Ζωγράφοι της γενιάς του '30 σε ρόλο σκηνογράφου: Η περίπτωση του Νίκου Εγγονόπουλου

1. ΝΙΚΟΣ
ΕΓΓΟΝΟΠΟΥ
ΛΟΣ
(1907- 1985)
ΕΛΛΗΝΕΣ
ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ
ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ 30
ΣΕ ΡΟΛΟ
ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟΥ

2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ‘30
Τα σκηνικά που δημιουργούνται αυτή την εποχή χαρακτηρίζονται από
- την έμφαση στη χρήση του χρώματος ως πρωταρχικού
εκφραστικού μέσου
- την αποστασιοποίηση από το συντηρητισμό και τον ακαδημαϊσμό
- το συνδυασμό νεωτερικών στοιχείων προερχόμενων από μοντέρνα
ευρωπαϊκά κινήματα
- τη λιτότητα, τη λειτουργικότητα, την αμεσότητα, τον αυτοσχεδιασμό
- τη χρήση στοιχείων από την ελληνική τέχνη τόσο αρχαίων και
βυζαντινών όσο και λαϊκών

3. Πώς συνέβαλλε η γενιά του ‘30 στα θεατρικά πράγματα του
μεσοπολέμου;
• Συνέβαλλε στη σταδιακή απεξάρτηση της ελληνικής
σκηνής από τα σκηνικά και τα κοστούμια εισαγωγής
• Συνέβαλλε στην αναβάθμιση της σκηνογραφικής και
ενδυματολογικής εργασίας στο επίπεδο της
καλλιτεχνικής δημιουργίας
• Συνέβαλλε στον απογαλακτισμό του κοινού από την
αισθητική προσδοκία της ρεαλιστικής αναπαράστασης
• Συνέβαλλε στη στοιχειοθέτηση ενός σκηνογραφικού
λεξιλογίου που ικανοποιούσε το αίτημα της
ελληνικότητας με παράλληλες μοντερνιστικές αναφορές

4. Τα κοστούμια για την μπρεχτική «Οπερα της πεντάρας»,
σε σκηνοθεσία Κ.Κουν.

5. • Ο θεατρικός χώρος του Εγγονόπουλου με τα λαμπρά και ζωηρά
χρώματα και το συνδυασμό πολλών στοιχείων από όλες τις φάσεις
της ελληνικής ιστορίας μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο ως χώρος
ιστορικής, συλλογικής και εθνικής μνήμης, παρά ως χώρος που
μεταφέρονται προσωπικά μηνύματα, βιώματα και απωθημένες επιθυμίες
του καλλιτέχνη.
• “Ηλέκτρα” θιάσου Κοτοπούλη. Ο χώρος πλάθεται κυρίως με τη
βυζαντινή αντίληψη, όπου όλα τα αντικείμενα βρίσκονται σε πολύ
κοντινά για το θεατή επίπεδα και η γεωμετρική προοπτική
χρησιμοποιείται σπάνια και μόνο όταν κάποιο στοιχείο πρέπει να
υπερτονιστεί.
• Για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιούνται κάποια αντικείμενα πολύ
χαρακτηριστικά της βυζαντινής τεχνοτροπίας, όπως πχ υφάσματα που
ενώνουν δύο αρχιτεκτονικά μέλη, παραβάν κλπ. Αντίθετα, οι κυλινδρικές
μορφές πλάθονται με την αναγεννησιακή αλλά και την αρχαία ελληνική
αντίληψη για την πλαστική.
• Στην παράσταση το ανάκτορο με τις πολεμίστρες παραπέμπει στη
βυζαντινή εικονογραφία. Άλλα δύο πλαϊνά αρχιτεκτονήματα
τοποθετήθηκαν στο πλάι με προοπτική. Τα κοστούμια της παράστασης
είναι όμως επηρεασμένα από τις μορφές της αττικής αγγειογραφίας.

6. Η αφίσα που
φιλοτέχνησε ο Νίκος
Εγγονόπουλος για την
παράσταση της
Ηλέκτρας σε
σκηνοθεσία Καρόλου
Κουν (1939),
σκηνογραφία δική του
& πρωταγωνίστρια την
Μαρίκα Κοτοπούλη

7. Πρόσληψη των σκηνικών της Ηλέκτρας
Στην περίπτωση των σκηνογραφικών προτάσεων του Νίκου
Εγγονόπουλου, το αστικό κοινό φαίνεται ότι δεν είναι έτοιμο να
αποδεχθεί μια σκηνή, όπου θα συναντιούνται χωρίς ιστορική ή
αξιολογική ιεράρχηση εικαστικά μοτίβα από το παρελθόν & το
παρόν του ελληνισμού.
Στην παράσταση της Ηλέκτρας του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του
Καρόλου Κουν, η κριτική αδυνατεί να κατανοήσει τα σύννεφα στο
φόντο που καταστρατηγούν το σκηνικό βάθος & τα παρομοιάζει
με νησίδες, ενώ τα τρία κτήρια του σκηνικού που συνιστούν
ευθείες αναφορές στην αρχιτεκτονική παράδοση της χώρας
(παράγωγο της μαθητείας του Εγγονόπουλου δίπλα στον Δ.
Πικιώνη & την Αγγ. Χατζημιχάλη) σχεδόν λοιδορούνται.

8. ... Σκηνοθεσία: Σωκράτης
Καραντινός,
σκηνογραφία - κοστούμια:
Νίκος Εγγονόπουλος,
διανομή: Δημήτρης
Παπαμιχαήλ, Μιράντα
Οικονομίδου, Αλέκα
Παΐζη, ...

9. «Ο Εγγονόπουλος, είτε με λέξεις, είτε με χρώματα, είτε
με αρχιτεκτονικά σχέδια σκηνικής χρήσης, είτε με
ενδυματολογικές προτάσεις, δημιουργούσε κόσμους,
αυτόνομα αισθητικά γεγονότα, ποιητικά γένη, λεκτικές,
χρωματικές και σκηνικές εικόνες πρωτόγνωρες και
ανεπανάληπτες».
Κ. Γεωργουσόπουλος
Η Μ. Γυπαράκη επισήμανε ότι
τα σκηνικά και τα κοστούμια του Εγγονόπουλου
αποτελούσαν «δραματουργική πρόταση θεάτρου», με
εκφρασμένη και σε αυτά την «αναγεννησιακή»
ελληνοκεντρική του διάθεση.

10. Η παρουσίαση αυτή έγινε για να συνοδεύσει τη μελέτη του βιβλίου
Σταθμοί της Σκηνογραφίας του Δυτικού Θεάτρου
της Anne Surgers σε εισαγωγή- Μετάφραση- Επίμετρο Ίλια
Λακίδου, Αιγόκερος, 2014
& για να διευκολύνει την κατανόηση του μαθήματος
Αρχιτεκτονική Θεάτρου και Σκηνογραφία Β’
του
Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Καποδιστριακού Παν/ μίου Αθηνών
Την παρουσίαση επιμελήθηκε η
Στάμου Μαρία
με εξειδίκευση στην Ιστορία & Θεωρία του Θεάτρου & του
Κινηματογράφου με κατεύθυνση το Θέατρο,
Παν/μιο Κρήτης