Монгол гэр Төв Азийн нүүдэлчин ард түмний уламжлалт гэр сууц юм. Гэр 3000 орчим жилийн тэртээгээс одоогийн хэв шинж нь бүрэлдэн, хүний амьдралын гол хэрэгцээ болсоор өнөө цагт иржээ. Нүүдэллэн аж төрөхөд хамгийн сайн зохицсон гэр сууц нь бүтэц зохиомжийнхоо хувьд ихээхэн сонирхол татдаг билээ. Хөнгөн, авсаархан, удаан эдлэгддэг, архитектурын онцгой шийдэлтэй гэх мэт олон тодотголыг гэрт өгсөн байдаг. XIII зууны монголчуудын гэр тэрэг хэмээх нэгэн сууцны тухай дундад зууны жуулчдын тэмдэглэлд "гэр тэрэгтэй нүүдэл нь их хот нүүж яваа мэт сүртэй" харагддаг тухай тэмдэглэсэн нь буй. Байнгын хэрэгцээний гэр сууцыг хийц, гадаад хэлбэрээр нь Монгол, Түрэг гэр гэсэн хоёр үндсэн ангилалд хамруулна. Монгол гэрийг халх, ойрад, буриад гэж ялган үздэг. Монгол гэр анх урц овоохойноос үүдэлтэй гэж үздэг бөгөөд хүмүүсийн амьдрал дээшилж, үүндээ тохируулан өөрчлөн шинэчилсээр иржээ. Эрт дээр үеэс нүүдэлчин ардын орон гэр сууц болсоор ирсэн бөгөөд байгалийн элдэв үзэгдэлд тэсвэртэй байхаар бүтэцлэгдсэн байдаг. Бэлтгэсэн : Нямбаяр Б.

1. МОНГОЛ ГЭР
Бэлтгэсэн : Б. Нямбаяр / B141320006 /

3. ТООНО
ГЭРИЙН ОРОН ЗАЙ ИХЭСГЭХ, БАГАСГАХ, ГЭРТ ГЭРЭЛ ГЭГЭЭ ОРОХ, ГЭРИЙН МОДНЫ
БҮТЭЦ, ТОГТОЛЦООГ УРЛАН БҮТЭЭХЭД ИХ ҮҮРЭГТЭЙ. ТООНЫГ МОНГОЛЫН
ТООНОЛЖИН БУЮУ ЧАГТ ТЭМДЭГТЭЙ ХОЛБОН ХЭЛЭЛЦЭЖ БОЛНО. МОНГОЛ ГЭРТ
ГЭРЭЛ ГЭГЭЭ ОРУУЛЖ, УТАА УУРЫГ ГАРГАХ, УНЬ ТОГТООХ ГОЛДОО ХӨНДЛӨН ГУЛД
ЧАГТ ТЭМДЭГТЭЙ ДУГУЙ ЦАГИРАГ ХҮРЭЭГ ТООНО ГЭНЭ.

4. ХАНА
ГЭРИЙН ХАНА, ТУУРГАНЫ ЁРООЛ ХЭСГИЙГ ХАЯА ГЭНЭ. ГЭРИЙН ХАЯАГААР
ТОЙРУУЛАН ОРООХ ЭСГИЙ, МОД ЗЭРГЭЭР ХИЙСЭН ХЭРЭГЛЭЛ ХАЯАВЧИЙН ХАЛХ-
МОНГОЛ, ОЙРАД–МОНГОЛ ДУУДЛАГА НЬ ИРГЭ БОЛНО. ГЭРИЙН ХАЯАВЧ, ИРГЭНИЙ
ӨНГӨ НЬ ТУХАЙН ЯСТНЫ НЭГЭН ЗҮЙЛ ЗАН ҮЙЛИЙН БЭЛГЭДЛИЙГ ИЛЭРХИЙЛДЭГ
БАЙНА.

5. ХААЛГА
ГЭРИЙН МОДОН ХААЛГА ХАНАТАЙ АДИЛ ГЭРИЙН ДЭЭД ХЭСГЭЭС ИРЭХ АЧААЛЛЫГ
ДААЖ БАЙДАГ. БАС ХААЛГА БАЙНГЫН ОНГОЙЖ ХААГДАХ ХӨДӨЛГӨӨНӨӨС ҮҮСЭХ
ХҮЧНИЙ ҮЙЛДЭЛД ОРШИНО. ХААЛГАНЫ ХИЙЦИЙН ХУВЬД ДАН БА ДАВХАР ЯСТАЙ
ХИЙНЭ.

6. БАГАНА
ГЭРИЙН ГОЛД БАГАНА ГАЛ ГОЛОМТ БАЙНА. ГЭРИЙН БАГАНААР ДАМЖИН ӨВӨГ
ДЭЭДСИЙН СҮНСТЭЙ ХОЛБОГДДОГ ГЭЖ ҮЗДЭГЭЭС БАГАНА ТҮШИХ, БАРИХ ЯЛАНГУЯА
АЛДЛАХЫГ ЦЭЭРЛЭДЭГ ЗАНШИЛТАЙ. МӨН МОНГОЛЧУУД БАГАНЫГ ГЭРИЙН ЗОВЛОНГ
ҮҮРЧ ЯВДАГ ГЭЖ ҮЗДЭГ УЧРААС ХҮҮХДИЙГ БАГАНАНЫ ЗОВЛОН АВНА ГЭЖ ҮЗДЭГ
БАЙНА.

7. ӨРХ
ТООНО ДЭЭГҮҮР БҮТЭЭЖ НАР, САЛХИ, ЦАС, БОРОО, ШОРОО, ХУРЦ ГЭРЭЛ
ГЭГЭЭНЭЭС ХАМГААЛАХ, МӨН ГЭРТ ТУСАХ НАРНЫ ГЭРЭЛ ГЭГЭЭГ ТОХИРУУЛАХ ЗЭРЭГ
ҮҮРЭГТЭЙ ГЭРИЙН НЭГЭН ЗҮЙЛ БҮРЭЭС БОЛ ӨРХ ЮМ. ӨРХИЙГ БҮТЦЭЭР НЬ
ГУРВАЛЖИН, ДӨРВӨЛЖИН, ХОШУУТ ГЭЖ ГУРАВ АНГИЛНА.

9. Дээврийн моднуудыг (унь)
Бэхлэх мөн тооно, багана
хана, хаалга босгох
Унь, хана, багана, тооно,
хаалга буюу гэр араг яс
байдлаар боссон байгаа нь

10. ДЭЭВРИЙН ДОТУУР НИМГЭН
БҮРХЭВЧИЙГ БҮТЭЭСЭХ
Эсгий бүрхэвчийг тавих

11. Дээврийн гадуур нимгэн
бүрхэвчийг бүтээх
Бүрхэвчүүдээ бэхэлж зангидаад,
гэр барьж дуусч байна.

12. МЯЛААЛГАНЫ ҮГ
ХАНАНЫ МЯЛААЛГА ҮГ
ХОЙД ХАНГАЙН БУРГАСААР ХАВИРГА ЮУГ НЬ ХИЙСЭН
ХАНДГАЙ БУГЫН ЗООГООР НААНА ЦААНААС НЬ ТОВЧИЛСОН
ХАНА ТҮҮНИЙГ МЯЛААЯ.
УНИНЫ МЯЛААЛГА ҮГ
УРД ХАНГАЙН МОДООР УНЬ ЮУГ НЬ ХИЙСЭН
УНАГА ДААГАНЫ ХЯЛГАСААР САГАЛДАРГА ЮУГ НЬ ХИЙСЭН
УНЬ ТҮҮНИЙГ МЯЛААЯ.
ХААЛГА МЯЛААХ ҮГ
ХАНГАЙН МОДЫГ ХАГАЛЖ ХИЙСЭН ХАРУУЛЫН ИРЭЭР ӨӨЛЖ ХИЙСЭН
ХАМАГ АМЬТНЫГ ХАШИН ТОГТООСОН ХААЛГА ТҮҮНИЙГ МЯЛААЯ.
ТООНО МЯЛААХ ҮГ
ХУС МОДЫГ ЦАВЧИЖ ХИЙСЭН ХУРУУ ДААГЫГ ӨРӨМДӨЖ ХИЙСЭН
НАРНЫ ГЭРЛИЙГ НААШ ОРУУЛАГЧ ГАЛЫН ГЭРЛИЙГ ГАДАГШ ДЭЛГЭРҮҮЛЭГЧ
ХОРОЛ ЭРДЭНИЙН ШИНЖТЭЙ ТООНО ТҮҮНИЙГ МЯЛААЯ.
ГЭРИЙН МЯЛААЛГА
ДАЛАЙ ЦАГААН ДЭЭВЭРТЭЙ ДАРГАР ЦАГААН ТУУРГАТАЙ
ХОШЛОН ХЯЛГАСАН БҮСЛҮҮРТЭЙ ТАГНАЙ ШИРЭЭСТЭЙ ҮҮДТЭЙ
УГАЛЗ ШИРЭЭСТЭЙ ӨРХТЭЙ ЦӨМ БҮРЭН ТҮҮНИЙГ МЯЛААЯ

13. ГЭРИЙН СРӨӨЛ
ЗЭЭ! ЦААНАА ЧАМИН ХЭЭТЭЙ
НААНАА НАНЖИН ХЭЭТЭЙ
ЦАЦАГ БҮРИЙДЭЭ НАЙМАН ТАХИЛТАЙ
НАМГҮР ХАДГАН ДЭЭРЭЭ
АЛТАН МӨНГӨН ХУНДАГАТАЙ АРХИЙГ
АМСАР ДҮҮРЭН БЯЛХУУЛЖ
НАМАЙГ ЕРӨӨ ГЭСИЙМ БИЗ ЭЭ
УРТ ЦАГААН ТУУРГАТАЙ
УРАН ТАГНАЙ ХАЯАВЧТАЙ
ДАЛАЙ ЦАГААН ДЭЭВЭРТЭЙ
ДӨРВӨӨР ШИРМЭЛ
ДӨРВӨН БҮСЛҮҮРТЭЙ
АР ӨВӨР ТИЙШЭЭ ЗӨРӨГСӨН
АРВАН ХОЁР ООСОРТОЙ
ХОЙШОО УРАГШАА ЗӨРӨГСӨН
ХОРИН ДӨРВӨН ООСОРТОЙ
БӨМБИЙ ЦАГААН ӨРГӨӨ ЮМ БАЙНА АА!
ТҮМЭН ӨЛЗИЙ БҮРДСЭН
ТӨР УЛСЫГ БАТАТГАСАН
ТӨГС ИХ ЖАРГАЛЫН
ТӨВШИН САЙН ӨДӨР ГЭЖ
САРЫН САЙНЫГ СААТАН ХҮЛЭЭЖ
ӨДРИЙН САЙНЫГ ӨНЖИН ХҮЛЭЭЖ
ӨНӨӨДРИЙН ӨДРИЙГ
ӨЛЗИЙТЭЙ САЙН ӨДӨР ГЭЖ
ӨНДӨР ДЭНЖ ДЭЭР
ӨРГӨӨГӨӨ БАРЬЖ БАЙГАА ЮМ БАЙНА
БАРЬСАН ГАЗРЫГ НЬ ШИНЖИЛЖ
БАРУУН ЗҮҮН ТАЛААС НЬ ХАРВАЛ
БАРС АРСЛАНГИЙН ШИНЖТЭЙ
БАЙР БАЙДЛЫГ АЖИГЛАВАЛ
БАДАМЛЯНХУА ЦЭЦЭГ ШИГ
БАДАРЧ ДЭЛГЭРМЭЭР ГАЗАРТ
БАРЬСАН ЮМ БАЙНА.
ТАШАА ЗӨРҮҮЛЭГ ДАРЖ УЯСАН
ДАЛАН ХОЁР ООСОРТОЙ
ДАЛАЙ ЦАГААН ӨРГӨӨ ЮМ БАЙНА.