การสถาปนาอาณาจักรอยุธยา

1. 1
สมัยอยุธยา (พ.ศ. 1893-พ.ศ. 2310) อยุธยาสถาปนาขึ้นใน พ.ศ. 1893 โดยสมเด็จพระ
รามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์อู่ทอง มีกษัตริย์ปกครองอยุธยารวม 33
พระองค์ 5 ราชวงศ์ รวมระยะเวลาการเป็นราชธานีของคนไทยถึง 417 ปี ทาเลที่ตั้งบริเวณที่ราบลุ่มของ
แม่น้า 3 สายคือ แม่น้าเจ้าพระยา แม่น้าป่าสัก แม่น้าลพบุรีเหมาะแก่การเพาะปลูกและอยุธยาอยู่ไม่ไกล
จากทะเลมากนักทาให้ติดต่อค้าขายกับต่างประเทศได้สะดวก กลายเป็นเมืองท่าการค้านานาชาติที่สาคัญ
มีชาวต่างชาติเข้ามาติดต่อค้าขายกับอยุธยาอย่างต่อเนื่อง
การแย่งชิงความเป็นใหญ่ในภูมิภาคระหว่างกรุงศรีอยุธยากับพม่า ก่อให้เกิดสงครามแย่งชิง
อานาจในอย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลาการเป็นราชธานีกรุงศรีอยุธยา จนกระทั่งปี พ.ศ.2310 เป็น
สงครามครั้งสุดท้ายระหว่างกรุงศรีอยุธยาและพม่า และเป็นสงครามที่ทาให้กรุงศรีอยุธยาสิ้นสุดความเป็น
ราชธานีแห่งราชอาณาจักรสยาม ในปี พ.ศ.2310
รัชกาลที่ รายพระนาม ปีที่ครองราชย์
(โดยประมาณ)
ปีที่สวรรคต
(โดยประมาณ)
1 สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) พ.ศ.1893 พ.ศ.1912
8 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พ.ศ.1991 พ.ศ.2031
19 สมเด็จพระนเรศวรมหาราช พ.ศ.2133 พ.ศ.2148
28 สมเด็จพระนารายณ์มหาราช พ.ศ.2199 พ.ศ.2231
31 สมเด็จพระบรมราชาที่ 3 (พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ) พ.ศ.2275 พ.ศ.2301
33 สมเด็จพระเจ้าเอกทัศ (พระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์) พ.ศ.2301 พ.ศ.2310
1. ราชวงศ์อู่ทอง 3 พระองค์
2. ราชวงศ์สุพรรณภูมิ 13 พระองค์
3. ราชวงศ์พระร่วง 7 พระองค์
4. ราชวงศ์ปราสาททอง 4 พระองค์
5. ราชวงศ์บ้านพลูหลวง 6 พระองค์
ช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์ไทยสมัยอยุธยา
ช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์ไทยสมัยอยุธยา (พ.ศ. 1893-พ.ศ. 2310)
4
พระมหากษัตริย์สาคัญสมัยอยุธยา
5 ราชวงศ์แห่งกรุงศรีอยุธยา

2. 2
ปัจจัยที่ส่งเสริมให้อยุธยาเป็นราชธานีที่เจริญรุ่งเรืองยาวนานกว่า 417 ปี และแผ่ขยายอาณาเขต
ออกไปอย่างกว้างขวาง สามารถสรุปได้ ดังนี้
อาณาจักรอยุธยาเกิดจากการรวมตัวของแคว้นสุพรรณภูมิ และแคว้นละโว้
เนื่องจากสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ทรงรวม 2 แคว้น คือ แคว้นสุพรรณภูมิ ซึ่งมี
อานาจทางภาคตะวันตกของแม่น้าเจ้าพระยา และแคว้นละโว้ซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่ลพบุรี
เนื่องจากพระองค์ทรงเป็นกษัตริย์ของแคว้นละโว้และทรงอภิเษกสมรสกับพระราชธิดาของ
กษัตริย์แคว้นสุพรรณภูมิ
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการป้องกันอาณาจักร
กรุงศรีอยุธยามีสภาพเป็นเกาะเมือง ล้อมรอบด้วยแม่น้า 3 สาย ได้แก่ แม่น้าเจ้าพระยา แม่น้า
ลพบุรี และแม่น้าป่าสัก ประกอบกับรอบเกาะเมืองมีสภาพเป็นที่ลุ่มน้าท่วมถึงในฤดูน้าหลาก
ซึ่งเหมาะแก่การป้องกันข้าศึกได้ดีอีกทางหนึ่ง
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการเกษตรกรรม
ด้วยสภาพภูมิศาสตร์ที่ล้อมรอบด้วยแม่น้า 3 สาย จึงมีความอุดมสมบูรณ์ด้วยดินตะกอนพัดพา
ยามฤดูน้าหลาก เหมาะแก่การเพาะปลูก โดยเฉพาะข้าวซึ่งเพียงพอต่อการบริโภคใน
ราชอาณาจักร และสารองไว้ยามเกิดศึกสงคราม
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการเป็นเมืองท่าการค้านานาชาติ
ที่ตั้งของกรุงศรีอยุธยาอยู่ใกล้ทะเลมากกว่ากรุงสุโขทัย ทาให้เป็นศูนย์กลางทางการค้าระหว่าง
ประเทศ และการค้ากับอาณาจักรใกล้เคียง ทาให้อยุธยามีความมั่นคงและมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ
เป็นอย่างมาก ส่งผลต่อความเจริญรุ่งเรืองของอยุธยาในด้านต่างๆ
มีแม่น้าหลายสายเหมาะแก่การคมนาคมทางน้า และการขนส่งสินค้า
การสถาปนาอาณาจักรอยุธยา
การปฏิรูปการปกครองสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 1 และการประกาศอิสรภาพของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช
การต่างประเทศสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
การปฏิรูปการปกครองสมัยสมเด็จพระเพทราชา
การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 และการกอบกู้เอกราชของชาติโดยพระยาตาก
การเป็นเมืองท่าการค้านานาชาติของกรุงศรีอยุธยา
ปัจจัยที่เอื้อต่อการสถาปนาอาณาจักรอยุธยา
เหตุการณ์สาคัญทางประวัติศาสตร์สมัยอยุธยา

3. 3
พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์
พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)
คาให้การชาวกรุงเก่า คาให้การขุนหลวงหาวัด คาให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม
วรรณกรรม เช่น ลิลิตโองการแช่งน้า ลิลิตยวนพ่าย
จดหมายเหตุชาวต่างชาติ เช่น จดหมายเหตุวันวลิต จดหมายเหตุลาลูแบร์ จดหมายเหตุโยช เซาเต็น
จดหมายเหตุจีน “หมิงสื่อลู่” ประวัติศาสตร์รายรัชกาลแห่งราชวงศ์หมิง
โบราณสถาน ได้แก่ พระอุโบสถ วิหาร เจดีย์
โบราณวัตถุ ได้แก่ พระพุทธรูป ประติมากรรม งานจิตรกรรม งานศิลปกรรมแขนงต่างๆ
ภาพถ่ายทางอากาศและภาพถ่ายทางดาวเทียม
หลักฐานสาคัญในการศึกษาประวัติศาสตร์สมัยอยุธยา

4. 4
1. อาณาจักรอยุธยา สถาปนาขึ้น ใน พ.ศ.1893-2310
2. กรุงศรีอยุธยามีสภาพเป็นเกาะเมืองมี แม่น้า 3 สาย ล้อมรอบได้แก่ แม่น้าป่าสัก แม่น้าลพบุรี และ
แม่น้าเจ้าพระยา
3. สภาพภูมิศาสตร์ที่เป็นเกาะเมือง ส่งผลดีการที่กรุงศรีอยุธยาคือ
1. ค้าขาย
2. คมนาคมขนส่ง
3. ป้องกันข้าศึก
4. เกษตรกรรมสาคัญ
4. พระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยามีฐานะทางการปกครองที่เรียกว่า สมมติเทวราช หรือ
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งรับอิทธิพลมาจากศาสนา.พราหมณ์-ฮินดู จากอาณาจักร เขมร
5. พระมหากษัตริย์องค์สาคัญที่มีพระมหากรุณาธิคุณต่อการสร้างสรรค์อาณาจักรอยุธยา ได้แก่
พระมหากษัตริย์ พระมหากรุณาธิคุณ
พระเจ้าอู่ทอง สถาปนากรุงศรีอยุธยา
พระบรมไตรโลกนาถ ปฏิรูปการปกครอง วรรณคดี
พระนเรศวรมหาราช กู้อิสรภาพ
พระนารายณ์มหาราช การต่างประเทศก้าวหน้า
โดยเฉพาะกับโปรตุเกส ฮอลันดา ฝรั่งเศส
พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ วรรณคดีรุ่งเรือง
6. ปัจจัยใดบ้างที่ส่งผลต่อการสถาปนากรุงศรีอยุธยา
อาณาจักรอยุธยาเกิดจากการรวมตัวของแคว้นสุพรรณภูมิ และแคว้นละโว้
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการป้องกันอาณาจักร
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการเกษตรกรรม
ที่ตั้งของอาณาจักรอยุธยาเป็นจุดยุทธศาสตร์ด้านการเป็นเมืองท่าการค้านานาชาติ
7. เพราะเหตุใดจึงกล่าวว่ากรุงศรีอยุธยาเป็นเมืองท่าการค้านานาชาติที่เจริญรุ่งเรือง
เพราะมีชาวต่างชาติมาค้าขายเป็นจานวนมาก มีระบบการค้าเรียกว่า พระคลังสินค้า ในการติดต่อ
ค้าขายกับต่างประเทศ มีสินค้าที่หลากหลาย แนวคิด “ซื้อถูก ขายแพง ของฟรีก็เอาไปขาย”
ภูมิศาสตร์เหมาะสมต่อการเป็นศูนย์กลางทางการค้า
เก็บภาษีผ่านด่านการค้าทั้งขาเข้าและขาออก ทาให้ร่ารวย
การค้าในระบบบรรณาการกับจีน เรียกว่า การจิ้มก้อง
กิจกรรมที่ 1 ให้นักเรียนตอบคาถามต่อไปนี้
แบบฝึกหัดทบทวน

5. 5
8. จดหมายเหตุของชาวต่างชาติมีความสาคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยาอย่างไร
จดหมายเหตุชาวต่างชาติ เช่น จดหมายเหตุวันวลิต (ฟานฟลีต-โปรตุเกส)
จดหมายเหตุลาลูแบร์ จดหมายเหตุของโยช เซาเต็น
จดหมายเหตุจีน “หมิงสื่อลู่” ประวัติศาสตร์รายรัชกาลแห่งราชวงศ์หมิง..........
9. นักเรียนคิดว่าหลักฐานใดบ้าง ที่มีความสาคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์อยุธยา เพราะเหตุใด ให้
นักเรียนอธิบายและยกตัวอย่างประกอบ
พงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ มีความน่าเชื่อถือมากที่สุดในการศึกษา
ประวัติศาสตร์อยุธยา