Sociology of law

1. Нийгмийн гажуудал ба бие хүн
А. Хишигтөгс
Нийгэмд(ТённисынхоорГезельшафт) нарийн дүрэмжурам дээр үндэслэн үйлдэл
хийцгээдэг ба хэрэв үгүй гэвэл бидний хэвийн1 гэж хэлэгдэхийн эсрэг ойлголт хэвийн гэж
үзэгдэнэ. Нийгэм дэх үйлдлүүдийг урьдчилан мэдэх бололцоог дүрэм журам олгодог.
Гэхдээ хүний бүхий л үйлдэл үргэлж социал хүлээлтэд нийцээд байдаггүй нь
социологидолт хийхийн шаардлагыг үүсгэдэг болов уу. Зүй ёсны үнэт хийгээд хэм
хэмжээг зөрсөн үйлдлүүдийг энгийнээр гажуудал2 гэж ойлгож болох бөгөөд үүнийг
зөвхөн хувь хүний үйлдлийнх нь хувьд биш харин нийгмийн бүхэллэг холбоо хамааралт
шинжтэй гэдгээр харах чадвар чухалчлагддаг.
Бие хүний үйлдэл ба гаж үзэгдлийг авч үзэхэд шүүмжлэлт онолуудыг хамгийн
нөлөө бүхий тайлбаруудыг өгүүлсэн аж. Хүн нийгэмшлийн үйл явцын үр дүнд л тийн
сурсан байдаг болохоор бид социал хэм хэмжээ, дэг журмыг байнга сахин биелүүлдэг.
Тэгэхээр девиант буюу гажилт гэдэг нь өдөр тутмын амьдрал дахь хэлний ойлголттой ч
уялдаатай. Стигматизацийн онолоор социологич Ховард Бекер, яг үнэндээ нийгмийн
ноёрхогч ангийнхан л доод ангийнханд зүүлгэж буй шошгыг гажуудал гээд байгаа юм
гэжээ. Үүнийг бусад социологич нар цааш лавшруулж, цагаан захтны гэмт хэргийг гэмт
хэрэгт тооцолгүй харин хөх захтны гэмт хэргийг л гэмт хэрэг хэмээн үзэх нь бий ба
үнэндээ хөх захтныхаас цагаан захтны гажууд гэгдээгүй гэмт хэргүүд нь тухайн нийгэмд
хамгийн их хор хөнөөлтэй гэдгийг хэлдэг.
Орчин үеийн нийгэмд албан сөрөг санкц буюу шангийн хэв маяг нь
институцчилалбуюушүүх, цагдаа,шорон бүхийшийтгэлийн системтэйхолбоотой. Хууль
бол гэмт хэрэгтнийг тодорхойлогч бөгөөд тухайн нийгмийн хэм хэмжээнд гаж үйлдэл
гаргасныг шошголуулах нийтийн хүлээн зөвшөөрөл гэлтэй. Юуг гажууд үйлдэл гэх вэ,
гэхгүй вэ гэдэг нь цаг хугацаа хийгээд орон зайнаас хамаарч байна. Тухайлбал аж
үйлдвэржихээс өмнөх үед шашин хийгээд хаант төрийг шүүмжилбэл гажууд үйлдэл
тооцож шийтгэх, зарим тохиолдолд цаазаар авдаг (Сократ гэх мэт тод жишээ болно)
байсан.Харин орчин үед улс орон бүрт заримүйлдлийг гажууд эсхүл гажууд бишгэдгийг
албан ба албан бус байдлаар үзэх нь бий. Жишээ нь Өмнөд Солонгост үл таних хүн рүү
тодорхой хугацааны турш ширтвэл хуулийн хариуцлага хүлээх (ялангуяа эмэгтэй хүн рүү
ширтэх нь бэлгийн дарамт учруулсан хэрэг болно) бол Монголд энэ нь хуулийн гэхээс
илүү жигшин зэвүүцэх зэрэг албан бус шан үзүүлдэг. Тиймээс үйлдлийг гажууд гэдгээр
хүлээн зөвшөөрсөн ч түүнийг хуульчлах эсхүл ёс суртахуунаар үнэлэх ялгаа байна.
Социобиологийн хандлагаар үзвэл Чезаре Ломброзо, зарим хүмүүс төрөлхөөсөө
л гэмт хэрэг үйлдэхээр төрдөг гэж дүгнэжээ. Түүнийхээр бие хүний гажууд үйлдэл
1 Conformity
2 Deviant

2. гаргахыг нь гавлынхнь хэлбэрээртодорхойлж болох багэмт хэрэгтнүүд биологийн хувьд
эвдэрсэн буюугажсан байдаг аж.Сэтгэлзүйн хандлагаарүзвэлЗигмундФройд, Эдипийн
хөгжлийн үед хүүхэд насандаа эзэмшдэг өөрийн хязгаарлалтаас ихэнх хүмүүсийн
моралын чанар үүсдэг гэжээ. Зарим хүүхдүүдэд эцэг эхтэйгээ хэрхэн харилцаж байснаас
нь улбаалжморалгүйдэл үүсэх буюуөөрийн хязгаарлалтүүсдэггүйаж.Ийн ёс суртахууны
мэдрэмж алдагдсан бол энэ алдагдсан мэдрэмжээ хүчирхийллээс олж авдаг.
Дифференциал холбооны онолоор Эдвин Сазерланд, олон дэд соёлын багтаасан
нийгэмд зарим социал нийтлэг хууль бус үйлдлийг сайшаадаг, зарим нь үгүй гэжээ. Гэмт
хэргийн хэм хэмжээг тээгч хүмүүстэй нийлсэн хувь хүмүүс хууль зөрчигч буюу гэмт
хэрэгтэн болцгоодог. Сазерландынхаар энэ нь голдуу үе тэнгийнхэн гэх анхдагч бүлэгт
биелэгдэн эхэлдэг аж. Яг л хууль биелүүлэхдээ бусдыг дагадаг шиг гажууд үйлдэхдээ ч
бас түүн шигээ дагадаг гэжээ.
Бие хүн гажууд үйлдэл хийснээрээ эрх зүйн системийн гадна биш харин ч дотор.
Дээрх социологийн онолын тайлбаруудаас үзэхэд бие хүний үйлдэл хэрхэн үйлдэгдэх нь
цэвэр хувь хүний шинжид хамаардаггүй буюу нийгмийн уялдаанаас үүддэг байна.
Эргээд нийгэм нь ч өөрөөсөө биш хүн рүүгээ чиглэн үйлдлийн байгууламжийг
бүрэлдүүлж байна. Орчин үеийн шинж бол хүний өөрийн бодол, үйлдэл гэж буй нь
үнэндээ нийгмээс хүлээн авч өөртөө бүрэлдүүлсэн бодол бас үйлдэл.