KOINΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1960-1980.

1. ΤΟPROJECT 2
Β
ΣΧΟΛΕΙΟ…ΠΑΕΙ ΣΙΝΕΜΑ
ΟΜΑΔΑ: CINE-ΠΑΡΜΕΝΕΣ
ΘΕΜΑ: KOINΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ
1960-1980.
ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΘΑΛΕΙΑ
ΔΑΥΤΣΙΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
ΔΕΜΕΝΕΓΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ
ΚΟΣΜΑ ΣΙΣΣΥ
ΚΟΚΟΝΕΖΗ ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
• ΠΡΟΛΟΓΟΣ
• ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ – ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ
• Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ
• ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
• Ας γελάσουμε…«βεβαίως, βεβαίως»
• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ
• ΤΕΧΝΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ
• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ξεκίνησε δύσκολα για τη χώρα
μας που είχε πρόσφατα δοκιμαστεί από τη συμμετοχή της στο
Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, την κατοχή της από τα γερμανικά
στρατεύματα και έναν ιδιαίτερα καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο.
Επιστημονική ανεπάρκεια, ελλιπής παιδαγωγική κατάρτιση,
οικονομική δυσπραγία, προβληματικές διαπροσωπικές
σχέσεις, ασφυκτικός έλεγχος από τους ιεραρχικά ανωτέρους
έκαναν τη ζωή των εκπαιδευτικών δύσκολη, ενώ βιοποριστικά
προβλήματα, σωματικές ή ψυχολογικές ποινές και παροχή της
γνώσης με ανιαρούς τρόπους ταλαιπωρούσαν τους μαθητές.
Συγχρόνως, έντονα πρακτικά προβλήματα επιδρούσαν αρνητικά
στην καθημερινότητα και των δύο, συντελώντας στην
αμαύρωση της εικόνας τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Και μέσα σε όλα αυτά, ξεπρόβαλλαν καθαρά τα βασικά
ζητούμενα της σχολικής διαδικασίας: εξαιρετικά μεγάλη
αυστηρότητα για τους εκπαιδευτικούς και απόλυτη
συμμόρφωση στους κανόνες για τους μαθητές.

4. TAINIA:ΜΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• ΠΡΟΛΟΓΟΣ:Στη συγκεκριμένη ταινία
επιδιώκεται η οξεία πολιτική σάτιρα μέσω
της εικόνας του εκπαιδευτικού συστήματος
λίγο μετά την μεταπολίτευση, η οποία
αποτελεί φερέφωνο της εξουσίας και
εξαρτάται από σχήματα και νοοτροπίες
του παρελθόντος. Η ιστορία εκτυλίσσεται
σε ένα χωριό της Αρκαδίας .

5. • MAΘΗΤΕΣ : Όπως σε κάθε εποχή έτσι και εδώ
άλλοι μαθητές ενδιαφέρονται για τα μαθήματα
ενώ άλλοι αδιαφορούν . Οι κοπέλες στον
ελεύθερό τους χρόνο ασχολούνται με τον
αργαλειό. Ακολουθούν τη μόδα της εποχής και
διασκεδάζουν ακούγοντας μουσική και
χορεύοντας διάφορα παραδοσιακά τραγούδια
στις γιορτές .Το κυριότερο : έχουν ανησυχίες για
το μέλλον τους διότι αναρωτιούνται πως θα
βρουν δουλειά αφού ούτε οι μορφωμένοι και
σπουδαγμένοι στο εξωτερικό τα καταφέρνουν .
Τους ενδιαφέρει να μάθουν γιατί μαθαίνουν την
ιστορία με ανακρίβειες και γιατί οι καθηγητές
είναι υποχρεωμένοι να εκφράζουν απόψεις που
δεν τους αντιπροσωπεύουν.

6. • ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Ο καθηγητής και λυκειάρχης
του μικρού αυτού σχολείου είναι ένας
άνθρωπος άκρως συντηρητικός
προσκολλημένος στις ιδέες του παρελθόντος
και στη χρήση της καθαρεύουσας . Αναφέρει
συνεχώς ως παράδειγμα προς μίμηση τον
πρωτότοκο γιό του εξαιτίας των σπουδών
του στο εξωτερικό. Άνθρωπος της θρησκείας
που απαιτεί από τους μαθητές του υπακοή
και σεβασμό στο πρόσωπό του. Η
καθηγήτρια του σχολείου και σύζυγος του
λυκειάρχη είναι σε αντίθεση με αυτόν φιλική
με τα παιδιά καθώς και έντιμη αφού τελικά
δεν αφήνει τον εαυτό της να γίνει φερέφωνο
της εξουσίας

7. • ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ: Στην
περίπτωση του καθηγητή-λυκειάρχη , στις
συζητήσεις μαζί του υπάρχει ένα ψυχρό και
απόμακρο κλίμα. Η αυστηρότητά του και ο
συντηρητισμός του, κάνουν το πρόσωπό του
σχεδόν ανεπιθύμητο στους μαθητές. Παρόλα
αυτά οι μαθητές τολμούν να φέρουν
αντίρρηση στα λεγόμενά του. Στην
περίπτωση όμως της καθηγήτριας των νέων
ελληνικών οι μαθητές είναι πρόθυμοι να
μάθουν από αυτήν ,την αισθάνονται πιο
κοντά τους και θέλουν τη βοήθειά της.

8. ΤΑΙΝΙΑ : ΝΟΜΟΣ 4000
• ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ: Οι μαθητές βρίσκονται στην τελευταία τάξη του
λυκείου . Τα σχολεία χωρίζονται σε Αρρένων και Θηλέων επομένως
οι συναναστροφές αγοριών και κοριτσιών γίνονται έξω από το
σχολικό περιβάλλον. Συνήθως μαζεύονται σε σπίτια για να
διασκεδάσουν κυρίως χορεύοντας και πίνοντας αλκοόλ .Τα αγόρια
περνάνε τις ώρες τους στο καφενείο παίζοντας χαρτιά. Οι ερωτικές
σχέσεις μεταξύ τους δεν λείπουν απ’ το προσκήνιο είτε κρυφές είτε
φανερές . Επηρεάζονται από τις οικογένειές τους τόσο από τις
σχέσεις των μελών μέσα σε αυτές , όσο και από την κοινωνική τάξη
κάθε οικογένειας. Τολμούν να έρθουν σε ρήξη με τους καθηγητές
τους και να παραβούν κανόνες . Άλλες φορές γλιτώνουν τις
συνέπειες των πράξεών τους ενώ πάλι άλλες τις βιώνουν . Αυτό το
βλέπουμε σε αρκετές περιπτώσεις όπως στις προσπάθειες
παραβίασης ενός αυτοκινήτου ή στο γιαούρτωμα του καθηγητή .
Στο σχολείο κάποιοι ενδιαφέρονται να περάσουν την τάξη και να
τελειώσουν ενώ άλλοι δεν αποφασίζουν να διαβάσουν ενώ θέλουν
να φύγει από πάνω τους το βάρος του σχολείου. Οι αντιγραφές και
τα σκονάκια εμφανίζονται και εδώ όπως και σε κάθε εποχή .Κάτι
αρκετά ασυνήθιστο έως πολύ για τα δεδομένα της εποχής είναι η
εγκυμοσύνη της κόρης του καθηγητή που έχει σχέση με έναν
μαθητή του και οδηγείται στην έκτρωση.

9. • Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Σε αυτήν την ταινία,
όπως και στην προηγούμενη ο καθηγητής
είναι ένας πολύ συντηρητικός άνθρωπος
καθώς και πολύ αυστηρός με τους
μαθητές του . Απαιτεί να ‘ναι
προσηλωμένοι στο μάθημα . Στις
περιπτώσεις ανήσυχων μαθητών δεν
καθυστερεί στην απόδοση ποινών.

10. • ΣΧΕΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ- ΚΑΘΗΓΗΤΗ: O αυστηρός
χαρακτήρας του καθηγητή δεν αφήνει και πολλά
περιθώρια στους μαθητές να παρεκτραπούν γι
αυτό και οι περισσότεροι είναι υπάκουοι. Οι
σχέσεις τους εννοείται πως είναι τυπικές και
απόμακρες αλλά δεν περιορίζονται μόνο σ’
αυτό. Αυτοί που δέχονται τις επιπλήξεις και τις
προειδοποιήσεις λόγω ανάρμοστης
συμπεριφοράς κατά τον καθηγητή είναι και οι
πιο ζωηροί. Γι αυτό το λόγο δημιουργούνται και
εκδικητικές διαθέσεις από την μεριά των
μαθητών προς τον καθηγητή. Οι διαθέσεις αυτές
εκφράζονται με διάφορους τρόπους και φυσικά
έχουν και τις ανάλογες συνέπειες.

12. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΟΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖONΤΑΙ ΣΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

13. ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΗΘΗΚΑΝ
 Νόμος 4000
 Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο» 1960 , Χτυποκάρδια στο θρανίο (1964).
 Μάθε παιδί μου γράμματα.

14. ΝΟΜΟΣ 4000
Ο χώρος όπου διαδραματίζονται
αρκετές σκηνές είναι το οκτατάξιο
γυμνάσιο αρρένων της παραπάνω
παρέας, ενώ γίνονται και αναφορές
στο γειτονικό γυμνάσιο θηλέων. Έτσι
και αρκετές πληροφορίες συλλέγουμε
για το εκπαιδευτικό δίκτυο και
ευκρινώς καταγράφεται η διδακτική
πράξη. Εκεί που η ταινία επιμένει
περισσότερο όμως, είναι στην έννοια
της (εντός και εκτός του σχολικού
χώρου) πειθαρχίας με το επηρεασμένο
από τις χολιγουντιανές ταινίες μοτίβο
της νεανικής παρανομίας, αλλά και οι
διαπροσωπικές σχέσεις
εκπαιδευτικών με μαθητές ή μαθητών
μεταξύ τους οι οποίες επηρεάζουν και
επηρεάζονται από τις συμπεριφορές
και των δύο πλευρών.

15. Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο 1960 , Χτυποκάρδια στο θρανίο 1964
• Η Λίζα Πετροβασίλη (Αλίκη Βουγιουκλάκη) στο «Χτυποκάρδια στο
θρανίο» (1963) , γόνος καλής οικογένειας και μαθήτρια γυμνασίου
που ερωτεύεται τον γιατρό της --Δημήτρη Παπαμιχαήλ - και η οποία
επιστρέφει παράνομα στα θρανία, όχι τόσο για να διαβάσει, αλλά
για να συνεχίσει τις νεανικές της σκανταλιές . Εδώ εκφράζονται οι
συντηρητικές παραδόσεις της εποχής όπου οι κοπέλες
παρατούσαν το σχολείο προκειμένου να καλοπαντρευτούν, ένα
σχολείο στο οποίο υπήρχε αυταρχισμός ο οποίος όμως φαίνεται
σε λίγα σημεία όπως στα λόγια του γλυκού - αυστηρού Δ.
Παπαγιαννόπουλου: «Έλα εδώ παιδί μου. Για πάρε να διανείμεις
τους ελέγχους. Όχι αυτούς. ʼ άστ' τους αυτούς. Θα τους δώσω εγώ
ο ίδιος. Θα τους δώσω με φάπες».
• Στην ίδια τροχιά κινείται η ταινία «Tο ξύλο βγήκε απ' τον
παράδεισο» (1959) με τη μόνη διαφορά ότι στις σχέσεις μαθητών -
καθηγητών εμφανίζεται από τη μια η έντονη συναισθηματική
φόρτιση, έρωτας της πλούσιας μαθήτριας Λίζας Παπασταύρου
(Αλίκη Βουγιουκλάκη) σ' ένα αριστοκρατικό κολέγιο θηλέων με τον
φτωχό καθηγητή Φλωρά (Δημήτρης Παπαμιχαήλ), και από την
άλλη ο αυταρχισμός του ίδιου καθηγητή με το χαστούκι στην εν
λόγω θρασυτάτη μαθήτρια με το οποίο την κάνει να βλέπει
«πεταλούδες πράσινες, κόκκινες και κίτρινες». Βέβαια ο
διευθυντής (Χ.Τσαγανέας) διεκδικώντας την συμπάθεια των
οικογενειών των μαθητριών αυτών καθώς το κολέγιο και ο ίδιος
ήταν άμεσα εξαρτημένοι απ' την αστική τάξη όπως φαίνεται,
κατέκρινε την αυστηρότητα του καθηγητή Φλωρά που έριξε το
χαστούκι στο πλουσιοκόριτσο Παπασταύρου .Εδώ ακούγεται η
γνωστή φράση «μα που ακούστηκε . που ακούστηκε βεβαίως
βεβαίως. ο πρώτος τυχόν Φλωράς να σηκώνει το χέρι του και να
χτυπά μίαν Παπασταύρου, την κόρη του Θεμιστοκλέους
Παπαταύρου του Θεμιστοκλέους βεβαίως βεβαίως ».Οι σχέσεις
ανάμεσα στους μαθητές και στους καθηγητές στις περισσότερες
των περιπτώσεων στηρίζονται στο μοτίβο μαθήτρια - καθηγητής
ερωτεύονται.

16. ΜΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤA
• Η ταινία του Θ. Μαραγκού «Μάθε παιδί μου,γράμματα» γυρίστηκε το 1981. Η υπόθεση της
ταινίας διαδραματίζεται σε μια ορεινή κωμόπολη της Αρκαδίας, όπου ένα ζευγάρι
φιλολόγων(Β. Διαμαντόπουλος, Α. Ματζουράνη) προσπαθεί να κρατήσει ανοικτό το
τοπικό δευτεροβάθμιο σχολείο που κινδυνεύει να κλείσει από έλλειψη μαθητών. Ο
σύζυγος είναι ο διευθυντής, ένας φιλόλογος παλαιών αρχών κοντά στα 60, ο οποίος–
διορισμένος κατά τη δεκαετία του ’40– έχει βιώσει τους δύο πολέμους και τη σκληρή
μετεμφυλιακή περίοδο. Η δεύτερη σύζυγός του, λίγο πάνω από τα40, έχει ξεκινήσει την
καριέρα της στα χρόνια της μεταρρύθμισης του 1964 και προσπαθεί να φέρει έναν αέρα
ανανέωσης στη σχολική ζωή. Παρότι λοιπόν, στον επαγγελματικό τους χώρο ζουν τα ίδια
γεγονότα, η διαφορετικότητα των βιωμάτων καθορίζει τη γενικότερη οπτική τους και τους
οδηγεί στη σύγκρουση που θα αναδείξει νικητή το καινούργιο σε βάρος της παράδοσης.
• Στην ταινία το εκπαιδευτικό σύστημα χρησιμοποιείται ως αφορμή προκειμένου να
ξεκινήσει μια ευρύτερη διερεύνηση προβλημάτων/ αιτημάτων, τα οποία, εκτός από
ατομικά (των ηρώων), είναι και συλλογικά (βλέπε την περίπτωση του μεγάλου γιου του
ήρωα (Κ. Τσάκωνας) που έρχεται από το εξωτερικό με πολλά προσόντα αλλά μένει
άνεργος εξαιτίας της αδιαφορίας και της διαφθοράς της κοινωνίας ή του μικρότερου γιου
(Ν. Καλογερόπουλος), μαθητή του Λυκείου,που διαφωνεί με τον αυταρχισμό του
εκπαιδευτικού συστήματος. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας ότι ο κινηματογράφος
επηρεάζεται από τις τάσεις της κοινωνίας που τον δημιουργεί, μπορούμε να πούμε ότι η
εποχή –λίγο μετά τη λεγόμενη«Μεταρρύθμιση του 1976» και την επιβολή της δημοτικής
γλώσσας στη διδασκαλία–προσφερόταν για κάτι τέτοιο.

17.  Ειδικότητα
 Εμφάνιση-οικονομική κατάσταση
 Ιεραρχία -Σχέση με τοπική κοινωνία
 Αξιολόγηση μαθητών
 Πειθαρχία
 Διδασκαλία
 Ήθος καθηγητών και συμπεριφορά προς τους μαθητές

18. ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ
Όταν οι δημιουργοί των ταινιών ασχολούνται με τη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση οι εκπαιδευτικοί είναι κυρίως φιλόλογοι. Καλύπτουν πολλά
και διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα και παιρνούν πολλές διδακτικές
ώρες με τους μαθητές. Ακολουθούν οι μαθηματικοί , ενώ η παρουσία
καθηγητών άλλων ειδικοτήτων είναι αμελητέα και απλώς εξυπηρετεί στο
να εξελιχθεί η ιστορία, όπως συμβαίνει, λόγου χάρη, με τον θεολόγο-
ιερέα του «Μάθε, παιδί μου, γράμματα» και, σε πολύ μικρότερο βαθμό,
με τον γυμναστή στα «Χτυποκάρδια στο θρανίο».

19. ΕΜΦΑΝΙΣΗ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Οι εκπαιδευτικοί παρουσιάζονται με περιποιημένη εξωτερική εμφάνιση
που κάποτε φτάνει στην υπερβολή. Ωστόσο, οι δημιουργοί δεν
αγνοούν το γεγονός ότι ο κλάδος της εκπαίδευσης μαστίζεται από
οικονομικά προβλήματα και το προβάλλουν ποικιλοτρόπως.Αυτήν
την εποχή οι καθηγητές προέρχονταν κυρίως από κατώτερες
κοινωνικές τάξεις , όμως υπήρξαν και εξαιρέσεις όπου ανήκαν σε
ευκατάστατες οικογένειες. Στα «Χτυποκάρδια στο θρανίο»
συγκεκριμένα διακωμωδούνται τα τεχνάσματα τριών καθηγητών για
να αποφύγουν να κεράσουν έναν καφέ στο γυμνασιάρχη τους, ενώ
στο «Μάθε, παιδί μου, γράμματα» η οικονομική κατάσταση του
γυμνασιάρχη αντικατοπτρίζεται στο ετοιμόρροπο από τους σεισμούς
σπίτι του.

20. ΙΕΡΑΡΧΙΑ-ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Η ιεραρχία στην εκπαίδευση διαφέρει επίσης από δημιουργό σε
δημιουργό. Σε τρεις ταινίες («Νόμος 4000», «Χτυποκάρδια στο
θρανίο», «Μάθε, παιδί μου, γράμματα») εστιάζουν τον φακό τους
στο γραφείο της διεύθυνσης του σχολείου, την οποία όμως
κρατούν κατά κανόνα άντρες.
 Η αντιμετώπισή των εκπαιδευτικών από τον κοινωνικό περίγυρο
ήταν τυπική και φιλική και θεωρούνταν ανώτεροι από τους
κοινούς πολίτες. Παρουσιάζονται να συγχρωτίζονται με τους
γονείς ή τους κηδεμόνες των μαθητών, σπανίως όμως υπό
ομαλές συνθήκες. Τόσο στο «Νόμο 4000» και τα «Χτυποκάρδια
στο θρανίο» όσο και στο «Μάθε, παιδί μου, γράμματα» οι
εκπαιδευτικοί καλούν τους γονείς-κηδεμόνες των μαθητών για να
τους ενημερώσουν για τη συμπεριφορά των παιδιών τους (κλοπή
γραπτών στην πρώτη, παράνομο «ραντεβού» σε ζαχαροπλαστείο
στην ταινία «Χτυποκάρδια στο θρανίο», απείθεια σε καθηγητική
εντολή στην ταινία «Το ξύλο βγήκε απ΄τον παράδεισο»). Πολύ
λιγότερο αναπαρίσταται η σχέση του εκπαιδευτικών με τις αρχές
του τόπου (βουλευτές, δήμαρχος, αστυνομικός διοικητής) μόνο
όμως στην επαρχία(«Μάθε, παιδί μου, γράμματα»).

21. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
• Η αξιολόγηση των μαθητών γίνονταν κατά βάση μέσω
διαγωνισμάτων κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς και
γραπτών εξετάσεων στο τέλος κάθε σχολικού χρόνου κυρίως τους
θερινούς μήνες .
• Στο «Νόμο 4000», τα «Χτυποκάρδια στο θρανίο» οι εκπαιδευτικοί
εξετάζουν τα παιδιά προφορικά. Όρθιοι στον πίνακα οι μαθητές της
πρώτης ταινίας, όρθιες, αλλά στο θρανίο τους, οι μαθήτριες της
δεύτερης ταινίας. Και στις τρεις περιπτώσεις ο εκπαιδευτικός
εξετάζει τους μαθητές με βάση το βαθμολογικό «κατάλογο». Ακόμα
οι διδάσκοντες εξετάζουν τα παιδιά γραπτά και συγκεκριμένα στην
Έκθεση σε θέμα που ο καθηγητής έχει γράψει στον πίνακα («Μάθε,
παιδί μου, γράμματα»), ενώ παίρνουν μέρος στις απολυτήριες
εξετάσεις («Νόμος 4000»). Τη λύση στην κακή μαθητική επίδοση,
τέλος, τη δίνει συνήθως ένας «προγυμναστής»: πρώην μαθητής του
σχολείου και νυν φοιτητής στα «Χτυποκάρδια στο θρανίο» ή μέλος
του καθηγητικού συλλόγου στο «Μάθε, παιδί μου, γράμματα».
• Ακόμα σημαντικός άξονας αξιολόγησης ήταν η συμπεριφορά και η
συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα.
 Αξιολόγηση καθηγητών υπήρχε επίσης με αρμόδιους επιθεωρητές να επισκέπτονται
τις σχολικές μονάδες ανά τακτά χρονικά διαστήματα προκειμένου να πιστοποιήσουν
την πνευματική και διδακτική ικανότητα των καθηγητών .

22. ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ
Η μαθητική πειθαρχία είναι ένα θέμα που δελεάζει εξαιρετικά τους
δημιουργούς. Τα είδη της απειθαρχίας ποικίλουν: βλέπουμε το
«γιαούρτωμα» του καθηγητή στο «Νόμο 4000», μυρμήγκια να
τοποθετούνται στις τσέπες των εκπαιδευτικών και την τάξη να
μετατρέπεται σε αίθουσα χορού στα «Χτυποκάρδια στο θρανίο» ή
τους μαθητές να εξεγείρονται στο«καθηγητικό κατεστημένο» στο
«Μάθε, παιδί μου, γράμματα». Ανάλογη ποικιλία ωστόσο, δεν
υπάρχει στην πάταξη αυτής της απειθαρχίας, αφού οι ποινές που
επιβάλλουν οι καθηγητές λίγο ως πολύ είναι κοινές σε ενδοσχολικό
επίπεδο:πολλαπλή αντιγραφή κειμένων, παραμονή στο σχολείο
μετά το τέλος του μαθήματος,ενημέρωση γονέων, αποβολή και,
πάνω απ’ όλα, χειροδικία, η οποία κυριολεκτικά καθαγιάζεται από
τους περισσότερους δημιουργούς. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η
σκηνή της δημόσιας διαπόμπευσης μαθητή στο «Νόμο 4000».

23. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
• Μαθήματα
Σε όλες τις ταινίες υπάρχει αναπαράσταση της διδακτικής πράξης. Τη μερίδα του λέοντος
διεκδικούν οι φιλόλογοι με το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών («Νόμος 4000», «Χτυποκάρδια
στο θρανίο», «Μάθε,παιδί μου, γράμματα»), πράγμα που δεν ξενίζει κανέναν, εάν σκεφτούμε τον
κλασικό τρόπο χαρακτήρα της παιδείας μας. Όσον αφορά στα υπόλοιπα μαθήματα, σε δύο
ταινίες («Νόμος 4000»,«Χτυποκάρδια στο θρανίο») παρατηρούμε εκπαιδευτικούς να διδάσκουν
γυμναστική με προφανή επιδίωξη να δοθεί μία ανάλαφρη διάσταση, τα παιδιά γράφουν Έκθεση
στο «Μάθε, παιδί μου,γράμματα» αποκλειστικά και μόνο για την εξέλιξη του μύθου, ενώ σε μία
ακόμη ταινία («Διαγωγή μηδέν»)βλέπουμε τους καθηγητές να διδάσκουν Ιστορία, σε θεματική
ενότητα που αρμόζει βέβαια στο τότε πολιτικό κλίμα.
• Μέθοδος διδασκαλίας
Παντού παρουσιάζεται να κυριαρχεί ο «από καθέδρας»διδασκαλικός μονόλογος των καθηγητών,
για τον οποίο δεν εγείρονται ενστάσεις από τους δημιουργούς. Μοναδική εξαίρεση το «Μάθε,
παιδί μου, γράμματα».Εκεί ο δημιουργός προσαρμόζεται στο αίτημα των καιρών και
διαφοροποιείται εν μέρει, παρουσιάζοντας τον διάλογο καθηγήτριας- μαθητών, μία διαδικασία
που φαίνεται πως και ο ίδιος αποδέχεται.
Σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας των καθηγητών είναι χρήσιμο να πούμε ότι συνεχίζει να
βασίζεται στην προφορική παράδοση και την απαίτηση αποστήθισης.
• Διδακτικά μέσα
Τα διδακτικά μέσα που έχουν στην ευχέρειά τους οι εκπαιδευτικοί είναι ενδεικτικά του πόσο λίγο
διαφοροποιήθηκαν τα πράγματα την περίοδο 1950-1990. Σε όλες τις ταινίες οι διδάσκοντες έχουν
στην διάθεσή τους έναν χάρτη (κυρίως γεωγραφικό, σπάνια ανθρωπολογικό αλλά ποτέ ιστορικό)
ο οποίος είναι τοποθετημένος στον τοίχο αλλά και μία υδρόγειο σφαίρα επάνω στην έδρα τους.
• Εποπτεία διδακτικής πράξης
Οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία να διατηρήσουν τον έλεγχο
της τάξης. Επιπλέον είναι συχνό φαινόμενο να ασκείται εποπτεία από τον επιστάτη του σχολείου,
του οποίου η γραφική φιγούρα κοσμεί τις ταινίες «Διαγωγή μηδέν», «Χτυποκάρδια στο θρανίο»
και «Μάθε, παιδί μου, γράμματα».
 Οι καθηγητές δίδασκαν περίπου 35 – 40 ώρες εβδομαδιαία και στον ελεύθερο τους χρόνο
ασχολούνταν είτε με την θρησκευτική είτε με την αγροτική ζωή

24. ΗΘΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
 Οι καθηγητές εντός σχολείου πάντοτε συμπεριφέρονταν με ευπρέπεια και
σε καμία περίπτωση δεν τολμούσαν να βλάψουν τις αρχές και το ήθος του
σχολείου.
 Στις μεταβατικές δεκαετίες 60’-70’ οι εκπαιδευτικοί από αυθεντίες που
παρουσιάζονταν , αρχίζουν να αποκτούν μια πιο αγαπητή μορφή προς τους
μαθητές και με λίγο πιο απελευθερωμένες ιδέες. Αλλά όμως πάλι
στηρίζονταν στον παραδοσιακό τρόπο εκπαίδευσης. Η συμπεριφορά τους
εντός της σχολικής τάξης ήταν αρκετά αυστηρή και αυταρχική καθώς οι ίδιοι
βασίζονται ακόμα σε στερεότυπα παλαιότερων εποχών, ωστόσο υπήρχαν
και καθηγητές λίγο πιο φιλελεύθεροι και με φιλικές διαθέσεις προς τους
μαθητές.
 Η άσκηση βίας παρατηρείται σε λιγότερο βαθμό και λειτουργεί ως
φαινομενικό κατάλοιπο προηγούμενων δεκαετιών.
 Τέλος, γίνεται αντιληπτό ότι οι δεκαετίες αυτές αποτελούν ένα μεταβατικό
στάδιο για την εξέλιξη της εκπαίδευσης καθώς αρχίζουν να παρουσιάζουν
το σχολείο ως μικρές μαθητικές κοινότητες που εξοπλίζουν τους μαθητές με
χρήσιμα εφόδια για το μέλλον , όχι όμως ακόμα στον ανώτερο βαθμό.

25. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Ελληνικός κινηματογράφος – Βικιπαίδεια
www.el.wikipedia.org/wiki/Ελληνικός_κινηματογράφος
• Αρχείο ΕΡΤ
• www.elemedu.upatras.gr
• Ταινίες: << Μάθε παιδί μου γράμματα>>, <<Χτυποκαρδια στο
θρανιο>> , <<Το ξυλο βγηκε απο τον παραδεισο>> , <<Νόμος
4000>>.

26. Παρακολουθώντας σχετική ταινία (Νόμος4000, 1962) ανέκυψαν τα εξής συμπεράσματα
σχετικά με τους μαθητές & τις μαθήτριες συγκριτικά με τη σημερινή εποχή.
Διαφορές:
Οι κοπέλες ήταν υποχρεωμένες να φορούν σχολική στολή, ενώ τα αγόρια ήταν ενδεδυμένα με
ρούχα της επιλογής τους.
Ο καθηγητής αναγνωριζόταν ως πρόσωπο μεγάλου κύρους, ενώ ολόκληρη η κοινωνία έτρεφε
ιδιαίτερο σεβασμό στο πρόσωπό του (χαρακτηριστικά δεν του απευθύνονταν με το ονοματεπώνυμό
του, αλλά χρησιμοποιώντας την ιδιότητά του, δηλαδή τον όρο καθηγητή).
Στην τάξη επικρατούσε κλίμα τρομοκρατίας, ευκόλως επιβάλλονταν αυστηρές ποινές,ο καθηγητής
βρισκόταν στο επίκεντρο της τάξης, δεν υπήρχε φιλική και εμπιστευτική σχέση καθηγητού-μαθητού,
ενώ «διαπαιδαγωγούσε τους μαθητές ασκώντας σωματική βία λ.χ. σφαλιάρες, χωρίς να λογοδοτεί ή
να κατακρίνεται από κανέναν.
Ο τρόπος της αντεκδίκησης των μαθητών προς τους καθηγητές, μετά από ποινές αυστηρές υπέρ
του δέοντος, καθώς και ο επακόλουθος τρόπος τιμωρίας των μαθητών,ήταν ιδιαίτερα ακραίος,
βάναυσος και εξευτελιστικός. Η ποινή, που σε ορισμένες περιπτώσεις προέβλεπε κούρεμα με την
ψιλή και εν συνεχεία διαπόμπευση στο δρόμο φέροντας χαρακτηριστική πινακίδα, προωθούσε την
ανεπίτρεπτα και άμετρα επικριτική και υβριστική συμπεριφορά έναντι των παραβατών καθώς και την
καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον στιγματισμό, την έλλειψη της ανθρωπιάς, της αγάπης
προς τον συνάνθρωπο καθώς και την ακραία τιμωρία.
Η κοινωνία ήταν έντονα αδιάκριτη και επικριτική, επικρατούσε ο πολιτισμός της κλειδαρότρυπας,
ενώ αποδιδόταν ιδιαίτερη σημασία στην κοινή γνώμη.
Η κοινωνία ήταν πατριαρχική.
Ομοιότητες:
Η μαθητική συμπεριφορά παρουσιάζει πληθώρα ομοιοτήτων: αντιγραφή εν ώρα μαθήματος,
σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων,κάπνισμα, αλκοόλ κ.τ.λ.
Η μητέρα βρίσκεται πιο κοντά στα παιδιά, ενώ εμφανίζεται πιο συγκαταβατική και στοργική
συγκριτικά με τον πατέρα.
Ιερόδουλες αφενός κατακρίνονταν περισσότερο, αφετέρου δεν γίνονταν αποδεκτές από την
κοινωνία όπως και σήμερα.

27. Η μεταρρύθμιση του 1964 (επιμέλεια Ν. Βαρμάζης - Τ. Γιάννου)
«Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου το 1963, και ιδίως μετά τις εκλογές του
1964,με πρωθυπουργό και υπουργό Παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου,
υφυπουργό τον Λουκή Ακρίτα και Γενικό Γραμματέα τον Ε.Π. Παπανούτσο,
προχώρησε στην υλοποίηση των προεκλογικών της εξαγγελιών για τα
εκπαιδευτικά, εξασφαλίζοντας την ψήφιση του νομοσχεδίου, που πήρε τον αριθμό
4379 και έμεινε στην ιστορία ως "νόμος της Μεταρρύθμισης Παπανδρέου-
Παπανούτσου". Πρώτη φορά μετά τη"Μεταρρύθμιση του 1929" το ελληνικό
Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα μείζον και ολοκληρωμένο σχέδιο συντονισμένων (ως
προς τη σχέση στόχων και μέτρων)αλλαγών στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Το φάσμα των παρεμβάσεων ήταν ευρύτατο: Κατάργηση οποιωνδήποτε
οικονομικών επιβαρύνσεων για σπουδές και στις τρεις βαθμίδες ("δωρεάν
παιδεία"),επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από έξι σε εννέα χρόνια,
διαίρεση της μέσης εκπαίδευσης σε δύο ανεξάρτητους κύκλους, καθιέρωση (παρά
τη συνταγματική δέσμευση) της δημοτικής ως αποκλειστικής γλώσσας στο
δημοτικό σχολείο και ως ισότιμης προς την καθαρεύουσα στις άλλες βαθμίδες, και
ριζική αναμόρφωση του τρόπου επιλογής των υποψηφίων για τα πανεπιστήμια
(καθιέρωση του"ακαδημαϊκού απολυτηρίου"). Στα επιμέρους ανήκουν αλλαγές
στα προγράμματα (προσθήκη νεωτερικών μαθημάτων, όπως η Κοινωνιολογία και
τα Στοιχεία της Οικονομικής Επιστήμης, ενίσχυση των φυσικών και
μαθηματικών,διδασκαλία των αρχαίων κειμένων αποκλειστικά από μετάφραση
στις τρεις τάξεις του γυμνασίου) και στα σχολικά βιβλία και η μέριμνα για τη σίτιση
και τη μεταφορά των μαθητών. Η μεταβολή χαρακτηρίζεται επίσης από την
επέκταση, σε τρία χρόνια της εκπαίδευσης των δασκάλων στις Παιδαγωγικές
Ακαδημίες και από τη ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ως οργάνου για την
υλοποίηση της νέας εκπαιδευτικής πολιτικής και την επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών. Τη δημιουργία της εντύπωσης ότι οι προθέσεις της κυβέρνησης
για αναβάθμιση του συστήματος ήταν ειλικρινείς ενίσχυσαν τόσο η ιδιαίτερα
σημαντική αύξηση των δαπανών για την εκπαίδευση στον κρατικό
προϋπολογισμό, όσο και η βελτίωση της οικονομικής θέσης των εκπαιδευτικών.

28. Η οριστική ακύρωση της Μεταρρύθμισης πραγματοποιήθηκε το 1967, αμέσως μετά το
πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, με την αποσπασματική κατάργηση όλων των μέτρων
της, εκτός από τη "δωρεάν παιδεία": οι σπουδές στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες λ.χ.
ορίστηκαν πάλι διετείς και οι σπουδαστές του τρίτου έτους του1966-67 έδωσαν πτυχιακές
εξετάσεις στα τέλη Απριλίου, ενώ το μάθημα της Αγωγής του Πολίτη καταργήθηκε με
τηλεγραφική προς τα σχολεία διαταγή στις 5 Μαΐου και,την ίδια μέρα, με τηλεφωνική
διαταγή, ανέστειλε τις εργασίες του το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
. Η Δημοτική είναι η γλώσσα του Δημοτικού Σχολείου, της διδασκαλίας και των βιβλίων
του. Οι μαθηταί των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου αναγινώσκουν
περικοπάς εκ των Ευαγγελίων και κείμενα της Καθαρευούσης απλώς διά να
εξοικειώνωνται προς αυτά.
Η πρώτη προσπέλασις των μαθητών εις την Αρχαίαν Ελληνικήν γλώσσαν γίνεται εις την
τρίτην του Γυμνασίου διά τριώρου καθ' εβδομάδα διδασκαλίας της γραμματικής του
Αττικού Λόγου μετά φραστικών ασκήσεων εκ περικοπών αρχαίων κειμένων.
Τα διδασκόμενα εις το Λύκειον μαθήματα είναι: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία,
Νέα Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Ξένη Γλώσσα (Αγγλικά ή Γαλλικά), Γενική Ιστορία
και Ιστορία του Πολιτισμού, Μαθηματικά και Κοσμογραφία, Φυσικαί Επιστήμαι, Στοιχεία
Φιλοσοφίας (εισαγωγή εις την φιλοσοφίαν, λογική και μεθοδολογία των επιστημών) και
Ψυχολογίας, Εισαγωγή εις την Κοινωνιολογίαν, Στοιχεία του Δημοκρατικού Πολιτεύματος
και του Δικαίου,Στοιχεία Οικονομικής Επιστήμης, Υγιεινή και Γυμναστική. Ωσαύτως
Νοσηλευτική,Παιδοκομία και Οικιακή Οικονομία διά τας μαθητρίας. Βασικά μαθήματα
θεωρούνται τα Αρχαία Ελληνικά, τα Νέα Ελληνικά, τα Μαθηματικά, τα Φυσικά, η Ιστορία
και η Ξένη Γλώσσα.
5. Εις τα κατ' επιλογήν μαθήματα ανήκουν τα Λατινικά, το Γραμμικόν Σχέδιον και το
Ελεύθερον Σχέδιον. Τα μαθήματα ταύτα είναι προαιρετικά».

29. Η δικτατορία θα ακυρώσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964. Για τους
Απριλιανούς η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που είχε προωθήσει η Ένωση Κέντρου ήταν
μία από τις αιτίες της κακής κατάστασης της παιδείας και μια από τις πολλές αιτίες
επιβολής της Δικτατορίας. Εκτός από τις αναμενόμενες παρεμβάσεις στις οργανώσεις
των εκπαιδευτικών και των φοιτητών και τις διώξεις τους, τα μέτρα «εξυγιάνσεως και
αποκαταστάσεως ευρυθμίας» στα πανεπιστήμια, και τις τροποποιήσεις σε βιβλία και
προγράμματα, η δικτατορία ανέτρεψε σχεδόν στο σύνολό τους όσα συνέθεταν την
μεταρρύθμιση. Το μόνο που δεν ακυρώθηκε πλήρως ήταν η «δωρεάν παιδεία» και οι
προσπάθειες για την ίδρυση νέων πανεπιστημίων. Εδώ μάλιστα η δωρεάν διανομή
διδακτικών συγγραμμάτων επεκτάθηκε και στην τρίτη βαθμίδα. Όπως σχολιάζει ο
ιστορικός της εκπαίδευσης Αλέξης Δημαράς, «πέρα από το λαϊκίστικο χαρακτήρα του
μέτρου, η κυβέρνηση εξασφάλιζε έτσι ουσιαστικότερο έλεγχο του περιεχομένου των
πανεπιστημιακών συγγραμμάτων από εκείνον που ήδη πραγματοποιούσε με τη γενική
λογοκρισία»[16]
Με τον Α.Ν.129/67 περί οργάνωσης και διοίκησης της γενικής εκπαίδευσης που
προωθήθηκε το καλοκαίρι του 1967 ,αποσκοπείτο η άσκηση των μαθητών στα
ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και ο φρονηματισμός των μαθητών όλων των βαθμίδων της
εκπαίδευσης. Καταργούνταν όλα τα αιρετά μέλη όλων των εκπαιδευτικών συμβουλίων
ενώ συστήθηκε ως ανώτατο γνωμοδοτικό συμβούλιο το Ανώτατο Εκπαιδευτικό
Συμβούλιο. Ρυθμίζονταν η ζωή διδασκόντων και διδασκομένων με την επαναφορά της
καθαρεύουσας, των Παιδαγωγικών Ακαδημιών, την κατάργηση του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου και την καθιέρωση της μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών από τα
Διδασκαλεία της Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης.
Στα μέσα του 1971 προχώρησε στην επαναφορά παλαιότερων προσανατολισμών
αναφορικά με την επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία εκδηλώνεται με την ίδρυση των
Κέντρων Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (ΚΑΤΕ) και την επέκταση του τεχνικο-
επαγγελματικού κλάδου του συστήματος. Η συγκρότηση, το 1971, δύο συμβουλευτικών
επιτροπών για τα εκπαιδευτικά θέματα, με προφανή τεχνοκρατική διάθεση, «εκφράζει την
ίδια τάση αποκλεισμού των ιδεολογικών προβληματισμών».

30. ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ «ΜΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΑ»
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Η ταινία «Μάθε παιδί μου γράμματα» γυρίστηκε το 1981. Είναι μια ειλικρινής ταινία, που δεν παραλείπει
να αναφέρει τις κακουχίες που είχαν υποστεί οι κάτοικοι κατά την περίοδο της Κατοχής, αλλά και τις διαφορές
τους κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, σε όλους τους τομείς.
Οι κύριες διαφορές των κατοίκων εκείνη την εποχή ήταν πολιτικού και οικονομικού περιεχομένου. Η
φτώχεια “θέριζε” κυρίως τις επαρχιακές πόλεις, έτσι, για να τα βγάλουν πέρα οι οικογένειες, έπαιρναν τα
παιδιά από το σχολείο για πολλές ημέρες προκειμένου να βοηθήσουν κι εκείνα στην χειρωνακτική εργασία, με
αποτέλεσμα να χάνουν τη χρονιά τους και να μένουν πίσω στις σπουδές τους.
Οι μορφωμένοι της εποχής από την άλλη, παρότρυναν τα παιδιά τους να μιλούν με σαφήνεια και επέμεναν
ιδιαίτερα στο θέμα της μόρφωσης, καθώς αποκαλούσαν την δημοτική γλώσσα “χυδαία”. Η έκπληξη αλλά και
απογοήτευσή τους ήταν βεβαίως μεγάλη, όταν το εκπαιδευτικό σύστημα γνωστοποίησε την απόφασή του να
τροποποιήσει την καθαρεύουσα σε δημοτική. Παρόλα αυτά, ακόμα και οι νέοι που είχαν την ευχέρεια να
σπουδάσουν στο εξωτερικό, όταν επέστρεψαν στην Αθήνα, δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά.
Την περίοδο της κατοχής, όσοι επιθυμούσαν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, είτε τα έστελναν στο
εξωτερικό, είτε τα έστελναν στην Αθήνα. Στην ταινία αναφέρεται πως πολλοί γονείς πήγαιναν κι εκείνοι στην
Αθήνα για να είναι μαζί με τα παιδιά τους, παρά τους κινδύνους που υπήρχαν. Επίσης, όσοι μαθητές είχαν
συγγένεια με “αριστερούς” και επαναστάτες που αντιστέκονταν στο τότε καθεστώς, αδυνατούσαν να
φοιτήσουν σε οποιοδήποτε σχολείο, καθώς η αστυνομία τους έδιωχνε με τη βία.
Οι Γερμανοί προφανώς πίστευαν πως «Μόνον δια της παιδείας δύναται να αναγεννηθεί το έθνος», έτσι
προκειμένου να εμποδίσουν τους αγώνες που έκαναν οι εκπαιδευτικοί, εκτελούσαν μαθητές και καθηγητές με
σκοπό να συκοφαντήσουν τον αγώνα της εκπαίδευσης, έτσι ώστε όσοι επιθυμούσαν να σπουδάσουν να
εγκατέλειπαν δια παντός την ιδέα.
Έπειτα από αυτά τα γεγονότα, δυστυχώς απέμειναν ελάχιστοι μαθητές στα σχολεία της επαρχίας, γι’αυτό
και οι εκπαιδευτικοί ανησυχούσαν υπέρ του δέοντος. Η ανησυχία τους όμως δεν αφορούσε τα προσωπικά
τους συμφέροντα, αλλά του έθνους. Υπήρχαν τάξεις που αποτελούνταν από μόνο έναν μαθητή. Υπήρχε
μεγάλος φόβος λοιπόν, μήπως πάψουν όλοι οι νέοι να ενδιαφέρονται για την μόρφωση.
Γι’αυτόν τον λόγο, οι γονείς πιέζαν ιδιαίτερα τα παιδιά τους για το θέμα της εκπαίδευσης. Οι καταστάσεις
όμως τότε και τώρα περί αυτού του θέματος, δεν είναι και τόσο διαφορετικές. Όλοι οι νέοι ανησυχούσαν για το
μέλλον τους αφενός καθώς ήταν τόσο αβέβαιο, αφετέρου όμως, απηυδούσαν με τους γονείς τους που
επέμεναν τόσο πολύ σ’αυτό το θέμα. Οι νέοι όμως τότε, είχαν το ένστικτο του πατριωτισμού μέσα τους, πιο
ανεπτυγμένο από κάθε άλλο, καθώς δεν δίστασαν να αντισταθούν στη λογοκρισία που επέβαλε η κυβέρνηση,
η αστυνομία αλλά και το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα. Υπήρξαν όμως και κάποιοι καθηγητές που σκέφτηκαν
ορθώς και αρνήθηκαν να υπακούσουν στις εντολές της αστυνομίας και του εκπαιδευτικού συστήματος, που
προσπαθούσαν να αλλάξουν τις ιδέες των νέων και να τους κάνουν “σωστούς πατριώτες”.

31. Ας θυμηθούμε….και ας γελάσουμε
- Μπορείς να μεταφράσεις αυτούς τους στίχους;
- Μονοκόμματους;
- Μονοκόμματους, φυσικά.
- Εμ...μονοκόματους δε θα μπορέσω.
- Θα σας βοηθήσω εγώ. Χαίρε, ξείνε, παρ'άμμι φιλήσεαι... Παλλάς Αθήνη.
- Μάλιστα.
- Τί, μάλιστα;
- Δηλαδή, εγώ, για να είμαι ειλικρινής, από όλο αυτό το κατεβατό, το μόνο που
ξέρω είναι το Παλλάς. Το ξέρω δηλαδή γιατί έχω πάει.
- Πού έχεις πάει;
- Ε, στο Παλλάς!
- Κατάλαβα…
- Μμμμμου!
- Είπες τίποτα, παιδί μου;
- Όχι, απλώς εμούγκρισα. Στα διαλείμματα μουγκρίζω. Δικαίωμα μου δεν είναι;
- Βεβαίως. Και δικαίωμά σου είναι και υποχρέωσή σου, να θυμάσαι που και που τη
μητρική σου γλώσσα.
- Εγώ κοιτούσα την Γιαδικιάρογλου που κοιτούσε την Πετροπούλου που κοιτούσε
τις Χρυσοπούλου και την Πετροβασίλη να μιλάνε...
- Γιατί με χτυπήσατε, κύριε Φλωρά;
- Αλήθεια, γιατί χτυπήσατε την κόρη μου, κύριε Φλωρά; Τί σας έκανε;
- Ξέρει αυτή.
- Εγώ δεν ξέρω τίποτα. Το μόνο που ξέρω είναι ότι ζαλίστηκα και ύστερα από μισή
ώρα, έβλεπα πεταλούδες. Πράσινες, κόκκινες και κίτρινες.
- Και κίτρινες; Καημενούλα μου!

32. Στο ερωτηματολόγιο που απαντήθηκε από 8 άτομα 47 χρονών και πάνω διαπιστώνουμε τα εξής:
• Οι σχέσεις των μαθητών με τους καθηγητές τους θεωρούνταν από τους μισούς απόμακρη και από τους
άλλους μισούς τυπική.
• Οι ποινές που τους επιβάλλονταν φαίνονταν σε 4 από αυτούς αυστηρές, σε 1 αυστηρές και παράλογες,
σε 1 παράλογες και αντιπαιδαγωγικές, σε 1 παράλογες και σε 1 λογικές.
• Σχετικά παραδείγματα που δόθηκαν είναι:
• 1 ημέρα αποβολή επειδή δε φορούσαν το σήμα του σχολείου.
• 5ήμερη αποβολή για αναιδή συμπεριφορά/λιγότερες για κάπνισμα
• Αποβολές επειδή δεν πήγαιναν στην εκκλησία ή επειδή δεν φορούσαν κορδέλα
• Αποβολές επειδή έτρεφαν μακριά μαλλιά
• Αποβολές επειδή η ενδυμασία δεν ήταν στο κατάλληλο μήκος
• Όρθιοι με το 1 πόδι στον τοίχο
• Επίσης 5 άτομα μπορούσαν να εκφράσουν λίγο τις απόψεις τους 2 άτομα καθόλου και μόλις 1 πολύ
• Ακόμα 5 άτομα επηρέασε πολύ το τότε πολιτικό σύστημα τη σχολική ζωή αφού, όπως λένε ,δεν
μπορούσαν να μιλάνε ελεύθερα και λόγω στέρησης ελευθερίας δεν ασχολούνταν με το καθαρά
εκπαιδευτικό κομμάτι, ενώ 3 τα επηρέασε λίγο το τότε πολιτικό σύστημα γιατί όπως λέει 1 δεν υπήρχε
μεγάλο πρόβλημα στην επαρχία.
• Επιπλέον μισοί απ’ αυτούς παρατηρούν ενίσχυση της θρησκευτικής και εθνικιστικής συνείδησης των
μαθητών εκείνη την περίοδο καθώς όπως τονίζουν υπήρχε τακτικός εκκλησιασμός, ομιλίες σε εθνικές
εορτές , εμβατήρια και γενικότερα εθνικιστική υστερία ενώ οι άλλοι μισοί υπογραμμίζουν πως από
αντίδραση έφταναν στο άλλο άκρο ,ή ως αντίδραση στο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» όπως λένε είχαν
έξαρση της αδιαφορίας που έφτανε στην άρνηση.
• Παρατηρούμε πως 2 μαθητές είχαν καλύτερες σχέσεις με μαθηματικούς και 1 με μαθηματικούς και
φυσικούς καθώς όπως σημειώνουν ήταν πιο πρακτικοί και ρεαλιστές άλλοι 3 είχαν καλύτερες σχέσεις με
φιλόλογους επειδή ήταν πιο φιλικοί, διερευνούσαν τις κλίσεις των μαθητών και με αφορμή διαφόρων
κειμένων γίνονταν έμμεσες συζητήσεις που αφορούσαν την πολιτική κατάσταση 1 μαθητής παρατηρεί
καλύτερες σχέσεις με τους γυμναστές μόνο επειδή ήταν πιο φιλικοί και 1 άλλος τονίζει πως η ειδικότητα
δεν επηρέαζε σχέσεις μαθητού-καθηγητού αλλά ο χαρακτήρας του κάθε ατόμου.
• Τα συναισθήματα που έτρεφαν οι μαθητές για τους καθηγητές τους ήταν σε 3 άτομα σε άλλα 2 σεβασμός
και φόβος σε 1 δέος σε ένα άλλο άλλοτε φόβος άλλοτε σεβασμός άλλοτε αποστροφή ανάλογα με το
άτομο και σε ένα ακόμα άλλο συναίσθημα.
• 5 μαθητές αναφέρουν πως το μάθημα στηρίζονταν στο μονόλογο και άλλοι 3 τόσο στο μονόλογο όσο και
στο διάλογο
• Η εμφάνιση των καθηγητών χαρακτηρίζονταν από 6 μαθητές συντηρητική και από 2 απλή.
• Τέλος η συμμετοχή της γυναίκας στην εκπαίδευση αναφέρεται πως ήταν μέτρια από 4 άτομα μεγάλη από
3 και μικρή από 1.