1. ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
 Λαϊκή κυριαρχία και ελεύθερη βούληση, ενεργός συμμετοχή του λαού, εκλογές σε
τακτά χρονικά διαστήματα, εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία βάσει λαϊκής εντολής,
αιρετότητα αρχών και δημοψηφίσματος για κρίσιμα θέματα.
 Διάκριση, διαχωρισμός των τριών εξουσιών ( νομοθετική = βουλή, εκτελεστική =
κυβέρνηση, δικαστική = δικαστήρια), για να εξισορροπούνται αμοιβαία και να
αποφεύγονται οι καταχρήσεις.
 Απρόσκοπτη λειτουργία των Μ.Μ.Ε.
 Διάλογος, πολυφωνία, πολυκομματισμός.
 Αρχή της «πλειοψηφίας» ( ο λαός κυβερνά ), σεβασμός στη «μειοψηφία» (που
ελέγχει).
 Το Σύνταγμα αποτελεί τον καταστατικό χάρτη και ορίζει δικαιώματα / ελευθερίες και
υποχρεώσεις , ισότητα και ισονομία (ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για
όλους.
 Οι αρχές ανάγονται σε σύμβολα της εξουσίας.
 Αξιοκρατία: η ανάδειξη σε θέσεις και αξιώματα βασίζεται στην αξιοσύνη, στην
αξιότητα ( προσόντα, εφόδια).
1

2. Επομένως , η δημοκρατία είναι το πολίτευμα του σεβασμού, της ελεύθερης και
άφοβης έκφρασης , της ευνομίας , της συνεργασίας είναι πολίτευμα ανθρώπινο.
ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
 Παθητικός δέκτης/ υπήκοος.
 Κυριαρχία ενός κόμματος.
 Κατ’ επίφαση εκλογές και δημοψηφίσματα( αν υπάρχουν).
 Συγκέντρωση εξουσιών: Ο ένας ( ή οι λίγοι) θεσπίζει, εκτελεί και δικάζει’ παρ’ όλα αυτά
είναι ανεύθυνος.
 Λογοκρισία και φίμωση των Μ.Μ.Ε.
 Μονόλογος ή βία.
 Κατάργηση της αρχής της «πλειοψηφίας», απουσία του πλουραλισμού.
 Νόμοι αυθαίρετοι και άδικοι.
 Ανισότητα.
 Οι αρχές «ενσαρκώνουν» την εξουσία.
 Αναξιοκρατία.
Επομένως, ο ολοκληρωτισμός είναι το καθεστώς του φόβου , της καχυποψίας, της
διαίρεσης, της καταπίεσης, της σκλαβιάς, είναι πολίτευμα απάνθρωπο.
ΑΞΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ – ΑΠΑΞΙΑ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΥ
Πολιτικός
 Στη δημοκρατία διασφαλίζεται η συμμετοχή των πολιτών, η δυνατότητα να
καταγγέλλουν, να επικροτούν, να διαπραγματεύονται, να διεκδικούν
δικαιώματα και να αναλαμβάνουν καθήκοντα. Έχουν τη δύναμη να ελέγχουν την
ηγεσία, να αυτονομούνται. Επίσης, στο βαθμό που οι εξουσίες δρουν
ανεξάρτητα, τηρώντας τη συνταγματική επιταγή, υπηρετείται ο άνθρωπος και το
κοινωνικό συμφέρον.
 Στα αυταρχικά καθεστώτα κυριαρχεί η θέληση των ολίγων, η εξουσία ασκείται
συγκεντρωτικά και καταπιεστικά, με αποτέλεσμα την ασυδοσία και την
αναξιοκρατία. Ο πολίτης δεν κατέχει κεντρική θέση στο ιδεολογικό και πολιτικό
γίγνεσθαι, ενώ συχνά πιστεύει σε Μεσσίες. Ο πολίτης στα ολοκληρωτικά
καθεστώτα δεν έχει φωνή, χειραγωγείται.
2

3. Ψυχολογικός
 Στη δημοκρατία οι πολίτες αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά. Χάρη στην
κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους μπορούν να αγωνιστούν, να
δημιουργήσουν. Αντίθετα, στα ολοκληρωτικά καθεστώτα κατισχύει η
μοιρολατρία, ο φόβος και η αβεβαιότητα. Επομένως, η δημοκρατία αποτελεί
παράγοντα ευτυχίας.
Ηθικός
 Θέση: Η δημοκρατία, σε αντίθεση με τον ολοκληρωτισμό, συμβάλλει στην ηθική
διαμόρφωση των πολιτών, γιατί δεν προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια
(προστασία δικαιωμάτων), αλλά μυεί τον πολίτη στην υπευθυνότητα , στη
δικαιοσύνη, στο πνεύμα ελευθεροφροσύνης (αρετή) και ανάγει τον άνθρωπο σε
σκοπό. Αντιθέτως, στα ανελεύθερα καθεστώτα ο άνθρωπος είναι μέσο. Μην
ξεχνάμε, άλλωστε ότι σε συνθήκες καταπίεσης και σκλαβιάς ο πολίτης
ενδέχεται να υιοθετήσει έναν κώδικα δουλοπρέπειας (δολιότητα, απάτη,
κολακεία, φαυλότητα, πανουργία).
Διεθνιστικός / Σχέσεις λαών
 Η δημοκρατία διασφαλίζει την παγκόσμια ειρήνη, γιατί η εξουσία λογοδοτεί
στους πολίτες, τους λαμβάνει υπόψη, ενώ στα δικτατορικά καθεστώτα η
εξουσία λειτουργεί αυθαίρετα. Εξάλλου, στη δημοκρατία κυριαρχεί ο διάλογος,
ενώ στον ολοκληρωτισμό η βία. Επομένως, οι δημοκρατίες σπάνια πολεμούν
μεταξύ τους, ενώ στα ολοκληρωτικά καθεστώτα ένα πολύ πιθανό «σενάριο»
είναι ο πόλεμος.
 Επίσης, οι γνήσιες δημοκρατικές κοινωνίες διέπονται από ανεκτικότητα,
συμβάλλουν στην εμπέδωση του πατριωτισμού, στην αποτίναξη του εθνικισμού
και του απομονωτισμού, με αποτέλεσμα να γίνονται «ανοιχτές» κοινωνίες της
συνύπαρξης, της ανταλλαγής απόψεων, της επίλυσης παγκόσμιων
προβλημάτων. Αντίθετα, οι ολοκληρωτικές είναι «κλειστές», περιχαρακωμένες
κοινωνίες, «φοβισμένες» και ως εκ τούτου ανασφαλείς, μεγαλοποιούν το
παρελθόν τους και συχνά το καπηλεύονται.
Πνευματικός – Πολιτιστικός
 Στη δημοκρατία οι πολίτες εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους, μπορούν να
ενημερωθούν, να διαβάσουν ό,τι επιθυμούν, οπότε διευρύνονται οι ορίζοντες
τους και επέρχεται η πνευματική πρόοδος. Συνάμα, οι εκπαιδευτικοί φορείς και
θεσμοί (σχολεία, Πανεπιστήμια) προάγουν την κρίση και το στοχασμό. Τα
3

4. ανελεύθερα καθεστώτα επιδιώκουν τη νάρκωση του πνεύματος μέσα από
μηχανισμούς προπαγάνδας και ελεγχόμενης παιδείας / εκπαίδευσης, με
συνέπεια οι πολίτες να είναι φανατισμένοι, άβουλα όντα.
 Η δημοκρατία είναι πνευματικό πολίτευμα: Επιτρέπει την απρόσκοπτη
ανάπτυξη των γραμμάτων, των τεχνών και φροντίζει για την ίδρυση θεάτρων,
μουσείων, για την ενίσχυση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, που
εξευγενίζουν τον άνθρωπο, οδηγώντας στην πολιτιστική πρόοδο. Στη δικτατορία
κυριαρχεί η φίμωση, η χειραγώγηση (στράτευση των πνευματικών ανθρώπων),
η στροφή του κόσμου στη μαζική υποκουλτούρα («άρτον και θεάματα»), ο
πολιτιστικός σκοταδισμός.
Κοινωνικός
 Τα κοινωνικά αγαθά συνδέονται με τη δημοκρατία. Επειδή η δημοκρατία
στηρίζεται σε κανόνες, καλλιεργείται η ενσυνείδητη πειθαρχία. Επειδή
θεμελιώνεται στην ισονομία, ο πολίτης δε νιώθει αδικημένος. Επειδή βασίζεται
στη συλλογική δράση, ο πολίτης μαθαίνει να συνεργάζεται. Επειδή είναι κράτος
πρόνοιας, ο πολίτης δε βιώνει τον αποκλεισμό.
 Αντίθετα, στα ολοκληρωτικά καθεστώτα κυριαρχεί η καχυποψία, οι άνθρωποι
δεν επικοινωνούν εύκολα γιατί οι δικτάτορες ενσπείρουν το φόβο και
ακολουθώντας το δόγμα «διαίρει και βασίλευε», πασχίζοντας με κάθε τρόπο
να παραμείνουν στην εξουσία.
Οικονομικός – Οικολογικός
 Επειδή η δημοκρατία είναι ανθρωποκεντρικό πολίτευμα, ακολουθείται μια
πολιτική συμβατή με την ποιότητα ζωής. Μια βασική παράμετρος της
ποιότητας ζωής είναι το βιοτικό επίπεδο. Οι δημοκρατίες, λοιπόν, θεσπίζουν
μέτρα για την καλή διαβίωση των πολιτών (έργα υποδομής), την ισοκατανομή
του πλούτου, τον περιορισμό της ανεργίας, την περίθαλψη (νοσοκομεία). Σ’
αυτήν, εξάλλου, οι πολίτες επιλέγουν ελεύθερα το επάγγελμά τους και
μπορούν να συμβάλουν στην παραγωγικότητα και στην οικονομική πρόοδο.
Άλλη μία πτυχή της ποιότητας ζωής είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η
καλή χρήση της εφαρμοσμένης επιστήμης (τεχνολογίας). Αυτά είναι ανάγκη να
αποτελέσουν μέριμνα των δημοκρατικών καθεστώτων, γιατί θέτουν τον
άνθρωπο ως μέτρο όλων.
 Αντίθετα, στα ανελεύθερα καθεστώτα, παρά τη φαινομενική ανάπτυξη, αν
υπάρχει, οι λίγοι ελέγχουν την οικονομία και ρυθμίζουν την παραγωγική
δραστηριότητα προς ίδιον όφελός τους. Σύνηθες φαινόμενο είναι, ακόμα, η
4

5. κατάργηση του δικαιώματος στην απεργία και της ευρύτερης διεκδίκησης
δικαιωμάτων.
Εν κατακλείδι, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα καταργούν την ιδιαιτερότητα και τη
δικαιοσύνη, ενώ η δημοκρατία σέβεται την ανθρώπινη υπόσταση (ελευθερία) και αποσκοπεί
στην εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Στην εποχή μας, μολονότι το δημοκρατικό πολίτευμα έχει ευρεία εφαρμογή σε παγκόσμιο
επίπεδο, ωστόσο φαίνεται πως στην ουσία βάλλεται και υπονομεύεται από τον τρόπο που
λειτουργούν κυβερνώντες και κυβερνώμενοι.
Α. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ / ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΡΙΣΗΣ
 Κατά βάση, υφίσταται απολιτικοποίηση που εκδηλώνεται με τις εξής μορφές:
 Αδιαφορία για τα κοινά, γενικευμένη απόρριψη του συστήματος και ειδικότερα,
αποχή από τις ψηφοφορίες.
 Οι βουλευτές δεν εκπληρώνουν τα καθήκοντα τους επαρκώς, επιδεικνύουν
ανευθυνότητα (π.χ. απουσία από τις εργασίες του Κοινοβουλίου.).
 Δραματική διόγκωση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας (σκάνδαλα και
ύποπτες συναλλαγές).
 Οριακές πλειοψηφίες που υποτιμούν τις μειοψηφίες ή μειοψηφίες που
«επιβάλλονται» στις πλειοψηφίες.
 Καταπίεση της εξουσίας, αυταρχισμός των κυβερνήσεων (π.χ. θέσπιση νόμων,
χωρίς κοινωνικό διάλογο).
 Απαξίωση των νόμων με το πρόσωπο απειθαρχίας και της παράνομης δράσης.
 Καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
 Υποβάθμιση των μορφών της άμεσης δημοκρατίας (π.χ. δημοψηφίσματα).
Β. ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
I. Τρόπος άσκησης εξουσίας
 Η μικροπολιτική: Κύριο μέλημα των πολιτικών αποτελεί η επανεκλογή τους, γι’
αυτό διακατέχονται από εξουσιομανία, στυγνό επαγγελματισμό και ασκούν
μικροπολιτική. Με την ασυνέπεια λόγων και έργων, τις υποσχέσεις χωρίς
5

6. αντίκρισμα, τις πελατειακές σχέσεις, το φόβο ανάληψης του πολιτικού κόστους και
τις αναξιοκρατικές επιλογές, αποδεικνύουν το χαμηλής στάθμης ήθος και
επιφέρουν απαξίωση της πολιτικής και απογοήτευση των πολιτών, υπονομεύοντας
τελικά, την ίδια τη δημοκρατία.
 Η γραφειοκρατία: Πρόκειται για το πολιτικοκοινωνικό φαινόμενο που συνδέεται με
μια υπερτροφική και δύσκαμπτη δημόσια διοίκηση και εξαναγκάζει τον πολίτη να
υποβάλλεται σε πολλαπλές και επαναλαμβανόμενες ελεγκτικές διαδικασίες,
προκειμένου να φέρει σε πέρας υποθέσεις οι οποίες αφορούν τις υποχρεώσεις του
απέναντι στο κράτος. Εξαιτίας του καθεστώτος αυτού, παρεμποδίζεται η
διεκπεραίωση των υποθέσεων του πολίτη και δυσλειτουργεί ο κοινωνικός
μηχανισμός. Δυστυχώς, η γραφειοκρατία, που μαρτυρεί δυσλειτουργία της
κρατικής μηχανής, ανθεί κατά κόρον στην Ελλάδα, συγκριτικά με άλλα κράτη της
Ευρώπης.
 Ο πολιτικός φανατισμός: Οδηγεί σε παρεκτροπές, εντάσεις, συγκρούσεις και ευνοεί
φαινόμενα δημοκοπίας / δημαγωγίας (γενικεύσεις, απλοποιήσεις, χτυπήματα
«κάτω από την ζώνη», κολακεία κόσμου κ.α.), οπότε διαταράσσεται τι ήπιο κλίμα,
οξύνονται τα πολιτικά πάθη και επέρχεται κρίση στη δημοκρατία. Επιπλέον, η
κομματοκρατία αναιρεί τη δημοκρατία.
 Η παγκοσμιοποίηση και η άσκηση πολιτικής στην Ε.Ε. κλονίζουν το κύρος της
δημοκρατίας για τους ακόλουθους λόγους:
 Υπάρχει συγκεντρωτισμός της εξουσίας.
 Υπό το βάρος των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων οι πολιτικοί υποτάσσονται στους
νόμους της αγοράς (πολυεθνικές εταιρίες), γι’ αυτό από ιδεολόγοι
μεταβάλλονται σε απλούς διαχειριστές.
 Οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του λαού, συχνά εις βάρος των αιτημάτων
του και υπέρ των πολυεθνικών εταιρειών, με συνέπεια τη δυσαρέσκεια των
πολιτών και την πιθανή αποπολιτικοποίησή τους.
 Η αδυναμία ή η ανεπάρκεια των πολιτικών να επιλύσουν ζωτικά προβλήματα επιφέρει
έξαρση της ανεργίας, των ανισοτήτων και αδικιών. Η συνεπαγόμενη εκδήλωση του
λαϊκισμού από δήθεν υπερασπιστές των λαϊκών συμφερόντων, καθιστά ευάλωτη τη
δημοκρατία.
 Η οικονομική δυσπραγία των υποανάπτυκτων κρατών, κυρίως, καθιστά δυσεφάρμοστο
το δημοκρατικό πολίτευμα.
II. Φορείς αγωγής
6

7. α. Οικογένεια – Σχολείο: Έλλειμμα δημοκρατικής παιδείας διαπιστώνεται στα βασικά
στάδια κοινωνικοποίησης, αφού ο προσανατολισμός και η λειτουργία της οικογένειας
και του σχολείου δεν οδηγούν σε δημοκρατικά βιώματα.
 Στην οικογένεια εμφανίζεται έντονη καταπίεση από τους γονείς, επιβολή
απόψεων, υπερπροστασία, πρότυπα βίας.
 Στο σχολείο παρατηρούνται αδικίες και αποκλεισμοί, βαθμοθηρία και
ανταγωνισμός, ανεπαρκής πολιτική αγωγή εξαιτίας της υποβάθμισης των
μαθητικών κοινοτήτων, κρατικός προσανατολισμός που αντιμάχεται την
αφύπνιση του πνεύματος και της ηθικής συνείδησης.
β. Μ.Μ.Ε : Η εξουσία και η επίδραση που ασκούν στην κοινή γνώμη είναι αναμφισβήτητες.
Πρωταγωνιστικός χαρακτηρίζεται ο ρόλος της τηλεόρασης, που εμφανίζει ιδιαίτερα
γνωρίσματα ανάλογα με το φορέα, το ήθος των πολιτών και των πολιτικών.
 Η κρατική τηλεόραση υπηρετεί, συνήθως, το κυβερνόν κόμμα, φανερώνει υποτέλεια
στους κομματικούς μηχανισμούς και οδηγεί στην απώλεια ανεξαρτησίας και την
παραπληροφόρηση.
 Η ιδιωτική τηλεόραση συνιστά επιχείρηση που λειτουργεί με τη λογική του κέρδους,
αποδεικνύει πασιφανώς την υποτέλεια στο χρήμα και οδηγεί στην αποχαύνωση του
πολίτη.
 Ο πολίτης από τη στιγμή που παραμένει απλός θεατής όσων διαδραματίζονται
μπροστά στην οθόνη παθητικοποιείται. Οι πολιτικοί, όπως προβάλλονται στην
τηλεόραση (π.χ. λεκτικές επιθέσεις, σκανδαλολογία), δεν απαξιώνονται μόνο οι ίδιοι,
αλλά ευτελίζουν και την ίδια την πολιτική.
 Η διαπλοκή ορισμένων πολιτικών με οικονομικούς παράγοντες που ελέγχουν τα Μ.Μ.Ε.
ευνοεί μόνο την εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων, ενώ μηχανάται τον
αποπροσανατολισμό του κόσμου. Ως εκ τούτου, δεν τηρείται η δεοντολογία, δεν
εφαρμόζεται η συνταγματική επιταγή και έκδηλη προβάλλει η κρίση της δημοκρατίας.
γ. Πνευματική ηγεσία: Ακολουθεί μάλλον το «λάθε βιώσας», παραγνωρίζοντας τον
κοινωνικό της ρόλο.
 Οι διανοούμενοι, με τη θεωρητικολογία και την υποκριτική συμπεριφορά τους, με την
άμετρη και στείρα καταγγελία τους ή με την αδιαφορία τους, δεν εμπνέουν ούτε
πείθουν τους πολίτες.
 Συχνά υπηρετούν σκοπιμότητες, επειδή μετέχουν του συστήματος, γι’ αυτό δεν
αποκαλύπτουν την αλήθεια και αδυνατούν να αφυπνίσουν το λαό, συμβάλλοντας στην
επίταση της κρίσης.
7

8. III. Πολίτες
 Στη σύγχρονη εποχή, η κατίσχυση του ατομικισμού, της ιδιοτέλειας, του ωφελιμισμού
σε συνδυασμό με την αποξένωση, που είναι ιδιαίτερα αισθητή στις μεγαλουπόλεις,
ενισχύουν την αδιαφορία για τα κοινά.
 Ο καταναλωτισμός και η θεοποίηση του χρήματος μετατοπίζουν το κέντρο βάρους από
τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα στα υλικά αγαθά, ενώ η υπερεντατικοποίηση της
εργασίας απορροφά το χρόνο και τη διάθεση του εργαζομένου, επιφέροντας την
ιδιώτευση.
 Η ειδίκευση και ο τεχνοκρατισμός καλλιεργούν την αντίληψη ότι η πολιτική είναι
ευθύνη άλλων, καθώς ο εργαζόμενος έχει ευθύνη μόνο για το ειδικό αντικείμενο
εργασίας, με αποτέλεσμα την αποχή από το δημόσιο βίο.
 Η δημοκρατία θεωρείται δεδομένη, σταθερή. Έτσι, όμως, ο άνθρωπος επαναπαύεται
και μετατρέπεται σε θεατή και όχι σε πολίτη που δρα. Ψηφίζει μεν, αλλά αυτό δεν
αρκεί.
 Η έλλειψη μόρφωσης, η απαιδευσία και η αμάθεια οδηγούν στο ρατσισμό, που
αντιμάχεται τη δημοκρατία.
 Η κρίση των αξιών – και κυρίως του ανθρωπισμού – συνεπάγεται τη δοκιμασία της
δημοκρατίας, εφόσον προσβάλλεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια σε ένα αμιγώς
ανθρωποκεντρικό πολίτευμα.
 Η εσφαλμένη αντίληψη περί ελευθερίας οδηγεί σε κατάχρηση και ασυδοσία και,
επομένως, σε γενικευμένη καταπάτηση των δικαιωμάτων.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
I. Τρόπος άσκησης εξουσίας
Η ευθύνη για την εδραίωση της δημοκρατίας προϋποθέτει:
 Ύφος και ήθος κυβερνώντων, πολιτικών, δημοσίων λειτουργών, που οφείλουν να είναι
πρόσωπα αξιόπιστα και να εμπνέουν εμπιστοσύνη στους πολίτες.
 Ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για όλους αποτελεί απόδειξη μιας
ευνομούμενης πολιτείας, όπου άρχει ο νόμος και τηρούνται οι νόμοι (δικαιότερη
οργάνωση).
 Αυτονομία τριών εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική): η κάθε μία
υποχρεούται να αναλάβει το ρόλο της και οι τρεις να αλληλοελέγχονται.
8

9.  Αποκέντρωση στη λήψη αποφάσεων, που μαρτυρεί το άνοιγμα της δημοκρατίας,
επιτρέπει τη συμμετοχή του λαού και την πραγματική λαϊκή κυριαρχία.
 Άσκηση κοινωνικής πολιτικής, δηλαδή δημιουργία κράτους πρόνοιας μέσα από
θεσμούς κοινωνικής μέριμνας. Αναβαθμίζεται το επίπεδο και περιστέλλονται τα
προβλήματα που οδηγούν σε κοινωνικό αποκλεισμό.
 Έλεγχος στη λειτουργία των Μ.Μ.Ε. (καθοριστικός ο ρόλος του ΕΣΡ). Στόχος δεν είναι η
φίμωση, αλλά η ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, βάσει δεοντολογίας.
 Δημιουργία ενός αξιοκρατικού μηχανισμού επιλογής που θα επιδεικνύει σεβασμό
στον πολίτη (π.χ. επιλογή με αξιολογικά κριτήρια, συρρίκνωση γραφειοκρατίας).
ΙΙ. Φορείς αγωγής
Γενικότερα, χρειάζεται ανθρωπιστική παιδεία και πολιτική κοινωνικοποίηση.
α. Οικογένεια: Η διαπαιδαγώγηση των νεαρών μελών της δεν μπορεί παρά να είναι
δημοκρατική. Οι γονείς έχουν καθήκον να επιδιώκουν τον τελεσφόρο διάλογο, να
επιδεικνύουν σεβασμό στο παιδί, να προωθούν την ελεύθερη ανάπτυξη της
προσωπικότητάς του με έλεγχο και νουθεσία, να αποτελούν παράδειγμα
δημοκρατικότητας, καλλιεργώντας την ανεκτικότητα και το συνεργατικό πνεύμα.
β. Εκπαίδευση: Ουσιαστική επιδίωξη είναι η υγιής πολιτική αγωγή σε όλες τις βαθμίδες
του εκπαιδευτικού συστήματος.
Στο σχολείο:
 Μύηση στους κανόνες που διέπουν τη σχολική κοινότητα, εθισμός στην πειθαρχία με
σωφρονιστικού χαρακτήρα τιμωρίες.
 Ενίσχυση της αυτενέργειας και της περίσκεψης, με στόχο τη διάπλαση σκεπτόμενων
νέων.
 Ενεργός συμμετοχή των νέων, ανάληψη πρωτοβουλιών.
 Αναβάθμιση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων.
 Επαφή με την παράδοση και προσφορά διδαγμάτων από την κλασική εποχή.
 Ο δάσκαλος οφείλει να αποτελεί πρότυπο παιδαγωγού και να στοχεύει στη μετάγγιση
ηθικών αξίων στους νέους.
Στα πανεπιστήμια:
 Αυτόνομη δράση των φοιτητικών κινημάτων.
9

10.  Μαζικές κινητοποιήσεις για ποιότητα στην προσφερόμενη παιδεία, άρα και
δημοκρατία.
 Αποποίηση της επαναστατικότητας, χωρίς αιτία.
γ. Μ.Μ.Ε.: Ορθή χρήση της δύναμης που διαθέτουν.
 Τήρηση του κώδικα δεοντολογίας, με στόχο την αμερόληπτη πληροφόρηση που
αντίκειται στην προπαγάνδα.
 Απαλλαγή από τα κέντρα εξάρτησης, οικονομικά και πολιτικά.
 Αυτοπεριορισμός, αυτοδέσμευση των δημοσιογράφων στο έργο τους με ήθος και
αξιοπρέπεια.
 Υπεύθυνη αποκάλυψη της αλήθειας με καταγγελίες και έλεγχο στους κυβερνώντες.,
 Δίαυλοι πολυφωνίας και όχι μέσα χειραγώγησης.
δ. Πνευματική ηγεσία:
 Οι διανοούμενοι, με τη στοχαστική διάθεση και τη γνώση, δίνοντας το παράδειγμα,
αλλά και χρησιμοποιώντας το κύρος τους, μπορούν να αποστασιοποιηθούν από τα
κέντρα εξουσίας. Έτσι θα πραγματώσουν τον κοινωνικό τους ρόλο:
 Αφύπνιση συνειδήσεων.
 Στήριξη της αγωνιστικότητας του κόσμου.
 Τόνωση του αισθήματος ατομικής και κοινωνικής ευθύνης των πολιτών.
 Διεκδίκηση των άμεσων μορφών δημοκρατίας.
 Στηλίτευση κάθε προσπάθειας εκφυλισμού της δημοκρατίας.
 Άσκηση πειθούς στους πολίτες ότι η αμφισβήτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος
υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα.
ΙΙΙ. Πολίτες
Ο σημερινός πολίτης, για να θεωρείται άξιος της δημοκρατίας και για να περιφρουρήσει τα
δημοκρατικά του δικαιώματα, οφείλει να τηρήσει την ακόλουθη στάση:
 Υπευθυνότητα και περισυλλογή.
 Πολύπλευρη ενημέρωση και διασταύρωση πληροφοριών, ώστε να μην γίνεται
ευάλωτος στην παραπληροφόρηση.
 Καλλιέργεια της γόνιμης αμφιβολίας και κριτική ματιά για ορθή επεξεργασία των
μηνυμάτων, γιατί ο πολίτης έχει άποψη και δε χρειάζεται ετεροκατεύθυνση.
10

11.  Η μελέτη, το διάβασμα θα διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες του ατόμου, θα
θέσουν τα θεμέλια για την παιδεία και την αντίσταση σε κάθε μορφή του φανατισμού.
 Η ηθική συνείδηση και η ανιδιοτέλεια θα εθίσουν τον πολίτη στο σεβασμό κι όχι στην
εκμετάλλευση.
 Αντίσταση στη φιλοχρηματία, ωριμότητα στην αντιμετώπιση της ζωής.
 Ανταγωνιστικότητα και όχι μοιρολατρία.
 Κοινωνική συνείδηση και συμμετοχή, άσκηση ελέγχου και πίεσης στους κυβερνώντες
για υιοθέτηση φιλολαϊκής πολιτικής.
 Αδέσμευτη, ελεύθερη υπακοή στους νόμους, καθώς οι νόμοι εγγυώνται την ελευθερία
και τη δημοκρατία.
 Διεκδίκηση δικαιωμάτων αλλά και την ανάληψη ευθυνών και καθηκόντων.
 Γόνιμη αμφισβήτηση, υιοθέτηση ακραίων και αντιδημοκρατικών επιλογών.
 Αγώνας για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων, χωρίς
προκαταλήψεις και ρατσιστικές συμπεριφορές.
 Ιδιαίτερα οι νέοι χρειάζεται να αντιληφθούν ότι η ελευθερία και η πρόοδος περνά μέσα
από πολιτικούς δρόμους. Γι’ αυτό απαιτείται να ενημερώνονται, να καταθέτουν τις
απόψεις τους να συμμετέχουν, αν δε θέλουν να αποφασίζουν οι άλλοι για το μέλλον
τους.
11