mammo BS Hương - Chẩn đoán hình ảnh BV ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

1. Xquang tuyến vú
Mammography
BS. Nguyễn Thị Hương
Khoa CĐHA Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

2. Nội dung
Đại cương1
Kĩ thuật2
Các dấu hiệu triệu chứng trên phim.3
Kết luận.4

3. Đại cương
Chụp X quang tuyến vú (mamography) là phương
pháp chụp X quang đặc biệt, dùng một lượng tia
X rất nhỏ để ghi hình ảnh chi tiết của tuyến vú
Nhằm phát hiện sớm những tổn thương u vú khi
chưa sờ thấy trên lâm sàng

4. Chỉ định
Tầm soát
Không có triệu chứng: phụ nữ >40 tuổi
(40-49 tuổi 1-2 năm/lần, >50 tuổi 1 năm/lần).
Phụ nữ có nguy cơ cao:
- Tiền sử gia đình: có người bị ung thư vú (mẹ, chị
gái…)
- Mang gen BRCA1, BRCA2
- Chiếu xạ liều cao vào vùng ngực từ tuổi trẻ 10-30
- Có lối sống nguy cơ: hút thuốc lá kéo dài

5. Chỉ định
Chẩn đoán
Bất thường khi tầm soát, lâm sàng nghi ngờ
Sờ thấy khối
Đau vùng vú
Chảy dịch đầu vú
Hạch nách
Vú to ở nam giới
Sinh thiết, định vị kim dây
Theo dõi điều trị bảo tồn ung thư vú

6. Chỉ định
Sinh thiết
Định vị trước phẫu thuật

7. Chuẩn bị bệnh nhân
Phụ nữ còn kinh: nữa đầu chu kỳ kinh. Phụ nữ
mãn kinh thì bất kỳ thời điểm nào.
Khai thác một số thông tin khác:
- Ts ung thư vú trong gia đình
- Sử dụng hormon
- Số lần có thai
- Phẫu thuật trước đấy
- Có vú tạo hình
- Kết quả khám vú lần trước

8. Kĩ thuật chụp vú thường quy
MLO (Mediolateral oplique): chếch giữa bên
CC (Craniocaudai): chụp hướng mặt – tư thế trên
dưới
ML (Mediolateral): nghiêng giữa bên
Các tư thế bổ sung: chụp phòng đại, chụp tiếp
tuyến, chụp chếch 1 độ nhỏ,…

9. Kĩ thuật ép vú
 Kĩ thuật: vú đặt lên mặt phẳng, dùng tấm nhựa plastic phẳng,
trong đè lên bên trên, lực 70-120 N
 Mục đích
- Giảm chiều dày vú nên giảm liều tia
- Giữ chặt vú giảm nhòe hình
- Dàn mỏng tuyến vú, tách các cấu trúc quan sát tốt hơn
 Lưu ý:
- Lực ép thay đổi tùy dạng vú và độ dày vú
- Không ép quá mức chịu đựng gây đau
- Không ép trong các TH: nhiễm trùng cấp, nang lớn
- BN vú tạo hình: không ép khi vết phẫu thuật chưa liền.

10. Kĩ thuật
MLO (Mediolateral oplique): chếch giữa bên
 Kĩ thuật:
- Dùng tấm plastic ép vú theo hướng chếch tạo với mặt phẳng đứng
dọc trục cơ thể góc 45* (40-70)
- Tia X đi từ trên xuống dưới, ra ngoài, vuông góc với phim qua
phần giữa vú
 Tiêu chuẩn phim: lấy được nhu mô vú từ cơ ngực lớn đến núm vú,
phần lớn cơ ngực trải dài tới đường sau núm vú, thấy lớp mỡ sau
tuyến.
 Ưu điểm: mô tuyến ¼ trên ngoài được bộc lộ rõ
 Nhược điểm:
- Ép không chặt
- Có nếp da vùng nách trên phim
- Hạn chế thăm khám ¼ dưới trong
- Không xác định được chính xác tổn thương (trong-ngoài)

12. Kĩ thuật
CC (Craniocaudai)
chụp hướng mặt – tư thế trên dưới
 Kĩ thuật
- Dùng tấm plastic ép vú theo hướng mặt phẳng ngang (hướng đầu -
chân)
- Tia X đi từ trên xuống dưới, vuông góc với phim qua phần giữa vú,
 Tiêu chuẩn phim: Núm vú ở chính giữa, đưa được tất cả mô sau
giữa vú vào phim
 Ưu điểm: ép tốt
 Nhược điểm:
- Khó thấy khoảng mỡ sau tuyến
- Chồng các phần tư vú qua đường giữa

14. Kĩ thuật
ML (Mediolateral): nghiêng giữa bên
 Kĩ thuật
- Dùng tấm plastic ép vú theo hướng thẳng trục với trục dọc cơ thể
- Tia X đi ngang từ trong ra ngoài, qua mặt trong vú, vuông góc với
phim.
 Tiêu chuẩn phim: quan sát được toàn bộ vú cần chụp, quan sát được
một phần cơ ngực lớn.
 Ưu điểm; bộc lộ phía sau rõ nhất
 Nhược điểm:
- Mờ động (ép không chặt)
- Chồng các phần tư vú qua đường giữa
- Hạn chế thăm khám vùng nách.

16. Kĩ thuật chụp vú thường quy
 Chụp phóng đại: toàn bộ và khu trú
- Tìm các tổn thương nhỏ
- Tìm các vi vôi hóa
- Phân tích chi tiết tổn thương cấu trúc vú
 Chụp tiếp tuyến
- Phân tích bờ và các liên quan của khối u
- Xác định vôi hóa trong hay ngoài tuyến vú
 Các tư thế thay đổi:
- Xoay vú trên bàn chụp
- Thay đổi độ ép
- Thay đổi tia trung tâm
- chụp chếch 1 độ nhỏ (5-10)

17. Chụp phóng đại khu trú
 Bệnh nhân nữ 57 tuổi có ung thư biểu mô ống thâm nhiễm.
 Phim CC ảnh A và MLO ảnh B cho thấy tăng mật độ khu trú
(các mũi tên). Các phim trên từ sàng lọc, BS cho kết quả âm
tính (BI-RADS 1). Phim phóng đại khu trú hướng nghiêng C
bộc lộ khối có gai, rất gợi ý ác tính (BI-RADS 5).
(Wendie A. Berg. Breast Imaging Reporting and Data System:
Inter- and IntraobserverVariability in Feature Analysis and
FinalAssessment. AJR:174, June 2000)

20. Giải phẫu Xquang vú
 Da
 Tổ chức mỡ dưới da: lớp
mỡ trước tuyến
 Hình tuyến vú: hình mờ
tam giác đỉnh ở núm vú
gồm tổ chức biểu mô
tuyến (4%), tổ chức mô
liên kết
 Lớp mỡ sau tuyến
 Cơ ngực lớn – cơ ngực bé
 Núm vú

24. ACR a

27. ACR c

29. ACR d

31. Các tổn thương trên phim
Xquang vú
Khối
Vôi hóa
Biến dạng cấu trúc
Tổn thương khác

32. Khối

40.  Bệnh nhân nữ 57 tuổi có ung thư biểu mô ống thâm nhiễm.
 Phim CC ảnh A và MLO ảnh B cho thấy mật độ khu trú (các
mũi tên). Các phim trên từ sàng lọc, BS cho kết quả âm tính
(BI-RADS 1). Phim phóng đại khu trú hướng nghiêng thực sự
C bộc lộ khối có gai, rất gợi ý ác tính (BI-RADS 5).
(Wendie A. Berg. Breast Imaging Reporting and Data System:
Inter- and IntraobserverVariability in Feature Analysis and
FinalAssessment. AJR:174, June 2000)

42. Tăng đậm độ

43. Đồng đậm độ

44. Giảm đậm độ nhưng không chứa mỡ

45. các tổn thương chứa mỡ như nang dầu,
u mỡ, galactocele, cũng như u mô thừa
(hamartoma) hoặc u mỡ-xơ-tuyến
(fibroadenolipoma)

49. VOIHOAS
VÔI HÓA

50.  (1) các vụn vôi hóa trong ống dẫn
 (2) các vòng vôi hóa đậm, trung tâm sáng trong hoại tử mỡ
 (3) vôi hóa lắng đọng trong các nang nhỏ (cặn vôi)
 (4) các thể kết ở trong các tiểu thùy giãn dạng nang nhỏ
 (5) viền vôi hóa ở thành nang dịch
 (6) lắng đọng ban đầu trong khối u xơ-tuyến thoái triển
 (7) lắng đọng nhiều trong khối u xơ-tuyến thoái triển
 (8) vôi hóa mạch máu
 (9) vôi hóa da
 (10) vôi hóa hình que trong bệnh chế tiết
 (11) lắng đọng đa hình thái ở ung thư nội ống tuyến
 (12) vôi hóa hình đường mảnh ở comedocarcinoma

54. 1. Vôi hóa của da
Những nốt vôi tròn hoặc đa giác ở da thường
có trung tâm sáng và hình thái của chúng đặc
trưng bệnh.
Vôi hóa da đa phần nhìn thấy dọc nếp dưới vú
cạnh xương ức, nách và quầng vú

55. When you look at the oblique and
craniocaudal view, notice that the
calcifications look exactly the same in
configuration.
This is called the tattoo sign

56. 2. Vôi hóa mạch máu

57. 3. Vôi hóa hình bỏng ngô
(popcorn-like) hay thô đại
Những vôi hóa
này to (đường
kính >2-
3mm)
 kinh điển
do u xơ-
tuyến thoái
triển tạo ra

58. 4. Vôi hóa hình que lớn

59. 5. Vôi hóa hình tròn

60. 6. Vôi hóa trung tâm sáng
 Vôi hóa loại này gồm vùng hoại tử mỡ và mảnh lắng vôi hóa trong các ống
tuyến
 bề mặt nhẵn và trung tâm sáng, “Thành” dày hơn

61. 7. Vôi hóa kiểu “vỏ trứng”
hoặc “đường viền”

62. 8. Vôi hóa dạng “sữa canxi”
Thay đổi hình dạng của chúng theo các hướng
chụp x quang vú khác nhau

63.  Phim bên trái hướng đầu chân phóng đại, sữa canxi
xuất hiện lờ mờ, bờ kém rõ. Phim bên phải hướng
chếch trong ngoài phóng đại, sữa canxi hình đoạn
thẳng, bờ rõ

64. 9. Vôi hóa đường chỉ khâu

65. 10. Vôi hóa loạn dưỡng
Những vôi hóa này thường được tạo ra
trong vú xạ trị hoặc sau chấn thương

67. 1. Vôi hóa Vô định hình hoặc Không rõ
(Amorphous or Indistinct Calcifications)
 Vôi hóa vô định hình: tròn, nhưng bờ mờ
 Vôi hóa vô định hình là loại khó nhận ra nhất.
 kích thước nhỏ (< 0,5mm),
 không đều đặn. Bờ của chúng không rõ nét như bờ của vôi hóa đa
hình. Mật độ của chúng chỉ cao hơn mật độ mô tuyến xung quanh
một ít

69. 2. Vôi hóa Không đồng nhất, Thô đại
(Coarse Heterogenous Calcifications)
 Vôi hóa loại này không đồng đều, dễ thấy, thường lớn hơn 0,5mm
và có xu hướng hợp nhất lại nhưng không đạt tới kích thước của
vôi hóa loạn dưỡng, có hình dạng méo mó
 The differential diagnosis of coarse heterogeneous calcifications
includes:
- Fibroadenoma
- Fibrosis
- Post-traumic : dystrophic calcifications (fat necrosis)
- DCIS.

70. 3. Vôi hóa đa hình, nhỏ
vi vôi hóa (Fine Pleomorphic Calcifications)
 Vôi hóa loại này thường dễ thấy hơn vôi hóa vô định hình và là vôi
hóa không lành tính điển hình cũng không ác tính điển hình. Chúng
biến thiên về hình dạng và kích thước, đường kính thường nhỏ hơn
0,5mm
 25-40 % ác tính

71. 3. Vôi hóa đa hình, nhỏ
vi vôi hóa(Fine Pleomorphic Calcifications)
 Lan tỏa
Phân bố theo thùy

72. Vôi hóa hình Đường Thẳng Nhỏ hoặc Đường
thẳng – Nhỏ Phân nhánh
(Fine Linear or Fine-Linear Branching
Calcifications)
 Vôi hóa loại này không đều, xếp thành đường thẳng hoặc đường
cong mảnh, các hạt vôi hóa có thể không liên tục
 Chiều ngang nhỏ hơn 0,5mm

73. 'casting' calcifications.

75. 1. Rải rác (Diffuse/Scattered)

76. 2. Vùng (Regional)
 Vôi hóa loại này phát tán trong một thể
tích lớn (> 2cm) mô vú, không tương
ứng với phân bố ống tuyến

77. 3. Nhóm hoặc chùm (Grouped or
Clustered)
 Khi có ít nhất 5 vôi hóa trong một thể tích
nhỏ (< 1cm) mô vú.
 Một chùm có 5 hoặc nhiều hơn 5 chấm vôi
trong một vùng nhỏ 1cm gặp ở cả bệnh lành
tính và ác tính. Nếu chùm thưa (<10/cm2) thì
khả năng ác tính lớn hơn

78. 4. Đường thẳng (Linear)
 Vôi hóa xếp thành đường thẳng. Kiểu phân bố này có
thể làm tăng nghi ngờ về tổn thương ác tính bởi vì nó
gợi ý lắng đọng trong ống tuyến
Phóng đại (C) cho thấy các vi vôi hóa phân bố theo
đường thẳng. Mô bệnh học tổn thương: DCIS

79. 5.Thùy (Segmental)

82. BIẾN DẠNG CẤU TRÚC
(ARCHITECTURAL DISTORTION)
 cấu trúc bình thường bị biến dạng mà không nhìn thấy khối
xác định.
 bao gồm các đường mảnh (lines) hoặc tỏa tia gai (spiculations)
từ một điểm, gây co kéo khu trú và biến dạng bờ nhu mô.
 Biến dạng cấu trúc cũng có thể kết hợp với khối, không cân
xứng hoặc vôi hóa

84. Không cân xứng
ASYMMETRY

85. KHÔNG CÂN XỨNG TOÀN BỘ
(GLOBAL ASYMMETRY)
 So sánh với vùng tương ứng của vú bên đối diện
 Thể tích mô vú lớn một phần đáng kể của vú (ít nhất là góc ¼).
 Không có khối, cấu trúc bị biến dạng hoặc kết hợp với vôi hóa
nghi ngờ.
 Mô vú không cân xứng toàn thể thường là một biến thể bình
thường

86. KHÔNG CÂN XỨNG KHU TRÚ
(FOCAL ASYMMETRY)
 Dấu hiệu này không có đủ các tiêu chuẩn của một khối.
 Có thể thấy rõ sự không cân xứng được giới hạn, có hình dạng
giống nhau ở hai hướng, nhưng không có bờ hoàn toàn và rõ
ràng như một khối thực sự.
 Có thể là một đảo mô vú bình thường, đặc biệt khi có mỡ xen
vào
 Chiếm thể một vùng nhỏ hơn góc ¼.

87. HẠCH BẠCH HUYẾT TRONG VÚ
 Các hạch trong vú điển hình có hình thận và khuyết
sáng do mỡ ở rốn hạch, kích thước thường 1cm hoặc
nhỏ hơn.
 Thường ở vị trí trên và ngoài của vú, mặc dù chúng có
thể ở bất cứ đâu trong vú.

89. 1. CO KÉO DA
Da bị co kéo một cách bất thường.

90. 2. CO KÉO NÚM VÚ

91. 3. DÀY DA
Có thể dày khu trú hoặc dày lan tỏa
chiều dày hơn 2mm.

92. 4. DÀY BÈ (TRABECULAR THICKENING)
Là sự dày lên của các vách xơ của vú

93. HẠCH NÁCH

95. BIRADS