Η διαδρομή του εικαστικού Δ. Μυταρά

1. Δημήτρης
Μυταράς
(1934-1917)
γενιά ’60
Ο εξπρεσιονιστής που εγκαινίασε έναν
έντονο διάλογο ανάμεσα στη
ζωγραφική και την φωτογραφία

2. Εσωτερικό, 1958

3. Εσωτερικό με καθρέφτες, 1965
..εξπρεσιονιστική υποκειμενικότητα..

4. Καθρέφτης με μωβ, 1964
… να ξεκαθαρίσει εγκαίρως τη σχέση του με τις έννοιες «αντανάκλαση»… «είδωλο»
«αναπαράσταση», «ομοιότητα», «παραμόρφωση»
… θέλγεται από τη χειρονομία που απελευθερώνει & από τη δυναμική δράση πάνω στον
καμβά…

5. Ο Δημήτρης Μυταράς είναι από τους πιο αξιόλογους ζωγράφους της γενιάς του.
Το έργο του, κατά κύριο λόγο ανθρωποκεντρικό, παρουσιάζει μεγάλο πλούτο και
ποικιλία.
Το νευρώδες, διεισδυτικό του σχέδιο, το αιχμηρό του χρώμα, το οξύ κοινωνικό
του σχόλιο, στοιχεία που διακρίνουν το ώριμο έργο του, τον έχουν καθιερώσει ως
έναν από τους πιο ξεχωριστούς ζωγράφους της σύγχρονης ελληνικής σκηνής.
«Ο καθρέφτης με μωβ», ανήκει στη σειρά που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος στα
νεανικά του χρόνια, την δεκαετία του ’60, όταν στην Ελλάδα είχαν επιβληθεί τα
αφαιρετικά ρεύματα. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ανεικονικό πίνακα.
Ο ζωγράφος έχει περιγράψει ως πηγή έμπνευσης τον παλιό καθρέφτη και τις
αντανακλάσεις του εσωτερικού του πατρικού αστικού σπιτιού του στην Χαλκίδα.
Μέσα στα αφαιρετικά μοτίβα που διακρίνονται σε αντανάκλαση στον καθρέφτη
μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια καρέκλα σαλονιού. Στην πραγματικότητα όμως
πρόκειται για μια αφαιρετική σύνθεση όπου κυριαρχούν καμπυλόμορφοι,
δυναμικοί ρυθμοί και ψυχροί τόνοι μπλε και πράσινου, που προβάλλονται πάνω
στο μαύρο φόντο.
Λιγοστές κηλίδες κόκκινου χρώματος εμψυχώνουν την κυρίαρχη σκούρα, ψυχρή
τονικότητα. Οι ανακλάσεις του λευκού φωτός στον καθρέφτη χαρίζουν τον
δυναμισμό τους στην σύνθεση, ζωντανεύοντας τα υπόλοιπα χρώματα.

6. Ο Μυταράς ξεκίνησε να ζωγραφίζει ενώ ήταν ακόμη 25 ετών, καθρέφτες, δηλ. να
καταθέτει σε μεγάλες επιφάνειες τις λειτουργίες των κατόπτρων & να αντλεί από
αυτά το εξπρεσιονίζον μυστήριό τους. Οι πίνακες εκείνοι αποδείκνυαν την
παραφορά της αντανάκλασης, την ένταση ενός ειδώλου που δεν υποτάσσεται
στους κανόνες της μίμησης & της πιστότητας στη δουλειά της ανα-παράστασης.
Τα κάτοπτρα κατά Μυταρά γίνονταν επαναστατημένες μηχανές, οι οποίες
αντικαθρέφτιζαν την εσωτερική τους δράση, την αντίφαση του εαυτού τους
………………………………. Σε μια επόμενη φάση της δουλειάς του, η διαπλοκή της
φωτογραφημένης & της ζωγραφικής εικόνας θα εντατικοποιηθεί.
Ανώνυμος σύγχρονος
άνθρωπος
Ένδοξο παρελθόν
Αρχαία παντοδύναμη
κληρονομιά
Αξιοθρήνητο παρόν
Ο τόπος έχει εισέλθει στη δοκιμασία της δικτατορίας ---- καλλιτεχνικές στάσεις &
εκφραστικά ιδιώματα αναπροσαρμόζονται
Η εξπρεσιονιστική υποκειμενικότητα των «Καθρεφτών» δίνει τη θέση της στον
κριτικό (φωτογραφικό) ρεαλισμό των έργων που έγιναν κατά τη δικτατορία.

7. Σύνθεση Ιωνικού ρυθμού, 1972
Σ’ ένα νεοκλασικιστικό κτήριο ως σκηνικό,
προβάλλονται σ’ ένα πρώτο επίπεδο οι
μαυροντυμένες επίσημες μορφές των
δικαστών, των μαρτύρων κατηγορίας, των
εκπροσώπων της εξουσίας.
Ο Μυταράς αξιοποιεί φωτογραφίες από τον
ημερήσιο Τύπο, τις οποίες μεγεθύνει και τις
μεταφέρει στο μουσαμά του.
Το κριτικό σχόλιο είναι προφανές.
Η ωμή γλώσσα του φωτογραφικού
ντοκουμέντου ασκεί μια κριτική πολιτική –
κοινωνική.

8. Σπιράλ, 1968
Νεκρική τιμή της Ριτσώνας (1969)
Κόκκινο Βέλος, 1970
Η στροφή του προς τον κριτικό ρεαλισμό με χρήση φωτογραφικών ντοκουμέντων,
περιορισμένη χρωματικότητα και πολιτικό περιεχόμενο, ήταν μια χαρακτηριστική
φάση πρώιμης ζωγραφικής του, στα χρόνια της δικτατορίας.

9. Προπύλαια και
μοτοσυκλέτες
(1970)

10. Κριεζώτου ‘87
Όπως εξίσου εμφατικός είναι ο λόγος
της χρήσης διαφόρων γραφιστικών
ευρημάτων. Συχνά κόκκινα ή μαύρα
βέλη σημαίνουν από το πλήθος των
εικονιζόμενων, το θύμα ή το θύτη.

11. Αργότερα ασχολήθηκα με μια γεωμετρημένη τοπιογραφία που παρίστανε
συνήθως σειρές από θρυμματισμένες κολώνες με αχανή φόντα . Βασικό έργο της
σειράς είναι το «Ελληνικό τοπίο» του 1971. τα προσχέδια αυτού του πίνακα,
καθώς και πολλών άλλων παρόμοιων, έχουν γίνει στο χώρο της αρχαίας Αγοράς.
Πολλές φορές ένα άγαλμα στολίζει το κέντρο του πίνακα σχεδόν πάντοτε
ακρωτηριασμένο και ακέφαλο, όπως η σύνθεση με το τετραπλό τοπίο του ‘74. Στο
έργο αυτό έχουν διατηρηθεί οι οριζόντιες γραμμές της φωτογραφικής μηχανής,
σα σημάδι μιας μηχανικής όρασης…

12. 1973
Έκλειψη ηλίου σε ελληνικό
τοπίο, 1975

13. Το πορτραίτο της Χαρίκλειας
Μυταρά, 1971
… Αργότερα βρήκα ενδιαφέρον στα
αρχαία επιτύμβια.. Στην αρχή
χρησιμοποίησα αυτούσιο το
επιτύμβιο αντικαθιστώντας μόνο
μια μορφή, όπως στο «Πορτραίτο
της Χ. Μ.» Αργότερα τα
αρχιτεκτονικά και άλλα στοιχεία
χάνονται και ο χώρος γίνεται
αφηρημένος με ρεαλιστικές της
μορφές. Τα πρόσωπα των
επιτυμβίων αυτών πορτραίτων
είναι συνήθως μοτοσικλετιστές,
τηλεφωνητές, άνθρωποι με τους
σκύλους τους ή δίπλα σε μια νεκρή
φύση.

14. Από την ενότητα «Προεργασία και σπουδές για ένα επιτάφιο πορτραίτο»
Επιτύμβιο με στόρια, 1975
……σ’ αυτά τα έργα η φωτογραφία –ακόμα και του ίδιου του ζωγράφου-
χρησιμοποιείται κατά κόρον ως το αρχικό ερέθισμα προς εικονοκατασκευή…
φωτογραφίες προσώπων , μηχανών, αγαλμάτων, κιονόκρανων, σκυλιών, design
καθισμάτων κλπ συμφύρονται ώστε να οπιτικοποιήσουν αντιφάσεις, συγκρούσεις,
συμβιβασμούς και υπόκωφες συρράξεις… Ο Μ. την περίοδο αυτή σχολιάζει
δραματικά την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα του τόπου, ανακεφαλαιώνει την
εμπειρία της δικτατορίας

15. Καθιστή ανδρική μορφή,
1979 - 1980

16. Το έργο φανερώνει τη σχεδιαστική ικανότητα του
καλλιτέχνη & την προτίμησή του στις
εξπρεσιονιστικές διατυπώσεις του χρώματος. Το
θέμα αποδίδεται σε δυο επίπεδα, με την καθιστή
ανδρική μορφή σε κουνιστή καρέκλα στο κέντρο
της σύνθεσης και σε δεύτερο τη γεμάτη ζωντάνια
κίνηση του αλόγου – αγάλματος, που διακοσμεί το
βάθος του έργου πίσω από τον άνδρα. Η επιλογή
των κίτρινων χρωμάτων για το φόντο και των
λευκών για τον προσωπογραφούμενο
αποκαλύπτουν με πειστικό τρόπο την εξωτερική
ηρεμία που ισοζυγίζει την εσωτερική ανησυχία
του.

17. Ο φόνος, 1994
Το βέλος, 1994

18. Προσωπογραφία Ν.Λ.,
1975

19. • Ωστόσο στη συνέχεια της πορείας του (μετά τη δικτατορία)
θα κυριαρχούσαν τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία και το έντονο
χρώμα. Στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του τα θέματα
είναι ανθρωποκεντρικά και συχνά προσωπογραφικά. Η
αφαιρετική διάθεση, η ελευθερία της γραμμής και οι
χρωματικές εντάσεις συνυπάρχουν με την οξύτητα της
παρατήρησης, είτε πρόκειται για απεικονίσεις προσώπων
είτε άλλων θεμάτων. Σε όλο του το έργο, η έμφαση στις
εικαστικές ποιότητες φανερώνει τη βαθύτερη σχέση του με
τις παραδοσιακές αξίες της ζωγραφικής.

21. Εσωτερικό, 1955

22. Καθρέπτης, 1987
Άσπρο Είδωλο, 1988
Εσωτερικό με σκύλο, 1993
… από το 1975 κατασταλάζει στον
εξπρεσιονισμό…
Στα τελευταία του έργα πρωταγωνιστούν
γυναίκες –σύμβολα μπρος σε καθρέφτες που
αντανακλούν το παράδοξο…
…γυναίκες στην παραλία, φιγούρες μπρος σε
καθρέφτες, πρόσωπα με μάσκες,
προσωπογραφίες επώνυμων διατυπωμένες
με χιουμοριστική διάθεση, χώροι της
προσωπικής εμπειρίας βουτηγμένοι σε
επιθετικά κίτρινα ή στα νηπενθή βιολέ …. Η
παραμόρφωση – βασικός άξονας της
μορφοπλαστικής του γλώσσας λειτουργεί ως
η εικαστική απόδοση της βίας της εποχής.
Παραμορφώνει τα θέματά του αναφερόμενος
άμεσα στην αισθητική της βίας..

23. Από τη σειρά Μοτοσικλετιστές, 1980
οι Μοτοσικλετιστές αποτελούν το αποκορύφωμα της συνομιλίας που
διεκπεραιώνουν η ζωγραφική και η φωτογραφία στους πίνακες του Μυταρά

24. Το πρόβλημα της ταχύτητας, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα
βασικά θέματα του φουτουρισμού, έχει απασχολήσει και
πολλούς καλλιτέχνες μας. Μια από τις πολλές ερμηνείες του
θέματος είναι και ο Μοτοσικλετιστής του Μυταρά από την
ομώνυμη σειρά του. Πρόκειται για ένα έργο, στο οποίο το
εξπρεσιονιστικό λεξιλόγιο, με τις κάθε είδους
παραμορφώσεις και το ρόλο του χρώματος, το χαρακτήρα
του χώρου και της κάθε κατηγορίας τύπους, εκφράζει το
περιεχόμενο του θέματος. Εδώ ο μοτοσικλετιστής έχει γίνει
κυριολεκτικά εξάρτημα της μηχανής, έχει ενσωματωθεί σε
αυτή, ενώ στο δεύτερο επίπεδο οι στροφές του δρόμου
εμφανίζονται σαν κινούμενα θέματα. Με τη σχηματοποίηση
και τα γενικευτικά στοιχεία, τη νευρική πινελιά και το
χαρακτήρα του χώρου, υλοποιείται η ταχύτητα, που κάνει το
μοτοσικλετιστή να μη βλέπει τίποτα στη φυσική του
κατάσταση., αλλά σα συνεχή αλλαγή, παραμόρφωση και
μεταμόρφωση.

25. Πηγές από επιλεγμένη βιβλιογραφία.
Η παρουσίαση έγινε από τη φοιτήτρια του
Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Αθηνών,
Στάμου Μαρία
για την καλύτερη κατανόηση του μαθήματος
«Ιστορία της Τέχνης Β’»
Ιούνιος 2017