1. “ ...ความสุขความสวัสดีของข้าพเจ้า จะเกิดมีขึ้นได้ ก็ด้วยบ้านเมืองของเรามีความเจริญ มั่นคงเป็นปกติสุข.
ความเจริญมั่นคงทั้งนั้น จะสำเร็จผลเป็นจริงไปได้ ก็ด้วยทุกคนทุกฝ่ายในชาติ มุ่งที่จะปฏิบัติหน้าที่ของตนให้เต็มกำลัง
ด้วยสติรู้ตัว ด้วยปัญญารู้คิด และด้วยความสุจริตจริงใจ
โดยเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมยิ่งกว่าส่วนอื่น... ”

2. พระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม
๒๕๕๒ ย่อมประจักษ์แก่ใจคนไทยทั้งประเทศอยู่แล้วว่า เป็นสัจจะเที่ยงแท้
ด้ ว ยพระราชจริ ย วั ต รและพระราชกรณี ย กิ จ ที่ ท รงอุ ทิ ศ ทุ่ ม เทพระวรกาย
พระสติปัญญา พระวิริยอุตสาหะ ทรงงานหนักมาตลอด เพื่อให้บ้านเมือง
และประชาชนของพระองค์ มีความเจริญมั่นคงเป็นปกติสุข
ด้วยความรักอันสุจริตมั่นคงที่ทรงมีต่ออาณาประชาราษฎร์ พระบาท
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเห็นแก่ความสุขของราษฎรก่อนความสุขของพระองค์
เองเสมอมา ไม่ว่าหนทางจะทุรกันดารห่างไกลยากลำบากเพียงใด ไม่ว่าพื้นที่
นั้นจะอยู่ ณ แห่งหนใด จะเสด็จพระราชดำเนินไปจนถึง เพื่อทรงทราบถึง
ปั ญ หาความเดื อ ดร้ อ นของประชาชน และจะทรงคิ ด ค้ น ค้ น คว้ า ทดลอง
พิสูจน์ จนกว่าจะได้คำตอบของการแก้ไขปัญหาที่ดีที่สุด แล้วจึงพระราชทาน
แนวทางนั้นมาแก้ไขปัญหาให้ลุล่วงไป สืบเนื่องเช่นนี้มาแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
พระอัจฉริยภาพและสายพระเนตรอันยาวไกล คือ การก่อเกิดปรัชญา
ในการดำรงชีวิต ทฤษฎีในการปฏิบัติตน และโครงการพระราชดำริมากกว่า
๓,๗๐๐ โครงการ ทุ ก ภู มิ ภ าคของประเทศ เพื่ อ เป้ า หมายในที่ สุ ด คื อ
การพั ฒ นาที่ ยั่ ง ยื น สมดุ ล และการอยู่ ร่ ว มกั น ของทุ ก สรรพชี วิ ต ด้ ว ยความ
สงบสุขในสังคมแห่งความเอื้ออาทร
2 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

3. ความสำเร็จของการพัฒนาที่ยั่งยืนตามแนวทางพระราชดำรินั้น ทางสายกลางภายใตกระแสการเปลี่ยนแปลง
เกิดขึ้นจากหลักและวิธีการทรงงาน ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พอประมาณ
ทรงยึดมั่นปฏิบัติตลอดมา คือ แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าที่ราษฎรกำลัง
ต้องการการแก้ไขอย่างเร่งด่วนก่อน พัฒนาอย่างเป็นขั้นตอนตามลำดับ มีภูมิคุมกัน
มีเหตุมีผล
ความจำเป็น เพื่อให้มีรากฐานที่มั่นคงก่อนดำเนินการเพื่อความเจริญ ที่ดีในตัว
ก้าวหน้าในลำดับต่อไป เน้นการพัฒนาที่มุ่งสร้างความเข้มแข็งให้แก่ เงื่อนไขความรู เงื่อนไขคุณธรรม
(รอบรู รอบคอบ ระมัดระวัง) (ซื่อสัตย สุจริต ขยันอดทน สติปญญา แบงปน)
ชุมชนให้พึ่งตนเองได้ พัฒนาให้สอดคล้องกับ “ภูมิสังคม” ในท้องถิ่น
นำสู
นั้น ๆ ใช้หลักการแก้ไขปัญหาด้วยธรรมชาติ เรียบง่าย และประหยัด
ประยุ กต์ ใ ช้ สิ่ ง ที่มี อ ยู่ ใ นภู มิภาคนั้นมาแก้ไขปัญหาโดยไม่ต้องลงทุนสูง ชีวิต, เศรษฐกิจ, กาวหนาอยางสมดุล,
สังคม, สิ่งแวดลอม มั่นคง, ยั่งยืน
หรือใช้เทคโนโลยีที่ยุ่งยาก สร้างเสริม “ตัวอย่างของความสำเร็จ” ให้
ราษฎรรู้เห็นตัวอย่างของความสำเร็จ สามารถนำไปปฏิบัติได้เอง แล้ว
กระจายไปสู่ท้องถิ่นต่าง ๆ ทั่วประเทศ ให้เกิดการพัฒนา ฟื้นฟู และ พระราชปณิธานอันเข้มแข็ง
อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน เพื่อเป็นรากฐานของการพัฒนา
ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ประเทศในระยะยาว ไม่ว่าจะเป็นป่าไม้ ที่ดิน แหล่งน้ำ ให้อยู่ในสภาพที่
มีผลต่อการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมากที่สุด และแบบอย่างจากพระราชกรณียกิจนี้เอง
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพิสูจน์ให้คนไทยได้ประจักษ์ คือ
แรงบันดาลใจให้เกิดหน่วยงานเล็ก
ๆ
แล้ ว ว่ า การพั ฒ นาตามแนวทางสายกลางอย่ า งมี ค วามสมดุ ล คื อ ที่มุ่งมั่นสานต่อพระราชปณิธาน
มีขั้นตอน พอประมาณ มีเหตุมีผล และมีภูมิคุ้มกัน ผสมผสานความรู้
ในการพัฒนาตามแนวทางพระราชดำริ
ด้านต่าง ๆ รวมทั้งการมีสติ มีคุณธรรม ซื่อสัตย์สุจริต และมีความเพียร
ไม่ ย่ อ ท้ อ ต่ อ ปั ญ หาและการเปลี่ ย นแปลงที่ เ กิ ด ขึ้ น ตามแนวทาง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พระราชดำริ คื อ แนวทางที่ เ หมาะสมในการพั ฒ นาประเทศไทยให้ เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
นั่นคือ
ดำรงอยู่ได้ภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์ที่ถาโถมไหลบ่าเข้ามาอย่างรุนแรง มูลนิธิปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำริ
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 3

4. มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
เอกภาพของโครงการพระราชดำริเพื่อพัฒนาชาติ
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
แนวทางการดำเนินงานของมูลนิธิฯ และสถาบันฯ จะมุ่งเน้นการ
และสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรม
บู ร ณาการความร่ ว มมื อ ของภาคส่ ว นที่ เ กี่ ย วข้ อ ง เพื่ อ ให้ เ กิ ด แนวทาง
ปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
ที่หลากหลายในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาประเทศตามภูมิสังคมอย่าง
จัดตั้งขึ้นตามมติคณะรัฐมนตรี
ยั่งยืน ตามแนวทางพระราชดำริ เกิดการมีส่วนร่วมจากภาคีทุกภาคส่วน
เมื่อวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๒
ในการพัฒนายุทธศาสตร์ แนวทาง และวิธีการแก้ไขปัญหาและพัฒนา
เพื่ อ รั บ ผิ ด ชอบการจัดการความรู้ และส่งเสริมการพัฒนาตาม ประเทศตามแนวทางพระราชดำริ และเกิ ด การรั บ รู้ เข้ า ใจ และ
แนวทางโครงการพระราชดำริอย่างเป็นระบบกว้างขวาง จนกระทั่งเป็น ความร่วมมือสนับสนุนจากภาคีรัฐ วิชาการ เอกชน ท้องถิ่น ชุมชน
แนวทางการพัฒนาหลักของประเทศ โดยมีคณะกรรมการมูลนิธิ เป็นผู้ ประชาสังคม และนานาชาติ ในการร่วมสร้างภูมิคุ้มกัน และร่วมแก้ไข
กำหนดนโยบาย ควบคุม ดูแล ติดตาม และประเมินผล และมีคณะ ปัญหาพื้นฐานที่สำคัญของประเทศ
กรรมการสถาบัน ทำหน้าที่กำกับการบริหารของสถาบันให้เป็นไปตาม
วัตถุประสงค์การจัดตั้ง ก่อนถึงวันนี้
นายทะเบี ย นมู ล นิ ธิ ก รุ ง เทพมหานคร ได้ จ ดทะเบี ย นมู ล นิ ธิ มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ พัฒนาต่อเนื่อง
ปิ ด ทองหลั ง พระ สื บ สานแนวพระราชดำริ ตามใบสำคั ญ แสดง มาจากโครงการปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ ซึ่งดำเนินการ
การจดทะเบียนจัดตั้งมูลนิธิ ทะเบียนเลขที่ กท ๑๙๑๙ ลงวันที่ ๒๐ มาตั้งแต่ปี ๒๕๕๑ ในเวลานั้น โครงการปิดทองหลังพระฯ มีพันธกิจ
มกราคม ๒๕๕๓ ต่ อ มามี ก ารประชุ ม คณะผู้ ก่ อ ตั้ ง และเลื อ กตั้ ง ตามมติคณะรัฐมนตรี คือ เพื่อฉลองพระชนมายุครบ ๘๐ และ ๘๔
คณะกรรมการมู ล นิ ธิ จำนวน ๘ คน โดยมี ศ.นพ.เกษม วั ฒ นชั ย พรรษาของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และเพื่อให้ประชาชนสามารถ
เป็นประธาน ม.ร.ว.ดิศนัดดา ดิศกุล เป็นกรรมการและเลขาธิการ เรี ย นรู้ แ ละสร้ า งประสบการณ์ ต รงจากแนวทางโครงการพระราชดำริ
4 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

5. คณะกรรมการ
มูลนิธิปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำริ
ศ.นพ.เกษม วัฒนชัย
องคมนตรี
ประธาน
ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล
เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา
กรรมการ
ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา
ผู้อำนวยการสำนักทรัพย์สิน
ส่วนพระมหากษัตริย์
กรรมการ
ท่านผู้หญิงบุตรี วีระไวทยะ
รองราชเลขาธิการ
กรรมการ
ท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ ทีขะระ
รองราชเลขานุการในพระองค์
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
กรรมการ
นายจตุรงค์ ปัญญาดิลก
มาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ส่งเสริมการเรียนรู้ในโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
ปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี
ให้มีความเหมาะสมและมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น เพื่อยกระดับฐานะความเป็นอยู่และส่งเสริม กรรมการ
อาชีพประชาชน รวมทั้งส่งเสริมความรู้ความเข้าใจ และกระตุ้นจิตสำนึกในการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และศิลปวัฒนธรรมไทย
ในการดำเนินภารกิจของโครงการปิดทองหลังพระฯ เพื่อสืบสานแนวพระราชดำริ ม.ร.ว.ดิศนัดดา ดิศกุล
ให้ขยายผลสู่ชุมชนท้องถิ่นอย่างกว้างขวาง เพื่อความอยู่ดีมีสุขของประชาชนนั้น กลับมี เลขาธิการมูลนิธิแม่ฟ้าหลวง
กรรมการและเลขาธิการ
ข้อจำกัดจากการที่เป็นหน่วยงานย่อยในสำนักงานส่งเสริมการจัดประชุมและนิทรรศการ
(องค์การมหาชน) เนื่องจากข้อจำกัดของกรอบภารกิจตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้ง สสปน.
ดร.วิรไท สันติประภพ
ดังนั้น เพื่อให้เป็นหน่วยงานเฉพาะรองรับภารกิจสืบสานแนวพระราชดำริให้ขยายผลสู่ชุมชน รองผู้จัดการตลาดหลักทรัพย์
ได้อย่างรวดเร็ว จึงมีการจัดตั้ง “มูลนิธิปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำริ” และ แห่งประเทศไทย
“สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำริ” ขึ้นแทน กรรมการและเหรัญญิก
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 5

6. ปณิธาน เพื่อสืบสานแนวพระราชดำริ
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์เกษม วัฒนชัย
ประธานกรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
“๑๐ ปีที่มีโอกาสศึกษาแนวพระราชดำริและปฏิบัติงานถวาย ได้
เห็นว่าแนวพระราชดำริต่าง ๆ นั้นเป็นประโยชน์กับประชาชนในระดับ
รากหญ้ า อย่ า งแท้ จ ริ ง เป็ น การแก้ ปั ญ หาของประเทศทั้ ง มหภาคและ
จุ ล ภาคเชื่ อ มโยงกั น คื อ ทรงแก้ปัญหาใหญ่ของประเทศ แต่ทำแล้ว
ประโยชน์ตกไปสู่ประชาชนทุกครัวเรือน ซึ่งเป็นเรื่องที่ยิ่งใหญ่มาก ทำให้
ผมตระหนักถึงคุณค่าของแนวพระราชดำริ แล้วจึงอยากจะเผยแพร่ต่อ
ยังมีสิ่งที่ได้เรียนรู้จากพระองค์ท่านอีก ในเรื่องหลักการทรงงาน มูลนิธิปิดทองหลังพระฯ จะใช้ทั้ง 2 หลักนี้ในการทำงานและ
และเนื้องาน โดยหลักการทรงงานนั้น จะทรงมีทั้งหลักคิด หลักวิชา แล้ว ทำให้ประชาชนเกิดการเรียนรู้ซึ่งกันและกัน ตัดสินใจกันเองในพื้นที่ของ
ก็หลักปฏิบัติ หลักคิด คือ จะทำอะไรเพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อใครต่ออะไร เขาว่า เมื่อได้เรียนรู้อย่างนี้แล้ว และมีตัวอย่างที่อื่นทำให้เห็นแล้ว เขาจะ
หลักวิชา คือ ถ้าจะทำอย่างนั้น เรารู้พอหรือยัง ต้องหาความรู้เพิ่มจาก ทำอะไรต่อไป ซึ่งจะเป็นกระบวนการเรียนรู้ที่สำคัญมากของชุมชน ที่จะ
ที่ไหนไหม แล้วก็ทรงทดลองจนกระทั่งแน่พระทัยแล้ว ค่อยไปสู่หลัก ทำให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน พึ่งตนเองได้ เมื่อคนมีความสุข บ้านเมืองก็
ปฏิบัติ คือ ตัวโครงการ จะมีความสุข และทำให้แนวคิดนี้กระจายไปในหลาย ๆ ภูมิภาคของ
สำหรับเนื้องานจะทรงเอาพื้นที่เป็นเป้า เอาภูมิสังคมในพื้นที่เป็น ประเทศ
หลัก โดยมีเป้าหมายว่า ชุมชนในพื้นที่ต้องมีส่วนร่วม เมื่อแก้ไขปัญหา ผมเชื่อว่า ด้วยความสามารถของผู้ที่เข้ามาร่วมงาน จะผลักดันให้
แล้ว ชุมชนต้องอยู่ได้ด้วยตนเอง ต้องมีความสุข มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มูลนิธิฯ สามารถทำงานได้บรรลุวัตถุประสงค์ตามที่ปรารถนาไว้ คิดว่า
และสิ่งแวดล้อมก็ต้องดีด้วย น่าจะเห็นผลภายในหนึ่งสองสามปีข้างหน้า”
ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล
กรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
“ก่ อ นจะพู ด ว่ า ปิ ด ทองหลั ง พระ จะทำให้ เ กิ ด ประโยชน์ อ ะไรกั บ ประเทศชาติ ต้ อ งพู ด ถึ ง
ประชาชนก่อน เพราะปิดทองหลังพระ คือ การนำแนวพระราชดำริและวิธีการพัฒนาต่างๆ มาทำให้
เกิดประโยชน์กับประชาชนกับบ้านเมือง เพราะถ้าประชาชนไม่ได้พัฒนาในหนทางที่ถูกต้อง ผลสุดท้าย
ทรัพยากรต่าง ๆ ก็จะสูญหายไป ประเทศชาติก็จะไม่ได้รับอะไร ดังนั้น หัวใจสำคัญ จึงอยู่ที่
ผู้รับเอาแนวพระราชดำริไปใช้ในชีวิตของเขา ก็คือประชาชน ถ้าหากเข้าใจ เข้าถึง ในสิ่งต่าง ๆ ที่
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงแสดงให้ดู มีจิตสำนึกที่ดี มีความเข้าใจที่ดีในการนำเอาไปใช้ให้เกิด
ประโยชน์ในชีวิตแล้ว ผมคิดว่าประโยชน์สุขตามที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตั้งพระราชหฤทัย
ให้กับแผ่นดินไทย ก็จะเกิดขึ้น
ผมเชื่อมั่นกับปิดทองหลังพระว่า จะทำให้เกิดประโยชน์กับประเทศได้อย่างแน่นอน แต่ทั้งนี้
ประชาชนต้องทำเอง ปิดทองหลังพระจะชักชวนให้ประชาชนมาทำ ชักชวนมาให้ความรู้ ให้ปัญญา
โดยหวังว่าเมื่อได้ปัญญาไปแล้ว ได้ความรู้ไปแล้ว เข้าใจทุกสิ่งทุกอย่างแล้ว ประโยชน์ก็จะเกิดขึ้นกับตัว
เขาเอง แล้วผลสุดท้ายแผ่นดินทั้งแผ่นดินก็จะได้ประโยชน์อย่างยั่งยืน”
6 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

7. ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา นายจตุรงค์ ปัญญาดิลก
กรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ กรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
“จากการที่ พ ระบาทสมเด็ จ พระเจ้ า อยู่ หั ว เสด็ จ พระราชดำเนิ น ไป “การทำงานของมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ เป็นการสืบสาน
ทุ ก หย่ อ มหญ้ า ทั่ ว ประเทศ ตลอด ๖๓ ปี ทรงสร้ า งศู น ย์ ก ารเรี ย นรู้ แ ละ ขยายผลโครงการพระราชดำริเพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ประชาชน
พระราชทานโครงการพระราชดำริมาถึง ๔,๐๐๐ โครงการ เหล่านี้ล้วนเป็น อย่างกว้างขวาง เป็นการทำงานที่เน้นการมีส่วนร่วมกับภาคีทุก
ความรู้ที่มีอย่างมากมาย การที่ปิดทองหลังพระฯ นำแนวพระราชดำริ ๖ ด้าน ภาคส่วน ตั้งแต่ส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค จนถึงท้องถิ่นและชุมชน
เป็ น รู ป แบบการทำงานที่ น่ า สนใจมากในการบริ ห ารราชการ
แผ่ น ดิ น จึ ง คิ ด ว่ า การทำงานร่ ว มกั บ มู ล นิ ธิ ฯ จะทำให้ ไ ด้ เ ห็ น
ตัวอย่าง วิธีการทำงานส่งเสริมการพัฒนา โดยมีแนวทางและ
เป้าหมายร่วมกัน ทำให้อยากร่วมงานด้วย
“การทำงานของมูลนิธิฯ เป็นการคิดแบบนอกกรอบ แต่ว่า
ทำแล้วเกิดประโยชน์กับพี่น้องประชาชนอย่างแท้จริง สามารถแก้
ปัญหาได้อย่างยั่งยืน ทำให้เชื่อว่าจะไปได้ดีแล้วก็ประสบความ
สำเร็จ เพราะเมื่อทำแล้วเกิดประโยชน์ เกิดความสำเร็จ ทุกคนก็
อยากทำ เพราะทุกคนก็อยากเห็นสังคมมีความสุขด้วยกันทั้งนั้น”
มาบูรณาการได้อย่างเป็นรูปธรรม จะทำให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งจะเป็น
ประโยชน์กับประเทศชาติมาก และเป็นครั้งแรกที่ผมได้เห็นการทำงานแบบ
บูรณาการที่เป็นรูปธรรมอย่างแท้จริง จึงทุ่มเทสนับสนุนเต็มที่ ด้วยความเชื่อมั่น
ในโครงการอย่างสูง เพราะได้เห็นแล้วว่า ปิดทองหลังพระ ไม่ใช่การทำงาน
แบบไฟไหม้ฟาง แต่ทำอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยการสร้างรากฐานที่เข้มแข็ง
ก่อน การดำเนินงานที่จังหวัดน่าน ได้ทำให้ทุกคนเชื่อแล้ว ด้วยเหตุด้วยผลของ
แนวความคิด กระบวนการและรูปธรรมที่เกิดขึ้น ทำให้มีศรัทธาเพิ่มมากขึ้น
ผนวกกับความร่วมมือของทุกฝ่าย ช่วยให้การดำเนินงานประสบความสำเร็จ
เกินกว่าที่คาดไว้เสียอีก”
ม.ร.ว.ดิศนัดดา ดิศกุล
เลขาธิการมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
“การที่ ปิ ด ทองหลั ง พระ คิ ด แบบครบวงจร ศึ ก ษาตั้ ง แต่ เ หตุ ข องปั ญ หา วิ ธี ก ารแก้ ไ ขให้ ถึ ง รากเหง้ า
โดยเอาคนเป็นตัวตั้ง กำหนดแผนการทำงานอย่างต่อเนื่อง มีจุดหมายปลายทางชัดเจนว่า จะไปทางไหน อย่างไร
ศึกษาข้อมูลพื้นฐาน รู้ปัญหา รู้ความต้องการของชาวบ้าน รู้ว่าโครงการไหนจะแก้ปัญหาให้ชาวบ้านได้ แล้วก็
ชักชวนทุกฝ่าย ทั้งรัฐบาล หน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง โครงการพระราชดำริต่าง ๆ จังหวัด จนถึง อบจ. อบต.
เทศบาล และชาวบ้าน ให้รวมกันเป็นหนึ่งเดียว บูรณาการการทำงานร่วมกันได้อย่างแท้จริง ซึ่งเท่ากับเป็น
การระเบิดจากข้างใน ตามที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสไว้ แล้วก็สามารถวัดผลได้เป็นชิ้น
เป็นอัน ทำให้ผมเชือมันมากว่า การทำงานปิดทองหลังพระมีโอกาสประสบความสำเร็จ เพราะนอกจากจะเป็นด้วย
่ ่
ตัวโครงการทีดแล้ว การมีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูหว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินนาถ และทุกพระองค์
่ ี ่ ั ี
ทรงปฏิบัติเป็นแบบอย่างที่เข้มแข็ง จะช่วยเพิ่มแรงศรัทธาที่ทุกคนจะทำงานเพื่อประโยชน์สุขของส่วนรวม
ใครบ้างจะไม่อยากช่วยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ เมื่อทรงทำมาแล้วมากมาย
และไม่ ใ ช่ การทำให้กับพระองค์เ อง แต่ เ ป็นทำให้กับราษฎร ก็ถึง เวลาที่พ วกเราจะเรี ย นรู้ จ ากพระองค์ท่า น
แล้วทำถวายบ้าง”
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 7

8. ๓ หลักการที่ยึดมั่น
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ มุ่งมั่นดำเนินการโดยยึด ๓ หลักการ ในการปฏิบัติงานตามรอยพระยุคลบาท คือ
๑ หลักการองค์ความรู้
๖
มิติ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว คือ องค์ความรู้ด้านน้ำ ดิน เกษตร พลังงานทดแทน ป่า และสิ่งแวดล้อม
ซึ่งไม่เพียงแต่เป็นปัญหาใหญ่ของประเทศไทยเท่านั้น หากแต่ยังเป็นความห่วงใยของประชาชนทั่วโลกทุกวันนี้อีกด้วย
มิติที่ ๑ น้ำ มิติที่ ๔ พลังงานทดแทน มิติที่ ๕ ปา
การปองกันและแกไขปญหาตั้งแตตนน้ำ การปรับใชพลังงานใหเหมาะสมกับทองถิ่น การลดการตัดไมทำลายปา
ไปจนถึงปลายน้ำ โดยการคิดคนและพัฒนาพลังงานทางเลือก และสงเสริมใหมีการปลูกปาในรูปแบบตาง ๆ
ที่ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได โดยการปลูกฝงจิตสำนึกใหชุมชนเห็นความสำคัญของปา
มิติที่ ๒ ดิน มิติที่ ๓ เกษตร
การปองกันและแกไขปญหาในเรื่องของสภาพดิน การนำเกษตรทฤษฎีใหม มิติที่ ๖ สิ่งแวดลอม
ซึ่งเปนปจจัยสำคัญในการทำการเกษตร มาใชใหเกิดประโยชนสูงสุดในแตละพื้นที่ การนำแนวทางการกำจัดขยะและบำบัดน้ำเสีย
มาใชใหเกิดประสิทธิภาพ เปนการดำรงชีวิตอยู
อยางเปนมิตรตอสิ่งแวดลอมในระยะยาว
เชื่อมโยงไปสู่การแก้ปัญหาและพัฒนา โดยปรับน้ำหนักแต่ละเรื่องให้สอดคล้อง เหมาะสม
กับสภาพภูมิสังคมและสภาพปัญหาในแต่ละพื้นที่ เพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนในที่สุด
8 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

9. เสนทางของ “โครงการปดทองหลังพระ”
๒ หลักการพัฒนาตามแนวพระราชดำริ คือ เข้าใจ เข้าถึง
และพัฒนา เป็นบันได ๓ ขั้นสู่ความสำเร็จ
ความยั่งยืน ชุมชนคือเจาของ
การพัฒนา เป็นเรื่องของการเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพชุมชน สร้างทีมพี่เลี้ยง การออกแบบ
หลักสูตรและเมนูการพัฒนา การศึกษาดูงาน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ และฝึกปฏิบัติของชุมชน
รวมทั้งการให้ทีมพี่เลี้ยงให้คำแนะนำในชุมชน และติดตามสนับสนุนประเมินผล พัฒนา
การเข้าถึง เป็นเรื่องการสื่อสารและสร้างการมีส่วนร่วม
โดยมุ่งสื่อสารสร้างความเข้าใจ และความมั่นใจกับชุมชน ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหา เขาถึง
และความต้องการของชุมชน และให้ชุมชนมีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนามากที่สุด
การเข้าใจ คือ การสร้างให้เกิดความเข้าใจในข้อมูลพื้นฐาน
ด้วยการศึกษาข้อมูลทุกมิติของชุมชน ค้นหารากของปัญหา และ
เขาใจ
รวบรวมองค์ความรู้ของโครงการพระราชดำริทั่วประเทศ
บันไดทั้ง ๓ ขั้นนี้ จะทำให้ชุมชนมีความเป็นเจ้าของ
และนำไปสู่ความยั่งยืนของการพัฒนาในที่สุด
๓ หลั ก การทรงงานและหลั ก การโครงการ มูลนิธิปิดทอง เน้นการมีส่วนร่วม เปิดโอกาสให้สาธารณชนทุกระดับร่วมแสดง
หลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ มุ่งมั่นดำเนินการโดยน้อมนำหลักการ ความคิ ด เห็ น เรื่ อ งที่ ต้ อ งคำนึ ง ถึ ง ความคิ ด เห็ น หรื อ ความต้ อ งการของ
ทรงงานและหลั ก การโครงการในพระบาทสมเด็ จ พระเจ้ า อยู่ หั ว สาธารณชน แล้วเก็บมาประมวลเพื่อนำมาใช้ประโยชน์
เป็นหลักในการปฏิบัติงาน โดยนำไปปรับใช้กับพื้นที่ต่าง ๆ ที่ปิดทอง คิดถึงประโยชน์ส่วนรวม เมื่อส่วนรวมได้ประโยชน์ ตัวของเราเอง
หลั ง พระเลื อ กเป็ น พื้ น ที่ ต้ น แบบการบู ร ณาการองค์ ค วามรู้ ต ามแนว ก็ได้รับประโยชน์ด้วย
พระราชดำริ เช่นที่จังหวัดน่าน ขาดทุ น คื อ กำไร หลั ก การคื อ “การให้ ” และ “การเสี ย สละ”
เป็นการกระทำอันมีผลเป็นกำไร คือ ความอยู่ดีมีสุขของราษฎร
หลักการทรงงาน
ความเพียร
ในการทำโครงการต่าง ๆ แม้ระยะแรกจะไม่มีความ
ศึกษาข้อมูลอย่างเป็นระบบ ทั้งข้อมูลเบื้องต้น เอกสาร แผนที่ พร้อมมากนัก แต่ก็ต้องไม่ท้อและมีความมุ่งมั่นเพื่อพัฒนาบ้านเมือง
จากการสอบถามผู้เกี่ยวข้องให้ได้รายละเอียดที่ถูกต้อง รวดเร็ว และตรง เศรษฐกิจพอเพียง เป็นแนวทางการดำเนินชีวิตเพื่อสร้างความ
ตามความต้องการของประชาชน เข้มแข็งหรือภูมิคุ้มกันทุกด้าน ซึ่งจะสามารถทำให้อยู่ได้อย่างสมดุล ใน
มององค์รวม มีวิธีคิดอย่างองค์รวมหรือมองอย่างครบวงจร มอง โลกแห่งการเปลี่ยนแปลง
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้น และแนวทางแก้ไขอย่างเชื่อมโยง ใช้ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ การเข้าใจถึงธรรมชาติ และต้องการให้
ไม่ ยึ ด ติ ด ตำรา ไม่ ผู ก มั ด ติ ด กั บ วิ ช าการและเทคโนโลยี ที่ ไ ม่ ประชาชนใกล้ชิดกับธรรมชาติ เพราะปัญหาของธรรมชาติ จะต้องใช้
เหมาะสมกับสภาพชีวิตความเป็นอยู่ที่แท้จริงของคนไทย ธรรมชาติแก้ไข ช่วยเหลือ
ทำให้ง่าย คิดค้น ดัดแปลง ปรับปรุง และแก้ไขงานการพัฒนา ปลูกป่าในใจคน การที่จะฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติให้กลับคืนมา
ประเทศตามแนวพระราชดำริโดยง่าย ไม่ยุ่งยากซับซ้อน ทำสิ่งยากให้ จะต้องปลูกจิตสำนึกให้คนรักป่าเสียก่อน
กลายเป็นง่าย ทำสิ่งที่สลับซับซ้อนให้เข้าใจง่าย
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 9

10. ทำงานอย่างมีความสุข เป็นความสุขทีเกิดขึนจากการทำประโยชน์
่ ้ ใช้ อ ธรรมปราบอธรรม ใช้ ค วามจริ ง ในเรื่ อ งความเป็ น ไปแห่ ง
ให้กับผู้อื่น ธรรมชาติและกฎเกณฑ์ของธรรมชาติมาเป็นหลักการและแนวปฏิบัติที่
รู้-รัก-สามัคคี รู้ คือ การที่จะลงมือทำสิ่งใดนั้น จะต้องรู้เสียก่อน สำคัญในการแก้ปัญหาและปรับปรุงเปลี่ยนแปลงสภาวะที่ไม่ปกติเข้าสู่
รู้ถึงปัจจัยทั้งหมด รู้ถึงปัญหา และรู้ถึงวิธีแก้ปัญหา รัก เมื่อเรารู้ครบถ้วน ระบบที่เป็นปกติ
กระบวนความแล้ว จะต้องเห็นคุณค่า เกิดศรัทธา เกิดความรักที่จะ การพึ่งตนเอง การพั ฒ นาเพื่ อ แก้ ไ ขปั ญ หาเฉพาะหน้ า เพื่ อ ให้
เข้ า ไปลงมื อ ปฏิ บั ติ แ ก้ ปั ญ หานั้ น ๆ สามั ค คี เมื่ อ ถึ ง ขั้ น ลงมื อ ปฏิ บั ติ ชุ ม ชนแข็ ง แรงพอที่ จ ะดำรงชี วิ ต ได้ แล้ ว ขั้ น ต่ อ ไปก็ คื อ การพั ฒ นาให้
ต้องคำนึงเสมอว่าเราทำคนเดียวไม่ได้ ต้องร่วมมือร่วมใจกัน สามัคคีกัน สามารถอยู่ในสังคมได้ตามสภาพแวดล้อม และสามารถ “พึ่งตนเองได้”
เป็นหมู่คณะ จึงจะเกิดพลังในการแก้ปัญหาให้ลุล่วงด้วยดี ในที่สุด
ประหยัด
เรียบง่าย
ได้ประโยชน์สูงสุด ใช้หลักในการแก้ไขปัญหา พออยู่ พ อกิ น ให้ ป ระชาชนสามารถอยู่ อ ย่ า ง “พออยู่ พ อกิ น ”
ด้ ว ยความเรี ย บง่ า ยและประหยั ด ราษฎรสามารถทำได้ เ อง หาได้ใ น เสียก่อน แล้วจึงค่อยขยับขยายให้มีขีดสมรรถนะที่ก้าวหน้าต่อไป
ท้องถิ่น ประยุกต์ใช้สิ่งที่มีอยู่ในภูมิภาคนั้นมาแก้ไขปัญหา โดยไม่ต้อง ความซื่อสัตย์
สุจริต
จริงใจต่อกัน เพราะผู้ที่มีความสุจริตและ
ลงทุนสูงหรือใช้เทคโนโลยีที่ไม่ยุ่งยากนัก บริ สุ ท ธิ์ ใ จ แม้ จ ะมี ค วามรู้ น้ อ ยก็ ย่ อ มทำประโยชน์ ใ ห้ แ ก่ ส่ ว นรวมได้
มากกว่าผู้ที่มีความรู้มากแต่ไม่มีความสุจริต ไม่มีความบริสุทธิ์ใจ
หลักการโครงการ
คำนึ ง ถึ ง ภู มิ สั ง คม การพั ฒ นาต้ อ งคำนึ ง ถึ ง สภาพภู มิ ป ระเทศ
ระเบิดจากข้างใน คือ การสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชนมีสภาพ สังคมวิทยาตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีในแต่ละท้องถิ่น
พร้อมที่จะรับการพัฒนาเสียก่อน มิใช่การนำเอาความเจริญหรือบุคคล บริการที่จุดเดียว การบริ ก ารรวมที่ จุ ด เดี ย ว เพื่ อ ประโยชน์ ต่ อ
จากสังคมภายนอกเข้าไปหาชุมชนหมู่บ้าน ที่ยังไม่ทันมีโอกาสเตรียมตัว ประชาชนที่ จ ะมาใช้ บ ริ ก าร จะประหยั ด เวลาและค่ า ใช้ จ่ า ย โดยมี
แก้ปัญหาที่จุดเล็ก มองปัญหาในภาพรวมก่อน แต่เริ่มแก้ปัญหา หน่วยงานราชการต่าง ๆ มาร่วมดำเนินการและให้บริการ ณ ที่แห่งเดียว
จากจุดเล็ก ๆ คือ การแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ที่คนมักจะมองข้าม
ทำตามลำดับขั้น เริ่มต้นจากสิ่งที่จำเป็นที่สุดของประชาชนก่อน
สร้างพื้นฐาน คือ ความพอมีพอกินพอใช้ของประชาชนส่วนใหญ่ก่อน จึง
ค่อยสร้าง ค่อยเสริมความเจริญ และเศรษฐกิจขั้นสูงโดยลำดับต่อไป
10 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

11. ๓ แนวทางปฏิบัติ ประชาชนอยูดีมีสุข
การเชื่อมโยง/ บูรณาการ
โครงการ การจัดการ สงเสริม ระดับพื้นที่/
พระราชดำริ ความรู การพัฒนา ชุมชน/ทองถิ่น/จังหวัด
๑ แนวทางดำเนินงาน ของปิดทองหลังพระจะยึด ศูนยศึกษา
การพัฒนา
โครงการ
สถาบันวิชาการ ประชาสังคม ชุมชน
หลักการบริหารเชิงบูรณาการตั้งแต่ระดับ ต้นน้ำ กลางน้ำ สวนพระองค
องคกรภาครัฐ
องคกรปกครอง
สวนทองถิ่น
ทองถิ่น
และ ปลายน้ำ โครงการตาม
พระราชประสงค
จังหวัด
ภาคธุรกิจ องคกรชุมชน
ต้นน้ำ เป็นแหล่งองค์ความรู้ตามแนวพระราชดำริ โครงการหลวง
หนวยงาน
ระดับพื้นที่
จะประกอบด้วยความรู้จากศูนย์ศึกษาการพัฒนา โครงการ โครงการอันเนื่อง
มาจากพระราชดำริ
อื่น ๆ องคกรทางสังคม
ส่วนพระองค์ โครงการตามพระราชประสงค์ โครงการหลวง โครงการใน
พระบรมราชานุเคราะห
มูลนิธิปดทองหลังพระฯ จังหวัด/อปท.
โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โครงการในพระบรม
ราชานุเคราะห์
กลางน้ำ จะเป็นส่วนที่ปิดทองหลังพระ มีบทบาท ปลายน้ำ จะเป็นการบูรณาการระดับพื้นที่ ชุมชน ท้องถิ่น และจังหวัด เพื่อนำ
เป็นสะพานเชื่อมระหว่างต้นน้ำกับปลายน้ำ โดยมุ่งเน้นด้าน องค์ความรู้จากโครงการพระราชดำริเชื่อมโยง และปรับใช้ในแต่ละพื้นที่อย่างเหมาะสม
การจัดการความรู้ การส่งเสริมการพัฒนา และการสร้าง กับภูมิสังคม และภูมิปัญญาชุมชนท้องถิ่น โดยมุ่งเป้าหมายให้ประชาชนอยู่ดีมีสุข
ภาคีเครือข่ายความร่วมมือ
๒ แนวทางการขับเคลื่อนการพัฒนาตามแนวพระราชดำริ
๑
สรางความเขาใจ
๗
ขั้นตอน ซึ่งประยุกต์จากหลักการ เข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา คือ ๗
วัดผล-ถวายรายงาน
๒
กำหนดพื้นที่
ขยายผลจากตนแบบ โดยภูมิสังคมและ
๑. การสร้างความเข้าใจกับประชาชน ชุมชน ท้องถิ่น จังหวัด สภาพปญหาชุมชน
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และภาคีความร่วมมือ
๖
๒. การกำหนดพื้นที่ โดยพิจารณาจากภูมิสังคม และสภาพปัญหา ใหคำปรึกษา&
ติดตามใกลชิด
๓
ถายทอดองคความรู
พัฒนาศักยภาพ
แต่ละพื้นที่ที่เป็นเป้าหมายปฏิบัติการพัฒนา
๓. การถ่ายทอดองค์ความรู้และพัฒนาศักยภาพของชุมชน โดย ๕ ๔
แลกเปลี่ยนเรียนรู ลงมือปฏิบัติ
จัดกระบวนการเรียนรู้ ถ่ายทอดความรู้ที่สอดคล้องกับภูมิสังคมของกลุ่ม พัฒนาตอเนื่อง
เป้าหมาย เพื่อเตรียมความพร้อมกลุ่มเป้าหมายก่อนกระบวนการพัฒนา
๔. การลงมือปฏิบัติ คือ การที่ชุมชนและภาคีทุกภาคส่วนร่วมกัน
ดำเนินการแก้ไขปัญหา และพัฒนาโดยเรียนรู้จากโครงการพระราชดำริ ๖. การให้ ค ำปรึ ก ษาและติ ด ตามอย่ า งใกล้ ชิ ด เป็ น การจั ด ที ม
และนำมาปรับใช้ให้สอดคล้องกับภูมิสังคม ศักยภาพชุมชน ภูมิปัญญา สนั บ สนุ น ให้ ค ำปรึ ก ษาแก่ พื้ น ที่ ที่ มู ล นิ ธิ ปิ ด ทองหลั ง พระฯ ส่ ง เสริ ม
ท้องถิ่น ฯลฯ การพัฒนา
๕. การแลกเปลี่ยนเรียนรู้และการพัฒนาต่อเนื่อง เป็นขั้นตอนที่ ๗. การวัดผล เป็นขั้นตอนสุดท้ายเพื่อประเมินผลการดำเนินงาน
เน้นการสื่อสารและการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่เกิดขึ้นจากการลงมือ ว่ า มี ผ ลสำเร็ จ หรื อ มี สิ่ ง ที่ ต้ อ งปรั บ ปรุ ง แก้ ไ ขหรื อ ไม่ อย่ า งไร เพื่ อ ใช้
ปฏิบัติ เพื่อสรุปบทเรียน ข้อค้นพบ และการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เป็นแนวทางการพัฒนาพื้นที่อื่น ๆ ต่อไป
๓ แนวทางการบริหารจัดการเชิงพื้นที่อย่างบูรณาการ เน้นการบริหารจัดการเพื่อนำศักยภาพของพื้นที่และภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นพลัง
สำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนา และให้ความสำคัญต่อการบูรณาการทุนการพัฒนาด้านต่าง ๆ ในจังหวัด ทั้งความรู้จากศูนย์ศึกษาการพัฒนา งบ
ประมาณ และโครงการพระราชดำริ เพื่อนำไปสู่การแก้ไขปัญหาและพัฒนาอย่างสอดคล้องกับศักยภาพของพื้นที่ และตรงกับความต้องการของ
ประชาชนในพื้นที่
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 11

12. วาระน่านฒนาอย่างยั่งยืน
ต้นแบบการพั
แนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืน จังหวัดนาน
ไกและไขไก
เพื่อการบริโภค
มูลไกใหปลากิน ถังเก็บน้ำ
เพื่อใชในหมูบาน
ขาว ขาวโพด ถั่วเหลือง
และถั่วเขียว เพื่อการเกษตร อาหารปลาและไก
มูบาน ศูนยการเรียนรู
ไดเขาห เรื่องแพะ
ราย
เมล็ด
โรงสีขาว
ธนาคาร ตลาด
เมล็ดพันธุพืช ธนาคาร
ผลผลิต สัตว
มูลคาเพิ่ม
ผลผลิต อาหารสัตว
พลอยได
โรงผลิตอาหารสัตว
12 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

13. มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ ความสำเร็จของโครงการพัฒนาดอยตุงฯ ทุกฝ่ายหารือและตกลงใจกัน
ได้ริเริ่มแปรแนวความคิดในการพัฒนาอย่างยั่งยืน เชื่อมโยงเครือข่ายความร่วมมือ ระดมสรรพกำลัง โดยการสนับสนุนของ
ปิดทองหลังพระฯ และมูลนิธิแม่ฟ้าหลวงฯ ประยุกต์องค์ความรู้จาก
ตามแนวพระราชดำริมาสู่การปฏิบัติ
โครงการพระราชดำริต่าง ๆ ที่ดำเนินการอยู่แล้วในจังหวัดน่าน เป็น
ด้วยโครงการนำร่องบูรณาการแก้ไขปัญหาและพัฒนาพื้นที่ แนวทางร่วมกันดำเนินภารกิจ “ปิดทองหลังพระ
ณ
ต้นน้ำน่าน”
จังหวัดน่าน ร่วมกับมูลนิธิแม่ฟ้าหลวงฯ จากจุดเริ่มต้นในพื้นที่นำร่องขนาดเล็ก ที่บ้านยอด ตำบลยอด
และเริ่มปฏิบัติการในพื้นที่ เมื่อเดือนมิถุนายน ๒๕๕๒ อำเภอสองแคว และบ้านน้ำป้าก ตำบลตาลชุม อำเภอท่าวังผา ขยายสู่
ตำบลขุนน่าน อำเภอเฉลิมพระเกียรติ และบ้านห้วยธนู ตำบลตาลชุม
จังหวัดน่าน นอกจากจะเป็นพื้นที่ซึ่งมีความสำคัญเชิงภูมิศาสตร์ บ้านห้วยม่วง ตำบลศรีชุม อำเภอท่าวังผา ตามคำร้องขอของชุมชนเอง
เพราะเป็นต้ นน้ำน่ าน ที่เป็นหัวใจสำคัญของระบบน้ำในประเทศไทย การดำเนินงานปิดทองหลังพระฯ คือ ส่งเสริมให้ชุมชนที่ยากจน
(ร้อยละ ๔๕ ของแม่น้ำเจ้าพระยา) แล้ว น่าน ยังเป็นจังหวัดที่มีปัญหา สามารถลดรายจ่ า ยและเพิ่ ม รายได้ จ ากการปลู ก พื ช อาหาร ปศุ สั ต ว์
รุนแรงทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม สุขภาพ รวมทั้งปัญหาสิ่งแวดล้อม จาก และประมงให้เพียงพอต่อความต้องการทั้งของตนเองและทั้งจังหวัดน่าน
การที่ป่าต้นน้ำน่านกำลังเผชิญกับการบุกรุกเพื่อเป็นพื้นที่ทำกิน อากาศ ได้ตลอดปี โดยเฉพาะการนำองค์ความรู้จากโครงการอันเนื่องมาจาก
เสียเพราะหมอกควันจากการเผาเตรียมพื้นที่การเกษตร ดินเสื่อม ด้วย พระราชดำริ “ลดการใช้พนทีปา
ปลูกนาขันบันได” ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ
ื้ ่ ่ ้
สารตกค้างจากการใช้เคมีการเกษตรเข้มข้น น้ำปนเปื้อนสารเคมี และ พระบรมราชินีนาถ มาขยายผลในพื้นที่ทั้ง ๓ เพื่อเพิ่มผลผลิตข้าวให้
เต็มไปด้วยตะกอนจากการชะหน้าดิน ตามแนวลุ่มน้ำเกิดอุทกภัยรุนแรง เพียงพอต่อการบริโภค ควบคู่กับการลดพื้นที่แผ้วถางป่าเพื่อปลูกข้าวไร่
ซ้ำซาก ขาดความรู้ที่จำเป็นในการยังชีพ ยากจน เป็นหนี้ ไม่มีทางออก พร้อมกับพัฒนาต้นแบบการถ่ายทอดความรู้อื่น ๆ ควบคู่กันไป
ร้อยละ ๗๕ ของชาวอำเภอสองแคว สุขภาพเสื่อมโทรม ด้วยสารพิษใน เช่น พัฒนาและบริหารจัดการแหล่งน้ำ ปรับปรุงปัจจัยการผลิตพื้นฐาน
เลือดสูงกว่าระดับปกติธรรมดาถึง ๕ เท่า ได้แก่ น้ำ ดิน และเมล็ดพันธุ์ โดยก่อสร้างระบบกระจายน้ำเข้าสู่แปลง
แต่ โ ชคดี ที่ น่ า นมี ข้ า ราชการและเครื อ ข่ า ยประชาคมเข้ ม แข็ ง เกษตร รวมทั้งฝายต้นน้ำ ฝายชะลอน้ำ จัดหาแหล่งน้ำใหม่เพิ่มเติม
มีผนำท้องถินทีมวสยทัศน์ และผูคนทีกระตือรือร้น เปิดรับ เรียนรูตวอย่าง
ู้ ่ ่ ีิั ้ ่ ้ ั เสริมสร้างความรูดานการเพาะปลูก ก่อตังกองทุนปุย กองทุนเมล็ดพันธุพช
้ ้ ้ ๋ ์ ื
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 13

14. ปลู ก ป่ า เศรษฐกิ จ และป่ า ใช้ ส อย ส่ ง เสริ ม ความรู้ ด้ า นการสุ ข าภิ บ าลสั ต ว์ การใช้ วั ค ซี น และเวชภั ณ ฑ์
การโภชนาการสั ต ว์ การจั ด การโรงเรื อ น ก่ อ ตั้ ง กองทุ น ยารั ก ษาสั ต ว์ แ ละกองทุ น อาหารสั ต ว์ ส่ ง เสริ ม
การแปรรู ป และพั ฒ นาผลิ ต ภั ณ ฑ์ ท้ อ งถิ่ น รวมทั้ ง ส่ ง เสริ ม ศั ก ยภาพและความเข้ ม แข็ ง ของชุ ม ชน ด้ ว ย
การพัฒนาคน ถ่ายทอดความรู้ ปลูกฝังความคิดและค่านิยมของการพัฒนาที่ยั่งยืน เพื่อสืบสานงานพัฒนาใน
ด้านต่างๆ ต่อไปได้ในอนาคต
การดำเนินงานในพื้นที่ดำเนินการ ๓ อำเภอนี้ จะเป็นต้นแบบให้ชุมชนอื่นๆ ได้เรียนรู้ เพื่อนำไปปรับใช้
แก้ ไ ขปั ญ หาและพั ฒ นาตนเองในด้ า นต่ า ง ๆ ต่ อ ไป คื อ อำเภอสองแคว จะเป็ น ศู น ย์ ก ารเรี ย นรู้ เ รื่ อ ง
การเก็บข้อมูลและการบริหารข้อมูล อำเภอท่าวังผา เป็นศูนย์การเรียนรู้เรื่องการจัดหาแหล่งน้ำและการบริหาร
จัดการน้ำและป่า อำเภอเฉลิมพระเกียรติ เป็นศูนย์การเรียนรู้เรื่องการทำนาขั้นบันไดและการบริหารจัดการดิน
การดำเนินงานที่ผ่านมาเพียงไม่ถึงหนึ่งปี แนวทางปิดทองหลังพระ นำมาซึ่งการรับรู้และความเข้าใจ
ที่ดี จนเมื่อวันที่ ๑๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓ ประชาชนจังหวัดน่านทุกภาคส่วน ได้รวมกันประกาศเจตนารมณ์
่
“วาระน่าน–โครงการปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำริ
จังหวัดน่าน” เพื่อเตรียมความพร้อม เตรียมคน
เตรี ย มแผนงาน เตรี ย มงบประมาณและสรรพกำลัง สืบสานและขยายผลงานพัฒนาที่ปิดทองหลังพระ
บุกเบิกไว้ จากพืนทีดำเนินการ ๓ อำเภอ สูพนทีขยายผลอีก ๑๒ อำเภอ ครอบคลุมทัวทังจังหวัดอย่างต่อเนือง
้ ่ ่ ื้ ่ ่ ้ ่
และยังยืนสืบไป
่
14 สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ

15. พื้นที่ดำเนินการ
พื้นที่ขยายผล
โครงการปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ จังหวัดน่าน ตามประกาศจังหวัดน่าน ลงวันที่ ๔ มกราคม ๒๕๕๓
อำเภอสองแคว ๓ หมู่บ้าน ในลุ่มน้ำยาว ลุ่มน้ำยอด คือ อำเภอทุ่งช้าง บ้านเฉลิมราช หมู่ที่ ๘ ตำบลปอน ลุ่มน้ำน่านตอนบน
บ้านยอด หมู่ที่ ๒ ตำบลยอด อำเภอเชียงกลาง บ้านกอก หมู่ที่ ๘ ตำบลเชียงกลาง
บ้านผาหลัก หมู่ที่ ๓ ตำบลยอด ลุ่มน้ำเปือ–น้ำกอน
บ้านน้ำเกาะ หมู่ที่ ๖ ตำบลยอด อำเภอปัว บ้านน้ำยาว หมู่ที่ ๓ และบ้านห้วยหาด หมู่ที่ ๗ ตำบลอวน
อำเภอท่าวังผา ๓ หมู่บ้าน ในลุ่มน้ำสบสาย คือ ลุ่มน้ำยาว-น้ำอวน
บ้านน้ำป้าก หมู่ที่ ๙ ตำบลตาลชุม อำเภอเมืองน่าน บ้านศรีนาป่าน หมู่ที่ ๑ ตำบลเรือง
บ้านห้วยธนู หมู่ที่ ๙ ตำบลตาลชุม ลุ่มน้ำสมุนตอนล่าง
บ้านห้วยม่วง หมู่ที่ ๘ ตำบลศรีภูมิ อำเภอบ้านหลวง บ้านโป่งศรี หมู่ที่ ๘ ตำบลบ้านฟ้า ลุ่มน้ำสวด
อำเภอเฉลิมพระเกียรติ ๑๕ หมู่บ้านต้นน้ำน่าน ในตำบลขุนน่าน อำเภอเวียงสา บ้านน้ำปุ๊สามัคคี หมู่ที่ ๓ ตำบลส้านนาหนองใหม่
บ้านง้อมเปา (ห้วยกานต์) บ้านเปียงก่อ ลุ่มน้ำว้า
บ้านด่าน (ห้วยส้ม) บ้านเปียงซ้อ อำเภอนาหมื่น บ้านน้ำอูน หมู่ที่ ๑ ตำบลเมืองลี ลุ่มน้ำอูน
บ้านนาคุ บ้านห้วยฟอง อำเภอนาน้อย บ้านทุ่ง หมู่ที่ ๑๒ ตำบลสถาน ลุ่มน้ำแหง
บ้านสะจุก บ้านสะเกี้ยง อำเภอบ่อเกลือ บ้านน้ำว้า หมู่ที่ ๖ ตำบลบ่อเกลือเหนือ
บ้านห้วยปูด (ปูดู่) บ้านกิ๋วจันทร์ ลุ่มน้ำน่านตอนบน
บ้านน้ำช้างพัฒนา บ้านน้ำรีพัฒนา อำเภอแม่จริม บ้านสว่าง หมู่ที่ ๑๐ ตำบลหนองแดง ลุ่มน้ำว้า
บ้านบวกหญ้า บ้านบวกอุ้ม อำเภอภูเพียง บ้านห้วยคำ หมู่ที่ ๑๑ ตำบลฝายแก้ว ลุ่มน้ำห้วยคำ
บ้านห้วยเต๋ย
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ 15

16. ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงมีต่อราษฎรไทยมาโดยตลอด
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
จึงตั้งปณิธานการทำงาน ที่จะสร้างความร่วมมือ ร่วมแรง ร่วมใจจากทุกฝ่าย
เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย คือ การพัฒนาให้ชุมชนเข้มแข็ง พึ่งพาตนเองได้ มีความพอเพียง และมีความสุขอย่างยั่งยืน
และเพื่อเป็นจุดเริ่มต้นในการนำองค์ความรู้จากแนวพระราชดำริมาปฏิบัติจริงให้เกิดประโยชน์จริง
และเผยแผ่ไปสู่ชุมชนทั่วประเทศ ให้ร่วมกันเดินตามรอยพระยุคลบาท
เพื่อความสำเร็จที่คนไทยทุกคน จะได้ภาคภูมิใจ น้อมเกล้าฯ ถวาย
ในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๘๔ พรรษา พุทธศักราช ๒๕๕๔
นั่นคือ ประโยชน์สุขที่ยั่งยืนของประชาชนคนไทยทั้งมวล
ซึ่งจะเป็นความสุข ความสวัสดีของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนั่นเอง