1. Ενδεικτικό προσχέδιο προγραμματισμού για τη
Λογοτεχνία της Α’ Λυκείου
Δημιουργοί : Ε. Πατσιατζή και Δ. Χριστόπουλος.
7ου Γενικού Λυκείου Πειραιά
Διδασκόμενη ενότητα: Τα φύλα στη λογοτεχνία (θεματική)
Διάρκεια:12 Σεπτεμβρίου – 23 Δεκεμβρίου
Βασικοί διδακτικοί σκοποί:
i. Η ενδυνάμωση της πολιτιστικής ταυτότητας των μαθητών.
ii. Η αισθητική απόλαυση των κειμένων.
iii. Η καλλιέργεια και ο εμπλουτισμός της γλώσσας των μαθητών.
Α΄ Φάση : Πριν την ανάγνωση
Διάρκεια (6-8 δ.ώ.)
Παράλληλοι στόχοι:
i. Να εισαχθεί ο μαθητής στο θέμα της παρουσίας των δύο φύλων στη λογοτεχνία.
ii. Να κατανοήσει την ιστορικότητα του θέματος,
iii. καθώς και τη διάκριση μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου.
Υποστηρικτικό κειμενικό υλικό (για εργασία μέσα στην τάξη):
Επιλέγονται κείμενα σύντομα, ακόμη και μονοσέλιδα, μη λογοτεχνικά (μελέτες,
άρθρα, δοκίμια, αποσπάσματα από βιβλία κλπ.) ή και λογοτεχνικά.
Ενδεικτικά:
i. http://sciencearchives.wordpress.com/2011/01/07/%CE%AD-%CF%8D-%CE%AC/
ii.
http://www.thefylis.uoa.gr/fylopedia/index.php/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%B
D%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%A6%CF%8D%CE%BB%
CE%BF_(%CE%A6%CF%8D%CE%BB%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%
CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CE
%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1 )
iii. Του γιοφυριού της Άρτας (παραλογή, ΚΝΛ. Γ’ Γυμνασίου)
iv. «Ένα αντρόγυνο στην κλασική Αθήνα», Ξενοφώντος Ελληνικά 7, 4-22 & 35-43,
από το βιβλίο «Αρχαία Ελλάδα, ο τόπος και οι άνθρωποι» της Β’ Γυμνασίου.
Μαθησιακή διαδικασία:
Τα κείμενα διαβάζονται, σχολιάζονται, συζητούνται και διερευνώνται μέσα στην τάξη
στη διάρκεια της πρώτης φάσης.
Βασικός διδακτικός στόχος:
Να αποκτήσουν οι μαθητές τις απαραίτητες γνώσεις για τη διδασκόμενη θεματική
ενότητα. Διάρκεια

2. Β΄ Φάση: Ανάγνωση
(10 δ.ώ.)
Ορίζονται τα υποθέματα κάθε ομάδας:
1η ομάδα: Γυναίκες βασανισμένες από τη ζωή
2η ομάδα: Πατριαρχική οικογένεια
3η ομάδα: Προίκα
4η ομάδα: Μητρική αγάπη
5η ομάδα: Η δύναμη του έρωτα
Επιλέγονται τα κείμενα κάθε ομάδας και κάθε μαθητή, όπως και οι δύο πρώτες
εργασίες για τον καθένα χωριστά.
Ενδεικτικά:
Θέμα 1ο: Γυναίκες βασανισμένες από τη ζωή
Εργασία 1η Εργασία 2η
1.Παπαδιαμάντης,Φόνισσα Να επισημάνετε τα Ποια θεωρείτε ως
ψυχογραφικά, ρεαλιστικά καταλυτικά αίτια που
και ηθογραφικά στοιχεία οδήγησαν τη
της νουβέλας Φραγκογιαννιού στις
πράξεις της;
2.Παπαδιαμάντης, Το Στο διήγημα υπάρχουν Πώς διαγράφεται η μορφή
μοιρολόι της φώκιας δύο μοιρολόγια, της γρια- της γριάς Λούκαινας στο
Λούκαινας και της φώκιας. διήγημα;
Πού αναφέρεται το
καθένα;
3.Παπαδιαμάντης,Πατέρα Ποια στοιχεία της Ποιες πληροφορίες
στο σπίτι Αθηναϊκής κοινωνίας του αντλείτε από το κείμενο
β’ μισού του 19ουαι. για τη θέση της γυναίκας
διακρίνετε στο διήγημα; στην Αθηναϊκή κοινωνία
στα τέλη του 19ουαι.;
4. Λένα Διβάνη, Βοηθός Να εντοπίσετε Να συγκρίνετε την εξέλιξη
αυτοκτονίας αποσπάσματα του τη ζωής των δύο
κειμένου στα οποία γυναικών.
αποτυπώνεται η
ψυχολογία της Μαρίας και
να τα συσχετίσετε με την
ακροτελεύτια φράση του
κειμένου.
Θέμα 2ο: Πατριαρχική οικογένεια
Εργασία 1η Εργασία 2η
1. Του νεκρού αδελφού Ποια είναι τα Πώς παρουσιάζεται η
χαρακτηριστικά των Αρετή στο δημοτικό
παραλογών και πώς αυτά τραγούδι; Ποια είναι η
αποτυπώνονται στο θέση της στο οικογενειακό
κείμενο; περιβάλλον; Σε ποια
συμπεράσματα

3. καταλήγετε για τη θέση της
γυναίκας στις
παραδοσιακές κοινωνίες;
2. Ερωτόκριτος, [Ήρθεν η Σε ποια ιστορική περίοδο Πώς παρουσιάζεται η
ώρα κι ο καιρός] και σε ποια λογοτεχνική Αρετούσα στο
σχολή ανήκει το κείμενο; απόσπασμα. Ποια θέση
Να προσδιορίσετε τα κατέχει η Αρετούσα στην
χαρακτηριστικά τους. ενότητα; Πώς γίνεται
αισθητή η θέση αυτή; Ποια
σηµασία έχει η επιλογή
του συγκεκριµένου
ονόµατος; Ποια
διαφαίνεται να είναι η
σχέση της με τον πατέρα
της και σε ποια
συμπεράσματα
καταλήγετε για τη θέση της
γυναίκας στις
παραδοσιακές κοινωνίες;
3. Καραγάτσης, - Να βρείτε πληροφορίες Πώς παρουσιάζεται η
Γιούγκερμαν για το Νατουραλισμό και Βούλα στο κείμενο και
να εντοπίσετε στο κείμενο ποια φαίνεται να είναι η
περιπτώσεις στάση της απέναντι στο
νατουραλιστικής τεχνικής.- γάμο;
Μέσα από τα
αποσπάσματα του
Γιούγκερμαν που
παρατίθενται στο βιβλίο
σας προσπαθήστε να
αποδείξετε ότι ο
συγγραφέας με το έργο
αυτό συνέθεσε μια πλατιά
τοιχογραφία της αστικής
τάξης και των ηθών της
4. Ξενόπουλος, Στέλλα Ο Ξενόπουλος θεωρείται ο Πώς παρουσιάζεται η
Βιολάντη εισηγητής της αστικής Στέλλα Βιολάντη στο
πεζογραφίας. συγκεκριμένο απόσπασμα
Δικαιολογείται ο και σε ποια
χαρακτηρισμός αυτός με συμπεράσματα
βάση το απόσπασμα καταλήγετε για τη θέση της
γυναίκας στις
παραδοσιακές κοινωνίες;
Θέμα 3ο: Η προίκα
Εργασία 1η Εργασία2η
1.Παπαδιαμάντης,Η Να αποτυπώσετε το Οι τελευταίες στιγμές της
φόνισσα κοινωνικό περιβάλλον της Φραγκογιαννούς
Σκιάθου, όπως συνδέονται με την
παρουσιάζεται στο κείμενο ανάκληση του θεσμού της
(οικονομικές και προίκας. Γιατί;
κοινωνικές συνθήκες,
κυρίαρχες αντιλήψεις).

4. 2. Λασκαράτος, Η προίκα Ο Λασκαράτος αποτελεί Πώς ο θεσμός της προίκας
ιδιαίτερη περίπτωση επηρεάζει τη ζωή της
πνευματικού ανθρώπου γυναίκας; Τι προτείνει ο
της εποχής του και Λασκαράτος για τη
θεωρείται «αιρετικός». Να βελτίωση της ζωής της
δικαιολογήσετε το γυναίκας;
χαρακτηρισμό αυτό με
βάση το κείμενο.
3. Θεοτόκης, Η τιμή και το Το έργο του Θεοτόκη Η Ρήνη χαρακτηρίζεται ως
χρήμα ανήκει στα πλαίσια της περίπτωση γυναίκας που
Νέας Αθηναϊκής Σχολής. απελευθερώνεται από τις
Νααναφέρετε τα βασικά προκαταλήψεις της
χαρακτηριστικά της εποχής της. Σε ποιες
σχολής αυτής και να τα κυρίαρχες αντιλήψεις
αναγνωρίσετε στο κείμενο. αντιστέκεται;
4. Της νύφης που Να αναφερθείτε στα Να επισημάνετε τα
κακοπάθησε βασικά χαρακτηριστικά του στοιχεία που αναφέρονται
δημοτικού τραγουδιού, στα στο θεσμό της προίκας.
είδη του και την εξέλιξή
του.
Θέμα 4ο: Μητρική αγάπη
Εργασία 1η Εργασία2η
1. Β. Θεοδώρου, Εγκώμιο Το ποίημα ανήκει στο Η ποιήτρια θεωρεί τη
λογοτεχνικό περιβάλλον μητέρα της ισάξια των
της Α’ Μεταπολεμικής ηρώων. Γιατί;
Γενιάς. Να βρείτε
πληροφορίες για τα
χαρακτηριστικά και τους
βασικούς εκπροσώπους
της.
2. Α. Ευαγγέλου, Μην Το ποίημα ανήκει στο Ποια η σχέση του ποιητή
απορείς, μητέρα λογοτεχνικό περιβάλλον με τη μητέρα του;
της Β’ Μεταπολεμικής
Γενιάς. Να βρείτε
πληροφορίες για τα
χαρακτηριστικά και τους
βασικούς εκπροσώπους
της.
3. Λυμπεράκη, Τα ψάθινα Διαπιστώνετε κάποια Πώς παρουσιάζεται
καπέλα μεγαλύτερη ευαισθησία μητέρα στο απόσπασμα
στην προσέγγιση της αυτό;
γυναικείας φύσης από τη
συγγραφέα στο κείμενο;
Να εντοπίσετε
συγκεκριμένα
αποσπάσματα.
4. Ταχτσής, Τα ρέστα Ο Ταχτσής θεωρείται από Πώς σκιαγραφείται η
τους σημαντικότερους εικόνα της μητέρας στο
πεζογράφους της γενιάς συγκεκριμένο κείμενο;
του. Να βρείτε
πληροφοριακό υλικό για το
έργο του και τη συμβολή

5. του στην εξέλιξη τη ν.ε.
λογοτεχνίας.
Θέμα 5ο: Η δύναμη της αγάπης
Εργασία 1η Εργασία 2η
1. Βηλαράς, Σαν Ποια κοινά στοιχεία με το Πώς παρουσιάζεται ο
πεταλούδα στη φωτιά δημοτικό τραγούδι έρωτας στο κείμενο;
εντοπίζετε στο ποίημα;
2. Πετράρχης, Σονέτο Να βρείτε πληροφορίες για Ποια τα αποτελέσματα του
το σονέτο και τα έρωτα και πού οφείλονται;
μορφολογικά
χαρακτηριστικά του.
3. Έρωτος αποτελέσματα Να βρείτε πληροφοριακό Ποια η συναισθηματική
υλικό για τα λαϊκά κατάσταση της ηρωίδας;
αναγνώσματα του
παρελθόντος.
4. [Πάγω…] Το ποίημα είναι γραμμένο Ποιες οι διαβεβαιώσεις του
στην Κυπριακή διάλεκτο. ποιητή στη ναγαπημένη
Να εντοπίσετε του;
χαρακτηριστικά της και να
αναφερθείτε και σε άλλες
διαλέκτους της γλώσσας
μας, που γνωρίζετε
Ενδεικτικά πολυτροπικά κείμενα για διδασκαλία στην τάξη
Για το πρώτο θέμα
Μελετούμε:
Γιουνγκ Τσανγκ, Αγριόκυκνοι. Τρεις κόρες της Κίνας
Παπαδιαμάντης, Η θητεία της πενθεράς
Ακούμε:
Χαΐνηδες, Συνταγές Μαγειρικής
Κραουνάκης – Νικολακοπούλου – Πρωτοψάλτη, Σίδερο με ατμό
Βλέπουμε:
Women are heroes (http://www.youtube.com/watch?v=1vNPT7ZQZqQ)
Για το δεύτερο θέμα
Μελετούμε:
Γιούγκερμαν, Το μπουρίνι
Βλέπουμε:
Τόνια Μαρκετάκη, Η τιμή της αγάπης (1984)
Για το τρίτο θέμα
Μελετούμε:
O Εμμ. Ροΐδης, Μονόλογος ευαισθήτου (απόσπασμα: «Τρανή απόδειξις …
ευαισθησίαν»)
http://www.kostasbeys.gr/articles.php?s=3&mid=1096&mnu=1&id=22819
http://www.vasilika-lesvos.gr/pdf/proikes.pdf
http://isopoliteia.blogspot.com/2009/07/blog-post_731.html
http://www2.egeonet.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=6983

6. Αποσπάσματα από τη διδακτορική διατριβή της Ελένης Βαρίκα, «Η εξέγερση των
κυριών. Η γένεση μιας φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα 1833-1907»
Βλέπουμε:
video από το youtube: «Η φόνευση των γυναικών λόγω μη ικανοποιητικής προίκας».
Ακούμε:
Μανόλης Χιώτης: «500 λίρες προίκα».
Κ. Παπαϊωάννου: «Πάλι μου κάνουν προξενιά».
Για το τέταρτο θέμα
Μελετούμε:
Περλ Μπακ, Η μάνα (απόσπασμα από τα Κ.Ν.Λ. Β’ Γυμνασίου) vs Παπ αδιαμάντης,
Στρίγγλα μάνα
Σ. Τσίρκας, Αριάγνη
Κ. Βάρναλης, Οι πόνοι της Παναγιάς
Ακούμε:
Φωτιάδης-Ρώμας-Γλυκερία: «Σε μια σχεδία»
Για το πέμπτο θέμα
Μελετούμε:
1.Μαρία Πολυδούρη, Κοντά σου
2.Μαρία Πολυδούρη, Μόνο γιατί μ’ αγάπησες (Κ.Ν.Λ. Γ’ Γυμνασίου)
3.Καραγάτσης, Η κυρία Νίτσα (Κ.Ν.Λ. Β’ Γυμνασίου)
4.Επιλογή κειμένων από την Ανθολογία της Ερωτικής Ποίησης, εκδ. Καστανιώτη
5.Δοκίμιο: επιλογή κειμένων του Χόρχε Μπουκάι
Ακούμε:
Το μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη
Βλέπουμε:
Φ. Τζεφιρέλι, «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»
Τρίτη φάση : Μετά την ανάγνωση
Διάρκεια (9-10 δ.ώ.)
Οι μαθητές ομαδικά, με βάση όσα έμαθαν στις δύο προηγούμενες φάσεις,
παρουσιάζουν μια συνθετική εργασία, η οποία δεν αναφέρεται στα λογοτεχνικά
κείμενα αλλά αποκλειστικά στη διδαχθείσα ενότητα, δηλ. στο θέμα: Τα δύο φύλα.
Ενδεικτικά:
1ηομάδα
Η κακοποίηση των γυναικών (σωματική / ψυχολογική) αποτελεί ένα φαινόμενο
καθολικό και οικουμενικό. Με βάση τα κείμενα που επεξεργαστήκατε και τις γνώσεις
σας από τον κοινωνικό περίγυρο, να συντάξετε ένα δοκίμιο 500 λέξεων για το θέμα
αυτό.
2ηομάδα
Ποια υπήρξε η δομή της πατριαρχικής οικογένειας; Αφού τη συγκρίνετε με τη
σύγχρονη μορφή οικογένειας, να αναφερθείτε στους παράγοντες που συνέβαλαν
στην υπέρβαση αυτού του παραδοσιακού μοντέλου;
3ηομάδα
Ο θεσμός της προίκας, ενώ ενίσχυε τη θέση της γυναίκας στην έγγαμη ζωή της,
συγχρόνως τη μετέβαλλε σε αντικείμενο αγοραπωλησίας. Θεωρείτε πως έχουν
εξαλειφθεί πλήρως οι αντιλήψεις και οι πρακτικές που συνδέονται με το θεσμό της
προίκας;

7. 4ηομάδα
Η μορφή της μάνας στην εικαστική δημιουργία, στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στη
μουσική.
5ηομάδα
Να γράψετε ένα δοκίμιο 500 λέξεων με θέμα τη διττή δύναμη του έρωτα – ως
αρχέγονη ζωοποιός δύναμη ανατροπής.
Διδακτικές μέθοδοι
Διαφοροποιημένη διδασκαλία, που προϋποθέτει διδακτικές πρακτικές:
• συμμετοχικές
• ευρετικές
• βιωματικές
Ενδεικτικές διδακτικές μέθοδοι:
• καταιγισμός ιδεών,
• εμπλουτισμένη διδασκαλία,
• αξιοποίηση της τέχνης (κινηματογράφος, εικαστικά, μουσική),
• project,
εργασία,
ρόλων και δραματοποίηση,
σεις,
προσέγγιση,
περίπτωσης,
λογοτεχνών στο χώρο του σχολείου.