วิทยาศาสตร์

1. LOGO
โรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์ กาญจนบุรี
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
รายวิชา เทคนิคปฏิบัติการวิทยาศาสตร์ (ว 30286)
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
เรื่อง การวัดทางวิทยาศาสตร์
โดยครูสุกัญญา นาคอ้น

2. www.themegallery.com
1. ควรใส่แว่นตานิรภัย (safety goggle) เมื่ออยู่ในห้องปฏิบัติการตลอดเวลา
2. ห้ามใส่รองเท้าแตะและควรสวมเสื้อคลุมเมื่ออยู่ให้องปฏิบัติการ
เพื่อป้องกันอุบัติเหตุจากสารเคมี
3. ห้ามรับประทางอาหารและเครื่องดื่มขณะอยู่ในห้องปฏิบัติการ
4. ห้ามทิ้งสารเคมีทุกชนิดลงในอ่าง ให้เทสารเคมีที่ใช้แล้วรวมกันในภาชนะ
ที่เจ้าหน้าที่จัดไว้ให้
ข้อควรปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ

3. www.themegallery.com
5. ห้ามก้มมองที่ปากหลอดทดลองหรือปากขวดขณะสารกาลังทาปฏิกิริยา
กันอยู่
6. ทาความสะอาดเครื่องชั่งทุกครั้งหลังการใช้
7. ก่อนใช้เครื่องแก้วทุกครั้งจะต้องตรวจสอบว่ามีรอยร้าวหรือรอยบิ่น
หรือไม่
8. แจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบทุกครั้งที่มีอุปกรณ์การทดลองแตกหรือเสียหาย
และให้นาเศษแก้วมาเก็บไว้ที่เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบ
ข้อควรปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ

4. www.themegallery.com
ข้อควรปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ
9. ถ้าสารเคมีสัมผัสผิวหนัง ให้ล้างออกด้วยน้าหลายๆ ครั้ง หากยังเกิดความ
ระคายเคืองให้แจ้งอาจารย์ที่ดูแลทราบทันที
10. ถ้าสารเคมีกระเด็นเข้าตา ให้เปิดน้าแรงๆ ล้างตาหลายครั้งจนหมดความ
ระคายเคือง หากยังเกิดความระคายเคืองให้แจ้งอาจารย์ที่ดูแลทราบทันที
11. สังเกตตาแหน่งของถังดับเพลิงในห้องปฏิบัติการทุกครั้งที่ทาปฏิบัติการ
และควรศึกษาวิธีการใช้ถังดับเพลิงให้ถูกวิธีด้วย

5. www.themegallery.com
ข้อควรปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ
12. ห้ามจุดไฟเมื่อมีสารไวไฟอยู่ใกล้ (ส่วนมากตัวทาละลายอินทรีย์จะติดไฟง่าย)
หรือมีสมุดหรือกระดาษอยู่บริเวณใกล้เคียง เพราะจะทาให้เกิดการติดไฟและลุกไหม้
13. ผู้ที่มีผมยาวจะต้องรวบผมให้เรียบร้อยในขณะปฏิบัติการเพื่อป้องกันอุบัติเหตุ
14. ล้างมือทุกครั้งหลังจากใช้มือจับขวดสารเคมีหรือสัมผัสสารเคมี และควรล้างมือ
ให้สะอาดก่อนออกจากห้องปฏิบัติการ
15. ศึกษาและทาความเข้าใจสัญลักษณ์ที่ติดอยู่ข้างขวดสารเคมีซึ่งแสดงถึงสิ่งที่ต้อง
ระวังสาหรับสารเคมีนั้นๆ

6. www.themegallery.com
ความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการเคมี
เพื่อให้การทดลองในห้องปฏิบัติการเคมีดาเนินไปอย่างเรียบร้อย และ
เพื่อความปลอดภัยของผู้ที่อยู่ในห้องปฏิบัติการทุกคน นักศึกษาพึงปฏิบัติตามกฎ
และระเบียบต่อไปนี้
ข้อปฏิบัติเพื่อความปลอดภัย
1.สวมเสื้อคลุมปฏิบัติการและแว่นนิรภัยตลอดเวลาที่อยู่ในห้องปฏิบัติการเคมี ผู้ที่
สวมแว่นสายตาอยู่แล้วไม่จาเป็นต้องใช้แว่นนิรภัย
2.ห้ามเล่นและห้ามรับประทานอาหาร เครื่องดื่ม หรือสูบบุหรี่ในห้องปฏิบัติการ
เคมี
3.ห้ามทาการทดลองใดๆ นอกเหนือจากที่ได้มอบหมาย
4.ห้ามทาการทดลองโดยไม่มีอาจารย์ควบคุม

7. www.themegallery.com
ความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการเคมี
5.เมื่อเกิดอุบัติเหตุ ไม่ว่าจะเล็กน้อยเพียงใด ให้รายงานอาจารย์ผู้ควบคุม
ทราบทันที
6.ห้ามชิมสารเคมีใดๆ ทั้งสิ้น
7.เมื่อใช้ปิเปตดูดสารละลาย ห้ามใช้ปากดูด
8.ใช้เครื่องแก้วด้วยความระมัดระวัง เมื่อทาเครื่องแก้วแตกต้องเก็บกวาด
ให้เรียบร้อย

8. www.themegallery.com
9.สาหรับปฏิกิริยาที่สารตั้งต้นหรือผลิตภัณฑ์เป็นแก๊สพิษ กรดเข้มข้น หรือ
แอมโมเนียให้ทาการทดลองในตู้ดูดควันเสมอ
10.ห้ามทิ้งสารเคมีใดๆ ลงในถังขยะ สารเคมีที่ละลายในน้าได้ให้ละลายในน้า
แล้วเทลงอ่างน้าทิ้ง สารที่ไม่ละลายในน้า ให้เทรวมกันในภาชนะที่เตรียมไว้ให้
ที่เคาเตอร์ ถ้าสงสัยให้ถามอาจารย์ผู้ควบคุม
ความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการเคมี

9. เลขนัยสาคัญ (significant figures)

10. เลขนัยสาคัญ (significant figures)
กลุ่มของตัวเลขที่แสดงความเที่ยงตรงของการวัดที่ตัวเลขแต่ละตัวมีอยู่
ประกอบด้วย - ตัวเลขทุกตัวที่แสดงความแน่นอน (Certainty)
- ตัวเลขอีกตัวหนึ่งที่แสดงความไม่แน่นอน
(Uncertainty)
ทราบกันว่าถ้าไม่มีการระบุความไม่แน่นอน เราถือว่าความไม่แน่นอนมีค่า  1
เช่น น้าตาลหนัก 30.78 g แสดงว่าเลขนัยส้าคัญตัวสุดท้าย (8)
มีความไม่แน่นอน
หมายความว่า น้าตาลมีน้าหนักอยู่ระหว่าง 30.77 และ 30.79

11. เลขนัยสาคัญ significant figures
หลักการพิจารณา เลขนัยส้าคัญ
 เลขที่ไม่ใช่ 0 ทั้งหมด เป็นเลขนัยสาคัญ เช่น
123 (มี 3 ตัว), 3.5 (มี 2 ตัว)
 เลข 0 ระหว่างเลขอื่น เป็นเลขนัยสาคัญ เช่น
1008 (มี 4 ตัว), 1.06 (มี 3 ตัว)
 เลข 0 ทางด้านซ้ายของเลขอื่นไม่เป็นเลขนัยสาคัญ เช่น 0.01 (มี 1 ตัว) ,
0.0054 (มี 2 ตัว)

12. www.themegallery.com
เลขนัยสาคัญ significant figures
หลักการพิจารณา เลขนัยส้าคัญ
 เลข 0 ทางด้านขวาของเลขอื่นและมีจุดทศนิยมเป็น
เลขนัยสาคัญ เช่น 0.200 (มี 3 ตัว), 30.0 (มี 3 ตัว)
 เลข 0 ทางขวามือของเลขอื่นที่ไม่มีจุดทศนิยมไม่จาเป็นต้องเป็นเลข
นัยสาคัญ เช่น 10300 (มี 3 หรือ 4 หรือ 5 ตัว) แต่ถ้าเขียนเป็น 1.03x104
(มี 3 ตัว), 1.030x104 (มี 4 ตัว), 1.0300x104 (มี 5 ตัว)

13. 1. 4.006, 12.012, 10.070
2. 0.00002
3. 0.008 mm
4. 0.000262 mL
5. 50.8 mm, 2001 min, 0.00405 m
แบบฝึกหัด จงหาเลขนัยสาคัญของจานวนต่อไปนี้

14. แบบฝึกหัดทบทวน
A. ตัวเลขใดมีเลขนัยสาคัญ 3 ตัว?
1) 0.4760 2) 0.00476 3) 4760
B. ข้อใดที่ O เป็นเลขนัยสาคัญหมดทุกตัว
1) 0.00307 2) 25.300 3) 2.050 x 103
C. 534,675 ถูกเขียนให้มีเลขนัยสาคัญ 3 ตัว ได้ดังข้อ
1) 535 2) 535,000 3) 5.35 x 105

15. เลขนัยสาคัญ significant figures
1.1 การปัดตัวเลข (Rounding off)
มีหลักเกณฑ์ดังนี้
1. ถ้าตัวเลขที่ตามหลังตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายมากกว่า 5 ให้
ตัดตัวเลขนั้นทิ้งแล้วเปลี่ยนตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายให้มีค่า
เพิ่มขึ้น 1 เช่น 8.57 เป็น 8.6
2. ถ้าตัวเลขที่ตามหลังตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายน้อยกว่า 5 ให้
ตัดตัวเลขนั้นทิ้ง โดยยังคงตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายไว้ไม่มีการ
เปลี่ยนแปลง เช่น 2.23 เป็น 2.2

16. 3. ถ้าตัวเลขที่ตามหลังตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้าย เท่ากับ 5 และไม่
มีตัวเลขหรือมีเลข 0 ตามหลังเลข 5
- ถ้าตัวเลขนัยสาคัญ ตัวสุดท้ายเป็นเลขคู่ (หรือ 0) ให้ตัดเลข
5 ที่ตามมาทิ้ง โดยไม่ต้องเปลี่ยนตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้าย
เช่น 7.25 ปัดเป็น 7.2 และ 6.4050 ปัดเป็น 6.40
- ถ้าตัวเลขนัยสาคัญ ตัวสุดท้ายเป็นเลขคี่ ให้ตัดเลข 5 ที่ตามมา
ทิ้ง แล้ว เปลี่ยนตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายให้มีค่าเพิ่มขึ้น 1
เช่น 86.75 ปัดเป็น 86.8 และ 0.4350 ปัดเป็น 0.44
เลขนัยสาคัญ significant figures

17. เลขนัยสาคัญ significant figures
4.ถ้าตัวเลขที่ตามหลังตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายเท่ากับ 5 และมี
ตัวเลขตามหลังเลข 5 นี้ ไม่ว่าเป็นตัวเลขอะไรก็ตาม ให้ตัดตัวเลขทุก
ตัวรวมทั้งเลข 5 ทิ้งและเปลี่ยนตัวเลขนัยสาคัญตัวสุดท้ายให้มีค่า
เพิ่มขึ้น 1
เช่น 7.251 ปัดเป็น 7.3 และ
6.4057 ปัดเป็น 6.41

18. เลขนัยสาคัญ significant figures
1.2 การบวกและการลบ (Addition and Subtraction)
ให้คงเหลือจานวนเลขทศนิยมไว้ให้เท่ากับตัวเลขที่มีจ้านวน
ทศนิยมน้อยที่สุด
31.2 +
3.0 24 +
0.3 1
34.5 34 = 34.5
256.8, 40.7
แบบฝึกหัด
• 0.625 + 1.23 – 0.000850
• 2. 23505 + 19.6 +2.1

19. เลขนัยสาคัญ significant figures
1.3 การคูณและการหาร (Multiplication and Division)
จานวนตัวเลขนัยสาคัญของผลลัพธ์ จะมีค่าเท่ากับจานวนของ
ตัวเลขที่มีนัยส้าคัญน้อยที่สุด
21.1 x 0.029 x 83.2 = 50.91008 ปัดเป็น 51
291 x 272 = 920,372 ปัดเป็น 9.2 x 105
0.086 A. 4.311 ÷ 0.07 =
B. 2.54 X 0.0028 =
0.0105 X 0.060
C. (1.235 - 1.02) X 15.239 =
1.12

20. www.themegallery.com
1. 0.1 มีเลขนัยสาคัญ............................ตัว
2. 0.01 มีเลขนัยสาคัญ ............................ตัว
3. 0.0152 มีเลขนัยสาคัญ............................ตัว
4. 101 มีเลขนัยสาคัญ ............................ตัว
5. 1.002 มีเลขนัยสาคัญ............................ตัว
6. 1.20 มีเลขนัยสาคัญ ...........................ตัว
7. 2.400 มีเลขนัยสาคัญ ...........................ตัว
ให้นักเรียนจงตอบคาถามต่อไปนี้

21. www.themegallery.com
8. 1.30 x104 มีเลขนัยสาคัญ ...........................ตัว
9. 2.501 x106 มีเลขนัยสาคัญ ...........................ตัว
10. 2.12 + 3.895 + 5.4236 = .............................
11 15.7962 + 6.31 – 16.8 = ………………….
12. 432.10 x 5.5 = ..........................
13. 0.6214 x 4.25 = ..........................
ให้นักเรียนจงตอบคาถามต่อไปนี้

22. ความแม่น (Precision)
www.themegallery.com
ความแม่น (Precision)
ความใกล้เคียงของค่าที่ได้จากการวัดซ้า
หลายๆ ครั้งในของสิ่งเดียวกัน ด้วยวิธีเดียว

23. www.themegallery.com
ในการวัดปริมาณบางอย่าง เช่น ความยาว ปริมาตร หรือน้าหนักของ
วัตถุ ถึงแม้เครื่องมือจะเป็นอันเดียวกันก็ตาม ผลการวัดในแต่ละครั้งอาจได้
ออกมาไม่เท่ากัน ทั้งนี้เป็นเพราะความผิดพลาดของผู้วัดหรือเครื่องวัด เช่นทาการ
วัดความยาวของกล่องไม้เล็กๆ อันหนึ่ง
นาย ก. ทาการวัด 3 ครั้ง ได้ผลดังนี้ 4.23 4.22 และ 4.24 เซนติเมตร
นาย ข. ทาการวัด 3 ครั้ง ได้ผลดังนี้ 4.23 4.20 และ 4.25 เซนติเมตร
จากการเปรียบเทียบพบว่าผลการวัดของนาย ก. ทั้ง 3 ครั้ง มีค่าใกล้เคียงกัน แต่ผล
การวัดของนาย ข. ทั้ง 3 ครั้ง ต่างกันมากกว่าของนาย ก. เราอาจสรุปได้ว่าการวัด
ของนาย ก. มีความแม่นยามากกว่านาย ข.
ความแม่น (Precision)

24. www.themegallery.com
ค่าความแม่นยา มักแสดงในรูปของตัวเลข ซึ่งค่าตัวเลขที่จะมาแสดงค่าความ
แม่นยาก็คือ ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) ซึ่งหาได้จากผลการวัดที่ได้นั่นเอง
เช่น จากผลการวัดของนาย ก. เมื่อคานวณหาค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานเฉลี่ยได้ดังตาราง 1
ความแม่น (Precision)

25. www.themegallery.com
ดังนั้นค่าที่ได้จากการทดลองของนาย ก. อาจจะเขียนได้เป็น 4.23 ± 0.01
เซนติเมตร ค่า ± 0.01 เซนติเมตร จะเป็นค่าแสดงความแม่นยาของการวัดทานองเดียวกันจาก
ผลการทดลองของนายข. ก็อาจเขียนได้เป็น 4.23 ± 0.02 เซนติเมตร จะเห็นได้ว่าถ้าค่าการ
เบี่ยงเบนเฉลี่ยน้อย ค่าความแม่นยาจะมาก
ความแม่น (Precision)

26. ความถูกต้อง (Accuracy)
www.themegallery.com
ความถูกต้อง (Accuracy)
ความใกล้เคียงกับค่าที่วัดได้กับค่าจริง สาหรับค่าจริงจะได้
จากการวัดโดยวิธีมาตรฐาน และเป็นค่าที่รับรองทั่วไป

27. www.themegallery.com
ในการทดลองหรือการวัดปริมาณบางอย่าง ถ้าผลการทดลองการวัด
ได้ค่าใกล้เคียงกับค่าจริง (True value) มากๆ ความถูกต้องก็ย่อมมากด้วย แต่
เนื่องจากค่าจริงเราไม่สามารถรู้ได้แน่นอน เช่น การวัดความยาวของของบาง
สิ่ง ในการวัดแต่ละครั้งก็ต้องใช้เครื่องมือและเราไม่ทราบว่าเครื่องวัดอัน
ไหนถูกต้องมากที่สุด แต่เราพอที่จะหาความยาวที่ใกล้เคียงกับค่าจริงมาก
ที่สุด โดยทาการวัดหลายๆ ครั้ง ด้วยเครื่องมือที่ละเอียดมากๆ แล้วหา
ค่าเฉลี่ย หรืออาจจะได้จากผลการวัดที่ยอมรับกันในระหว่างผู้ที่เคยทาการวัด
หรือทดลองมาแล้ว ซึ่งค่านี้เราเรียกว่าค่าที่ยอมรับ (Accepted value) ซึ่ง
อาจจะมีค่าเท่ากับค่าจริง หรือใกล้เคียงกับค่าจริงมาก
ความถูกต้อง (Accuracy)

28. www.themegallery.com
ค่าความถูกต้องอาจแสดงได้โดยค่าความคลาดเคลื่อน (Error) ถ้า
ความคลาดเคลื่อนน้อยค่าความถูกต้องก็มาก เช่น สมมติว่าค่าที่ทดลองได้มี
ค่าเท่ากับ 38 และค่าที่ยอมรับหรือค่าจริงเท่ากับ 40
ค่าความคลาดเคลื่อน = 40 - 38 = 2
ถ้าคิดเป็นร้อยละโดยเทียบกับค่าที่ยอมรับหรือค่าจริง ก็จะได้เป็น
ค่าความคลาดเคลื่อนสัมพัทธ์ (Relative Error)
โดยค่าความคลาดเคลื่อนสัมพัทธ์ = (2 /40) x 100 = 5%

29. www.themegallery.com

30. ความแม่น ความเที่ยงและความคลาดเคลื่อน
www.themegallery.com
ข้อมูลที่ได้จากการทดลองจะมี ความแม่น
มากน้อยเพียงใด สามารถพิจารณาได้จาก
ความคลาดเคลื่อน (error)

31. สาเหตุการเกิดความคลาดเคลื่อน
www.themegallery.com
1. Systematic error
แบ่งได้ 3 ชนิด คือ
เกิดจากระบบของ การทดลอง
การใช้สารเคมีที่ไม่บริสุทธิ์, การใช้เครื่องมือที่ไม่มีประสิทธิภาพ,
การใช้สารละลายมาตรฐานที่มีความเข้มข้นคลาดเคลื่อน

32. สาเหตุการเกิดความคลาดเคลื่อน
www.themegallery.com
2. Random error มาจาก สภาพแวดล้อมของระบบ
ที่ทาการทดลอง
ความคลาดเคลื่อนนี้แก้ไขไม่ได้ และมีผลต่อความเที่ยงของการทดลอง
การคานวณปรับแก้โดยอาศัยหลักการทางสถิติและทฤษฎีความน่า
จะเป็น เช่น การหาค่าเฉลี่ย หรือส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

33. สาเหตุการเกิดความคลาดเคลื่อน
www.themegallery.com
3. Personal error เกิดมาจาก ผู้ทดลองโดยตรง
เลือกใช้วิธีทดลองไม่เหมาะสม, ขาดความระมัดระวังในการ
ทดลอง มีผลต่อความแม่นและความเที่ยง

34. สรุป.......
www.themegallery.com
ผลจากการทดลองจะมี ถูกต้องมาก ถ้าผลการทดลองนั้น
ใกล้เคียงกับค่าจริง และผลการทดลองจะมีความแม่นสูง ถ้า
ผลที่ได้จากการทดลองที่ทาซ้าหลายๆ ครั้ง มีค่าใกล้เคียงกัน
ทุกค่า

35. LOGO
www.themegallery.com