HISTORY

1. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
 Θεαματική αύξηση του πληθυσμού
 Μεταβολές στην αγροτική οικονομία (προκειμένου να
καλυφθούν οι ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου
πληθυσμού)
 α: Δημιουργία μεγάλων αγροκτημάτων
 β: Επέκταση της χρήσης μηχανημάτων
 γ. Εφαρμογή νέων μεθόδων καλλιέργειας
 Αυτό το σημαντικό φαινόμενο ονομάστηκε από τους
ιστορικούς αγροτική επανάσταση (17ος- 18ος αι.)
ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΟ 18Ο ΑΙ

4. Ανάπτυξη του εμπορίου- συσσώρευση κεφαλαίων στα
χέρια Ευρωπαίων

5. ΤΡΙΓΩΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

6. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
 Ορισμός
 Παράγοντες
 διαθέσιμα κεφάλαια από επιχειρηματίες
 εργατικά χέρια –πρώην αγρότες καταφεύγουν στα
αστικά κέντρα για εργασία

7. Εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων που
περιορίζουν τη χειρωνακτική εργασία

8. Η Ατμομηχανή: βελτίωση των συγκοινωνιών

9. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
 Εμφάνιση αστικής τάξης (βιομήχανοι , τραπεζίτες,
μεγαλέμποροι)
 Οι αριστοκράτες αμύνονταν να διαφυλάξουν τα
προνόμιά τους
 Οι αγρότες και τα ασθενέστερα κοινωνικά
στρώματα των πόλεων ζούσαν σε άσχημες συνθήκες

10. Παιδική εργασία

12. Άθλιες συνθήκες των εργατών

13.  Ανάπτυξη κλωστοϋφαντουργίας-εκμηχάνιση

14. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
 Απόλυτη μοναρχία σε όλη την Ευρώπη
Εξαίρεση αποτέλεσε η
Μ. Βρετανία με την αναγνώριση των πολιτικών
δικαιωμάτων
ΤΖΟΝ ΛΟΚ: Κοινωνικό συμβόλαιο
Φυσικά δικαιώματα του ανθρώπου

15. ΠΡΟΟΔΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
 17ο αι. απελευθέρωση από το μεσαίωνα
 Οι επιστήμονες βασίζονται στη λογική ψάχνουν να
βρουν τους νόμους για τη λειτουργία του κόσμου
 ΒΑΚΩΝ(ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΠΕΪΚΟΝ) -Πείραμα
 Κάθε επιστημονική θέση πρέπει να επαληθεύεται
με πείραμα.

16.  ΝΕΥΤΩΝ: Νόμος της παγκόσμιας έλξης
Το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους

17. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
 Ορισμός- πνευματικό κίνημα βαθύτατα πολιτικό που
ξεκίνησε στην Αγγλία στα τέλη του17ου και κορυφώθηκε
τον 18ο αι. στη Γαλλία . Κύρια χαρακτηριστικά είναι:
 η χρήση του ορθού λόγου (εξήγηση του κόσμου με τη
λογική)
 απόρριψη κάθε αυθεντίας
 κριτική της υφιστάμενης γνώσης και
 πίστη στη συνεχή πρόοδο του ανθρώπου
 Εκπρόσωποι
 Τζον Λοκ, Ζαν Ζακ Ρουσό, Βολτέρος, Ντιντερό
Ντ΄Αλαμπέρ

18. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
 ΦΥΣΙΚΑΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ: Θεμελιώδης πολιτική έννοια-
θέση έμβλημα της αστικής τάξης-όλοι έχουν απαραβίαστα
δικαιώματα ζωής, ελευθερίας, περιουσίας.
 ΛΟΚ: κοινωνικό συμβόλαιο
 ΡΟΥΣΟ: πιο ριζοσπαστικός ( η πολιτική εξουσία
βρίσκεται στα χέρια του λαού) Η γενική βούληση
εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στη λήψη
αποφάσεων
 ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ: ( Πνεύμα των Νόμων) διάκριση
εξουσιών α) εκτελεστική β) νομοθετική γ) δικαστική

19. ΦΩΤΙΣΜΕΝΗ ΔΕΣΠΟΤΕΙΑ
 Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις ιδέες του
Διαφωτισμού για να γίνει το κράτος τους αποτελεσματικότερο και να
ισχυροποιήσουν την εξουσία τους.
 Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας
 Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας και ο γιος της Ιωσήφ
 Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας

20. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
 Βολτέρος: Ανεξιθρησκία
 Αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία
« Δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω και με
το τίμημα της ζωής μου ακόμη, το δικαίωμά σου ελεύθερα να λες όσα
πρεσβεύεις. »

21.  Ζαν Ζακ Ρουσό
 Το μόνο μέσο για τη διασφάλιση
της συνεχούς προόδου του
ανθρώπου είναι η εκπαίδευση.
Με τα εμπνευσμένα έργα του ο Ρουσό
(κυρίως με τον «Αιμίλιό») τόνισε την
ανάγκη στροφής της εκπαίδευσης στην
ανάπτυξη όχι μόνο της λογικής, αλλά και
των αισθήσεων των μαθητών. Οι ιδέες του
σχετικά με την εκπαίδευση επηρέασαν
βαθύτατα τις σύγχρονες εκπαιδευτικές
θεωρίες. Μειώνει την αξία της μάθησης
από τα βιβλία και υποστηρίζει ότι τα
συναισθήματα ενός παιδιού πρέπει να
καλλιεργούνται πριν από τη λογική
του . Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη μάθηση
βάσει της εμπειρίας. η εκπαίδευση πρέπει να
βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του
διδασκόμενου. Ο δάσκαλος δε λειτουργεί ως
αυθεντία.
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

22. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ
 Η οικονομία πρέπει να λειτουργεί φυσικά δίχως τις
κρατικές παρεμβάσεις ( μερκαντιλισμός) Κενέ, Άνταμ
Σμίθ

23. Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
Συλλογικό έργο 33 τόμων, με πρωτεργάτες τους
Ντιντερό και Ντ΄Αλαμπέρ που συνοψίζει τις ιδέες του
Διαφωτισμού.

24. Η σημασία του Διαφωτισμού
Η καταλυτική δύναμη των πολιτικών ιδεών του
Διαφωτισμού, θα φανεί στις δύο μεγάλες επαναστάσεις του
18ου αιώνα, την αμερικανική (1774) και την γαλλική
(1789) και θα αποτελέσουν επίσης τα θεμέλια των
σύγχρονων δημοκρατιών σε ολόκληρο τον κόσμο.

25. Μελέτη πηγών
 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τα δεδομένα του παραθέματος που
ακολουθεί, να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους η διάκριση των
εξουσιών αποτελεί θεμέλιο των δημοκρατικών πολιτευμάτων.
 Πηγή 1: Η συγκέντρωση της εξουσίας στοιχείο φθοράς της μοναρχίας.
Η μοναρχία αποδυναμώνεται όταν ο ηγεμόνας, συγκεντρώνοντας όλη την
εξουσία στο πρόσωπό του, συγκεντρώνει το κράτος στην πρωτεύουσα, την
πρωτεύουσα στην αυλή του και την αυλή αποκλειστικά στο πρόσωπό του. Η
μοναρχική εξουσία φθείρεται, όταν τα ανώτερα αξιώματα του κράτους
επιβραβεύουν την πιο χαμηλή στάθμη δουλικότητας, όταν ο ηγεμόνας δεν
σέβεται τον λαό του και αντίθετα χρησιμοποιεί τα ευτελέστερα εργαλεία της
αυταρχικής εξουσίας.
Μοντεσκιέ, Το πνεύμα των νόμων
Πηγή: Γ.Δ. Ζιούτος, Μοντεσκιέ, Επιλογή από το έργο του, Σύγχρονη Εποχή,
Αθήνα 1993, σ. 323

26.  Με βάση τα δεδομένα της πηγής που ακολουθεί και τις σχετικές πληροφορίες του
σχολικού βιβλίου, να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα του Διαφωτισμού στο ζήτημα
της θρησκείας.
 Πηγή 2: Ο Διαφωτισμός εναντίον της θρησκείας
Θεμέλιο της ευρωπαϊκής ενότητας κατά τον Μεσαίωνα, ο χριστιανισμός υφίσταται
την επίθεση του φιλοσοφικού κινήματος. Η κοσμική έκφρασή του, ο κλήρος γίνεται
αντικείμενο των πρώτων επιθέσεων. Ιδιαίτερα ο Βολτέρος του καταφέρει σκληρά
πλήγματα εξαίροντας εναντίον του το πνεύμα της ανεξιθρησκίας. Αυτή η κριτική των
κοσμικών πλευρών της χριστιανικής εκκλησίας πολύ σύντομα καταλήγει σε
αμφισβήτηση των βασικών δογμάτων της θρησκείας. Από τα τέλη του 18ου αιώνα,
λογική και χριστιανισμός εμφανίζονται ως στοιχεία ασυμβίβαστα.
S . Berstein & P. Milza, Ιστορία της Ευρώπης, μτφ. Α. Κ. Δημητρακόπουλος,
Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997, τ.1, σ. 460

27. Ερωτήσεις
 Να περιγράψετε το περιεχόμενο των όρων: αγροτική
επανάσταση, βιομηχανική επανάσταση, διαφωτισμός
 Ποια ήταν η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα και
ποια η ιδεολογική ατμόσφαιρα στη Δυτική Ευρώπη του
18ου αι.;
 Ποιες είναι οι βασικές θέσεις του διαφωτισμού στα καίρια
θέματα της πολιτικής, της εκπαίδευσης, της οικονομίας,
της θρησκείας και ποιοι οι εκπρόσωποί τους;
 Ποια η σημασία της παρέμβασης του Διαφωτισμού στο
πλαίσιο των γενικότερων μεταβολών που συντελούνται
κατά το 18ο αι.;

28. ή
 Τι ονομάζουμε Διαφωτισμό;
 Ποιες ήταν οι θεμελιακές απόψεις των διαφωτιστών;
 Ποιοι ήταν οι κορυφαίοι διαφωτιστές ή φιλόσοφοι;
 Είχε ο Διαφωτισμός σχέση με την πολιτική;
 Τι πίστευε ο Διαφωτισμός για τα φυσικά δικαιώματα;
 Τι λέει η θεωρία του « κοινωνικού συμβολαίου» που διατύπωσε ο
Τζ. Λοκ;
 Ποιες ήταν οι πολιτικές απόψεις του Ρουσό;
 Τι είναι η διάκριση των εξουσιών σύμφωνα με το Μοντεσκιέ;
 Πώς επηρέασαν οι πολιτικές απόψεις του Διαφωτισμού τους
μονάρχες της Ευρώπης;
 Ποια ήταν η θέση του Διαφωτισμού για τη θρησκεία, την
εκπαίδευση και την οικονομία;
 Τι ήταν η Εγκυκλοπαίδεια και ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες αυτού
του έργου;