Μεταβολικό σύνδρομο σε παιδιά κι εφήβους
•
0 likes•825 views
Η έννοια του μεταβολικού συνδρόμου είναι σχετικά παλιά. Στηρίζεται στην ιδέα ότι τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν μια σειρά από διαταραχές που σχετίζονται μεταξύ τους και που όλες μαζί δημιουργούν τα προβλήματα υγείας που προκαλεί η παχυσαρκία. Οι διαταραχές αυτές μάλιστα φαίνεται ότι εμφανίζονται ήδη από την παιδική ηλικία και για το λόγο αυτό, τόσο οι γονείς όσο και οι γενικοί παιδίατροι θα πρέπει να είναι υποψιασμένοι, ώστε να παρέχονται στο υπέρβαρο ή παχύσαρκο παιδί οι κατάλληλες διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές. Με αυτόν τον τρόπο, θα πετύχουμε την ελαχιστοποίηση των προβλημάτων υγείας της παχυσαρκίας.
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Μεταβολικό σύνδρομο σε παιδιά κι εφήβους
Similar to Μεταβολικό σύνδρομο σε παιδιά κι εφήβους (20)
More from Tasos Serbis MD, PhD
More from Tasos Serbis MD, PhD (20)
Μεταβολικό σύνδρομο σε παιδιά κι εφήβους
- 1. Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD Παιδίατρος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εξειδικευθείς στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία
- 2. Μεταβολικό σύνδρομο. Πώς φτάσαμε ως εδώ; • Προϊστορική εποχή: οι άνθρωποι κυνηγοί ή και θηράματα • Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας • Δύσκολη η συλλογή τροφής • Γονίδια για γρήγορη κι αποτελεσματική αποθήκευση ενέργειας: μεγάλης σημασίας (thrifty gene hypothesis) Neel JV, Am J Hum Genet, 1962
- 4. Εμφάνιση του αυτοκινήτου, σταδιακή άνοδος του βιοτικού επιπέδου, αφθονία τροφής
- 5. Τα τελευταία 20 χρόνια… Ραγδαία αύξηση παχυσαρκίας σε ενήλικες, αλλά και σε παιδιά κι εφήβους ‘Πανδημία’ από τον WHO
- 6. Παχύσαρκοι (ΒΜΙ>30) ενήλικοι Αμερικανοί 1986 1996 2006 No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25-29% ≥30%
- 7. © International Obesity Task Force 2005 1990 2002 Παχύσαρκοι (BMI>30) άνδρες στην Ευρώπη
- 8. © International Obesity Task Force 2005 1990 2000 Παχύσαρκες (BMI>30) γυναίκες στην Ευρώπη
- 9. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Italy (selfreport) Netherlands Denm ark France (selfreport) Sw eden (adjusted) Poland (selfreport) Belgium Slovenia (selfreport) Luxem bourgAustria Estonia (selfreport)SpainIrelandLatvia Lithuania Slovakia*FinlandHungaryEngland G erm anyCyprus Portugal(urban) Czech Republic M altaG reece Παχυσαρκία σε Ευρωπαίους ενήλικες (2004) (BMI ≥ 30) % Age range and year of data in surveys may differ. With the limited data available, prevalences are not age standardised. Self reported surveys may underestimate true prevalence. © International Association for the Study of Obesity Άνδρες Γυναίκες * IOTF calculated
- 10. Τα τελευταία 20 χρόνια… Παράλληλα με την παχυσαρκία: • Ραγδαία αύξηση του ΣΔ2 και εμφάνισή του σε μικρότερες ηλικίες (≈ 250.000.000 ασθενείς)
- 11. Επιπολασμός του ΣΔ (τύπου 1 και 2) σε ενήλικες στις ΗΠΑ 20001994 2005
- 12. • 1ος ΠΠ: K. Hitzenberger, M. Richter: συσχέτιση μεταξύ της υπέρτασης και του διαβήτη • Δεκαετία ‘40: M.J. Albrink, J.W. Meigs: συνδέουν την παχυσαρκία με την υπέρταση και τη δυσλιπιδαιμία • Γάλλος Jean Vague (1956): ανδροειδής κατανομή λίπους και συνέπειές της • Δεκαετία ‘80: Συσχέτιση διατροφής και τρόπου ζωής, με την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου και σακχαρώδους διαβήτη Μεταβολικό Σύνδρομο (MετΣ): πρόδρομες παρατηρήσεις Sarafidis et al., J Hypertens, 2006
- 13. Ομιλία – σταθμός για το μεταβολικό σύνδρομο • Το 1988, ο GM Reaven σε ομιλία του υποστήριξε ότι ορισμένες μεταβολικές διαταραχές εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα μαζί, από ότι θα συνέβαινε τυχαία. • Χρησιμοποίησε τον όρο ‘Σύνδρομο Χ’ και πρότεινε την ινσουλινική αντίσταση ως τον παθογενετικό μηχανισμό που συνδέει τη δυσλιπιδαιμία, την υπέρταση και το διαβήτη. GM Reaven, Diabetes 1988
- 14. Η ιδέα του μεταβολικού συνδρόμου στη δεκαετία του ‘90 • Διάφορες ονομασίες (πχ σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη, δυσμεταβολικό σύνδρομο) • Άρχισε να διαφαίνεται η σημασία και της παχυσαρκίας στην ανάπτυξη του συνδρόμου • Εντατική έρευνα για τον προσδιορισμό της σημασίας του συνδρόμου και των συνεπειών του • Πρώτες προσπάθειες ορισμού του συνδρόμου στους ενήλικες
- 15. Ορισμοί του ΜετΣ στους ενήλικες • Αρκετοί διεθνείς οργανισμοί έχουν προσπαθήσει να ορίσουν το ΜετΣ στους ενήλικες • Αρχικά ο ΠΟΥ (1998): απαραίτητο κριτήριο, κάποια διαταραχή στο μεταβολισμό της γλυκόζης (ΣΔ τύπου 2 ή IFG ή IGT ή ινσουλινική αντίσταση) • Το ATP III (2001): δεν απαιτείται κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο για να τεθεί η διάγνωση • Πρόσφατα ο IDF (2005): χρησιμοποιεί ως απαραίτητο κριτήριο την κεντρική παχυσαρκία
- 16. WHO (1998) ΣΔ τύπου 2 ή IFG ή IGT ή ινσουλινική αντίσταση και 2 από τα 4 παρακάτω: ATPIII (2001) 3 από τα παρακάτω 5 κριτήρια: IDF (2005) Κεντρική παχυσαρκία ΠΜ ≥94 cm (Α), ή ≥80 cm (Γ) και 2 από τα 4 παρακάτω: Παχυσαρκία ΒΜΙ>30 ή ΠΜ/ΠΙ >0.9 (Α) ή >0.85 (Γ) Υπεργλυκαιμία Γλυκόζη νηστείας ≥110 mg/dL Υπεργλυκαιμία Γλυκόζη νηστείας >100 mg/dL, ή ΣΔ2 Δυσλιπιδαιμία ΤG ≥150 mg/dL ή ΗDL <35 mg/dL (Α) ή <39mg/dL (Γ) Κεντρική παχυσαρκία ΠΜ ≥102 cm (Α) ή ≥88cm (Γ) Δυσλιπιδαιμία TG ≥150 mg/dL ή φαρμακευτική αγωγή Υπέρταση ΑΠ >140/90 mmHg Δυσλιπιδαιμία TG >150 mg/dL Δυσλιπιδαιμία HDL <40 mg/dL (A) ή <50 mg/dL (Γ) ή φαρ. αγωγή Μικροαλβουμινουρία ≥20 μg/min ή alb/cre ≥30 mg/g Δυσλιπιδαιμία HDL <40 mg/dL (A) ή <50 mg/dL (Γ) Υπέρταση ΑΠ ≥130/85 mmHg ή φαρμακευτική αγωγή Υπέρταση ΑΠ >135/85 mmHg Alberti KG et al., Diabet Med, 1998 NCEP-ATPIII, JAMA, 2001 www.idf.org
- 17. Τι είναι λοιπόν το ΜετΣ; • Παχυσαρκία κεντρικού τύπου • Διαταραχές στο μεταβολισμό της γλυκόζης • Δυσλιπιδαιμία • Αρτηριακή υπέρταση
- 18. Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του ΜετΣ • Προθρομβωτική κατάσταση • Χρόνια υποκλινική φλεγμονή • Δυσλειτουργία ενδοθηλίου • Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) • Λιπώδης διήθηση του ήπατος (NAFLD) • Μικροαλβουμινουρία • Μελανίζουσα ακάνθωση Ten S at al., J Clin Endocrinol Metab, 2004
- 19. Για ποιο λόγο γίνεται προσπάθεια να οριστεί το ΜετΣ; • Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για: – Αθηροσκλήρωση στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια – Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 με αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας καθώς και του κόστους περίθαλψης Lakka HM, et al., JAMA 2002 Malik S, et al., Circulation 2004
- 20. Διχογνωμία ως προς τη σημασία της διάγνωσης του ΜετΣ
- 21. Το Μεταβολικό σύνδρομο στα παιδιά και τους εφήβους • Σταδιακά έγινε φανερό ότι οι ρίζες του ΜετΣ βρίσκονται στην παιδική ηλικία ή και στην εμβρυϊκή ζωή • Προσπάθεια ορισμού του συνδρόμου σε παιδιά • Ωστόσο, επίσημα αποδεκτός ορισμός δεν υπάρχει • Μερικές επιδημιολογικές μελέτες με διαφορετικά κριτήρια για τις 4 παραμέτρους του ΜετΣ Boney CM et al., Pediatrics 2005 Morrison JA et al., Pediatrics 2007
- 22. Chen et al (1999) Cook et al (2003) Cruz et al (2004) Weiss et al (2004) de Ferranti et al (2004) Ηλικία 6-18 12-19 8-13 4-20 12-19 Ορισμός του ΜετΣ 4 κριτήρια >75η ≥3 ≥3 ≥3 ≥3 Παχυσαρκία ΒΜΙ ΠΜ >90η ΠΜ>90η ΒΜΙ> 95η ΠΜ>75η EΘ Διαταραχές μεταβολισμού γλυκόζης ΙΝS νηστείας Παθολογική γλυκόζη νηστείας (>110 mg/dL) Παθολογική καμπύλη γλυκόζης (>140 mg/dL στις 2 h) Παθολογική καμπύλη γλυκόζης (>140 mg/dL στις 2 h) Παθολογική γλυκόζη νηστείας (>110 mg/dL) Υπέρταση Μέση ΑΠ ΑΠ ≥90η ΕΘ ΑΠ ≥90η ΕΘ ΣΑΠ ή ΔΑΠ ≥95η ΕΘ ΣΑΠ ≥90η ΕΘ Δυσλιπιδαιμία Λόγος TG/HDL TG>110 mg/dL HDL<40 mg/dL TG>90η ΕΘ HDL<10η ΕΘ TG>95η ΕΘ HDL<5η ΕΘ TG>100 mg/dL HDL<50 mg/dL Chen et al., Am J Epidemiol, 1999 Cook at al., Arch Pediatr Adolesc Med, 2003 Cruz et al., J Clin Endocrinol Metab, 2004 Weiss et al., N Engl J Med, 2004 De Ferranti et al., Clin Chem , 2006 Επιδημιολογικές μελέτες για το ΜετΣ σε πληθυσμούς παιδιών κι εφήβων
- 23. Chen (1999) Cook (2003) Cruz (2004) Weiss (2004) de Ferranti (2006) Ηλικία 6-18 12-19 8-13 4-20 12-19 Πληθυσμός Τυχαίος Τυχαίος Παχύσαρκα Παχύσαρκα Τυχαίος Επιπολασμός του ΜετΣ 4% Συνολικά: 4,2% Υπέρβαρα: 28,7% 30% Μέτρια παχύσαρκα: 38,7% Εκσεσημασμένα παχύσαρκα: 49,7% Συνολικά: 11% Παχύσαρκα: 38,6% Chen et al., Am J Epidemiol, 1999 Cook at al., Arch Pediatr Adolesc Med, 2003 Cruz et al., J Clin Endocrinol Metab, 2004 Weiss et al., N Engl J Med, 2004 De Ferranti et al., Clin Chem, 2006 •Το ΜετΣ είναι σπάνιο στο γενικό πληθυσμό παιδιών κι εφήβων • Ωστόσο, εμφανίζεται τουλάχιστον στο 1/3 των παχύσαρκων παιδιών κι εφήβων
- 24. IDF(2007): Ορισμός του ΜετΣ σε παιδιά και εφήβους Zimmet P et al., Pediatr Diabetes, 2007
- 25. Αν σας ενδιαφέρει το περιεχόμενο της ομιλίας, επικοινωνήστε μαζί μας στο info@paidiatreio.gr
Editor's Notes
- Thrifty gene hypothesis: το 1962 προτάθηκε από το γενετιστή James Neel για να εξηγήσει την τάση μερικών εθνοτήτων (όπως οι Ινδιάνοι των ΗΠΑ) να αναπτύξουν διαβήτη, και πιο πρόσφατα την τον αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη παχυσαρκίας σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες. Σύμφωνα με θεωρία αυτή, ορισμένα γονίδια έχουν εξελικτικά αναπτυχθεί ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη μεταβολική επάρκεια και εναπόθεση λίπους από τους φορείς τους. Αυτά τα γονίδια ήταν πολύ σημαντικά στην επιβίωση των εγκύων και των πληθυσμών που ήταν κυνηγοί και συλλέκτες καθώς βοηθούσαν στη γρήγορη αποθήκευση ενέργειας (λίπους) σε περιόδους επάρκειας τροφής ώστε να αυξάνεται η πιθανότητα επιβίωσης σε περιόδους έλλειψης τροφής. Ωστόσο, η σύγχρονη υπερεπάρκεια τροφής και ενέργειας σε συνδυασμό με τον καθιστικό τρόπο ζωής, κάνουν αυτά τα γονίδια επιβλαβή, καθώς οδηγούν στην χρόνια παχυσαρκία και στα επακόλουθα προβλήματά της.
- Μεγάλος αριθμός ειδωλίων της παλαιολιθικής εποχής (23,000 με 25,000 χρόνια πριν), που έχουν βρεθεί σε όλη την Ευρώπη και απεικονίζουν γυναικείες θεότητες (όπως η "Αφροδίτη του Willendorf"), έχουν στεατοπυγική μορφή, δηλαδή παρουσιάζουν σπλαχνική παχυσαρκία και έχουν υπερβολικά μεγάλο στήθος και φαρδείς γλουτούς. Οι μορφές αυτές, που σήμερα θα τις κατατάσσαμε, από πλευράς BMI, στις σοβαρά παχύσαρκες, αποτελούσαν θεότητες της γονιμότητας και της αφθονίας της γης.
- Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα και κυρίως προς το τέλος του…
- 2005: 1,6 δισεκατομμύρια ενήλικες είναι υπέρβαροι, και τα 400 εκατομμύρια παχύσαρκοι 2005: Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, τουλάχιστον 20 εκατομμύρια παιδιά (<5 χρ.) ήταν υπέρβαρα το 2005
- Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS): Είναι παγκοσμίως η μεγαλύτερη επιδημιολογική έρευνα που διεξάγεται κάθε χρόνο τηλεφωνικά από το CDC, από το 1984. Το ερωτηματολόγιο είναι σχετικά με διάφορα θέματα υγείας. Και βέβαια, έχει φανεί από μελέτες ότι πάντα το αυξημένο βάρος σώματος που αναφέρεται από το άτομο (self-reported obesity) υποεκτιμά το πρόβλημα. Και βλέπουμε ότι το 2006 υπάρχουν πολιτείες των ΗΠΑ που πάνω από 1 στους 3 ενήλικες είναι παχύσαρκοι (το ποσοστό αυξάνεται πολύ αν συμπεριλάβουμε και τους υπέρβαρους)
- Επιδείνωση και για την Ευρώπη, με πιο αργούς ρυθμούς βέβαια σε σχέση με τις ΗΠΑ
- Επιδείνωση και για την Ευρώπη, με πιο αργούς ρυθμούς βέβαια σε σχέση με τις ΗΠΑ
- Στις προηγούμενες διαφάνειες με την αύξηση της παχυσαρκίας, η Ελλάδα ήταν από τις ‘κόκκινες’ χώρες, πράγμα που φαίνεται και σε αυτή τη διαφάνεια (και πάλι στοιχεία από καταγραφή επιπολασμού παχυσαρκίας από το International Obesity Task Force)
- Το 2007, εκτιμάται ότι υπήρχαν 246 εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από ΣΔ. Το 2003, ήταν 194 εκατομμύρια. Το 85-95% των ατόμων αυτών, πάσχουν από ΣΔ2 στις ανεπτυγμένες χώρες. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Πχ (όπως φαίνεται και στο χάρτη με τα στοιχεία από το IDF, στη Σαουδική Αραβία, ένας στους πέντε ενήλικες περίπου πάσχει από ΣΔ)
- Επιπολασμός του ΣΔ ανά εκατό ενήλικα άτομα, ανά πολιτεία (Στοιχεία από τον American Diabetes Association – ADA) Το 2005, περίπου ένας στους δέκα ενήλικες σε πολλές νότιες και ανατολικές πολιτείες πάσχει από διαβήτη, ενώ τα ποσοστά το 1994 ήταν κατά πολύ μικρότερα
- Μέσα σε αυτήν τη ραγδαία και παράλληλη αύξηση της παχυσαρκίας και του ΣΔ2, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα μελετητές άρχισαν να παρατηρούν ότι κάποια νοσήματα πιθανά να συσχετίζονται μεταξύ τους.
- (Στη συνέχεια βέβαια και σε τελευταία άρθρα του, ο Reaven υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αξία στο να ορίσουμε το μεταβολικό σύνδρομο ή στο να βάλουμε τη διάγνωση του συνδρόμου σε κάποιον ασθενή, αλλά αξία έχει να θεραπεύουμε τα επιμέρους συστατικά του)
- Για να προσδιορίσει κανείς τις συνέπειες μιας ασθένειας ή συνδρόμου, θα πρέπει πρώτα να μπορεί να το ορίσει. Έτσι άρχισαν προσπάθειες για να οριστεί το σύνδρομο, αρχικά στους ενήλικες.
- Το ATP III (Adult Treatment Panel III) εκπροσωπώντας την Εθνική Οργάνωση Επιμόρφωσης για τη Χοληστερόλη των ΗΠΑ (National Cholesterol Education Program - NCEP) Παγκόσμια Οργάνωση Διαβήτη (International Diabetes Federation - IDF) Ο ορισμός που παραμένει με την πιο ευρεία χρήση είναι αυτός του ATP III
- IGT: Δυσανεξία στη γλυκόζη (Glc νήστεως <126 mg/dL ή τιμή στις 2 ώρες μετά από OGTT μεταξύ 140 και 200 mg/dL) IFG: Παθολογική γλυκόζη νήστεως (Glc νήστεως 100 - 125 mg/dL ή τιμή στις 2 ώρες μετά από OGTT (αν γίνει) <140 mg/dL) Ινσουλινική αντίσταση: Πρόσληψη γλυκόζης κάτω από το χαμηλότερο τεταρτημόριο για τον υπό διερεύνηση πληθυσμό υπό υπερινσουλιναιμικές, ευγλυκαιμικές συνθήκες Παρατήρηση: το όριο για τη φυσιολογική γλυκόζη νηστείας ήταν 110 mg/dL αλλά από το 2005 και μετά, μειώθηκε στο 100.
- Από τους ορισμούς στους ενήλικες, βλέπουμε ότι υπάρχουν διαφορές στο πώς ορίζεται η κάθε διαταραχή, αλλά όλοι συμφωνούν στο ότι υπάρχουν 4 βασικές διαταραχές (και κάποιες βέβαια δευτερεύουσες) Αυτές οι διαταραχές συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα από ότι θα μπορούσαν να συμβούν τυχαία, επομένως θα πρέπει να υπάρχει κάποιος κοινός παθογενετικός μηχανισμός που να τις συνδέει
- PCOS: Polycystic Ovarian Syndrome NAFLD: Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NASH: Non-Alcoholic SteatoHepatosis)
- Το μεταβολικό σύνδρομο έχει πάρει επίσημο κωδικό νόσου από τον οργανισμο Inernational Classification of Diseases (ICD #277.7). Υπάρχουν βέβαια επιστήμονες που εκφράζουν επιφυλάξεις ως προς την αξία τού να χαρακτηρίσουμε κάποιον πάσχοντα από το ΜετΣ. Ωστόσο, η έννοια του ΜετΣ είναι σημαντική και μας βοηθάει ποικιλότροπα: Για τη διαλεύκανση της σχέσης μεταξύ τρόπου ζωής, διατροφής, ινσουλινικής αντίστασης και παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο Για να μπορούμε να συγκρίνουμε τους μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου μεταξύ ομάδων πληθυσμού Για να μπορούμε να προβλέψουμε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου και ΣΔ2 σε άτομα με ινσουλινική αντίσταση Για να επιτύχουμε πρόληψη Γιατί μπορούμε να ‘μετρήσουμε’ χρησιμοποιώντας το σύνδρομο, μη μετρήσιμες προς το παρόν παραμέτρους (όπως για παράδειγμα η δυσλειτουργία του ενδοθηλίου)
- Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο φανερό ότι το μεταβολικό σύνδρομο και οι επιπλοκές του εμφανίζονται από μικρή ηλικία. Για παράδειγμα, είναι γνωστό (κι έχει φανεί από νεκροτομικές μελέτες) ότι η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης ξεκινάει ήδη από την πρώτη δεκαετία της ζωής, ενώ είναι πιο έντονη σε παχύσαρκα παιδιά κι εφήβους
- Αναφέρονται εκείνες με τους μεγαλύτερους πληθυσμούς μελέτης
- Μπορεί οι παραπάνω μελέτες να στηρίχθηκαν σε διαφορετικά κριτήρια για τον ορισμό του ΜΣ, αλλά κατέληξαν σε σχετικά παρόμοια συμπεράσματα σχετικά με τον επιπολασμό του ΜΣ στους παιδιατρικούς πληθυσμούς
- Παρέμεινε επομένως η ανάγκη να οριστεί καλύτερα το σύνδρομο στους παιδιατρικούς πληθυσμούς. Το 2007 λοιπόν η Παγκόσμια Οργάνωση Διαβήτη προσδιόρισε το ΜΣ ανάλογα με την ηλικία, όπως φαίνεται στον πίνακα.