1. ЛЕКЦ №3
УТГА ШИЛЖҮҮЛЭН ДҮРСЛЭХ НАЙРУУЛГЫН УР
МАЯГ
1. ЗҮЙРЛЭСЭН УР МАЯГ
2. ТӨЛӨӨЛСӨН УР МАЯГ

2. ҮГИЙН УТГА ШИЛЖҮҮЛЭХ НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГ
ТӨЛӨӨЛСӨН
ЗҮЙРЛЭСЭН

3. ЗҮЙРЛЭЛ
АДИЛТГАЛ
ЧИМЭГ ҮГ
ХҮНШҮҮЛЭЛ
ЁГТЛОЛ
ХЭТРҮҮ
ЛЭЛ
Уран яруу дүрслэх
арга хэрэглүүр
төлөөлөл
тойруулал
зөөлрүүлэл
егөөдөл
Учир
зүйг
эвдэх
Харьцааны
дүрслэл

4. ЗҮЙРЛЭЛ
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН АЛЬ НЭГ ШИНЖИЙГ ЯЛГАРУУЛАН ТОД
ТОМРУУН БОЛГОЖ, ТОДОРХОЙ ТӨСӨӨЛӨЛ ТӨРҮҮЛЭХ
ЗОРИЛГООР ӨӨР ТӨСТЭЙ ЮМ ҮЗЭГДЭЛТЭЙ ЗЭРЭГЦҮҮЛЭН
ТАВЬЖ ДҮРСЛЭХ НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГИЙГ ХЭЛНЭ.

5. ШИГ
ӨГҮҮЛБЭРИЙН
ЕРӨНХИЙ
УТГААР
МЭТ
ЗҮЙРЛЭЛ
АДИЛ
МАГАД
ЧИНЭЭ
ӨӨРГҮЙ

6. АДИЛТГАЛ
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН АЛЬ НЭГ ШИНЖИЙГ ТОВОЙЛГОН
ТОДРУУЛАХ ЗОРИЛГООР ТҮҮНТЭЙ ТӨСТЭЙ ӨӨР
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН НЭРЭЭР УТГА ШИЛЖҮҮЛЭН
НЭРЛЭХ НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГ.

7. Жишээ нь:

Урагш хойш явж ирвэл умбах
шавар, битүү ой шалгарч, цатгалан
могой шургах завсаргүй бэрх шугуй
тул
Тэмүүжинг
мөрдөж
олж
чадсангүй.

8. Чимэг үг
Аливаа зүйлийн утга, шинжийг маш
тодорхой, чихнээ чимэгтэй болгох
зорилгоор хэрэглэдэг онцгой маягийн
уран яруу тодотголыг чимэг үг гэнэ.

9. Жишээ нь:
ХҮДЭР ХҮРЭН
ГАРТАА БОЛД
ЦАРИЛ АТГААД

10. ХҮНШҮҮЛЭЛ
Амьгүй юм үзэгдэл болон адгуусан
амьтанд хүнд байх чанар тэмдэг
/үйл хөдлөл, үг яриа, мэдрэх
сэтгэх/
оруулан
дүрслэх
найруулгын ур маяг юм.

11. Жишээ нь:
Урьд та ийм байсан гэж Да хүрээг
харуулбал
Улаанбаатар хот маань элгээ хөштөл
хөхөрнө байх
Ц. Гайтав “Улаанбаатараа харахад”

12. ЁГТЛОЛ

13. ЁГТ ҮЛГЭР
ОНЬСОГО
ЗҮЙР ҮГ
ЁГТЛОЛ

14. ЖИШЭЭ НЬ:
ТАСДАЖ ИДЭХ ТААНАГҮЙ
ТАЛААР ГҮЙХ ГҮРВЭЛГҮЙ
ТАЙГЫН ХАНД САЙН УУ
ГОЛ БУЛГИЙН УРГАЛГҮЙ
ГОЗОЙЖ УРГАХ МОДГҮЙ
ХАТАНГИ САДАНГИЙН
САЙН ВАН САЙН УУ

15. ХЭТРҮҮЛЭЛ
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН АЛЬ НЭГ ШИНЖ ЧАНАРЫГ БОДИТОЙ БАЙЖ
БОЛОХ БОЛОЛЦООНООС НЬ ХЭТ ИХЭСГЭН ДАВУУЛСАН БУЮУ
БУУРУУЛСАН НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГ ЮМ.
ЗЭЛМИЙН ШИМЖ АСГАСАН
ЦУС, ТЭДНИЙ СУУСАН ОРЧНЫ
ГАЗРЫГ НАМАГ БОЛГОЖЭЭ.
ТЭДНИЙ ИДЭХ
УУХ, ИНЭЭЛДЭХ
БАЯСАЛДАХ НЬ
ГЭР ХАГАРМААР.

16. ТӨЛӨӨЛӨЛ
ЮМ, ҮЗЭГДЭЛ УХАГДАХУУНЫГ ТҮҮНТЭЙ НЯГТ ХОЛБООТОЙ ӨӨР
ҮГЭЭР СОЛЬЖ НЭРЛЭХИЙГ ХЭЛНЭ.
ЗУРГААН МИЧИД ОРОЙ ДЭЭР ГЯЛАЛЗАЖ, ДЭНГИЙН
ГЭРЭЛ ЗЭРГЭЛДЭЭ ХАЖУУД СҮҮМЭЛЗЭХЭД
ЗҮРХЭНИЙ ТОЛЬ ӨВӨР ДОТОР ГЯЛБАЖ, ЗЭРГЭЛДЭЭ
АЙЛЫН ҮҮДЭН ДЭЭР ТУСНА.

17. ТОЙРУУЛАЛ
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙГ ШУУД ИЛЭРХИЙЛЭХИЙН
ОРОНД УУЛ ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН ОНЦЛОГИЙГ
ТОДРУУЛАН ЗОХИОГЧИЙН ХАНДЛАГЫГ
ИЛЭРХИЙЛЭХ ЗОРИЛГООР ТҮҮНИЙ ШИНЖ
БАЙДЛЫГ ӨӨР ҮГ ХЭЛЛЭГЭЭР ТООЧИН
ТОДОРХОЙЛОХ НАЙРУУЛГЫН АРГА ЮМ.
ҮҮСМЭЛ
УЛАМЖИЛСАН

18. ХООСОН ИРЭХГУЯА
ГАНЗАГАЛАХ
ХОНЬ, ЯМАА, Ү
ХЭР, ТЭМЭЭ, А
ДУУ- ТАВАН
ХОШУУ МАЛ
ЭХНЭРГЭРИЙН ХҮН
УЛАМЖИЛСАН

19. ХЭВШИН ТОГТМОЛЖООГҮЙ ТОДОРХОЙ
НЭГ ЗОХИОГЧ ЮМ ҮЗЭГДЛИЙН ОНЦЛОГ
БУЮУ ХЭРЭГТЭЙ ГЭЖ ҮЗСЭН ШИНЖ
БАЙДАЛ ЧАНАРААР НЬ ТОДОРХОЙЛОН
ДҮРСЛЭХИЙГ ХЭЛНЭ.

20. ЖИШЭЭ НЬ:
1. ТЭНДЭЭСЭЭ ДОЛИНГОР НАРАН УРГАХ
ЗҮГИЙГ ЧИГЛЭН ХЭДЭН ӨДӨР ЯВАХАД...
2. АДУУН ДОТОР ААШ ДОГШИРЧ, МОРИНЫ
ГУЯНД БҮДҮҮН ТАШУУР ТАС НЯС ХИЙТЭЛ
ТУШААЖ

21. БОХИРЫН НЬ АРИЛГАЖ
БОРВИЙ НЬ СУНГАЖ
ЭМЭЭЛИЙ НЬ ДӨРӨӨНД
ХҮРГЭСЭН
ГҮРЭМЧ ЛАМ САЯ
ДЭЭШЛЭН СЭРЖ
ӨТГӨН ШИНГЭН МӨР
ҮЗЭХ, АЙЛ ХӨРШИЙН
АМЬТАН ХҮНИЙ БАЙР
БАЙДАЛ АЖИХ
ЗЭРГЭЭР ГАДААЛЖ
ИРЭЭД
БҮДҮҮЛЭГ ЭВГҮЙ
ҮГИЙГ ХЭЛЭХЭЭС
ЦЭЭРЛЭХ, ӨӨР
ҮГЭЭР
ТЭМДЭГЛЭХ УР
МАЯГ

22. ЕГӨӨДӨЛ
ҮГ ХЭЛЛЭГИЙГ ҮГИЙН САНГИЙН ШУУД УТГЫН НЬ
ЭСРЭГ
УТГААР ХЭРЭГЛЭЖ, ИНГЭСНЭЭРЭЭ
ГАДНААС НЬ ХАРАХАД САЙНААР БУЮУ ЖИРИЙН
ХЭЛСЭН
МЭТ
БОЛОВЧ
УГТАА
МУУГААР
ЕГӨЖ,
ШҮҮМЖЛЭХ
САНАА
ИЛЭРХИЙЛЭХ
НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГ ЮМ.

23. ЖИШЭЭ НЬ:
НАР САРЫГ ГЭРТЭЭ
МАНДУУЛААД
 НАВЧ ЦЭЦГИЙГ ХОТОНДОО
ДЭЛГЭРҮҮЛЭЭД
 ЯВГАН НҮҮЖ, НҮЦГЭН СУУЖ
ЖАРГААРАЙ


24. УЧИР ЗҮЙГ ЭВДЭХ
...ХОШИН ИНЭЭДМИЙН БУЮУ ЕГӨӨДЛИЙН ЗОРИЛГООР ҮГ
ЯРИАНЫ УЧИР ЗҮЙ, ЛОГИК ХОЛБООГ ЗОРИУД ЗӨРЧИХ
НАЙРУУЛГЫН МАЯГ.
ӨӨРИЙН ЭЦГИЙГ ГАРААГҮЙ БАЙХАД ӨВГӨН
ЭЦГИЙН ТЭМЭЭГ ХАРИУЛЖ БАЙХАД ИНГЭ
БОТГОЛОВ. ЭХИЙГ НЬ УНААД БОТГЫГ НЬ
ДҮҮРЭХ ГЭСЭН ДААСАНГҮЙ. БОТГЫГ УНААД
ЭХИЙГ
НЬ
ДҮҮРВЭЛ
НАВЧИН
ТОЛГОЙ
НАХИЛЗУУЛАХГҮЙ,
ӨВСӨН
ТОЛГОЙГ
ӨЛБӨЛЗҮҮЛЭХГҮЙ ДЭНХЭН ДАНХАН ЯВЛАА.

25. ХАРЬЦААНЫ ДҮРСЛЭЛ
УТГА ШИЛЖҮҮЛЭН ДҮРСЛЭХДЭЭ ОГТ ӨӨР УТГА ОРУУЛАХ
БИШ, ХАРИН НАРИЙН ЯЛГААТАЙ ОЙРОЛЦОО УТГАТ
ҮГСИЙН ИЛЭРХИЙЛЭХ НЭГ УХАГДАХУУНЫГ ӨӨР ӨӨР
ХЭРЭГЛЭН УГ САНААГ УЛАМ НЯГТРУУЛАН ОЙРТУУЛЖ
ДҮРСЛЭХ НАЙРУУЛГЫН УР МАЯГ.
БУУРУУЛАЛ
ӨРНҮҮЛЭЛ

26. ТӨРӨӨД
ТӨЛЖӨӨД
ТӨМӨР ДӨРӨӨ ДӨРӨӨЛӨӨД
ТӨР УЛСАА АЛДАЖ ҮЗЭЭГҮЙ

27. АРАНЗАЛ ЗЭЭРД МОРИНЫХОО
АМЫГ ТАТАН ЦОГИУЛЛАА
ЦОГИУЛСНАА ХАТИРУУЛЛАА
ХАТИРУУЛСНАА
ЕРГҮҮЛЛЭЭ
ЕРГҮҮЛСНЭЭ
ШОГШУУЛЛАА
ШОГШУУЛСНАА АЛХУУЛЛАА