Διδακτικό υλικό για τις Αρετές της Παραγράφου και τους Τρόπους Ανάπτυξης της. Το υλικό προορίζεται για να συνοδεύσει τη διδασκαλία της Παραγράφου στη τάξη και απευθύνεται σε τάξεις Λυκείου (κυρίως Γ' Λυκείου).

1. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Οι αρετές της παραγράφου
Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

2. Αρετές παραγράφου
• Σαφής σκοπός
• Πληρότητα
• Ενότητα
• Συνοχή
• Αλληλουχία Συνεκτικότητα
Για να δούμε και
αναλυτικότερα τις
αρετές της
παραγράφου…

3. Σαφής σκοπός
Αν δεν είναι σαφής
ο σκοπός της
παραγράφου τότε
υπάρχει ΑΣΑΦΕΙΑ
στο λόγο
Να εκφράζεται με
ακρίβεια η κύρια
ιδέα της
παραγράφου

4. Για να
εξασκηθούμε
λίγο… Εντοπίστε το πρόβλημα της ασάφειας στη Θ.Π. στην
παράγραφο που ακολουθεί και αποκαταστήστε τη σαφήνεια
Είναι μεγάλη η δύναμη της τηλεόρασης. Η “μαγική” δύναμη της εικόνας
καθήλωσε τους ανθρώπους. Όλοι, ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους
επίπεδο, χωρίς απαιτήσεις ιδιαίτερης γλωσσικής παιδείας, απολαμβάνουν
θεάματα, βλέπουν την πραγματικότητα άμεσα και παραστατικά. Το βιβλίο
θέλει κόπο, φαντασία, προβληματισμό για να μελετηθεί και να αποδώσει η
ανάγνωσή του καρπούς. Η τηλεόραση χρειάζεται τις πιο πολλές φορές
ράθυμη διάθεση προκειμένου να είναι πιο “αποδοτική” στον παθητικό θεατή
της.

5. Πληρότητα
Το συγκεκριμένο
θέμα της παραγράφου
εξετάζεται από όλες
τις πλευρές
Τεκμηρίωση
Σφαιρική
πληροφόρηση
Γενικές
παράγραφοι
Διεισδυτική ανάλυση
Εξειδικευμένες
παράγραφοι

6. Δεν εξαρτάται από το μέγεθος της
παραγράφου, αν και δυο- τρεις προτάσεις
δεν επαρκούν. Είναι, λοιπόν, ποιοτικά και
όχι ποσοτικά τα κριτήρια για την
πληρότητα μιας παραγράφου. Γενικά,
πρέπει να εξετάζουμε όλες τις πτυχές της
θεματικής περιόδου με όσο πιο πλούσια
επιχειρήματα, αποφεύγοντας, βέβαια τις
επαναλήψεις.

7. Για να
εξασκηθούμε
λίγο…
Εντοπίστε το πρόβλημα της πληρότητας
στην παράγραφο που ακολουθεί.
Η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων συμβάλλει στην πολύπλευρη καλλιέργεια.
Πράγματι, το ποιοτικό βιβλίο καλλιεργεί πνευματικά τον αναγνώστη, αφού
τον ενημερώνει και τον πληροφορεί για θέματα του παρελθόντος αλλά και του
παρόντος. Παράλληλα τον , προβληματίζει, δημιουργώντας σκέψεις,
ερωτήματα, ανησυχίες. Έτσι καταπολεμά την άγνοια, αλλά και το
δογματισμό.

8. Ενότητα
Απαιτεί την ομοιογένεια των
νοημάτων της παραγράφου.
Πρέπει, λοιπόν, το περιεχόμενο
όλων των προτάσεων να συνδέεται
άμεσα και πειστικά με την θέση της
Θεματικής Περιόδου.
Λεπτομέρειες άσχετες με την κύρια
ιδέα της παραγράφου προκαλούν
πρόβλημα ενότητας.
Ένα θέμα
ανά
παράγραφο
Λογική
συνάφεια
θεματική
περιόδου -
λεπτομερειών

9. Για να
εξασκηθούμε
λίγο…
Εντοπίστε το πρόβλημα της ενότητας
στην παράγραφο που ακολουθεί.
Η σημασία της ισότητας των δύο φύλων είναι μεγάλη. Διευρύνει τη δημοκρατία
και κάνει πράξη τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους και όχι
επιλεκτικά για μια ομάδα πληθυσμού. Οι πολίτες αντιμετωπίζονται ισότιμα,
παύουν οι διακρίσεις και πραγματώνεται η αξιοκρατία. Διαμορφώνεται ένας
νέος πολιτισμός, αφού οι άνδρες συνειδητοποιούν τη γυναικεία παρουσία και
προσφορά και απεμπλέκονται από ξεπερασμένα πρότυπα καταπιεστικής μορφής.
Οι γυναίκες συχνά υποβαθμίζουν τον εαυτό τους τονίζοντας τη θηλυκότητά τους
και προβάλλοντας την εικόνα της ελκυστικής κοπέλας, της οποίας τα σωματικά
προσόντα αποδεικνύονται πανίσχυρα. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

10. Συνοχή
Την πετυχαίνουμε όταν με τα κατάλληλα
εκφραστικά μέσα (χρήση διαρθρωτικών
λέξεων και φράσεων, επανάληψη λέξης
ή φράσης, αντικατάσταση μιας λέξης με
αντωνυμία ή με άλλη συνώνυμη …)
μεταβαίνουμε φυσικά και λογικά από τη
μια λέξη - πρόταση - περίοδο στην άλλη.

11. Τρόποι συνοχής
Επανάληψη λέξης,
φράσης ή πρότασης
Αντικατάσταση μια
λέξης ή φράσης με μια
άλλη που μιλάει για το
ίδιο πράγμα
Συνώνυμα
Υπερώνυμα
Υπώνυμα
Αντωνυμίες: στη
θέση μιας
ονοματικής
φράσης
Συνδετικές λέξεις Με ερώτηση
Προσοχή στις
συνδετικές λέξεις δεν
ξεχνάω να αναφέρω και
τι ΔΗΛΩΝΟΥΝ κάθε
φορά

12. Για να
εξασκηθούμε
λίγο…
Εντοπίστε το πρόβλημα της συνοχής στην παράγραφο
που ακολουθεί και επιλύστε το.
Η σημασία της ισότητας των δύο φύλων είναι μεγάλη. Διευρύνει τη δημοκρατία
και κάνει πράξη τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους και όχι
επιλεκτικά για μια ομάδα πληθυσμού. Οι πολίτες αντιμετωπίζονται ισότιμα,
παύουν οι διακρίσεις και πραγματώνεται η αξιοκρατία. Διαμορφώνεται ένας
νέος πολιτισμός, αφού οι άνδρες συνειδητοποιούν τη γυναικεία παρουσία και
προσφορά και απεμπλέκονται από ξεπερασμένα πρότυπα καταπιεστικής μορφής.
Πολλές γυναίκες διαπρέπουν σε πολλούς τομείς και βοηθούν αποφασιστικά να
αλλάξει ο τρόπος θέασης ορισμένων κοινωνικών και διεθνών προβλημάτων.

13. Εξασφαλίζεται όταν οι σκέψεις μας παρατίθενται
σε λογική και φυσική σειρά και δείχνουν
καθαρά τη σχέση που υπάρχει μεταξύ τους.
Απαιτείται λοιπόν ιεράρχηση και κατάταξη των
σκέψεων σύμφωνα με κάποιους αποδεκτούς
άξονες. Τέτοιοι άξονες είναι: ο χρόνος, ο χώρος, η
οπτική γωνία από την οποία εξετάζουμε τη θέση
της θεματικής περιόδου. (συνήθως κινούμαστε από
το πλησιέστερο προς το απομακρυσμένο, από το
οικείο στο άγνωστο), η κίνηση από το σημαντικό
στο ασήμαντο ή το αντίστροφο, από το σύνολο
στα μέρη ή το αντίστροφο κλπ

14. Για να
εξασκηθούμε
λίγο…
Εντοπίστε το πρόβλημα της αλληλουχίας
στην παράγραφο που ακολουθεί.
Οι δυο λέξεις «διασκέδαση» και «ψυχαγωγία» δεν έχουν ούτε την ίδια
ετυμολογική προέλευση ούτε το ίδιο εννοιολογικό περιεχόμενο. Η πρώτη
προέρχεται από το ρήμα διασκεδάζω, και αυτό από το αρχαίο σκεδάννυμι, που
σημαίνει διασκορπίζω, στην περίπτωση μας διασκορπίζω τις σκέψεις μου, τις
έγνοιες της ζωής, τις αφήνω κατά μέρος, τις εξαφανίζω για ένα διάστημα, δεν τις
σκέφτομαι. Γι’ αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος υπεραπασχολείται. Η δεύτερη λέξη,
σύνθετη από τις λέξεις άγω και ψυχή, σημαίνει ότι για ένα διάστημα οδηγώ την
ψυχή μου σε κάτι άλλο, σε μια ευχαρίστηση, καλύτερη απ' ό,τι είναι συνήθως
στις ώρες της βιοποριστικής εργασίας μου.

16. Ερώτηση που αφορά τη συνοχή κειμένου είναι συνηθισμένη στις
πανελλήνιες…
Πως απαντάμε σε τέτοιες ερωτήσεις;
Τεκμηρίωση βήμα –
βήμα & αποσπάσματα
Ας κάνουμε και
ένα παράδειγμα
μαζί…

17. “
”
Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
Θα πέσει και φέτος στις πανελλήνιες…
Κινούνται πάντα αποδεικτικά προς την Θεματική περίοδο
Έχει μόνο η αποδεικτική παράγραφος!!

18. Μέθοδοι (τρόποι) ανάπτυξης παραγράφου
Παραδείγματα Ορισμός Διαίρεση Αιτιολόγηση
Σύγκριση /
Αντίθεση
Αίτιο /
αποτέλεσμα
Αναλογία

19. Και ένα κόλπο απομνημόνευσης
των τρόπων ανάπτυξης!
αραδείγματα
ρισμός
αίρεση
(  ιτιολόγηση, Σύγκριση –
ντίθεση, ναλογία, ίτιο – Αποτέλεσμα)

20. Παραδείγματα
Στα σχόλια παρουσιάζονται
χαρακτηριστικά παραδείγματα
που βοηθούν τον αναγνώστη να
κατανοήσει ευκρινέστερα το
γενικό, αφηρημένο ή ασαφές
περιεχόμενο της θεματικής
περιόδου.
Για να εισάγουμε τα
παραδείγματα
χρησιμοποιούμαι συνήθως
λέξεις / φράσεις όπως: π.χ.,
για παράδειγμα,
χαρακτηριστικό παράδειγμα,
λόγου χάρη κ.λπ.

21. Θεματική περίοδος
Σχόλια
Κατακλείδα
Και ένα παράδειγμα

22. Αιτιολόγηση
Η θεματική
περίοδος αποτελεί
κρίση/άποψη η
οποία
τεκμηριώνεται με
την παράθεση
πειστικών
επιχειρημάτων στα
σχόλια.
Συνήθως
χρησιμοποιούνται
διαρθρωτικές
λέξεις που
δηλώνουν
αιτιολόγηση :
επειδή, γιατί,
εφόσον, καθόσον,
διότι, αφού κ.λπ.

23. Στην καθημερινότητα μας
αιτιολογούμε την συντριπτική
πλειοψηφία των λόγων μας, στο
μάθημα της έκθεσης πρέπει να
συνηθίσουμε ώστε να αιτιολογούμε τα
πάντα…

24. Και ένα παράδειγμα
Θεματική περίοδος
Λεπτομέρειες

25. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ:
Υπάρχει μια θέση, η
οποία χρειάζεται να
στηριχτεί με
τεκμήρια
(παραδείγματα)
Προσοχή! Δεν μπερδεύω τον τρόπο ανάπτυξης με
παραδείγματα με την αυτόν με αιτιολόγηση….

26. Στη θεματική πρόταση
διακρίνουμε τη διαιρετέα έννοια
(γένος) στα μέρη της (είδη). Η
διαίρεση γίνεται με βάση κάποιο
κριτήριο (διαιρετική βάση).
Διαίρεση

27. Διαιρετική Βάση Διαιρετέας Έννοια
Βαθμίδα
εκπαίδευσης Εκπαίδευση
Βασική
Ανώτερη
Μέση Ανώτατη
Είδη
Ας προσπαθήσουμε να
μετατρέψουμε το σχέδιο σε
παράγραφο που αναπτύσσεται με
διαίρεση…

28. Προσέχω ότι…
Στα σχόλια
παρουσιάζονται
αναλυτικά με τη
σειρά κάθε μέρος
(είδος) που προήλθε
από τη διαίρεση.
Για τη συνοχή στα
σχόλια
χρησιμοποιούνται
λέξεις-φράσεις όπως :
πρώτον – δεύτερον
– τέλος, το ένα -
το άλλο κ.λπ.

29. Και ένα παράδειγμα
Λεπτομέρειες
Θεματική περίοδος

30. Σύγκριση - Αντίθεση
Στη θεματική περίοδο παρουσιάζονται οι
δύο όροι της σύγκρισης - αντίθεσης.
Στα σχόλια εξηγούνται τα
χαρακτηριστικά του α΄ όρου και
ύστερα τα διαφορετικά χαρακτηριστικά
του β΄ όρου.Για την εξασφάλιση της συνοχής,
χρησιμοποιούνται αντιθετικοί σύνδεσμοι και
φράσεις όπως : αντίθετα, όμως, ωστόσο, αν
και, μολονότι , από τη μια …, από την
άλλη… κ.ά.

31. Και ένα παράδειγμα
Θεματική περίοδος
Λεπτομέρειες
Κατακλείδα

32. Στη θεματική περίοδο
παρουσιάζονται γενικά /
ονομαστικά οι αιτίες και τα
αποτελέσματα.
Στα σχόλια παρουσιάζονται
αναλυτικά οι αιτίες ή τα
αποτελέσματα, δηλαδή η
διαδικασία μετάβασης από τις
αιτίες στα αποτελέσματα.
Συνήθως χρησιμοποιούνται
διαρθρωτικές φράσεις : λόγω,
εξαιτίας, απόρροια είναι, με
αποτέλεσμα, το γεγονός
οδηγεί, καταλήγει κ.λπ.
Αίτιο - Αποτέλεσμα

33. Και ένα παράδειγμα
Θεματική περίοδος
Λεπτομέρειες

34. Στη θεματική περίοδο ορίζεται
η (οριστέα) έννοια.
Ο ορισμός της έννοιας ξεκινά
από την ένταξη της στο γένος,
δηλαδή το πλησιέστερο σύνολο
στο οποίο ανήκει.
Για να ολοκληρωθεί ο ορισμός
δίνουμε και την ειδοποιό
διαφορά, δηλαδή το γνώρισμα
που την ξεχωρίζει από τα άλλα
είδη του ίδιου γένους.
Ορισμός

35. Ορισμός
Οριστέα
έννοια
Η
δημοκρατία
είναι
Γένος
το πολίτευμα
Ειδοποιός
διαφορά
που την
εξουσία έχει ο
λαός
υποτίθεται…

36. Ο ορισμός δεν καλύπτει πάντοτε το
πλάτος της έννοιας. Επιπλέον γεννά
επιπρόσθετα ερωτήματα στον
αναγνώστη. Για αυτό στα σχόλια
διασαφηνίζεται και συμπληρώνεται.
Για παράδειγμα ο προηγούμενος
ορισμός της δημοκρατίας ( το πολίτευμα
που την εξουσία ασκεί ο λαός) γεννά
ερωτήματα ως προς το τι ακριβώς είναι
πολίτευμα και με ποιο τρόπο
επιτυγχάνεται η λαϊκή εξουσία.
Παρατηρώ ότι…

37. Και ένα παράδειγμα
Θεματική περίοδος
Λεπτομέρειες

38. Στη θεματική περίοδο παρουσιάζουμε
τους όρους που θα παρομοιάσουμε /
παραλληλίσουμε.
Στα σχόλια παρουσιάζουμε αναλυτικά
τις αναλογίες ανάμεσα σε αυτούς τους
όρους.
Διαρθρωτικές λέξεις για την αναλογία είναι :
• όπως.... έτσι,
• σαν...
Αναλογία

39. Και ένα παράδειγμα
Θεματική περίοδος
Λεπτομέρειες

40. Η παράγραφος δεν αναπτύσσεται
πάντοτε με έναν από τους
προηγούμενους τρόπους.
Συχνότερα χρησιμοποιούνται περισσότερες της μιας μεθόδου.
Τότε μιλάμε για ανάπτυξη με συνδυασμό μεθόδων και
εντοπίζουμε τους συγκεκριμένους τρόπους ανάπτυξης
επισημαίνοντας τα αντίστοιχα χωρία
Συνδυασμός μεθόδων

41. Και ένα παράδειγμα
Παραδείγματα
Ορισμός
Θεματική
περίοδος
Λεπτομέρειες

42. Καλή και
δημιουργική
εργασία…
Ελευθερίου
Εύη