Τι είναι, τι δεν είναι αληθής πρώιμη ήβη
•
0 likes•1,714 views
Όλο και περισσότεροι γονείς τα τελευταία χρόνια σπεύδουν με το παιδί τους στον παιδίατρο καθώς ανησυχούν για την εμφάνιση συγκεκριμένων ευρημάτων που παραπέμπουν σε πρώιμη έναρξη της ήβης. Τέτοια ευρήματα μπορεί να είναι το στηθάκι στα κορίτσια, η διόγκωση των όρχεων και του πέους στα αγόρια ή η εμφάνιση τριχοφυΐας σε αγόρια και κορίτσια. Θα πρέπει όντως να ανησυχήσει το γονιό ένα τέτοιο εύρημα; Και πότε ένας παιδίατρος θα πρέπει να παραπέμψει το παιδί στον ειδικό παιδοενδοκρινολόγο για περαιτέρω διερεύνηση κι αντιμετώπιση της κατάστασης.
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Τι είναι, τι δεν είναι αληθής πρώιμη ήβη
Similar to Τι είναι, τι δεν είναι αληθής πρώιμη ήβη (20)
More from Tasos Serbis MD, PhD
More from Tasos Serbis MD, PhD (19)
Τι είναι, τι δεν είναι αληθής πρώιμη ήβη
- 1. Δρ Αναστάσιος Σέρμπης Παιδίατρος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εξειδικευθείς στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία
- 2. Υποθάλαμος - Υπόφυση - Γονάδες LH, FSH GnRH
- 3. Υποθάλαμος - Υπόφυση - Γονάδες Έμβρυο • GnRH μέχρι 20η εβδομάδα, μετά σταδιακή μείωση • LH, FSH εκκρίνονται από την εμβρυική υπόφυση • Η εμβρυονική γονάδα διαφοροποιείται σε όρχι περί την 7η ή σε ωοθήκη μέχρι την 11η-12η εμβρυική εβδομάδα • Οι όρχεις εκκρίνουν τεστοστερόνη, ενώ οι ωοθήκες εκκρίνουν λίγα οιστρογόνα • Σταδιακά αναπτύσσονται οι αρνητικοί παλίνδρομοι μηχανισμοί
- 4. Υποθάλαμος - Υπόφυση - Γονάδες Βρέφος • Ο άξονας ΥΥΓ είναι για τους πρώτους 6-12 μήνες δραστήριος και μετά καταστέλλεται • Η FSH μπορεί να είναι αυξημένη μέχρι 12-24 μήνες • Ωοθήκες: μεγάλη παραγωγή οιστραδιόλης μέχρι 12 μήνες • Το negative feedback γίνεται πιο έντονο (λιγότερα στεροειδή του φύλου για καταστολή υποθαλάμου και υπόφυσης)
- 5. Υποθάλαμος - Υπόφυση - Γονάδες Παιδί • Η διέγερση της υπόφυσης από τον υποθάλαμο μειώνεται μέχρι τα 2 έτη • Ελάχιστα επίπεδα LH και FSH: περί τα 4 έτη • Η δραστηριότητα ωοθηκών αρχίζει να αυξάνεται μετά τα 6 χρόνια
- 6. Υποθάλαμος - Υπόφυση - Γονάδες Προέφηβος • Σταδιακή αύξηση έκκρισης GnRH, εμφάνιση ώσεων • Αύξηση ευαισθησία υπόφυσης (υπό τη δράση στεροειδών φύλου) • Αυξημένος βαθμός απόκρισης γονάδων σε LH και FSH
- 7. Επίπεδα γοναδοτροφινών ανάλογα με την ηλικία ESPE e-learning courses
- 8. Έναρξη έκκρισης GnRH κατά ώσεις
- 9. Έκκριση LH, FSH, E2 κατά την ήβη Kakarla N et al, Semin Reprod Med 2003; 21: 339 Boyar RM et al, JCEM, 1976; 43: 1418
- 10. Έκκριση LH, τεστοστερόνης κατά την ήβη Kakarla N et al, Semin Reprod Med 2003; 21: 339 5- TESTIS VOLUME
- 11. • Ανδρογόνα: – Σπερματογένεση – Τρίχωση σε εφήβαιο, μασχάλες – Ωρίμανση αποκρινών αδένων: ανάπτυξη οσμής – Αλλαγές στο δέρμα: ακμή – Σωματική αύξηση, ↑GH • Οιστρογόνα: – Ανάπτυξη μαστών – Ωρίμανση γεννητικών οργάνων γυναίκας – Αλλαγή κατανομής λίπους – Ωρίμανση σκελετού, σύγκλειση επιφύσεων – Σωματική αύξηση, ↑GH
- 12. Τι είναι εφηβεία και τι ήβη; • Εφηβεία: περίοδος αύξησης, ανάπτυξης κατά την οποία το ανώριμο παιδί μεταμορφώνεται σε άτομο ικανό για αναπαραγωγή • Περιλαμβάνει: – Ψυχοκοινωνικές μεταβολές (≥10 χρόνια) – Σωματικές μεταβολές (3-5 χρόνια) • Αύξηση μεγέθους γονάδων (όρχεις, ωοθήκες) • Ανάπτυξη 2γενών χαρακτηριστικών φύλου • Επιτάχυνση καθ’ ύψος αύξησης ΗΒΗ
- 14. Στάδια Tanner έξω γεν. οργάνων ♂ Στάδιο 1: Προεφηβικό. Όρχεις, όσχεο και πέος με μέγεθος ίδιο με εκείνο στην πρώιμη σχολική ηλικία Στάδιο 2: Μικρή αύξηση του όγκου των όρχεων, όσχεο ρυτιδώνεται, γίνεται ερυθρωπό Στάδιο 3: Περαιτέρω αύξηση όγκου όρχεων και μικρή αύξηση μήκους πέους Στάδιο 4: Περαιτέρω αύξηση όγκου όρχεων, μήκους και περιμέτρου πέους. Πιο σκούρο όσχεο Στάδιο 5: Μέγεθος και σχήμα γεννητικών οργάνων όπως του ενηλίκου Marshall WA, Tanner JM. Arch Dis Child 1970; 45:13
- 15. Στάδιο 1: Προεφηβικό. Προεξέχει μόνο η θηλή, όπως συμβαίνει και στις μικρότερες ηλικίες Στάδιο 2: Μικρή διόγκωση του μαζικού αδένα, της άλω και της θηλής (‘breast budding’) Στάδιο 3: Ο μαζικός αδένας και η άλως αυξάνονται ακόμη περισσότερο και ομότιμα Στάδιο 4: Η άλως και η θηλή σχηματίζουν ένα έπαρμα που προεξέχει από τον υπόλοιπο μαστό (‘second bud’) Στάδιο 5: Ώριμο στάδιο. Η άλως έχει υποχωρήσει και δεν προεξέχει πια από τον υπόλοιπο μαστό. Προέχει μόνο η θηλή Στάδια Tanner μαστών Marshall WA, Tanner JM. Arch Dis Child 1969; 44: 291
- 16. Στάδια Tanner τρίχωσης του εφηβαίου (αγόρια, κορίτσια) Στάδιο 1: Προεφηβικό, μη ανάπτυξη τρίχωσης Στάδιο 2: Αραιή τρίχωση στη βάση του πέους ή κατά μήκος των μεγάλων χειλέων. Τρίχες μακριές, υπέρχρωμες, ίσιες ή ελαφρώς κατσαρές Στάδιο 3: Τρίχωση στην περιοχή επάνω από την ηβική σύμφυση. Τρίχες πιο σκούρες, σκληρές, κατσαρές Στάδιο 4: Τρίχωση τύπου ενηλίκου αλλά μικρότερης έκτασης Στάδιο 5: Τρίχωση τύπου ενηλίκου σε πυκνότητα, κατανομή (ανεστραμμένο τρίγωνο) Marshall WA, Tanner JM. Arch Dis Child 1970; 45:13
- 17. Ανάπτυξη τρίχωσης στη μασχάλη • Κοινά στάδια σε αγόρια και κορίτσια: – Στάδιο 1: δεν υπάρχει τρίχωση – Στάδιο 2: μικρή ανάπτυξη – Στάδιο 3: κατανομή και ποιότητα ενηλίκου • Εμφανίζεται 1,5-2 χρόνια μετά την εμφάνιση τρίχωσης στο εφήβαιο (ενδέχεται να προηγηθεί) • Συμπίπτει με τη μέγιστη ταχύτητα αύξησης ύψους σώματος • Συνήθως, ταυτόχρονα με την εμφάνιση τρίχωσης σε πρόσωπο και σώμα
- 18. Έναρξη ήβης στα αγόρια • Αύξηση όγκου όρχεων: όγκος ≥4 mL ή μήκος ≥2,5 cm (προεφηβικά: όγκος όρχεων ≈1-2 mL) • Μέση ηλικία: 11,5 έτη (9-14 χρ. στο 95% των Καυκασίων) • Παρόμοια ηλικία και στα ελληνόπουλα Papadimitriou A, et al, Ann Hum Biol. 2002
- 19. Σωματικές αλλαγές στα αγόρια Marshall WA, Tanner JM. Arch Dis Child 1970; 45:13
- 21. Έναρξη ήβης στα κορίτσια • Ανάπτυξη ψηλαφητού μαζικού αδένα (breast bud) - θηλαρχή • Μέση ηλικία: 10,5 έτη (8-13 χρ. στο 95% των Καυκασίων κοριτσιών) • Τρίχωση στο εφήβαιο, 0,5-1 χρόνο μετά τη θηλαρχή (στο 1/4 των κοριτσιών, προηγείται) Papadimitriou A, et al, Ann Hum Biol. 2002
- 22. Σωματικές αλλαγές στα κορίτσια Marshall WA, Tanner JM. Arch Dis Child 1970; 45:13
- 23. Αν σας ενδιαφέρει το περιεχόμενο της ομιλίας, επικοινωνήστε μαζί μας στο info@paidiatreio.gr
Editor's Notes
- Αυτό που λείπει πιο πριν είναι η έκκριση GnRH κατά ώσεις. Για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο… Ωχρινοτρόπος και θυλακιοτρόπος ορμόνη
- Η μορφοποίηση των έξω γεννητικών οργάνων αρχίζει την 9η και ολοκληρώνεται τη 13η εμβρυική εβδομάδα
- Μετά τη γέννηση, τα επίπεδα τεστοστερόνης αυξάνονται και παραμένουν αυξημένα τους 3 πρώτους μήνες ζωή (λόγω των αυξημένων επιπέδων γοναδοτροπινών) Ο άξονας παραμένει ενεργός μέχρι τους 6 μήνες στα αγόρια, και μέχρι τους 12 στα κορίτσια
- Αυτή η έκκριση GnRH κι όλων των υπόλοιπων κατά ώσεις, προηγείται της εμφάνισης των χαρακτηριστικών του φύλου κατά χρόνια
- Οι ώσεις της GnRH οδηγούν σε διέγερση της υπόφυσης και αρχίζουν να εμφανίζονται πρώτα το βράδυ και στη συνέχεια και την ημέρα, ώσεις LH που σταδιακά αυξάνονται και σε συχνότητα και σε ένταση. Αυτό συμβαίνει και στα αγόρια και στα κορίτσια. Τελικά η LH εμφανίζεται κατά ώσεις ανά 90 λεπτά FSH pulsatility shows no diurnal variation at any stage, with slight increase in amplitude but not frequency as puberty progresses Στα προεφηβικά παιδιά τα επίπεδα της οιστραδιόλης είναι <10 pg/mL Στα κορίτσια βέβαια, αυτές οι αλλαγές σε LH, FSH και οιστραδιόλη γίνονται πριν εμφανιστούν τα ευρήματα της εφηβείας Επίπεδα αυξημένα LH ή Ε2 (μετά από τεστ ή όχι) πάνω από εφηβικά επίπεδα, επιβεβαιώνει γοναδαρχή Estrogens rise later in day as require aromatisation. Peak oestrogen values mid-morning In boys, peak T in early morning – erections Το ότι η FSH δεν παρουσιάζει τόσο αντίστοιχο ρυθμό στις ώσεις μπορεί να οφείλεται και στο μεγαλύτερο χρόνο ημίσειας ζωής (4-6 ώρες έναντι 20-30 λεπτά της LH)
- Η παραγωγή τεστοστερόνης από τον όρχι και οιστραδιόλης από την ωοθήκη ονομάζεται γοναδαρχή Η FSH είναι για τα σπερματοφόρα σωληνάρια στον όρχι και το στρώμα και τα θυλακιώδη κύτταρα στην ωοθήκη. Αυτά επενδύονται εσωτερικά από κυλινδρικό επιθήλιο, που αποτελείται από γεννητικά κύτταρα και κύτταρα Sertoli. Τα σωληνάρια περιβάλλονται από κύτταρα Leydig τα οποία παράγουν την τεστοστερόνη. Η παραγωγή αυτή είναι υπό τον έλεγχο της LH. Η τεστο με την 5α-αναγωγάση γίνεται διυδροτεστοστερόνη ή με την αρωματάση αρωματοποιείται (πχ στο λιπώδη ιστό) σε οιστρογόνα (οι ενεργοί μεταβολίτες της τεστοστερόνης). 85-90% της Ε2 πλάσματος προέρχεται από αρωματοποίηση των ανδρογόνων. Το μεγαλύτερο μέρος της τέστο είναι με την SHBG. Επειδή αυτή επηρεάζεται από διάφορα, η μέτρηση της ελεύθερης τεστο είναι ο πιο αξιόπιστος δείκτης των επιπέδων της δραστικής τεστοστερόνης. Τα επίπεδα τεστοστερόνης φτάνουν σε αυτά του ενηλίκου σε ηλικία 17 ετών. Τα ανδρογόνα προκαλούν και τα 2γενή χαρακτηριστικά του φύλου Κύριες στεροειδείς ορμόνες των ωοθηκών είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Παράγουν οι ωοθήκες κι ανδρογόνα σε μικρά όμως ποσά. Κύριο οιστρογόνο είναι η οιστραδιόλη (άλλα είναι η οιστρόνη κι η οιστριόλη). Οι ωοθήκες ελέγχονται από FSH κι LH, αλλά ασκούν αρνητική (οιστραδιόλη) και θετική (οιστραδιόλη κατά την ωορρηξία) παλίνδρομη ρύθμιση σε υποθάλαμο κι υπόφυση Βέβαια, είναι πιο μπερδεμένο το πράγμα καθώς ανδρογόνα παράγονται κι από τα επινεφρίδια
- Fastest girls progress through all stages in 18 months Slowest boys take 5 years 1γενή χαρακτηριστικά φύλου: αύξηση όρχεων, πέους, αύξηση κόλπου, μήτρας 2γενή χαρακτηριστικά φύλου: αγόρια: μεγάλοι ώμοι, πιο βαθιά φωνή, τρίχωση προσώπου, μεγαλύτερη μυϊκή μάζα, τρίχωση εφηβαίου, μασχάλης κορίτσια: μαστοί, κατανομή λίπους, διεύρυνση λεκάνης, τρίχωση εφηβαίου, μασχάλης
- Με δημοσιεύσεις το 1969 και το 1970 Τα στάδια Tanner αφορούν τη δευτερογενή φυλετικά χαρακτηριστικά και αφορούν αλλαγές στο στήθος των κοριτσιών, στο τρίχωμα του εφηβαίου σε αγόρια και κορίτσια και αλλαγές σε όρχεις και πέος στα αγόρια Fastest girls progress through all stages in 18 months Slowest boys take 5 years
- Με δημοσιεύσεις το 1969 και το 1970 Τα στάδια Tanner αφορούν τη δευτερογενή φυλετικά χαρακτηριστικά και αφορούν αλλαγές στο στήθος των κοριτσιών, στο τρίχωμα του εφηβαίου σε αγόρια και κορίτσια και αλλαγές σε όρχεις και πέος στα αγόρια
- Μπουμπούκιασμα του στήθους Μερικά κορίτσια μπορεί να σταματήσουν στο στάδιο 4, άλλα από το 3 στο 5 κατευθείαν. Από το 2 στο 5 συνήθως απαιτούνται 3-4 χρόνια (1,5-5 χρόνια)
- Η τρίχωση στο εφήβαιο είναι αποτέλεσμα της δράσης των ανδρογόνων. Στα κορίτσια, DHEA-S από επινεφρίδια, και άλλα (πχ Δ4 ανδροστενεδιόνη) από ωοθήκες Στάδιο 5: Η τρίχωση συχνά επεκτείνεται στην έσω επιφάνεια των μηρών Η επέκταση της τρίχωσης του εφηβαίου προς τη λευκή γραμμή χαρακτηρίζεται ως στάδιο 6
- Συνοδεύεται από αλλαγή στην υφή και το χρώμα του δέρματος του όσχεου
- Ο ορχικός όγκος στον ενήλικο κυμαίνεται στα 15-25 mL Το μήκος του πέους αρχίζει να αυξάνεται περίπου 1 χρόνο μετά την έναρξη της ήβης και ολοκληρώνεται συνήθως στα 14,5 χρόνια Η ανάπτυξη του συνόλου των γεννητικών οργάνων ολοκληρώνεται περίπου στα 16 χρόνια Περίπου το 17-18% του ύψους ενηλίκου, το παίρνουν τα αγόρια και τα κορίτσια κατά την εφηβεία (28 cm τα αγόρια και 25 cm τα κορίτσια) Η εφηβική έκρηξη στα αγόρια συμβαίνει μεταξύ 4ου και 5ου σταδίου Tanner Τα άκρα επιταχύνουν πριν τον κορμό (πρώτα τα άπω τμήματα και μετά τα εγγύς) και για αυτό στην πρώιμη ήβη, ο έφηβος έιναι ‘all hands and feet’ Σπερμαρχή (έναρξη παραγωγής σπέρματος): η 1η εμφάνιση σπερματοζωαρίων στα ούρα. Συμβαίνει σε ορχικό όγκο 10-12 mL. Συνειδητή εκσπερμάτωση κατά το μέσο της ήβης (13,5 χρονών) Η αλλαγή της φωνής αρχίζει κατά το χρόνο της μέγιστης ταχύτητας αύξησης ύψους (13-14 χρονών) κι ολοκληρώνεται μετά από δύο χρόνια Μπορεί να εμφανιστεί διόγκωση των μαστών (γυναικομαστία) (μπορεί και ετερόπλευρα) λόγω αυξημένης μετατροπής ανδρογόνων σε οιστρογόνα στους περιφερικούς ιστούς, συνήθως 1-2 χρόνια μετά την έναρξη της ήβης, συνήθως παροδική Fertile earlier with spermaturia from 6ml testicular volume
- Συχνά ετερόπλευρη στην αρχή η θηλαρχή Η θηλαρχή είναι αποτέλεσμα της αύξησης των οιστρογόνων, λόγω της ενεργοποίησης του άξονα HPG Η τρίχωση στο εφήβαιο είναι αποτέλεσμα της έκκρισης ανδρογόνων από τα επινεφρίδια και τις ωοθήκες
- Στα Καυκάσια κορίτσια, η τρίχωση στο εφήβαιο εμφανίζεται σε μέση ηλικία 11 χρόνια (8-13 ετών) (λίγους μήνες μετά τη θηλαρχή) κι ολοκληρώνεται σε 3 χρόνια (2-5 χρόνια), δηλαδή P5 στα 14 χρόνια. Στο 20% μπορεί να εμφανιστεί πριν τη θηλαρχή Κάθε στάδιο Tanner διαρκεί περίπου 1-1,5 χρόνο Η εφηβική έκρηξη του ύψους (λόγω αύξησης GH (ίδιος αριθμός ώσεων αλλά μεγαλύτερη ένταση) και λόγω άμεσης δράσης ορμονών φύλου στις αυξητικές πλάκες) συμβαίνει περίπου 2 χρόνια πιο νωρίς στα κορίτσια σε σχέση με τα αγόρια. Στα κορίτσια, ξεκινάει κατευθείαν στο Β2 με την αύξηση των οιστρογόνων Στα κορίτσια, η εφηβική έκρηξη συμβαίνει (συνήθως) 0,5 χρόνο πριν την εμμηναρχή (μεταξύ 3ου και 4ου σταδίου) 13 cm διαφορά στο τέλος της εφηβείας, γιατί; 2 cm όταν ξεκινάει των κοριτσιών, 3-4 cm/χρ για 1-2 χρόνια επιπλέον μέχρι να ξεκινήσουν τη δική τους, μεγαλύτερη έκρηξη (7-12 vs 6- 11 cm/χρ) Στα κορίτσια, πολύ υψηλά επίπεδα οιστρογόνων έχουν αρνητική δράση στην αύξηση Εμμηναρχή (εμφάνιση της 1ης έμμηνης ρύσης) συνήθως στο 4 (στο 25% στο στάδιο 3). Στους Καυκάσιους μέση ηλικία 12-13 χρόνια (95% 10-15 χρ). Στον ελληνικό πληθυσμό, 12,3 χρόνια. 2-2,5 χρόνια μετά την έναρξη της ήβης. Η εμμηναρχή, στη φάση που ο ρυθμός αύξησης ελαττώνεται γοργά. Η μέση αύξηση ύψους μετά την έναρξη της ΕΡ είναι 6 cm. Η ΕΡ αποκτά πλήρως τον περιοδικό της χαρακτήρα μέσα σε 1-2 χρόνια από την έναρξή της, καθώς οι πρώτοι κύκλοι είναι συνήθως ανωορρηκτικοί Από το συνολικό ασβέστιο, ½ στην εφηβεία των κοριτσιών, ½-2/3 στα αγόρια <16 χρόνια, η αύξηση στο ΒΜΙ οφείλεται κυρίως σε αύξηση άλιπης μάζας. Μετά τα 16 στα κορίτσια, η αύξηση του ΒΜΙ οφείλεται σε αύξηση του λιπώδους ιστού