монгол гэр
- 2. Монгол гэрийн сэл х гжилүү ө
Н дэлчин ард т мний эдийн соѐлын нэг ндсэн хэсэг болохүү ү ү
оронсууцийг хэрэгцээ шаардлага , б тэц хэв маягийн хувьд дотор ньү
байнга хэрэгцээнийорон гэр ба т р хэрэгцээний гэж ндсэн 2 ангидү ү
хуваан авч здэг. Байнга хэрэгцээний гэр сууцийг хийц гадаадү
хэлбэрээр нь монгол, т рэг гэр гэсэн 2 ангилалд хамруулдаг.ү
Монгол гэр нь 3000 жилийн тэртээгээс одоогийн хэв шинжнь б рдэнү
. 13-р зуун эзэнт г рний уе гэхэд нэршэл хэв загвар нь нэгэнтү
тогтононцийн хувьсалг й бидний ед иржээү ү
- 3. Монгол гэрийн сэл х гжилүү ө
• МЭ 10-3 мянган жилийн тэртээд агуй,Ө
хиймэл агуйн оромжоос гарч зэрлэг
амьтадыг гаршуулж, гэрт тэрэг, ханат
гэрийн сэл ссэн байдаг тухай машүү үү
олон олдвор баримт байдаг. 3000 мнө ө
Монголын газар нутагт х рэл зэвсгийн еү ү
байсан б г д орон сууцаа б рэх эсгийө өө ү
йлдвэрлэх болж Монголын эсгий гэрү
ссэн. Энэ еийн гэрийн хэлбэр хийц ньүү ү
XIII зууны еийн монгол ханат гэртэйү
т стэй байжээ. Эртний Хятадын т хчө үү
Сыма-цзян МЭ 1400 он буюу 104 ондӨ
бичсэн т хэн тэмдэглэлд Хан улсаасүү
Х нн гийн Шаньюй хаан сууц-эр кэ баү ү ү
гэрт амьдардаг байсныг онцлон зааж
байжээ
- 6. Гэрийн зохион байгуулалт
Гэрийн доторхи зайг хоймор, гал голомт, эрэгтэйн тал,эмэгтайн тал гэж
ер нхийд нь хуваадаг. Хоймрын авдар дээр бурхан ш тээнээзалдаг. ө ү
Гэрийн эзэн хоймор талдаа суудаг ба хамгийн х ндтэй зочноо ү
хоймортоо суулгана. Гэрийн эзний ор, орны
ар хананд ангийн буу лг тэй.Х р г, хэт хутаг, зодогө өө өө ө
шуудаг хусуур, ангийн с зэрэг эр х ний нарийнү ү
нандинэдлэл хадгалдаг баруун авдар орны
толгойд байна. Гэрийн з н хатавчнаас үү
эхлэх эмэгтэйн талд усны болон саалийн сав,
галтогооны эрэгнэг, эзэгтэйн хувцас хийдэг
орны х лийн авдар, оёдол йлийн баө ү
гоосайхны хэрэгсэл зэрэг
эмэгтэйн нарийн нандин з йлсээ хийдэг ү
орны толгойнавдар байна.
- 7. Монгол гэр цагийн үүрэг
гүйцэтгэх нь
• З н урагш хандуулан барьсан д рв н үү ө ө
ханатай (тотгон дээрээ д рв н уньтай), 60 ө ө
уньтай гэрийн хоёр унины хоорондох зай
зургаан хэмийн нц гтэй нь орчин еийн ө ө ү
цагийн хуваарьтай нь яг тохирдог гэж
эрдэмтэд здэг. Гэрийн тооноор тусах ү
нарны гэрлийг монголчууд нар
мандахшингэх хугацаанд хуваарилан цагаа
баримжаалдаг. Ам д рв лжин ө ө
хэлбэртэй рхийг хошуулан татахад тоононы ө
урд талд ил лдсэн хэсгээр тусах ү
гэрлийгнарны цагт ашиглажээ. Тухайлбал,
тоононд туссан нарны гэрэл гл ний 4-6 ө өө
цаг(бар-туулай цаг), унийн толгойноос
ханын толгой х рэх 6-8-10 цаг(туулай-луу-ү
могой цаг), гэрийн хойморт нар их дэд 12 ү
тусна (морин цаг) гэх мэт.
- 8. МОНГОЛ ГЭРИЙН Т Р ЛӨ Ө
Хулсаар дээвэрлэж хулсан рх тавиад, ханын ө
гадуур найлзуур бургасаар туургалсан ханын
дотуур хулс, найлзуур бургас хольж туургалсан
гэрийг хулсан гэр буюу барга гэр гэнэ.
Хулсан дээвэртэй, бургасан туургатай Монгол
гэрт баргачууд зуны улиралд суудаг байжээ.
Энэ гэр нь сэр хэн, бороо гоожихг й, ялаа үү ү
батгана орохг й, нар салхинд элэгдэхг й, ү ү
эдэлгээ сайн даадаг.
Хулсан гэр
- 9. Буриад гэр
Ой х вч тайгад суудаг Буриад Монгол зон булгаасан гэр хэмээхө
модон гэрбарьсаар ирсэн т хтэй. Булгаасан гэр нь эсгий гэрийнүү
адил дугуй хэлбэртэй,харааса хэмээх тоонотой модон б рээстэйү
сууц юм
Энэ гэр нь хэлбэр бүтцийн
хувьд халх гэрээс төдий л
ялгаагүй ч хусан тоонотой,
бургасан ханатай, хусан ац
баганатай байдгаараа онцлог.
- 10. Модон гэр
• Энэ гэрийг д нз модоор 8, 12, 16ү
талтайгаар заадал гарган хийдэг
б г д д рв н улирлынө өө ө ө
зориулалттай юм. Баруун Буриад
зон нэг модон гэрээс н гө өө
модон гэрт тавилга эд юмаа з жөө
суудаг учраас н дэл хийдэгг йүү ү
з д л хийлээ хэмээн ярилцдаг.өө ө
Гэхдээ эсгий рх тавьдаг нь эсгийө
туургатан гэсэн х т хээүү үү
хадгалсаар буй хэрэг.
- 11. Д рв д гэрө ө
• Д рв д гэр. Увс аймгийн д рв д зоны суудаг Монгол гэрийгө ө ө ө
д рв д гэр гэнэ. рсд “ лд гэр” хэмээн нэрлэж иржээ.ө ө Өө өө өө
Энэ гэрийн дотуур цаваг тавьдагг й харин туурганыү
хоолойд цаваг гэж нарийн урт эсгий залгаж оёдог байсан
аж.
- 12. Халх гэр
• Халх гэр. Энэ гэр нь байгал газарз йн онцлогт ихэдү
зохицсон, Монгол гэрийн ндсэн б рдлийг агуулсан, Монголү ү
улсад ихээхэн тархмал байдаг.
