë janë fituar me ndihmën e metodave hulumtuese..
Intervista paraqet formën kryesore të verifikimit shoqëror, me anë të
cilës hulumtuesi bënë pytje të ndryshme individit mbi dukuritë e
caktuarashoqërore gojarisht ose me shkrim.Interviste bëhet në atë mënyr
ku studiusi shtron pytje të shumta mbi disa dukuri për të cilat
përgjigjet ai me të cilën bëhet intervista.Me njeriun me të cilin bëhet
intervistë modemos duhet tregur vullnetin e dy palëve.Dhe personat që I
jep përgjigjie ai duhet të jep përgjigjie te duhura.Intervista përbehet
prej bisedës dhe mbledhjës së shënimëve nga ana e intervistuesit prej
njeriut I cili e ka nënshkruar intervistën.

7. Intervista mund të jenë të lira dhe të mbyllura të organizuara dhe të
parganizuara.Me intervistën e lirë I pyturi ka të drejtë dhe liri të
plotë në përgjigjet e veta të jetë I shkurtër por mund të bëjë edhe në
formë të bisedës.Në intervistën e mbyllur përgjigjet me po edhe
jo.Intervistat e organizuara janë intervista të atilla kur pytja I
drjetohet më një numër të fiksuar më parë.Te intervistat e
paroraganizuara pytja bëhet në mënyr spontane dhe të lirë.
METODA HISTORIKE
Qështja e metodës historike është një ndër problemet jryesore të
shkencave shoqërore e vëqmas në sociologji.Prej kësaj metode nvaret
edhe orientimi dhe zgjedhja e shumë problemeve në shoqëri.Metoda
historike ka si qëllim që qdo dukuri të jetës shoqërore duhet t
shqyrtoj ashtu sikur jnë shfaqur ato njër prej tjetrës dhe lidhshmërinë
e tyre.Rrënjet e kësaj metode janë mjaft të vjetra dhe janë të lidhura
ngusht me e interpretimin e dukurive shoqëore.Një rst I tillë mund të
jetë me rstin e kushtetutës Athinase ku Arisoteli për të shkruar këtë
vepër ka studiuar 148 kushtetuta paraprake.Pikpamjet mbi metodën
historike si shkenc shoqërore është ajo që ka përfaqësuar GYST KONTI
themelues I sociologjisë .Në metodën historike thkeson se kjo metodë
duhet të studioj kahjen me të cilën zhvillohet shoqëria njerzore .
METODA SOCIOMETRIKE
Themelues I metodës së sociometrisë JAKOB MORENO sociologu amerikan.Kjo
metodë konstaton simpatinë dhe antipatinë e individëev mbrenda
grupit.Me sociometri kuptohet matja e dukurive dhe proceseve
shoqërore .Me këtë metodë studiohen mardhënjet në mes të njerzëve dhe
qfarë autoritei gëzojnë individët në shoqëri.MORENO përpiqet bindte se
sociologjia mund të përmisohet prej qelizës së saj e deri te shoqëria
në tërësi.Sociometira për të realizuar qëllimet e veta I ka disa
elemente e ato jan SOCIODRAMA,PSIKODRAMA dhe SOCIOGRAMI.
SOCIODRAMA është formë e lojës në të cilën marrin pjesë të gjithë
pjestarët e grupit, ndërsa grupi tjetër përfaqëson publikun.
PSIKODRAMA është eksperiment sociometrik në të cilën individëve të
caktuar u jepte te luajnë ndonjë rol në përputhjet me rolet e tyre në
jetën e rëndomtë.
SOCIOGRAMI ka të bëjë me mardhënjet e njerzeve në mes grupeve.
METODA KOMPERATIVE KRAHASUESE
Metoda komperative përbehet prej konstatimit të ngjajshmërisë dhe
ndryshimit në mes dukurive të ndryshme.Kështu p.sh bëhet komperacioni
në mes shtetëve të ndryshme, në mes kombëve zbulohen elementet të cilat
janë të përbashkëta dhe përkatës për shoqërinë.
Kjo metodë na shërben për krahasimin e situatave të ndryshme në bazë të
vilave mund të arrihen konkludime positive ne krijimin e vetive të
reja.Komperacioni përdoret edhe ne vend të eksperminetit.Kjo bëhet
vetëm atëher kur nuk është e mundur dhe ka pengesa ne zbatimin e
eksperimentit si dukuri në hulumtimin e problemeve shoqërore.Rëndësinë
dhe vlerën e kësaj metode e ka acentuar sociologu DYRKEMI ku I ka
shqyrtuar edhe elementet e kësaj metode duke vënë në pah së të gjitha
metodat në sociologji jan komperative.
SHOQËRIA NJERZORE DHE STRUKTUAR E SAJ
KONCEPTI I SHOQËRISË NJERZORE
Shoqëria njerzore është koncepti kryesor I socilogjisë shkencës mbi
shoqërinë.Ky concept është ndër kateogritë më të gjër dhe përdoret në
kuptime të ndryshme të jetës së përditshme.Shoqëria do me thënë qdo
bashkësi Brenda suazave të shoqërisë njerzoredo me thënë një lloj I
veqantë I bashkësive tjera.Në kuptimin e gjërë shoqëria njerzore është

8. pjesë e natyrës që ka pjesë dhe ligje të veta.Në shoqërinë njerzore.Në
shoqërinë njerzore shfaqen dukuri të ndryshme të baskësive shoqërore në
forma të ndryshme sikurse:SHTETI, INSTITUCIONET SHTETERORE, POPUJT,
KOMBET, FAMILJA, FSHATI, JETA BASHKESHORTORE, QYTETI etj.Shoqëria
njerzore është unitet I mardhënjeve për ekzistencën e shoqërisë.Me
shoqëri kuptohe kategoria e ngusht e jetës shoqërore.Një ndër konceptet
për shoqërinë është koncepti analitikë I cili gjendet në konceptet
psikologjike të mardhënjeve shoqërore.Teorikët mbi konceptinë e
shoqërisë janë:SOROKINI, PORSONI, MERTONI, RAJS MILIT etj.Pra shoqëria
njerzore është organizëm I gjallë I cili është prodhim I zhvillimit
natyror që zhvillohet dhe ndryshon gjatë historisë së vetë.Shoqëria në
tërsinë e vetë është system I mardhënjeve në mes njerzve, në mes
mardhenjeve ekonomike të cilat bshkarisht me fuqitë prodhuese përbejnë
bazën e shoqëris.
ZANAFILLA E SHOQËRIS NJERZORE
Shoqëria njerzore ka lindur në procesin e shoqërizmit të natyrës së tij
fizike.Njeriu ka qenë përgatitur me zhvillimin e mëparshëm të botës
materiale.Nga askpekti sociologjik shoqëria në fillim ka qenë e përbër
prej grupit të vogël të njerzve që mes veti kanë qenë të lidhur
biologjikisht.Mirëpo me zhvillimin e bazës materiale shoqëria është
rritur më tepër.Në një shoqëri kultura është e pazhvilluar dhe
zhvillohet ndal nga dal kur bëhet ndarja shoqërore e punës.Shoqëria
njerzore paraqitet si bashkësi prodhuese e njerzve dhe mbetet e tillë
gjer sat ë eksiztojë shoqëria.Kapërcimi I njeriut prej një faze në
fazën tjetër do me thënë me shoqërizimin e ti është kryer nëpërmjet
procesit të punës shoqërore..Rolin vendimtar në paraqitjen e shoqërisë
e ka luajtur puna.Puna shoqërore ka shkaktuar te njeriu ndërrime
biologjike në strukturën e tij por në të njejtën kohë edhe në
strukturën psikike.Njeriu duke ndryshuar natyrën e jashtme ka ndryshuar
edhe vetën e tij.Me punë njeriu ka ndikuar në natyrë por edhe puna ka
ndikuar së tepërmi.
RAPORTI I NATYRËS ME SHOQËRINË
Sshoqëria njerzore fillon me paraqitjen e njeriut pra me faktin e
formimit të njeriut si qenie sociale.Natyra është tërësi e botës
materiale në kohë dhe hapësir e cila gjendet në lëvizje dhe në ndryshim
të përhershëm me llojllojshmërinë e saj.Me natyrë nënkuptohen yjet,
palnetët duke përfshirë edhe planetin tonë dhe dukuritë në të si
mallet, pjesët e malëve,, detrat, qeniet e gjalla , bimët dhe shoqëria
njerzore.Sociologjia konstaton lidhshmërinë e ngushtë në mes shoqërisë
dhe natyrës.Njeriu është vepër e natyrës dhe rrjedhave jetësore më të
cilat është I lidhur drejtpërsëdrejti.Shoqëria njerzore si pjesë e
natyrës në kuptimin e gjërë është organizëm që ka veti dhe ligësitë e
veta.Puna njerzore si veprimtari e dobishme në shoqëri lidh natyrën me
shoqërinë.Shoqëria është pjesë e natyrës dhe si e tillë I nënshrohet
disa ligjeve të saj.Pra siq shihet ekziston ndryshimi në mes natyrës
dhe shoqërisë por nga ana tjetër eksiston edhe mardhënja huazore në mes
këtyre respektivisht në mes natyrës dhe shoqërisë.
NJERIU SI QENIE SHOQËRORE
Shoqëria bashkëkohore dhe neriu sotëm është rezultat I zhvillimit
historik ndryshimi I madh në mes shoqërisë njerzore dhe grupeve tjera
të gjallesave eksiston në zhvillimin dhe përmisimin e njeriut organeve
si dhe të sjelljeve të tij.Njeriu si qenie shoqërore ndërohet shpejt,
ndërsa grupet e shtazëve mbetën pa ndryshime për një kohë të
gjatë.Njeriu ndryshohet si qenie shoqërore më shpejt ndërsa si qenie
bilogjike më me ngadalësi.Ajo qka bënë njeriu dallon prej qenieve tjera
me të cilën vetë njeriu bëhet qenie shoqërore është e vetmja qenie që

9. disponon me aftësi të vetëdijshme.Njeriu vepron në mënyr të vetëdijshme
në natyrë ndërsa qeniet tjera në mënyr instikiktive gjë shpreh luftën
për ekzistencë.Puna e njeriut nuk është vetëm ndryshim I natyrës por ka
rëndesi të shumëanshme.Vetëdija është zhvilluar paralelisht me
ndryshimin e njeriut dhe kushtëve shoqërore të jetës së tij.Vetëdija e
njeriut prej zanafillës së saj është prodhim shoqëror dhe do të mbetet
e tillë gjer sa të ekzistoj shoqëria njerzore.
Kultura ndikon në formimin e sjelljeve të individit.Kultura mund të
kuptohet si rregullator I veprimtarisë njerzore.
VLERAT DHE FORCAT SHOQËRORE SI KATEGORI SOCIOLOGJIKE
Në grupin e qështjeve relevante në lëndën e sociologjisë bëjnë pjesë
vlerat dhe forcat shoqërore.Socilogjia këtyre dy kategorive ju qaset në
mënyr komplekse në krahasim me shkencat tjera shoqërore.
VLERAT SHOQEROREgfsdfsdfsdffsdf
Vlerat shprehen si institucion I vjetër që e hasim në secilën
sdfsdffsdfsdsdshoqëri.Në përpjekjet e para për të njohjen e tyre ka
filluar filozofia.Me fjalën VLERA duhet kuptuar cilësitë që ne u japim
objektëve mbrenda sistemit shoqërorë në të cilin subjektet bëjnë
përpjekje për të realizuar ndonjë nevojë individuale të tyre.Kur një
nevojë shoqërore institucionalizohet ajo fiton cilësin e vlerës
shoqërore.Këtu institucionalizmi e ka rendësinë më të madhe sepse ai
bënë orientimin e subjektëve në vlera e jo në objekte.HOBSI duke folur
për vlerat thotë se vlera e njeriut paraqet qmimin e lartë të tij.Në
aksilogji vlera e ka funksionin e orientimit të kriteriumeve vlerore si
e bukura e mira e urta etj.Nga HELEREJA po përmendim edhe dy aksiome
për vlerat:Aksiomi I parë ka të bëjë me qështjen e vlerës që përmbanë
pasurinë e gjinisë njerzore kurse Aksiomi I dytë ka të bëjë më të
dhënën se vlerat I trajtojn si diqka të lartë vetëm atëher nëse
individi gëzon pasuritë shoqërore.Sociologjia vlerat I definon si
dimension institucional sfer kulturore dhe dimension personal.
FAKTORET OBJEKTIV DHE SUBJEKTIV TE ZHVILLIMIT SHOQEROR
Me faktorët subjektivë nënkupton veprimtari njerzore të cilat janë të
vetëdijshme të vullnetshme.Faktorët objektiv kuptohen të gjithë
faktorët tjerë si lëvizjet natyrore dhe dukeritë tjera
natyrore.Faktorët objektivë meren si faktorë kryesor dhe janë
pjellshmëria e tokës por njeriu me veprimtarinë e tijë e përmison tokën
dhe ia adapton kushtëve të veta.Ndikimi I faktorëve të vetëdijës në
zhvillimin e shoqërisë është më se I dukshëm.Ky faktorë njeh ligjet e
natyrës dhe të shoqërisë dhe e shfrytzon në praktikën e vetë.Faktorët
objektiv numërohen faktori klimatikë, gjeografik dhe kushtet e
ngjajshme objective.Kurse faktorët subjektiv përfshinë origjinën e
vetëdijës njerzore sjelljet e njeriut aksionet e vetëdishme të njerzve
etj.
Teorikët e këtyre faktorëve rolin e individëve e konsiderojnë si rol
vendimtarë dhe si krijues I historisë të cilët kushtëzojnë këtë apo atë
ndërim të saj.
RREGULLAT DHE NORMAT SHOQERORE
Rregullat shoqërore janë pjesë e superstrukturës shoqërore me origjinë
qysh ne periudhën e shoqërisë së parë njerzore kur është fjala për
shprehit dhe doket shqiptare.Dispozitat juridike dhe shoqërore
rregullat teknike shfaqen me zanafillën e shtetit.Shoqëria mund të
ekzistoj nësë qdo antar I saj e kryne pjesën e punës shoqërore në
pajtim me rregullat ekzistuese shoqërore.Edhe normat shoqërore janë
kategori historike shoqërore sepse ato varen prej zhvillimit dhe formës
së rregullimit shoqëror.Me NORME kuptojmë rregullën e pergjithshme të
sjelljeve të njerzve.Me normë caktohen raportet në mes njerzve në

10. shoqëri me qëllim që ato të jenë të rregulluara dhe të caktuara.Norma
nvaret prej vullnetit dhe vetëdijës së njeriut.Normat në mënyr të qartë
diferencohen dhe ndryshojnë sipas ligjeve natyrore.
DOKET
Ndër llojet më të vjetra të rregullave shoqërore janë doket.Në
konceptin e dokeve mund të përfshihen ato rregulla të cilat zënë fill
në një grup shoqëror me pasqyrimin e gjatë të një sjellje e cila
konsiderohet si obligim për antarët e atij grupi.Në gjendjen e parë
doket kanë qenë më të obliguara dhe sot zbatimi I tyre është siguruar
me sanksione të rrepta.Sanksioni në formë të presionit të jashtëm të
opinionit public të cilin e ka përciell detyrimi I jashtëm dhe I
mbrendshëm I opinionit publik.Doket mund të ndahen në baz të vlersimeve
në ato të mir dhe të këqija.Tek doket duhet cekur ndryshimin në mes
tyre e në radh të par të moralit.Në mes të normave dhe moralit
ekzisoton ngjajshmëri.Morali rrjedh prej dokeve.Morali është dok I
obligushëm dhe gjithashtu duhet të ndryshojnë edhe prej rregullave
tjera sikurse prej jurispodencës etj.
MORALI
Problemi I moralit ka qen gjithmonë në vemendje të mendimtarëve të
cilët jan mar me studimin e shtresave të shoqërisë.Morali si formë e
vetëdijës shoqërore është dukuri sociale dhe shprehje e jetës shoqërore
të njeriut.Ai I përket brendisë së shoqërisë dhe I përben raportet në
mes njerzve.Morali është formë e veprimtarisë praktike të njeriut ndaj
botës dhe ndaj njerzve të tjerë e poashtu edhe ndaj vetës.Pra morali
është grumbull normash që caktrojnë qka është e mirë dhe qka është e
keqe të cilat urdhërojnë të kryhet ajo qka është e mirë dhe ndalojnë
atë qka është e keqe.Morali nuk është veti e trashëguar por paraqet
shprehjen e vetëdijshme të mardhënjeve shoqërore në moment të duhur.Me
këtrë disiplin është marr sociologu freng GYRVIQI.Morali dhe norma e
tyij shfaqen dhe zhvillohen në rethana të caktuara shoqërore.Pas
moralit qëndron fuqia ideore e opinionit public dhe brejtja e
ndërjgegjës për qëndrimet jo morale kurse pas jurispodencës qëndron
fuqia materiale e shtetit.
RELIGJIONI
Ndër format më të vjetra të vetëdijës shoqërore është religjioni.Prej
kohës kur njeriu ka filluar të hulumtoj dhe interpretoj dukuritë rreth
vetës religjioni është bërë subjekt I interesimit të njerzve.Religjioni
është forma me e vjetër e vetëdijës shoqërore por është edhe njëra ndër
formt më të përhapura të vetëdijës shoqëore.Sipas sociologëve
religjioni ka pasur rëndesi të veqant .Me problemet rreth religjinonit
është mar sociologu EMIL DYRKEM ku sipas tij religjioni mund të
cilësohet sipas bazës së tijë sociale.Religjioni në shoqërinë e
komunitetit primitive ka qenë forma kyresore e vetëdijës njerzore.Në
atë kohë nuk është bërë ndarja shoqërore e punë mirëpo nuk ka ekzistuar
as shkenca.Në histori mund të shihen forma të ndryshme te religjinot e
ato janë:POLITEIZMI besimi në shumë perendi dhe MONETEIZIMI-besimi në
një perendi.Religjionet monoteiste janë:JUDIZMI, KRUSHTERIZMI dhe
ISLAMISMI.
LLOJET E FEVE
1.TOTEMIZMI dhe ANIMIZMI janë forma të vjetra të besimit fetar.Fjala
totem është përdorur për të treguar fuqinë mbinatyore të kafshëve dhe
të pemve.Hajmalitë p.sh janë TOTEME.
2.ANIMIZMI është besimi shpirtëror.Shpirtat mund të jenë dashamirës dhe
keqdashës.Këto besime I gjejm në fise dhe bashkësi të vjetra me numër
të madh banorësh.

11. 3.MONETEIZMI përbehet nga JUDAZIMI, KRISHTERIZIMI DHE ISLAMIZMI.
4.JUDAIZMI është feja e cila është paraqitur një mijë vjet para lindjës
së krishtit.Judaizmi është fe e hebrejve të cilët besonin se zoti
kërkon bindje ndaj kodëve morale të rrepta.
5.KRISHTERIMI-feja qe ka për profet të vetin krishtin .Krishterimi
është feja që është paraqitur në fillim të epokës sonë.Krishterimi lind
si fe e masave të varfëra të popullsisë.
6.ISLAMIZMI-është fe që ka për profet Muhamedin I cili kja jetu në shek
VII.Sipas islamizmit nuka ka zot tjetër përpos Allahut dhe se Muhamedi
është rrob dhe I dërguari I tij.Feja isalme ka disa obligime e ato
janë:Falja e pas vaktëve të namazit,Dhënja e zekatit,Agjërimi I
ramazanit një her në vit dhe shkuarja në haxh ne Meke apo Medine.Në
grupin e fevet të lindjës së largët bëjnë pjesë:HINDUIZIMI,
BUDIZMI,KONFUQIANIZMI dhe TOOIZMI.
1.HINDUIZMI është fe e vjetër e lindjës së afërt.Në këtë fe shumica e
njerzve pranojnë doktrinën e ringjalljës.Sipas kësaj doctrine të gjitha
qeniet e gjalla jan process I përjetshëm I vdekjës dhe ringjalljës.
2.BUDIZMI ka lindur nga pikpamjet e Budës që ishte princ Hindus në
mbretëritë Nepalit ne shek VI para erës sonë.Objekt I budizmit është
aritja e Mirvanës.
3.KONFUQIANIZMI-është fe e grupërve sunduese në Kinë.Konfuqie është
emër që lind nga emrat KUNGFU-TZU që jetoj në shek VI p.e.s.Konfuqie
ishte mësues e jo profet.Doktrinë e kësaj feje është të rregulloj jetën
njerzore sipas harmonisë së brenshme të natyrës.
4.TOOIZMI mbështet në antidhunën si garancë të një jete më të
lartë.Ndikimi I toizimit në kinë ka renë shumë si rrjdhoj e
kundërshtimit të vendosur të qeverisë.
SUPERSTUKTURA KULTURALE- GJUHA
GJUHA është fenomen shoqëror kushtëzuar me zanafillën e vetë prej
karakterit shoqëror të prodhimtarisë dhe zhvillohet si domososhmërisht
poër marrveshje dhe paraqet materializmin e proceseve të mendimit të
njeriut,Gjuha është një ndër shprehjet e para e vetëdijës shoqërore dhe
kjo zhvillohet sipas njeriut duke njohur botënqë kanë krijuar simbole
të të shprehurit gjuhësor.Gjuha është forma e ekzisitimit të
mednimit.Gjuha është element bazor I kulturës I cili është aspoekt I
përvetsuar kyresisht gati prej të gjithë sociologëve dhe shkenctarëve
që merren me qështjet e gjuhës.Kjo është bërë qështje e shqyrtimeve
sociologjike..Gjuha në periudha të ndryshme historike ka ndryshuar
shpejt ose ngadalë në varësi të zhvillimit të shoqërisë në tërësi.Thënë
në tërsi gjuha është element dhe shprehet me anë gojore dhe përbehet
prej fjalëve të shumta dhe të ndryshme.Por ekziston edhe gjuha e
shkruar e cila luan rol të madhë.Gjuha zë vend shumë me rëndesi në mes
njerzve që luan rol të madh në shumë sfera të jetës shoqërore dhe është
njëri ndër elemetnet e kulturës.
KULTURA
Kultura është tërësi e parimeve materiale ideore të cilat njeriu I ka
prodhuar me anën e vetë dhe të cilat brez pas brezi janë bërë pronë e
shoqërisë.Me elementet e veta është subjekt I degës së veqantë të
socilogjisë-sociologjisë së kulturës.Në kuptim më të gjerë kultura
paraqet krejt atë qka natyra ia mundëson njeriut.
Kultura elementare paraqet atë nivel I cili është I lidhur me krijimin
e kushtëve dhe sigurimin e ekzistencës biologjike të njeriut për
krijimin e prodhimëve të larat kulturore.Zakonisht dallohen kultura
MATERIALE dhe IDEORE.Edhe shprehja CIVILIZIM shërben për domethënjen e
shkallës së kulturës së lartë materiale.Kultura materiale nënkupton të
gjitha objektet shoqërore të cilat shfaqen në procesin e përpunimit të

12. natyrës.Kultura ideore paraqet punimet e veprimtarisë mendore të
njeriut për kohëve më të hershme e gjer më sot pse format shoqërore ,
noramt e sjelljeve, religjioni, shkenca, edukata.Në mes kulturës
materiale dhe ideore ekziston përshtatja e dukshme e cila gjen
shprehjen e vetë në periudha të caktuar historike.Kultura është bazë
për krijimin dhe afirmimin e njeriut si dhe ngritjen e nivelit të
njeriut.
EDUKATA
Edukata është një ndër llojet e dukurive shoqërore dhe është element në
jetën shoqërore.Shkenca e cila mirret me qështjet e edukatës është
pedagogjia.Edukata zë fill në procesin e formimit të njeriut dhe bëhet
faktorë I rëndesishëm në procesin e formimit të njeriut.Edukata
ekziston prej shfaqjës së shoqërisë njerzore dhe bënë rregullimin e
raportëve në mes njerzve.Në kuptim të ngushtë me edukatë duhet të
kuptohet zhvillimin e fuqisë dhe aftësisë(aftësia mendore, fizike,
estetike morale etj).
Edukata në kuptim të gjërë nënkupton tëresinë e ndikimeve pedagogjike
të cilët synojnë në formimin e një individi.Me zhvillimin e shoqrsië
njerzore ndryshon edhe edukata .Në këtë process vendi më me rendësi I
takon qështjës së edukatës dhe arsimimit të të rriturve sepse kërkesa
për arsimimin është përvetsuar në të gjitha sistemet bashkëkohore
arsimore.Edukimi është arsimimi I të konsiderohet si qdo pjesë e
sisitemit bashkëkohor edukativ dhe arsimor.Avansimi I procesit të punës
për shkak të mbërimeve të reja shkencore kërkojnë arsimimin e kuadrave
aftësimin e tyre për përdorimin e veglave të prodhimtarisë modrene dhe
mjaft të komplikuar.
ARGETIMI DHE KOHA E LIRE
Argëtimi është aspect I vlefshëm I kohës së lirë pavarësisht që kjo në
rrethanat e dhëna mund të ketë elemente negative.Argëtimi është lloj I
dukurive shoqërore dhe zë vend në jetën shoqërore dhe është e lidhur me
procesin e qlirimit të njeriut prej domosdoshmërisë së
punës.Sociologjia e kulturës me argëtrim sheh rendësinë aktuale meqë
rgëtimi përher e më tepër po bëhet faktorë kryesor.Këto dukuri
shoqërore në disa vende I studion disiplin e veqantë e sociologjisë e
cila është sociologjia e kohës së liër ku përfaqësuesi I saj është
ZHORZH DIMAZDIJE ka ka theksuar se koha e lirë në shoqëri të zhvilluar
është faktorë me rëndesi në jetën e përditshme.Sociologjia e kohës së
lirë ne botën e sotme është në fazën e studimeve të shumta dhe serioze
që shkenctarët I kan kushtura vëmendje pra kohës së lirë.Shumë socilog
duke studiuar këtë qështje kanë konstatuar rendësinë e kohës së lirë
për ekulibrin fizik,psikik dhe moral të puntorit.Sipas sociologëve
vetëm në kohën e lirë personaliteti I njeriut mund të gjejë shprhjen e
vetë më të plotë.Rëndesia e kohës së lirë duhet të kundrohet me procese
tjera në radh të parë me zhvillimin e kulturës.
GRUPET SHOQERORE
Grupin shoqëror e përbejn njerzit të cilët kanë mardhenje me njëri
tjetrin.HOMANSI më grup nënkupton një numër personash që komunikojnë
njëri me tjetrin gjatë një kohe sa që numri I tyre I vogël mundëson që
secili individ të ketë mundësi të komunikoj me të gjithë të tjerët pa
ndërmjetsimin e të tjerve por sy më sy me njeri-tjetrin.SHO thekson se
grupin e definon si prezenc e dy apo më shumë personave që gjenden në
interaksion me njëri tjetrin dhe është nën ndikimin e secilit person .
GRUP quajmë njësinë sociale që është I përbër nga një numëri I caktuar
individësh të cilët qëndrojnë në raport me statusindhe vlerat e njërit
ndaj tjetrit dhe bëjnë rregullimin e mardhënjeve të antarëve të
grupit.Me qëllim të fromimit të grupit është mar psikologu XHIB.GURVIQI

13. definon grupin si tërsi kolektive dhe parciale.Elementet e grupit
shoqëror janë:1.SUBJEKTET;2.MARDHENJET QE KRIJOHEN NE MES
ANTAREVE;3.MJETET ME TE CILAT KRYHEN PUNE TE NDRYSHME MBRENDA GRUPEVE
dhe 4.REZULTATET E ARRITURA PER PLOTSIMIN E NEVOJAVE TE ATYRE QE KANE
HYR NE GRUPE.
FAMILJA
Familja është një ndër institutet tjera me rëndesi dhe paraqet formën e
veqant dhe specifike të mardhënjeve shoqërore.Sipas MORGANIT vetë
familja është element aktiv ajo asnjëher nuk qëndron në një
vend.Funksionet më të rendësishme të familjes patriarkale
janë:1.FUNKSIONI RIPRODHUES;2.FUNKSIONI EKONOMIK;
3.FUNKSIONI I MBROJTJES SOCIALE;4.FUNKSIONI RELIGJIOZ;5.FUNKSIONI
EDUKATIV DHE ARSIMOR etj.Lidhur me qështjen e familjës është mar
BURGJEZI dhe LOKU I cili thotë që familja përkufizohet si grup I
personave të lidhur me lidhej bashkëshortore dhe gjakore.Ekzistojnë
teori të shumta lidhur me familjen si teori tradicionale e cila mendon
se familja partriarkale është bashkësi e përhershme shoqërore.Teoria
evulucioniste është teori e mbështetur në veprën e MORGANIT “SHOQERIA E
HERSHME”.Luis Morgani në zhvillimin e familjës dallon 3 forma të
familjës të cilat janë periudha historike të egërsis martesa grupore,
barbarisë martesa e qifteëve, civilizimi I familjeve monogamike e
plotësuar me shkuruzime dhe prostitucion.Familja ka pasur ndryshime të
shumta në historinë e shoqërisë njerzore.Familja e farefisinia është
formë e parë e jetës bashkëshortore grupore.Ata janë grupe
bashkëshortore sipas gjeneratave.Familja PUNALUA është formë e familjës
bie në përjashtim të motrave dhe vëllezërve prej lidhjëve të
bashkëshortsisë.Mashkulli në këtë jetë bashkëshortore jeton vetëm me
një femër dhe fëmijët I takojnë nënës dhe femra nuk I është nënshtruar
mashkullit.Familje MONOGAMIKE do me thënë nënshtrimi I jë gjinie I
femrës mashkullit dhe me këtë fillon kontradikta e gjinive.Në këtë
qështje të familjet me rendësi janë shkurorëzimet.Shkurorzimet në
shkencën e jurispodencës përkufizohen si ndërprerje e martesës së
plotëfuqishme ndërmjet bashkëshortëve me vendime e gjygjit dhe para
ligjit.Pasojat më negative të shkurorzimëve I përjetojnë fëmijët dhe
janë viktimë e mosmarveshjës ndërmjet prindërve.Familja gjërë më sot ka
qenë bashkësia e indit shoqëror.Pra me rendësi të cekët është se
familja është një ndër qështjet me rendësi në shkencën e sociologjisë.
MARTESA
Martesa është formë e plot e institucioni shoqëror.Martesa është lidhje
në mes dy personave me gjini të kundërt.Martesa në kohën e
parahistorisë ka kaluar në këto etapa:
1.MARTESA GRUPORE ENDOGAMIA EKZOGAMIA
2.MARTESA POLIGAMIKE eventualisht edhe SINDIPOZMIKE dhe
3.MRTESA MONOGANE.
ECZOGAMIA është mardhënje e mashkullit dhe femrës që nuk I takojnë një
fisi.
ENDOGAMIA është mardhënje martesore Brenda fisit gjinisë apo klanit.
Martesa POLIGAMIKE kuptojmë mardhënjet martesore kur burri ka shumë
partnere për të hyrë në mardhënje martesore.POLIGINIA është varianit I
martesës së një mashkulli me shumë gra.POLIANDRIA është bashkësia
seksuale e një gruje me shumë burra.Variantet që e kufizojnë martesen
janë BIGAMIA dhe BIANDRIA.
BIGAMIA është institucion martesor I një burri me dy gra.BIANDRIA është
institucion martesor I një gruje me dy burra.Në shoqëri ekzistojnë edhe
këto forma martesore SORORATI, LEVIRATI.
SORORATI është institucion martesor kur burri martohet me motrën e
gruas.Kjo formë bëhet pas vdekjës së gruas po mund të ndodhë edhe sa

14. është gjallë.Nomrat fetare te krishterët I denojnë këto dukuri kurse
islamikët nuk kanë qëndrime të tilla.
LEVIRATI është institucion martesor kur vëllai gjallë apo ndonjë
mashkull I familjës së vëllait të vdekur.Kthen gruan martohet me gruan
e vëllait të vdekur pra të vejen e tij.
FAMILJA PARTRIARKALE
Në këtë familje pushtetin e ka burri dhe nga ai nvaren antarët e tjerë
të familjës si gruja fëmija dhe antarët e tjerë të saj.Quhet
partriarkale sepse PARTER familasi babai I familjës është ai që ka
përkujdesje për të gjithë antarët e familjës së vetë.Karakteristikat
demografike të saj ka qenë lindja e numrit të madh të fëmijëve dhe
mortaliteti I madhë të tyre si foshnje.Fëmijët që kanë mbetur gjallë
janë bërë krah I fortë I punës në prodhimin agrar të ekonomisë
familjare.Vetëm babai dhe djali I madhë kanë pasur fjalën kryesore në
familje ,Gratë iu kanë nënshtruar pushtetit të burrit.Në martesën e
fëmijeve kanë ndërmjetsuar prindërit të cilët kanë pasur fjalën
kryesore.Me paraqtijen e revulucionit indistrual Brenda familjes bëhen
ndryshime të mëdha sepse paraqiten ndryshime personale që ndihmojnë në
avancimine familjës.Ky process renoi formën e familjës partiarkale dhe
mbi bazat e së cilës kriojohet tipi I ri I familjës nukleare.
FAMILJA NUKLEARE
Ky tip I familjës përbehet nga prindërit dhe fëmijët e tyre.Paraqitja e
këtij tipi të familjës I mundëson gruas të mar pjesë shumë më tepër në
shoqëri.Karakteristika e kësaj familje qëndron në rënien e natalitetit
dhe mortalitetit të fëmijeve.Këtë rënje e bëjnë faktorët e jashtëm siq
janë punësimi I femrës, arsimimi I saj, integrimi I saj në shoqëri,
zhvillimi I institucioneve shëndetsore etj.Mbi bazën e këtij zhvillimi
paraqitet LEVIZJA FEMINISTE.Kjo lëvizje bënë përpjekje që femra të jetë
subjekt I barabart me mashkullin në shoqëri..Në vendet të zhvilluara
kjo lëvizje ka pasur shprehje të gjerë.Shkollimi I vajzave do të
ndërroj imazhin e familjës në pikpamje strukturore dhe kulturore.Vajzat
e shkolluara nuk pranojnë të jetojnë si gjyshet e tyre.Femra do të bëjë
përpjekje që ti realizoj të gjitha të drejtat që I takojnë si qenie
shoqërore.Kjo bëri që edhe martesa të bëhet sipas dëshiresë së fmerës e
jo sipas kauneve të vjetra.Rënja e natalitetit në mjedisin tonë po e
bënë edhe rritjen e përqindjës së familjeve të vjetra.Rinia bënë
përpjekje për të ikur nga fshati I cili nuk mund ti sigurojë siguri
jetësore.
EMANCIPIMI I FMRES DHE E DREJTA
Ndër qështjet më me rendësi në shoqëri është emancipimi I femrës.Shumë
mendimtar të lëmive të ndryshme kanë thënë se shoqëria është e
emancipuar aq sa është edhe femra në shoqëri .Gjatë rrugës së
emancipimit të femrës paraqiten disa pengesa.Vetë natyra e femrës është
se ajo ka kryne fuksione bilogjike të lindjës së fëmijëve.Ndërsa nga
nga natyra e punëve të saj ajo kryen vetë punët e shtëpis siq janë
rregullimi I banesës, pastërtia e saj, përgatitjen e ushqimit dhe
rritjen e fëmijeve.Këto janë pengesa të cilat vështirsojnë mundësinë e
angazhimit të femrës jashtë punëve të shtëpisë.Për këtë ekonomia
familjare duhet të jetë paisur me mjete bashkohore që ta liroj pak
femren nga disa obligime shtepiake qoftë edhe duke I paguar ndihmës në
shtëpi.Kur krijohen këto kushte ajo është active në shoqëri edhe në
punët jashtë shtëpisë.Femra hynë në obligime martesore më ç’rast e
drejta e martesës e rregullon raportet mes të martuarve burrit dhe
gruas.Burri dhe gruaja janë të barabart dhe kanë obligime të barabarta
për ekonominë familjare rendin në shtëpi edukimin e fëmijeve.Prishja e

15. martesës për shkak të mosmarveshjës nuk është e dëshirushme sidomos
nëse kanë fëmij.
KASTET
Kategori tjetër e shoqërisë janë edhe kastet të cilat janë formuar në
periudhën e komunitetit primitive në shoqërinë klasore të ndarjës
shoqërore të punës.KASTA është grup shoqëror I mbyllur antarët e së
cilës kryen funksione të caktuara shoqërore dhe kanë si karakterisitikë
të nënshtrohen rregullave fetare juridike dhe rregullave tjera të
grupit.Ka ekzistuar mendimi se kastet kan ekzsistu ne Indinë e vjetër
dhe jan ndar në 4 kaste kryesore:
1.SUNDIMTARI;2.FETARET-MESUESI DHE INTELEKTUALET;3.ZJETARET DHE
TREGTARET;4.BUJQIT DHE PUNTORET.Kastet ose rangjet shfaqen atëher kur
funksionet e njerzve janë të trashëguara dhe të lidhura me pozitën
juridike të shoqërisë.Mbeturinat e sistemi kastian akoma ekzistojnë në
vendet të cilat janë shumë të prapambetura
RENDET
Rendet janë grupe njerzish të cilat prej grupeve tjera të njerzve
ndryshojnë sipas të drejtave dhe detyrave te veqanta do me thenë qdo
rend ka obligime dhe detyra të caktuara në shoqëri.Rendet bazohen në
profesionet e njerzve.Në shoqërin feduale të Evropës kanë ekzistuar 3
rangje:KLERI I LARTE I përbër prej njerzve të religjionit,PRONARET kjo
është veti që biri trashëgon veti të fisnikut, QYTETRIA e përbër prej
shtresave të ndryshme njerzit e lirë të profesioneve të ndryshme.
PARTITE POLITIKE
Ndër qështjet më të rendësihsme në sociologjinë politike dhe shkencave
politike është të ekzistuarit dhe pozita e partive politike.Në gjuhë të
zakonshme parti politike do me thënë grupi I njerzve me mendime qëllime
dhe pikpamje të njejta ndaj rregullimit shtetëror.Në shkencën e
sociologjisë ka kuptim tjetër,Pratitë politike janë organziata politike
të cilat I janë adaptuar demokracisë.Paritë politike janë organizata
sepcifike të shoqërisë dhe shprehin interesa politike shoqërore.Sipas
shkencës së socilogjisë partitë politke janë organizata politike të
cilat përfshinë njerzit me ideologji të njejt politike të cilat
përpiqen të zgjërojnë qëllime të caktuar tërsore..Partitë politike e
kanë origjinën qysh në kohrat e lashta të antikës së vjetër.Paritë
poltike janë shafqur si rezultat I diferencimit shoqëror politik dhe
ideor në baz të interesave të grupeve të veqanta shoqërore.Anglia
konsiderohet si djep I partive politike.Ka fundi I shek XVII krijohet
dy parti politike partia e pronarëve të mëdhej dhe partia e shtresave
të mesme.Partitë poltike luajnë rol shumë të madhë në marjen e e
pushtetit dhe për rruajtjen e atij ku pushteti ëshë në
dor.Krakteristikë e jetës shoqërore është ekzistenc e shumë partive
politike.Roli I tyre është lëndë e interesimit të shumë teoricienteve
me probleme sikur kuptimi modern dhe organizimi I partive dhe raporti I
tyre ndaj parlamentit.
PERKUFIZIMI I KOMBIT
Rreth kuptimit te fjalës komb japin kombet e bashkuara e cila si
ogranizat u themelua më 1945 dhe e quajti UNITED NATRIONS.Qysh prej
mesit të shek XIX në universitetin evropian lidhur me qështjet e kombit
kanë studiuar edhe studentët arab të cilët e përdoren konceptet si SAB
SAM dhe VATAN.Në debatin politik të SHBA-ve nocionet UNION dhe
CONFEDERATION parapëlqeheshina para nation.Sot në Zvicrrën gjermane
thuhet BUND(lidhja federate) ndërsa në Zvicrrën franceze thuj

16. conferedation.Këta shembuj nga gjuha politike e një vendi të vogël
evropian siq është zvicrra na japin parandjenjën e kohës së gjatë që do
të duhet që evropianet ti quajnë BASHKIMI EVROPIAN SHTET OSE
KOMB.Procesi I bashkëmimit evropian në fund të shek XX ndohdej në
procesin fillestar.Diplomatët dhe ushtarakët me qështjen kombëtare
merren me Evropën kryesisht burokratët dhe teknokratët në Bruksel.
Fjala natio do të thotë bashkësi e fisit.Akademia e frances e
përkufizonet kombin si tërësi e të gjithë banorëve të të njetjtit shtet
të të njejtit vend qe jetojnë në të njejtin ligj dhe që përdorin të
njejtën gjuhë.Teologu dhe filozofi gjerman FREDERIK shkonte më tej me
postulimin e tij të pastërtisë etnike që kishte si rrjedhim ndarjen dhe
kufizimin nga të tjerët.PENANI theksonet se kombi është një shpirt një
princip mendor.Përkufizimi I JOSIF për kombin dekalron se revulucioni
rus është një bashkësi e qëndruar e njerzve të lindru e ngritur mbi
bazën e bashkësisë së gjuhës jetës ekonomike që shpreh bashkësinë e
kulturës.
KOMBI I SHTETIT DHE KOMBI I KULTURES
Kombet mund të ndahen në kombe të shtetit dhe kome të kulturës dhe sit
ë tilla mbështeten mbi pasuri të cakutara kulturore që është përjetuar
dikur bashkërisht dhe si e tilllë mbështet në fuqinë bashkuese trë një
historie e të një kushtetute të përbashkët politike.Shkallës së kombit
të shtetit I shërbejn shtetet historike si Franca Britania e madhe SHBA
dhe Zvicrra.Sipas revulucionit frances kombi u kuptua si njësi poltike
qytetare të barabart përpara ligjit.Në literature autorët interpretimin
e komit të shetit e quajnë kocpet perendimor, kurse koncepin e kulturës
konceptin evropianoqëndror.Grupet etnike që ishin të paknaquar me
shtetin e quajtën vetën kombvet të të arritur , njohje kombëtare si
p.sh sllovenët dhe kroatët.
ÇFARE ESHTE ETNIJA
NATHAN dhe DANIEL japin etnicicetin si nocion këtë përkufizim.Ka një
far ligjimiteti kur vëren se disa forma identifikimi që mbështeten në
realitetin shoqëror të ndryshëm nga njëri tjetri si feja gjuha
prejardhja kombëtare kanë të gjitha diqka të përbashkët.Së bashku me
antropologun dhe sociologun ENTONI entinë mund ta emërtosh me një frazë
të veqant si një grup social të cilat kan kujtime të përbashkta nga e
kaluara të cilat grupi I kultivon.Etinciteti I ka rrënjet e veta në
mitet kujtimet vlerat dhe simbolet e përbashkta.Për këtë arsye
etniciteti nuk është diqka statike sikur supozojnë disa studiues të
jesë shoqërore.Sipas BOSSAN etniciteti I ka rrenjet locale dhe per këtë
arsye duhet bazuar me civilizime që përhapen në zona më të mëdha.Feja
gjuha zakonet dhe kultura janë në gjendje të ndërtojnë vetëm një
indetitet etnik.Kjo pasi që në etnicitet bëjnë pjesë simbolet dhe
kulturat të cilat mund të ndryshojnë formën e tyre konkrete.Elitë
pushteti do më thënë rrjeti I vogël individësh të cilët mbajn pushtet
të përqendruar në shoqërit e sotme.
A është kombi dhe etnia të njohura sipas të drejtës
ndërkometare
Ka autorë të cilët thojnë se në një komb jetojnë disa grupe etnike të
tjerët thojnë se populli përbehet nga disa kombe.Sociologë të ndryshëm
e shikojnë kombin si dukuri të epokës moderne ndërs etnicitetin si
meturinë e bashkësisë tradicionale në shoqërin moderne.Historia
evropiane na mëson që vetëdija dhe baza etnike mund të ndryshojnë në
rrjedha të kohës.Teza e Smithit tregon se shumica e shtetëve kombëtare
evropiane kan prejardhje etnike.Në rastin e frances mund ti injorosh
etnitë ose kombet vetëm e shikon gjuhën si kriter vedimtar.Shteti dhe

17. kombi janë indentikë vetëm në raste të ralla.Shteti komëtar mbështet
mbi nje grup etnik apo kombësi e cila ka arritur që të fitoj në
baskësinë ndërkombëtare njohje më të drejt ndërkombëtare Sovran dhe I
kufizuar teritorialisht.
NACIONALIZIMI DHE SHTETI MODERN
Për një kohë të gjatë sociologët nuk I kanë kushtuar vëmendje fenomenit të
nacionalizimit.Mendimatarët klasik social si MARKS DURKEM dhe ËEBERI