ТӨЛБӨР ТООЦООГ ҮНДЭСНИЙ МӨНГӨН ТЭМДЭГТЭЭР ГҮЙЦЭТГЭХ ТУХАЙ ХУУЛИЙГ ЗӨРЧСӨН ГЭСЭН ҮНДЭСЛЭЛЭЭР ГЭРЭЭГ ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БУС ГЭЖ ТООЦСОН ТАЛААРХ ШҮҮХИЙН ПРАКТИК www.advocate.mn

1. 2024-05-10
ТӨЛБӨР ТООЦООГ ҮНДЭСНИЙ МӨНГӨН
ТЭМДЭГТЭЭР ГҮЙЦЭТГЭХ ТУХАЙ ХУУЛИЙГ
ЗӨРЧСӨН ГЭСЭН ҮНДЭСЛЭЛЭЭР ГЭРЭЭГ
ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БУС ГЭЖ ТООЦСОН
ТАЛААРХ ШҮҮХИЙН ПРАКТИК
Бэлтгэсэн: Б.Халиун
Э.Ням-Эрдэнэ

2. Агуулга
1.Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хуулийн
зохицуулалт;
2. Шүүхийн практик;
3. Мөнгөн хадгаламжтай холбоотой хуулийн зохицуулалт;
4. Шүүхийн практик;
5. Зөрчлийн тухай хуулийн зохицуулалт;
6. Шүүхийн практик;
5. Дүгнэлт.

3. Хуулийн зохицуулалт
Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хууль
• 4.1.Бараа, ажил, үйлчилгээний үнийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт зөвхөн
үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр илэрхийлж, түүгээр төлбөр тооцоог
гүйцэтгэх ба энэ хуулийн 4.4-т зааснаас бусад тохиолдолд Монголбанкны
албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр гадаад валют, тооцооны нэгжээр үнэ
тогтоох, төлбөр тооцоо гүйцэтгэх, зарлан сурталчлахыг хориглоно.
Иргэний хууль
• 217 дугаар зүйл. Төлбөр гүйцэтгэх мөнгөн тэмдэгт
• 217.1.Мөнгөн төлбөрийн үүргийг Монгол Улсын мөнгөн тэмдэгт
төгрөгөөр гүйцэтгэнэ.
• 217.2.Хуулиар хориглоогүй бол талууд мөнгөн төлбөрийн үүргийг
гадаадын мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэж болно.

4. № Шүүхийн шийдвэр,
магадлал, тогтоол
Үндэслэл
1 УДШ-ийн 2024-02-06-
ны өдрийн 31 дүгээр
тогтоол
13.Нэхэмжлэгч “УБ” ХК нь төмөр замын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах
зөвшөөрөлтэй байх ба гэрээний зүйл болох эд хөрөнгийн үнийг ам.доллараар
тохирохдоо төмөр бетон дэрийг үйлдвэрлэхэд зарим эд ангийг гадаад улсаас
авдаг учир энэ зардлыг ам.доллараар, үлдэх хэсгийг гэрээ байгуулах үеийн “М”-
ны албан ёсны ханшаар ялгамжтай тооцохоор гэрээнд тусгасан, талуудын энэ
тохиролцоо Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1, Төлбөр тооцоог
үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хуулийг зөрчөөгүй байна.
2 УДШ-ийн 2022-04-07-
ны өдрийн 404 дүгээр
тогтоол
13. Талууд гадаад валют буюу Япон улсын мөнгөн тэмдэгт болох иен зээлэхээр
харилцан тохирсон, гэрээний зүйлийг гадаад валютаар тогтоосон тул
зээлдүүлэгч уг мөнгөн хөрөнгийг шилжүүлэх, зээлдэгч тухайн зүйлийг буцааж
төлөх үүрэг үүснэ. Банк гэрээний дагуу иений зээлийн данс нээж, мөнгийг
шилжүүлж үүргээ биелүүлсэн байна. Иймд зээлдэгч “З-Ө” ХХК нь уг мөнгөн
хөрөнгийг буцааж өгөх үүрэгтэй тул шүүх иенийг шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан
үеийн ханшаар монгол төгрөгөөр илэрхийлж шийдвэр гаргасан нь Иргэний
хуулийг зөрчөөгүй юм. Иргэний хуулийн 218 дугаар зүйлийн 218.1-д заасан хэм
хэмжээ нь монгол үндэсний мөнгөн тэмдэгтийг гадаад улсын мөнгөн тэмдэгттэй
харьцуулсан ханшны тухай зохицуулалт бус тухайн мөнгөн тэмдэгтийн
төлбөрийн чадвартай холбоотой ханш өссөн, буурсан бол үүрэг үүсэх үеийн
ханшийг баримтлах агуулгатай зохицуулалт
Шүүхийн практик

5. Хуулийн зохицуулалт
Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хууль
• 4.4.Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын мөнгөн хадгаламж, зээл, тэдгээртэй адилтгах
аливаа үйлчилгээ, санхүүгийн үүсмэл хэрэгслэлтэй холбоотой байгуулах гэрээ, түүгээр
хүлээх үүргийг гадаад валютаар илэрхийлж, гүйцэтгэлийг гадаад валютаар хангуулж
болно.
Иргэний хууль
• 454.1.Мөнгөн хадгаламжийн гэрээгээр банк, мөнгөн хадгаламжийн үйл ажиллагаа эрхлэх
эрх бүхий этгээд нь хадгалуулагчийн мөнгийг хадгалах, хадгалуулсан мөнгийг тухайн
мөнгөн тэмдэгтээр хүүгийн хамт буцаан олгох үүрэг хүлээнэ.
Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, мөнгөн хөрөнгийн шилжүүлэг, зээлийн үйл
ажиллагааны тухай хууль
11.1.Иргэний хуулийн 454.1-д заасны дагуу хадгаламжийн гэрээгээр хадгалагч нь
хадгалуулагчийн хадгаламжийг тухайн мөнгөн тэмдэгтээр хүүгийн хамт буцаан олгох
үүрэг хүлээнэ.

6. № Шүүхийн шийдвэр,
магадлал, тогтоол
Үндэслэл
1 УДШ-ийн 2024-02-06-
ны өдрийн 31 дүгээр
тогтоол
Талуудын хооронд байгуулагдсан мөнгөн хадгаламжийн гэрээний зүйл нь гадаад
валют тул хадгалагч нь тухайн мөнгөн тэмдэгтийг буцаан олгох үүрэгтэй.
Гэрээний энэ нөхцөлийг зөвхөн талууд өөрчилж болно.
Банкны өр төлбөрийг хязгаарлах эрх хэмжээ нь хуулийн хүрээнд хязгаарлагдах
бөгөөд үндэслэлгүйгээр төлбөрийг багасгах, гэрээний зүйлийг нэг талын
санаачлагаар өөрчлөх эрх биш.
Иргэний хуулийн 454 дүгээр зүйлийн 454.1-д заасны дагуу хадгаламжийн
гэрээгээр хадгалагч нь хадгалуулагчийн хадгаламжийг тухайн мөнгөн
тэмдэгтээр хүүгийн хамт буцаан олгох бөгөөд үүнд валютын ханшны зөрүү
гэрээний аль нэг талын үүрэгт хамаарахгүй юм.
Монгол ****ны тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр үндэсний болон гадаад валютыг
хадгалах, хадгалуулсан мөнгийг тухайн мөнгөн тэмдэгтээр хүүгийн хамт буцаан
олгох мөнгөн хадгаламжийн үйл ажиллагаа явуулж байсан тул мөнгөн
төлбөрийн үүргийг Монгол Улсын мөнгөн тэмдэгт төгрөгөөр гүйцэтгэх хуулийн
ойлголтод хамаарахгүй.
Шүүхийн практик

7. Хуулийн зохицуулалт
Зөрчлийн тухай хууль
• 11.30 дугаар зүйл.Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хууль
зөрчих
• 1.Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын мөнгөн хадгаламж, зээл, тэдгээртэй адилтгах
аливаа үйлчилгээ, санхүүгийн үүсмэл хэрэгслэлтэй холбоотой байгуулах гэрээ, түүгээр
хүлээх үүргийг гадаад валютаар илэрхийлж, гүйцэтгэлийг гадаад валютаар хангуулахаас
бусад тохиолдолд:
• 1.1.бараа, ажил, үйлчилгээний үнийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт зөвхөн үндэсний
мөнгөн тэмдэгтээр илэрхийлэх, түүгээр төлбөр тооцоог гүйцэтгэх үүргээ биелүүлээгүй;
• 1.2.Монголбанкны албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр гадаад валют, тооцооны нэгжээр үнэ
тогтоосон, эсхүл төлбөр тооцоо гүйцэтгэсэн, эсхүл зарлан сурталчилсан бол тухайн үйл
ажиллагаанаас олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж хүнийг дөрвөн мянган нэгжтэй тэнцэх
хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг дөчин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгоно.
• 2.Тусгай зөвшөөрөлтэй хуулийн этгээд зөрчлөө арилгах талаар эрх бүхий байгууллагаас
тавьсан шаардлагыг хэрэгжүүлээгүй бол тусгайлан олгосон эрхийг хасаж хуулийн
этгээдийг дөчин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.

8. Шүүхийн практик
№ Шүүхийн шийдвэр,
магадлал, тогтоол
Үндэслэл
1 УДШ-ийн тогтоол
2020-05-06-ны
өдрийн
№156
Гомдол гаргагч “А с н” ХК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 2017 оны 08 дугаар
сарын 20-ны өдрийн 17/20 дугаар тогтоолоор “1000 долларын нэрлэсэн үнэтэй, 2
жилийн хугацаатай, нэрлэсэн хүү 9-10 хувь, купон төлбөрийг 3 сар тутам, үндсэн
төлбөрийг хугацааны эцэст буцаан төлөх нөхцөл бүхий 1000 ширхэг, нийт
1,000,000.00 долларын өрийн бичгийг хаалттай хүрээнд гаргахаар шийдвэрлэж, нэр
бүхий иргэдэд худалдсан, бондын төлбөрийг ам.доллараар “Х б” дахь тус
компанийн дансаар хүлээн авсан, түүнчлэн бондын талаарх танилцуулга,
сурталчилгаа хийсэн” зэрэг нь Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр
гүйцэтгэх тухай хуулийг зөрчсөн тул Зөрчлийн тухай хуулийн 11.30 дугаар зүйлийн
1.2 дахь хэсэгт заасны дагуу торгох шийтгэл оногдуулсан маргаан бүхий акт хууль
ёсны талаарх шүүхүүдийн дүгнэлт зөв байна.
2 УДШ-ийн тогтоол
2023-01-16-ны
өдрийн
№1
Зөрчлийн тухай хуулийн 11.30 дугаар зүйлийн 1.2-т агуулгын тайлбар хийхэд,
аливаа бараа, ажил, үйлчилгээний үнийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт зөвхөн
үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр илэрхийлэх үүрэгтэй, тухайн тохиолдолд түрээсийн
төлбөрийг гадаад валютаар зарлан сурталчилсан нь хуулийн дээрх заалтад
нийцэхгүй байх тул шийтгэлийн хуудсыг хууль зөрчсөн гэж үзэж хүчингүй болгох
үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

9. Дүгнэлт
1. Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх хуулийг зөрчсөн үндэслэлээр гэрээг хүчин
төгөлдөр бус гэж тооцсон шүүхийн практик байхгүй байна.
2. Төлбөр тооцоог үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр гүйцэтгэх тухай хуулиар Монгол Улсын нутаг
дэвсгэрт бараа, ажил, үйлчилгээний үнийг үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгөөр илэрхийлж, төлбөр
тооцоог гүйцэтгэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулдаг тул гэрээний нөхцлийг валютаар
тохиролцож байгаа нь төлбөр тооцооны гүйлгээ хийх гэдэг ойлголтод шууд хамаарахгүй байна.
3. Харин Захиргааны хэргийн шүүхээс гэрээний санал илэрхийлэхдээ валютаар тооцсоныг хууль
зөрчсөн гэж үзсэн тохиолдол байна.