1. BIOGRAFÍA BIBLIOGRAFÍA
Texto: Darío Xohán Cabana
Letras galegas 2010: ano de Uxío Novoneyra
Coñece máis sobre a vida e obra de Uxío Novoneyra a través dun texto de Darío Xohán Cabana na web da
Real Academia Galega, onde se pode consultar tamén o programa de actos conmemorativos.
BIOGRAFÍA
Uxío Novoneyra -Novo Neira no María. Rematado o período de instrución, os
rexistro civil- naceu o 19 de xaneiro dous foron destinados a Santiago, onde
do 1930 na aldea de Parada, da seguiron en fraternidade, frecuentando de
parroquia de Seoane ou Savane, preto novo Ramón Piñeiro e outros intelectuais e
da impresionante e hoxe mítica artistas entre os cales Otero Pedrayo e Carlos
Devesa da Rogueira. Por parte de nai Maside foron talvez os máis decisivos na súa
procedía dunha estirpe de fidalgos formación.
rurais con pazo na parroquia
cebreirega de Pacios do Señor; por
parte de pai, dunha familia de
podentes labregos; a súa casa natal
era a máis forte da aldea. Chegado o
tempo, Uxío estudou o Bacharelato en
Lugo, onde fixo fraternal amizade co
seu estrito coetáneo Manuel María, de
parecida orixe social. Xunto con el,
frecuentou o trato de intelectuais da
xeración anterior, como Luís Pimentel
-mestre de poesía para os dous-,
Ánxel Fole, Celestino Fernández de la
Vega, Ánxel Johán e Ramón Piñeiro.
Estando en Santiago, Novoneyra enfermou
Ós 19 anos Uxío trasladouse a dunha pleuresía que o tivo ás beiras da morte
Madrid, onde ficou ata 1951 e se e lle deixou longas
matriculou como ouvinte na Facultade secuelas. Aínda que ás veces facía pequenas
de Letras. Voltou a Galicia para facer escapadas a Lugo, a Compostela, a Madrid e a
o servizo militar, coincidiu de novo no outros lugares, entre 1953 e 1962 viviu case
campamento de Parga con Manuel recluído no Courel.

2. -Os eidos, Galaxia, Vigo 1955. Con prólogo de
Ramón Piñeiro. A maioría dos poemas deberon
ser escritos en 1952 e nos principios do 53.
-Elexías do Courel e outros poemas [edición
bilingüe, indebidamente titulada en castelán
pola editorial], Colección Adonais, Rialp,
Madrid 1966. Reeditado co título de Tempo de
elexía, Vía Láctea, Oleiros 1991. Esta nova
edición incorpora algúns poemas da mesma
época e introduce outros pequenos cambios.
Cando volveu para a aldea, había nela -Os eidos-2, Galaxia, Vigo 1974. Contén
veciños vidos de fóra: María Mariño poemas case todos posteriores ós d'Os eidos.
Carou e o seu marido Roberto Pose, Inclúe a Letanía de Galicia, daquela xa célebre.
mestre de Parada e antigo militante
-Poemas caligráficos, Brais Pinto, Madrid 1979.
das Mocedades Galeguistas, os dous
Contén poemas xa publicados antes, pero
en amizade cordial coa súa familia,
agora belamente manuscritos con grafía
propietaria da casa da escola. A
xestual polo autor, e un limiar de Reimundo
fraternal relación cotiá entre o mozo
Patiño.
poeta, que xa escribira Os eidos, e
aquela complexa muller de Noia, xa
-Os eidos. Libro do Courel, Xerais, Vigo 1981.
de mediana idade e cunha cultura
Reúne os libros Os eidos de 1955 e Os eidos-2,
máis fragmentaria, foi de parte a
con algúns dos seus poemas retocados e
parte unha das grandes e frutíferas
reordenados, e incorpora algúns outros
amizades literarias de Galicia.
posteriores a 1974. É a edición definitiva do
seu libro central.
-Muller pra lonxe, Deputación Provincial de
BIBLIOGRAFÍA Lugo, 1986. Contén poemas de amor, algúns
procedentes doutros libros e algúns novos,
ilustrados con caligrafías do autor e debuxos
A bibliografía de Novoneyra é moi de Carlos Pardo Teixeiro. Leva un epílogo de
complexa, e algúns dos seus poemas Claudio Rodríguez Fer, e é unha bela edición
máis célebres foron publicados en de arte.
revistas ou panfletos moito antes de
seren recollidos en libro: por exemplo, -Do Courel a Compostela, Sotelo Blanco,
o Vietnam Canto e a Letanía de Santiago 1988. Contén poemas de diversas
Galicia gozaron dunha enorme épocas e procedencias, dispersos ou doutros
difusión e popularidade a partir de libros, con caligrafías do autor. Inclúe entre
1968. Por outra banda, hai bastantes outros moitos o mítico Vietnam Canto, a
poemas que figuran en diversos libros Letanía de Galicia e o romance de Manuel de
seus, a miúdo con variantes máis ou Ribadaira, conformando un libro de gran
menos importantes. Velaquí unha densidade cívica e lírica.
síntese moi elemental:

3. -Poemas da doada certeza i este brillo
premido entre as pálpebras, Espiral
Maior, A Coruña 1994. Reúne poemas cubil de Xabarín (1990), Gorgorín e Cabezón
escritos nos anos inmediatamente (1992) e Ilda, o lobo, o corzo e o xabarín
anteriores, todos inéditos ou (1997). Pero foi esencialmente un poeta, e
dispersos. foino ademais coma ninguén, todos os días da
súa vida,
-Arrodeos e desvíos do Camiño de
Santiago e outras rotas, Hércules de cunha nobre obsesión que encheu a súa obra
Ediciones e Xerencia de Promoción do de luz e de poder, e que lle gañou a
Camiño de Santiago, A Coruña 1998. admiración e o amor de gran parte do pobo.
É libro todo ou case todo novo. Entre as moitas glorias da súa obra pódense
citar dúas ben grandes: converteu o Courel
Novoneyra deixou poucas e breves nun mito nacional, e é autor dunha presa de
prosas discursivas de grande poemas que expresan cunha autenticidade e
intensidade, algunhas apenas unha eficacia milagrosa a emoción da terra, a
diferenciables da súa obra emoción da lingua, a emoción democrática de
propiamente lírica. Publicou tamén formarmos parte dun pobo e dunha nación e
tres libros narrativos para nenos: O dunha esperanza:
É xa hora de que señas toda patria dos teus
dos que gardaron a fala en que máis se dixo adeus
e señas dona de ti e señora de falar
señora de decidir e dona de se negar.