Сүүлийн жилүүдэд хот, суурин газруудад нүүрлээд буй агаарын бохирдолтой холбоотой нийт 17 хууль, Монгол Улсын Их Хурлын 10 тогтоол, Монгол Улсын Засгийн газрын 19 тогтоол хүчин төгөлдөр үйлчилж

1. АГААРЫН БОХИРДОЛ(УТАА)-ТОЙ
ТЭМЦЭХ ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ
Бэлтгэсэн: Б.Оюунтуул
Э.Шүрэнцэцэг
2018-01-26

2. ХУУЛЬ ТОГТООМЖ ДАХЬ
“АГААРЫН БОХИРДОЛ”-ЫН ТАЛААРХ ЗОХИЦУУЛАЛТ
(хүчин төгөлдөр байгаа)
Монгол Улсын хууль
17
Улсын Их Хурлын
тогтоол 10
Ерөнхийлөгчийн
зарлиг 1
Засгийн газрын
тогтоол 19
Сайдын тушаал 4
Аймаг, нийслэлийн
ИТХ-ын шийдвэр 1

3. “АГААРЫН БОХИРДОЛ” гэж юуг хэлэх вэ?
“Агаарын бохирдол” гэж хүрээлэн байгаа
агаарт шууд хаягдсан, эсхүл физик, химийн
урвалын дүнд шинээр үүсэж бий болсон
бохирдуулах бодисын агууламж нь агаарын
чанарын стандартаас хэтрэхийг хэлнэ. (Агаарын
тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2)
Агаарын бохирдол гэж хүн
ба бусад амьд биетээс
шалтгаалсан хувилахуйн
болон амин бодисууд, элдэв
тоосжилтийн нөлөөнд агаар
мандалын байгалийн шинж
чанар өөрчлөгдөхийг хэлдэг.
https://mn.wikipedia.org/wiki
“Агаарын чанар” гэж агаарын чанарын стандартад нийцэж байгаа эсэхийг
илэрхийлэх агаарын физик, хими, биологийн цогц шинж чанарыг хэлнэ.
(Агаарын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3.)

4. АГААРЫН ЧАНАРЫН ИНДЕКС
Цэвэр
0-50
Хэвийн
51-100
Бага зэргийн
бохирдолтой
101-250
Дунд зэргийн
бохирдолтой
251-400
Их
бохирдолтой
401-500
Маш их
бохирдолтой
501-ээс
дээш
АГААРЫН БОХИРДУУЛАГЧ БОДИС
CO
NO2 O3
PM 2.5
РМ 10
SO2
ТООСОНЦО
Р
НҮҮРС
ТӨРӨГЧИЙ
Н ДУТУУ
ИСЭЛ
ХҮХЭРИЙ
Н ДАВХАР
ИСЭЛ
АЗОТЫН
ДАВХАР
ИСЭЛ
ОЗО
Н

5. Эх сурвалж: www.agaar.mn

6. АГААРЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ
Агаарын тухай хуулийн зорилго нь хүрээлэн байгаа агаарыг хамгаалах,
бохирдохоос урьдчилан сэргийлэх, агаар бохирдуулах бодисын хаягдлыг бууруулж
хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.
Мөн хуулиар агаар хамгаалах талаар төрийн болон нутгийн өөрөө удирдах
байгууллагын бүрэн эрх, аж ахуй нэгж, байгууллага, иргэний нийтлэг эрх, үүргийг
тодорхойлсон.
Агаарын бохирдлыг бууруулах үйл ажиллагаанд дараах үндсэн
зарчим баримтална. Үүнд:
-түүхий нүүрсийг ахуйн зориулалтаар хэрэглэхээс татгалзаж, цахилгаан, газрын
гүний дулаан, хагас коксон болон хийн түлшийг ашиглах;
-хууль тогтоомж зөрчсөн албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэнд
хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх;
-агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээг төр, аж ахуйн нэгж, байгууллага,
иргэдийн нэгдмэл үйл ажиллагаагаар хэрэгжүүлэх.
(Агаарын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2 дахь хэсэг)
Тус хуулийн хэрэгжилт, агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр
батлагдсан нэгдмэл стандартын хэрэгжилтэд мэргэжлийн хяналтын асуудал
эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага (МЭРГЭЖЛИЙН ХЯНАЛТЫН
ЕРӨНХИЙ ГАЗАР) хяналт тавина. Хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд
Эрүүгийн хууль, Зөрчлийн хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

7. АГААРЫН БОХИРДЛЫН ТӨЛБӨР
“Агаарын бохирдлын төлбөр” гэж түүхий нүүрс олборлогч,
органик уусгагч үйлдвэрлэгч, импортлогч, автотээврийн болон өөрөө
явагч хэрэгсэл эзэмшигч, агаарын бохирдлын томоохон суурин эх
үүсвэр ашиглах зөвшөөрөл эзэмшигч, агаарын бохирдлын эх үүсвэр
хэрэглэж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэний агаарт
бохирдуулах бодисыг бохирдуулах бодисын хаягдлын стандартад
заасан хэмжээнд гаргасан тохиолдолд төлөх төлбөрийг хэлнэ.
(Агаарын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.14 дэх хэсэг)
Агаарын бохирдлын эх үүсвэр бүхий аж ахуйн нэгж,
байгууллага, иргэн агаарын бохирдлын төлбөр төлнө.
(Агаарын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэг)

8. АГААРЫН БОХИРДЛЫН ТӨЛБӨР ТӨЛӨГЧ
Дараах иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага агаарын бохирдлын
төлбөр төлөгч байна:
 түүхий нүүрс олборлогч (ж.нь: тусгай зөвшөөрөлтэй эсхүл зөвшөөрөлгүй
олгорлогч);
 органик уусгагчийг үйлдвэрлэгч;
 органик уусгагчийг импортлогч;
 автотээврийн болон өөрөө явагч хэрэгсэл эзэмшигч;
 агаарын бохирдлын томоохон суурин эх үүсвэр ашиглах зөвшөөрөл
эзэмшигч;
 агаарт бохирдол гаргах эх үүсвэр хэрэглэж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж,
байгууллага (“иргэн” гэдгийг 2018-01-12-ний өдрийн “Агаарын бохирдлын
төлбөрийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар хассан.)
(Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 )
Аймаг, нийслэл, дүүргийн татварын газар, хэлтэс, сумын татварын
тасаг, татварын улсын байцаагч нь агаарын чанарын мэргэжлийн албатай
хамтран төлбөр төлөгчийн ашиглаж байгаа агаарын бохирдлын эх үүсвэрийн
нэр, байршил, улсын бүртгэлийн дугаар, төрөл, тоног төхөөрөмжийн хүчин
чадал, ашиглалтын хугацаа болон бусад шаардлагатай гэж үзсэн мэдээллийн
бүртгэл хөтөлнө.
(Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3 )

9. Хуулийн нэр Нэмэлт, өөрчлөлт Дагаж
мөрдөх
огноо
Агаарын тухай
хуульд нэмэлт,
өөрчлөлт оруулах
тухай (2018-01-12)
Агаарын бохирдлыг бууруулах ажлыг аймаг,
нийслэлийн Засаг дарга зохион байгуулах
болон
“Агаарын бохирдлын эсрэг сан”-ийн
зохицуулалт нэмж, өөрчилсөн.
2019-01-01
Агаарын
бохирдлын
төлбөрийн тухай
хуульд өөрчлөлт
оруулах тухай
Агаарын бохирдлын төлбөрийг “улсын
төсөв”-т төлдөг байсныг “Агаарын бохирдлын
эсрэг сан”-д төлөхөөр өөрчлөлт оруулсан.
Төрийн
мэдээлэл
сэтгүүлд
нийтлэснээс
хойш 10
хоногийн
дараа
Засгийн газрын
тусгай сангийн
тухай хуульд
нэмэлт оруулах
тухай
Засгийн газрын тусгай санд “Агаарын
бохирдлын эсрэг сан”-г хамааруулан тус
сангийн хөрөнгө, орлого, үйл ажиллагааны
чиглэл, холбогдох төсөл, сонгон шалгаруулах
журмын зохицуулалтыг нэмсэн.
2019-01-01
АГААРЫН БОХИРДОЛ (УТАА)-НЫ
ХУУЛЬ ТОГТООМЖ ДАХЬ НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ (2018-01-12)

10. Хуулийн нэр Нэмэлт, өөрчлөлт Дагаж
мөрдөх
огноо
Гаалийн албан
татвараас
чөлөөлөх тухай
Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулж,
агаарын чанарыг сайжруулах зорилгоор
импортоор оруулж байгаа агаар цэвэршүүлэгч,
эрчим хүчний хэмнэлттэй халаагч төхөөрөмж
болон агаарын тоосонцор шүүх амны хаалтыг
гаалийн албан татвараас чөлөөлнө.
2018-01-20Нэмэгдсэн
өртөгийн албан
татвараас
чөлөөлөх тухай
Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулж,
агаарын чанарыг сайжруулах зорилгоор
импортоор оруулж байгаа агаар цэвэршүүлэгч,
эрчим хүчний хэмнэлттэй халаагч төхөөрөмж
болон агаарын тоосонцор шүүх амны хаалтыг
гаалийн албан татвараас чөлөөлнө.
АГААРЫН БОХИРДОЛ (УТАА)-НЫ
ХУУЛЬ ТОГТООМЖ ДАХЬ НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ (2018-01-12)

11. АГААРЫН БОХИРДЛЫГ БУУРУУЛАХТАЙ ХОЛБОГДУУЛАН АВАХ АРГА
ХЭМЖЭЭНИЙ ТУХАЙ
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ (2018-01-05, №02)
Нийслэл болон төвлөрсөн суурин газрын агаарын бохирдлыг
бууруулах, утааг багасгах асуудлыг тухайлан хариуцах төрийн
захиргааны бүтэц зохион байгуулалтыг оновчтой болгох, шаардлагатай
тохиолдолд тухайн асуудлыг хариуцсан байгууллага байгуулах эсэх
асуудлыг судалж, шийдвэрлэх, агаар орчныг бохирдуулж байгаа
асуудалд хариуцлагын тогтолцоог цогц тодорхой тусгасан шинэ
хуулийн төсөл, холбогдох бусад хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах
хууль, тогтоолын төслийг 2017 оны намрын чуулганы хугацаанд
боловсруулж
Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулах зорилгоор нийслэлээс орон нутаг
руу ажиллаж амьдрах иргэдийн санал санаачилгыг дэмжих бодлого
боловсруулан хэрэгжүүлэх, аян өрнүүлэх, дагуул хотуудыг бий болгож
шинжлэх ухаан, технологи, инноваци, аялал жуулчлал, аж үйлдвэр,
худалдааны чиглэлээр төрөлжүүлэн хөгжүүлэх, төрийн зарим байгууллага
болон төрийн өмчит их, дээд сургуулийг хотоос гаргах, тэдгээрийг
холбосон хурдны зам, метро байгуулах урьдчилсан тооцоо судалгаа хийж,
нийслэл хотын зарим чиг үүргийг аймгийн зэрэглэлтэй болон дагуул хот
руу шилжүүлэх зэрэг асуудлыг 2018 оны 1 дүгээр улиралд багтаан судалж,
холбогдох шийдвэрийг гаргах

12. АГААРЫН БОХИРДЛЫГ БУУРУУЛАХТАЙ ХОЛБОГДУУЛАН АВАХ АРГА
ХЭМЖЭЭНИЙ ТУХАЙ
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ (2018-01-05, №02)
Улаанбаатар хотод байгаа түүхий нүүрсээр ажилладаг халаалтын нам
даралтын зуухнуудыг 2019 оноос хаах, чанар стандартын шаардлага
хангасан утаагүй шахмал болон хийн түлшний үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг
төрийн оновчтой бодлогоор дэмжих, зохист хэмжээнээс их хорт утаа
ялгаруулж байгаа авто тээврийн хэрэгсэл, зориулалтын бус түлш
хэрэглэн химийн хорт бодис ялгаруулж агаарын чанар, нийгмийн эрүүл
мэндэд хохирол учруулж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын үйл
ажиллагаанд тавих хяналтыг чангатгаж, таслан зогсоох арга хэмжээг авч
хэрэгжүүлэх
Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлыг эрчимжүүлэх, гэр хорооллын дэд
бүтцийг бий болгож, төвлөрсөн дулаан хангамжид холбох, аймгийн төвүүд
болон Улаанбаатар хотод баригдаж бэлэн болсон, зах зээл дээр борлогдоогүй
байгаа орон сууцны тооцоолол судалгааг нарийвчлан гаргаж, тэдгээрт гэр
хорооллын иргэдийг оруулах талаар арилжааны банкууд, аж ахуйн нэгж
байгууллагуудтай хамтран судалж, 2018 оны эхний хагас жилд багтаан
холбогдох шийдвэрийг гаргах

13. АГААРЫН БОХИРДЛЫГ БУУРУУЛАХТАЙ ХОЛБОГДУУЛАН АВАХ АРГА
ХЭМЖЭЭНИЙ ТУХАЙ
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ (2018-01-05, №02)
Агаарын бохирдлыг бууруулах, агаарын бохирдлоос иргэдийн эрүүл
мэндийг хамгаалахад чиглэсэн үндэсний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх,
импортлох, олон улсын дэвшилтэт техник технологийг хэрэглээнд
нэвтрүүлэх талаар иргэн, аж ахуйн нэгж, иргэний нийгмийн
байгууллагаас гаргасан аливаа санал санаачилга, үйл ажиллагааг
төрийн бодлогоор дэмжиж, татварын болон санхүүгийн бодитой дэмжлэг
үзүүлэх, хөнгөлөлттэй зээл тусламжид хамруулах, хотын ногоон
байгууламжийг өргөтгөх, хог хаягдлын менежментийг сайжруулах
Агаарын бохирдлоос хүн амын эрүүл мэндийг сахин хамгаалах, урьдчилан
сэргийлэх хүрээнд улсын хэмжээнд сургуулийн өмнөх, ерөнхий болон
мэргэжлийн боловсрол, дээд сургуулийн хичээлийн жил эхлэх, дуусах болон
улирлын амралтын хуваарийг өөрчлөх асуудлыг судалж, 2018 онд багтаан
шийдвэрлэж, хэрэгжүүлэх

14. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА.