1. TriÖu chøng häc h×nh ¶nh
HÖ tiÕt niÖu trªn uiv
TS Bïi V¨n LÖnh
ThS Lª TuÊn Linh
Bé m«n ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh

2. Môc tiªu häc tËp
1. M« t¶ ®­îc c¸c dÊu hiÖu h×nh ¶nh, nguyªn nh©n cña c¸c
bÊt th­êng vÒ chøc n¨ng cña thËn.
2. M« t¶ ®­îc c¸c dÊu hiÖu h×nh ¶nh, nguyªn nh©n cña c¸c
bÊt th­êng h×nh th¸i thËn, ®­êng bµi xuÊt: h×nh khuyÕt,
h×nh céng ®­êng bµi xuÊt, héi chøng bÝt t¾c trªn UIV.

3. 1. mét sè rèi lo¹n chøc n¨ng thËn
BÊt th­êng bµi tiÕt
ChËm bµi tiÕt cña mét thËn so víi thËn bªn ®èi diÖn:
•BÝt t¾c ®­êng bµi xuÊt thuèc c¶n quang: lµ mét
trong nh÷ng dÊu hiÖu chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng
bÖnh. Bµi tiÕt cã thÓ rÊt chËm sau vµi chôc phót
hay nhiÒu giê. CÇn c©n nh¾c chôp c¸c phim muén
cho phï hîp.
•HÑp ®éng m¹ch thËn: thËn bªn ®éng m¹ch bÞ
hÑp th­êng nhá, chËm bµi tiÕt.

5. BÊt th­êng bµi xuÊt thuèc c¶n quang
. Bµi xuÊt nhanh: UIV ®µi bÓ thËn mê nh¹t, khã nh×n, nÕu Ðp
niÖu qu¶n sÏ nh×n râ h¬n.
. Bµi xuÊt chËm: do t¾c: s½n n­íc tiÓu + ¸p lùc cao => thuèc
c¶n quang chËm hoµ tan, chËm hiÖn h×nh c¸c ®µi bÓ thËn vµ
niÖu qu¶n trªn vÞ trÝ t¾c.

7. ThËn kh«ng ho¹t ®éng
ThËn kh«ng bµi tiÕt (c©m): kh«ng thÊy ®­êng bµi xuÊt trªn
UIV sau 24 giê. Ph­¬ng ph¸p kh¸c: x¹ h×nh thËn, CLVT.
GÆp trong:
- BÝt t¾c ®­êng bµi xuÊt l©u ngµy: sái, u, u ngoµi chÌn Ðp x©m
lÊn... => bæ xung kü thuËt chÈn ®o¸n h×nh ¶nh kh¸c (siªu ©m,
UPR, CLVT, chôp bÓ thËn niÖu qu¶n qua da...).
- MÊt cÊu tróc thËn: viªm nhiÔm, u...
- Nguyªn nh©n m¹ch m¸u: HuyÕt khèi ®éng m¹ch thËn (chÈn
®o¸n b»ng chôp m¹ch, siªu ©m, c¾t líp th× ®éng m¹ch).
- ThËn kh«ng ph¸t triÓn: ThËn bªn ®èi diÖn ho¹t ®éng bï t¨ng
kÝch th­íc.

8. ThËn to
- T¨ng bÒ dÇy nhu m« thËn: ThËn to do ho¹t ®éng bï, u ®Æc lµnh
hoÆc ¸c tÝnh, thËn ®a nang, nang thËn.
- T¨ng kÝch th­íc xoang thËn: ThËn ø n­íc do bÝt t¾c, ®­êng
bµi xuÊt ®«i (hoµn toµn vµ kh«ng hoµn toµn) nhÊt lµ khi kÌm ph×
®¹i cét Bertin, nang c¹nh bÓ thËn, tô mì xoang thËn.
- Mét sè nguyªn nh©n kh¸c: C¸c viªm nhiÔm thËn giai ®o¹n
cÊp, ¸p xe, viªm tÊy quanh thËn, chÊn th­¬ng thËn-m¸u tô, huyÕt
khèi tÜnh m¹ch thËn, nhåi m¸u thËn giai ®o¹n ®Çu, th©m nhiÔm
lymphome thËn.
2. BiÕn ®æi kÝch th­íc thËn

9. ThËn nhá
- Hai thËn nhá- mét bªn nhá:
• ThËn nhá, c¸c ®µi bÓ thËn b×nh th­êng: GÆp trong
viªm thËn m¹n, suy thËn.
• Bê thËn ngÊn lâm, ®µi thËn h×nh chuú, bÓ thËn kh«ng
gi·n, nhu m« thËn máng: Viªm thËn ®µi bÓ thËn m¹n.
• ThËn nhá, ®µi vµ bÓ thËn gi·n, m« thËn máng: BÝt t¾c
®­êng bµi xuÊt m¹n tÝnh.
• BÈm sinh
• Nguyªn nh©n m¹ch m¸u (hÑp ®éng m¹ch thËn)

10. 3. BiÕn ®æi h×nh d¹ng vµ ®­êng bê thËn
. NgÊn lâm-låi toµn bé bê thËn: n«ng hoÆc s©u
- BÈm sinh: Tån t¹i thËn mói thêi kú bµo thai, cã thÓ mÊt sau 5
tuæi. H×nh ngÊn lâm chØ vµo cét Bertin.
- Viªm thËn bÓ thËn m¹n tÝnh: NgÊn lâm chØ vµo ®¸y ®µi, ®µi
thËn låi ra h×nh chuú, m« thËn t­¬ng øng máng ®i.

11. 3. BiÕn ®æi h×nh d¹ng vµ ®­êng bê thËn
Låi hoÆc lâm khu tró:
. Teo nhu m« thËn th­êng do nguyªn nh©n m¹ch m¸u hay viªm
thËn bÓ thËn, thiÓu s¶n thuú thËn, sÑo sau chÊn th­¬ng thËn, lao
thËn...
. ThËn b­íu: u thËn, cÇn ph©n biÖt ph× ®¹i cét Bertin.

12. 4. H×nh “céng” ®­êng bµi xuÊt
C¸c h×nh” céng” thÊy râ nhÊt trªn chôp UIV.
. H×nh"céng" ë ®µi thËn: n»m ngoµi ®­êng
Hodson.
H×nh céng do bÈm sinh:
- C¸c tói thõa th«ng víi ®µi thËn, nang th«ng
víi bÓ thËn.
- Gi·n c¸c èng gãp tr­íc ®µi thËn (bÖnh
Cacci- Ricci). BÖnh nµy vÒ sau g©y v«i ho¸
c¸c th¸p thËn, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi t¹o sái.
- ThiÓu s¶n thuú thËn bÈm sinh hay m¾c ph¶i,
cã thÓ thø ph¸t sau trµo ng­îc bÓ ®µi thËn.
C¸c ®µi thËn cã thÓ låi ra h×nh chuú vÒ phÝa
bê thËn, c¸c gai thËn biÕn mÊt.

17. H×nh céng m¾c ph¶i:
-Ho¹i tö gai thËn:
Ho¹i tö trung t©m tuû thËn: H×nh céng ë
®Ønh gai thËn. Hay ë bÖnh nh©n ®¸i ®­êng,
nhiÔm ®éc thuèc, nhiÔm trïng. Cã mét sè æ
ho¹i tö cã h×nh ¶nh gièng hang lao.
- Hang lao:
Hang do lao g©y ho¹i tö m« thËn, më vµo
®µi thËn, cã bê kh«ng ®Òu, chËm ngÊm
thuèc, ®«i khi chØ ngÊm khi Ðp niÖu qu¶n.
§«i khi hang cã h×nh trßn nh½n, ®Òu gièng
tói thõa ®µi thËn.

18. C¸c h×nh céng kh¸c
C¸c h×nh céng kh¸c cã thÓ do: Tho¸t thuèc ra ngoµi do r¸ch c¸c
tói cïng ®µi thËn, nang vì th«ng víi ®­êng bµi xuÊt, c¸c ®­êng
rß sau chÊn th­¬ng...

19. C¸c h×nh céng bµng quang
Cã thÓ do: tói thõa, gi¶ tói thõa, chÊn th­¬ng.....

20. 5. H×nh khuyÕt ®­êng bµi xuÊt
H×nh khuyÕt ®µi bÓ thËn vµ niÖu qu¶n:
- Côc m¸u ®«ng: ®¸i m¸u, h×nh ¶nh di chuyÓn, thay ®æi vÞ trÝ,
kÝch th­íc trong qu¸ tr×nh xÐt nghiÖm.
- Sái kh«ng c¶n quang: chÈn ®o¸n dÔ víi siªu ©m (h×nh ®Ëm
©m kÌm bãng c¶n- t­¬ng tù c¸c sái kh¸c). Trªn UIV, sái
kh«ng c¶n quang lµ h×nh khuyÕt cã thuèc bao bäc.
- C¸c u ®­êng bµi xuÊt (®µi bÓ thËn) lµ cÊu tróc phÇn mÒm
xuÊt ph¸t tõ thµnh, cã thÓ thÊy râ trªn siªu ©m víi ®­êng bê
nham nhë kh«ng ®Òu, hay g©y t¾c nghÏn ®­êng bµi xuÊt.
Víi u niÖu qu¶n thÊy gi·n trªn vµ d­íi u t¹o thµnh h×nh cèc
r­îu (dÊu hiÖu Bergmann). Víi c¸c u d¹ng th©m nhiÔm chÈn
®o¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®«i khi gièng nh­ viªm lao.

21. Sái kh«ng c¶n quang

22. U niÖu qu¶n

23. H×nh khuyÕt ë bµng quang
U bµng quang: th­êng gÆp, nhÊt lµ ung th­ bµng quang d¹ng u
sïi, nhó vµ u th©m nhiÔm m¶ng cøng, h×nh khuyÕt thµnh kh«ng
thay ®æi, bê nham nhë kh«ng ®Òu hoÆc cã h×nh ®o¹n cøng.
Ung th­ th­êng th©m nhiÔm thµnh bµng quang. C¸c u vïng ®¸y,
cæ bµng quang hay g©y rèi lo¹n tiÓu tiÖn vµ bÝt t¾c. C¸c u vïng
lç niÖu qu¶n hay g©y ø n­íc thËn.
Sái kh«ng c¶n quang: h×nh ¶nh khuyÕt trong lßng bµng quang,
bê nÐt di ®éng, dÔ chÈn ®o¸n khi thay ®æi t­ thÕ bÖnh nh©n.
Khã ph©n biÖt víi m¸u côc trong bµng quang, cÇn theo dâi tiÕn
triÓn hoÆc SA, CLVT.
M¸u côc bµng quang
Tói sa låi
Bãng khÝ

24. U bµng quang

27. 6. Héi chøng bÝt t¾c
BiÓu hiÖn cña bÝt t¾c trªn UIV:
1. ChËm bµi tiÕt thuèc c¶n quang.
2. Gi·n ®­êng bµi xuÊt trªn vÞ trÝ t¾c: thËn, niÖu qu¶n tuú vÞ trÝ.
(C¸ch x¸c ®Þnh gi·n ®µi thËn, niÖu qu¶n?)
3. ChËm bµi xuÊt thuèc c¶n quang.
VÞ trÝ bÝt t¾c:
Cã thÓ x¶y ra ë bÊt kú vÞ trÝ nµo, liªn tôc hay tõng ®ît.

28. TriTriÖÖu chu chøøng trng trªªn UIVn UIV
1.1. ThTh×× nhu mnhu m«« xuÊt hixuÊt hiÖÖnn
mumuéénn
2.2. TTåån tn t¹¹i li l©©uu
3.3. BBµµi xuÊt mui xuÊt muéénn
4.4. HH××nh ninh niÖÖu quu qu¶¶n dõngn dõng
trtrªªn chn chçç tt¾¾cc

30. Nguyªn nh©n bÝt t¾c
T¹i ®µi bÓ thËn:
• Sái
• U ®µi-bÓ thËn
•U thËn x©m lÊn ®­êng bµi xuÊt
•Lao (hÑp bÓ thËn, cæ ®µi thËn)
• C¸c sÑo sau chÊn th­¬ng hay can thiÖp ngo¹i khoa
• Héi chøng hÑp vÞ trÝ nèi

31. Nguyªn nh©n bÝt t¾c
T¹i niÖu qu¶n
- C¸c nguyªn nh©n trong lßng niÖu qu¶n: C¸c sái c¶n quang vµ
kh«ng c¶n quang, c¸c côc m¸u ®«ng (hiÕm).
-C¸c nguyªn nh©n tõ thµnh niÖu qu¶n: U niÖu qu¶n, chÝt hÑp do
viªm, sÑo cò, hÑp bÈm sinh hoÆc ph×nh gi·n niÖu qu¶n bÈm sinh
(ph×nh gi·n do trµo ng­îc, ph×nh gi·n do chÝt hÑp lç niÖu qu¶n),
sa låi niÖu qu¶n...
- C¸c nguyªn nh©n tõ ngoµi ®Ì Ðp: u, abces, x¬ ho¸ sau phóc m¹c.

32. T¹i bµng quang
• U thµnh sau bµng quang x©m lÊn lç niÖu qu¶n
• Bµng quang thÇn kinh.
• Viªm do nhiÔm trïng.

33. T¹i cæ bµng quang vµ niÖu ®¹o
• ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn thËn, niÖu qu¶n vµ nhÊt lµ bµng quang.
• Bµng quang thµnh dÇy, h×nh ¶nh gi¶ p«lyp, gi¶ tói thõa, n­íc
tiÓu tån d­ sau ®¸i...
• C¸c nguyªn nh©n th­êng thÊy lµ:
-U ph× ®¹i, ung th­ tiÒn liÖt tuyÕn, viªm tiÒn liÖt tuyÕn.
- C¸c u, x¬ ho¸ cæ bµng quang, hÑp bÈm sinh
- Van niÖu ®¹o sau
- HÑp niÖu ®¹o sau nhiÔm trïng, sau chÊn th­¬ng