Гэмтэл судлал

1. Дунд чөмөгний хугарал
АУС-618 Э.Загарзүсэм

2. Anatomy

3. Дунд чөмөгний хугарлыг
байрлалаар
• Дунд чөмөгний дээд булууны хугарал
• Дунд чөмөгний гандангийн хугарал
• Дунд чөмөгний доод булууны хугарал

4. Тархалт
• Ахимаг насанд дунд чөмөгний бүх хугарлын
70% орчим нь дээд булууны хугарал
• Хүүхэд насанд бол 70% орчим нь гандан
хэсгийн хугарал
• Насанд хүрэгсдийн 50% орчим нь гандан
хэсгийн хугарал байдаг

5. Дунд чөмөгний дээд булууны
хугарлын ангилал
• Үе доторхи хугарал
• Үений гадуурхи хугарал

6. Жинсний хүзүүний буюу дотуур
хэсгийн хугарал
1. Жинсний доохнуур
2. Хүзүүг дайрсан
3. Суурь хэсгийн хугарал
4. Хүүхдийн жинсний доохнуур хагд үений
ховхрол

7. Үе доторхи хугарлыг:
• Алцайх байрлалтай (абдукц) буюу вальгус хугарал,
хүзүү гандан хоёрын өнцөг хэвийн хэмжээнд буюу
ямар нэг хэмжээгээр ихэссэн байдаг. Ийм хугарал
ямагт шигдмэл байдаг
• Гуяа хавчих (аддукц) буюу варус хугарал, дунд чөмөг
дээшээ огшсоноос хүзүү гандан хоёрын өнцөг
шулуунд ойролцоо байдаг. Энэ нь шигдмэл
байдаггүй

8. Хүзүүнээс жинс янз бүрийн
хэмжээтэй салдаг
• Мэдэгдэх төдий гулсалт
• Хагас гулсалт, энэ нь хүзүүний диаметрийн
½-ээр гулсаж зөрөх
• Гүйцэд буюу ихээхэн хэмжээний гулсалт

9. Үений гаднах буюу булуу хэсгийн
хугарал
1. Бул хоорондын хугарал
2. Булуу дайрсан хугарал
3. Их буюу бага эргүүлгийн дан хугарал,
(хүүхдэд бол апофизиолиз) зөрөөтэй
зөрөөгүй байдаг

10. Шинж тэмдэг
• Дунд чөмөгний хугарлын бүх хэлбэрийн үед
тайван байхад өвдөлт бага, харин хөдөлгөхөд
өвдөлт ихтэй байдаг
• Шигдмэл хугарал бол өвдөлт багатай байдаг
• Булуу дайрсан хугарлын үед түнх орчинд
нилээд хавдартай, заримдаа бага зэрэг хөх няц
суусан, дарах барихад нэлээд хөндүүр байна

11. Шинж тэмдэг
• Хүзүүний хугарлын үед цус хуралт байхгүй,
хавдар өвдөлт бага байдаг
• Хүзүү хугараад варус байрлалтай болсон бол
пупартовын холбоосны доод тушаад судас
хүчтэй лугшдаг (С.С.Гирголав)
• Хүзүү хугараад шигдээгүй бол цавины
холбоосны доохно овойсон, шигдмэл хугарал
байвал ялимгүй хонхойсон байдаг (Эрүүл
талтай харьцуулна)

12. Шинж тэмдэг
• Хүзүү булуу дайрсан хугарлын үед хөл гадагш
эргэсэн байдаг
• Булуу дайрсан хугарал зөрөөтэй, хүзүүний
махийлт бүхий хугарлын үед хөл 2-4см богино
болдог
• Өвчтөний байрлал өвчтөн хөлөө өвдгөөр бага
зэрэг атийсан, өвдөгний дээхнүүр дамжиж
өвддөг

13. Оношлогоо
• Түнхний рентген зургийг хоёр тусгалаас авч
оношийг найдвартай тогтооно
• Хүзүүний хажуу тусгалын рентген зургийг
авахын тулд касетыг сүвээнд тулган
түнхнээс дээш хүзүүнд параллель байрлалд
бариад туяаг гуяны дотор талаас касетанд
перпендикуляраар тусгаж авна

16. Дунд чөмөгний жинсний хүзүүний
абдукц хугарал
• Голдуу залуу хүмүүст тохиолдоно
• Дээд хугархай руу доод хугархай амсалдаж
нэлээд лав шигдсэн байдаг
• Хүзүү гандан хоорондын өнцөг ихэдсэн
буюу хэвийн хэмжээнд, хааяа бага байх
тохиолдол байдаг

19. • Жинс ар тийшээ эргэх заримдаа гадагш
эргэдэг
• Шигдмэл хугарлын үед хөлийг хөдөлгөж
мөн гишгэж явж чадах тохиолдол байна
• Оношлохгүй удах тохиолдол бий

20. Эмчилгээ
• Хүзүүний абдукц хугарлын эмчилгээ нь
хугарлаар салж зөрөх, асептик үхжил үүсэхээс
сэрэмжлэхэд оршино
• Банзтай орон дээр хэвтүүлэн шаантны
бурзангаас ясны таталт хийж 3кг ачаа зүүдэг
• 2-3 сарын дараа дөмж гишгүүлэх, 5-6 сарын
дараа гүйцэд гишгэхийг зөвшөөрнө

21. Эмчилгээ
• Бие чангатай тарган биш хүмүүст 2-3 д.х
таталттай байлгаад түнх бэхлэх богино
гөлтгөнөн боолт хийж өгнө
• Остеосинтез (3 далбаатай хадаасаар)
• Хөдөлмөрлөх чадвар 6-8 сар болж сэргэнэ

23. Дунд чөмөгний жинсний аддукц
хугарал
• 60-с дээш насанд тохиолдоно
• Хугархайнууд зөрж хүзүү гандан хоорондын
өнцөг багасаж шулуун өнцөгт ойролцоо
байрлалд орно
• Бороолох нөхцөл муу байдаг

25. Эмчилгээ
• Үндсэн эмчилгээ мэс засал
• Байнгын таталт эмчилгээ
• Гөлтгөнөн боолт хийнэ

26. Дунд чөмөгний гандангийн хугарал
• Булууны доохнуур
• Дээд
• Дунд
• Доод хэсгээр буюу булууны дээхнүүр
хугарал

29. Шалтгаан
• Ихэнхи тохиолдолд юманд цохиулах,
мушгиж унах, хөших, дарагдах зэрэг шууд
болон шууд бус гэмтлээс шалтгаалан
хугарна.

30. Булууны доохнуур хугарал
• Бага эргүүлэгнээс эхлээд гандан яс 5-6 см-
ийн зайд багтаж хугарсныг булууны
доохнуур хугарал гэнэ
• Булуу дайрсан хугарал булууны доохнуур
хэсэгт үргэлжилж хугарах ч байдаг.
• Булууны доохнуур хугарал дээш үргэлжлэн
бага эргүүлгийн хамт хугарах ч байдаг

31. • Дунд чөмөгний дээд, дунд хэсгээр хугарахад
дээд талын хугархай гадагш, урагш дорсойж
гадна тийшээ эргэдэг
• Доод талын хугархай дээшээ татагдан дээд
хугархайн ар дотор талаар орж байрладаг
• Хугарлын түвшин дээшлэх тутам дээд талын
хугархай төдий чинээ гадагш урагш дорсойж
тахийна

32. • Гандан ясны дунд хэсгээр хугарахад дээд
хугархай гадагш, урагш дорсойх нь бага
байна
• Дунд чөмөгний гандангийн доод хэсгээр
хугарахад доод талын хугархай булчинд
татагдаж дээшээ, ар тийшээ зөрдөг

33. Шинж тэмдэг
• Өвчтөний хөл буюу их биеийг хөдөлгөхөд
хугарлын тус хэсэгт их өвдөнө
• Хугархай зөрсөн, цус хуралдсанаас хавдар
их, дүрс хэлбэр алдагдсан байдаг
• Хөлийг өргөж хөдөлгөж чадахгүй хөл
хугарлаас доош гадагш эргэсэн байна

34. Шинж тэмдэг
• Барьж үзэхэд өвдгөөс гадна хугархайн үзүүр
тэмтрэгдэх, яс хавирч мэдэгдэх нь цөөнгүй
• Хөл богино буюу тахийсан байдаг
• Хөлийг хөдөлгөхөд хугархайгаар тахийх
бөгөөд хөдөлгөөнтэй байдаг

36. Оношлогоо
• Тээвэрлэлтийн чиг түр тавиад рентген зураг
хоёр тусгалаас авч онош тодруулна
• Эмч үзлэгээр хугарлын түвшинг зөв тогтоож
тэмдэглээд аль нэг ойролцоо үеийг
оролцуулан зураг авах ёстой

38. Эмчилгээ
• Дунд чөмөгний доод булуунаас эсвэл
шаантны бурзангаас ясны таталт хийнэ
• Булчингийн агшилтын хүчийг сулруулж
уртааш зөрөөг түргэн арилгахын тулд ачааг
3-4кг эхлэн 1-2 цагт 1 кг-аар нэмэгдүүлэн 8-
10кг хүргэдэг

39. Булууны доохнуур хугарлын мэс
засал эмчилгээ
• Гуяны гадна талаар их эргүүлэгний үзүүрээс
булууны доод хэсэг, хугархайг өнгөртөл
зүснэ
• Хугархайг эвлүүлэн яс баригчаар бариад их
эргүүлэгний дотор талд орших хонхроос
зориулалтын өрмөөр дээд хугархайн голоор
өрөмдөнө

42. • Нүхлэсний дараа Сивашийн шахагч эрэг,
пүршит хадаасаар сайтар шахаж хадна
• Шархыг битүүлэн оёод хөлийг стандарт чиг
дээр байрлуулан наалдамхай туузан таталт
хийж атийх жийх, хөдөлгөөн хийлгэнэ
• 3 д.х-н дараа таталтыг авч суга таягтай, 2-3
сарын дараа гүйцэд гишгүүлнэ

43. Гандангийн хугарлыг металл
хадаасаар остеосинтез хийх
• Гуяны гадна хажуугаар хугарлын тушаад
ясны голын дагууд 10-12 см урт зүсэлт
хийнэ
• Дээд хугархайн чөмөгний нүхэнд хадаасыг
оруулан алхаар зөөлөн цохиж том
эргүүлэгний дотор талын хонхрыг цоолж
арьсны доороос түлхэхийн хамтаар жижиг
зүсэлт хийнэ

52. • Хадаасыг дээд хугархайн доод үзүүрээс 1 см
орчим цухуйх болтол цохиж оруулдаг
• 2 хугархайг эвлүүлэн яс баригчаар хавчиж
хадаасыг сөргүүлэн зөөлөн цохиж жижиг
шархны амсарт ойртохын хамтаар уртасгуур
төмрийг хадаасны үзүүр дээр тавьж том
эргүүлэгний үзүүрээс цухуйхгүй болтол
цохиж оруулдаг

53. • Хадаасны доод үзүүр өвдөгний үенээс 3-4 см
дээш байх ёстой
• Цус тогтоолтыг хийж шархны хөндийг эргэн
тойрон цэвэрлэж, 2-3 сая нэгж пенициллин,
стрептомицин нэвчүүлэн тариад зөөлөн эдийг
давхраа тус бүрээр нь битүүлэн оёно
• Бороололт дуустал түнх бэхлэх гөлтгөнөн боолт
хийнэ
• 4-5 д.х-с гүйцэд гишгүүлнэ

54. Гандангийн доод хэсгийн мэс засал
эмчилгээ
• Гуяны доод хэсгийн гадна урд хажуугаар 12-
15 см урт зүсэлт хийнэ. Зүслэгийг тойгны
дээд зах тушаагаас ар тийш хазайлгаж
үений завсар хүргэнэ
• Хуралдсан цусыг цэвэрлээд хугархайн
үзүүрийг ил гаргана.

56. • Туслагч өвдөгний үеэр нугалан шилбэнээс
татна, энэ үед ганц шүдтэй дэгээгээр доод
хугархайг татаж хэвийн байрлалд
байрлуулна
• Эвлүүлсэн хугархайг шахагч ялтас, шурагт
ялтас, кюнчерын Ү-хэлбэрт хадаасыг
ашиглан остеосинтез хийнэ

57. Дунд чөмөгний доод булууны
хугарал
• Гадна буюу дотно булцууны дан хугарал
• 2 булцууны хугарал
• Булцууны товрууны хугарал

59. Шинж тэмдэг
• Өвдөг түүний дээхнүүр хавдаж, үенд цус хурснаас
өвдөгний хэлбэр дүрс алдагдаж жигд гөлгөр болно
• Дарахад үе бамбалзаж тойг бөмбөлзөнө
• Тэр хавьдаа өвдөлт их байна
• Гадна булцуу хугараад дээш зөрвөл өвдгөөр вальгус,
дотор булцуу хугараад зөрвөл варус үүсдэг

60. Оношлогоо
• Анамнез
• Рентген зураг

61. Эмчилгээ
• 2-4 кг ачаагаар ясны таталт хийнэ
• Түнх бэхлэх гөлтгөнөн боолт хийнэ
• Хөдөлмөрлөх чадвар 3-3.5 сар болж сэргэнэ

62. Зөрсөн хугарлын мэс засал
эмчилгээ
• Хугарсан хэсгийн урд хажуугаар зүсэлт хийнэ
• Эвлүүлсэн булцууг 2 урт шахагч шургаар
гаднаас дотогш бага зэрэг дороос дээш
чиглэлд нөгөө талын булцуунд лав орохоор
шурагдаж бэхлэнэ
• Шархыг битүүлэн оёж тавхай хүртэл гөлтгөнөн
боолт хийж 6 д.х хийж аваад суга таягтай
явуулна

64. • 2.5-3 сарын дараа гишгэхийг зөвшөөрнө
• 4-5 сарын дараа бэхлэгчийг авна.

65. • Анхаарал хандуулсанд баярлалаа