Πρόταση Διδασκαλίας στο Αντικείμενο Αρχαία Ελληνικά με θεωρία και αναλυτικά παραδείγματα

1. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ»
Διαθέσεις Ρημάτων
Α.α) Τι δηλώνουν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων;
1. Οἱ πολέμιοι ἐδῄουν τὴν χώραν (Οι εχθροί λεαλητούσαν τη χώρα)
2. Οὕτως οἱ Κερκυραῖοι ἐτάξαντο (Οι Κερκυραίοι με αυτόν τον
τρόπο παρατάχθηκαν)
3. Οὗτοι ἐπαιδεύθησαν ὑπὸ τῶν πατέρων (Αυτοί μορφώθηκαν από
τους πατέρες)
4. Οὗτοι ἠδέως ἐκοιμήθησαν (Αυτοί κοιμήθηκαν ευχάριστα)
β) Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα ανάλογα με τις διαθέσεις
των ρημάτων;
Ενεργητική:
Μέση:
Παθητική:
Ουδέτερη:
γ) Ποια ρήματα παίρνουν αντικείμενο;
δ) Πως λέγονται τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο και πως
αυτά που δεν παίρνουν;
Μεταβατικά:
Αμετάβατα:

2. Μέρη του Λόγου που τίθενται ως αντικείμενο
Β.1 Να εντοπίσετε τα υποκείμενα, τα ρήματα και τα αντικείμενα
και να ορίσετε τι μέρος του λόγου είναι τα αντικείμενα.
1. Ὁρῶ τὸν ἄνδρα.
2. Μίσει τοὺς δειλούς.(Να μισείς τους δειλούς)
3. Φίλιππος ενώχλει υμιν.
4. Κῦρος ἔτρεψεν εἰς φυγὴν τοὺς ἐξακισχιλίους.
5. Οἱ θεοί ουκ αμελούσι των αδικούντων. (Οι θεοί δεν αμελούν
αυτούς που αδικούν)
6. Οι ιππείς φοβουνται το καταπεσείν (Οι θεοί φοβούνται το να
πέσουν)
7. Οἱ Ἕλληνες οὐχ ἐώρων τοὺς ἐκεῖθεν τοῦ ποταμοῦ. (Οι Έλληνες
δεν έβλεπαν τους πέρα από τον ποταμό)
8. Αλκιβιάδης έπεμψε τους συν αυτώ (Ο Αλκιβιάδης έστειλε
αυτούς που ήταν μαζί του)
9.Σωκράτης εδίδαξε τους μεν, έλεγε τα δε.
10. Ούτος ουκ απαγορεύει το γνώθι σαυτον (Αυτός απαγορεύει το
να γνωρίσεις τον εαυτό σου)
11. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι πρὸς ἐσπέρας ἥξοι τὸ στράτευμα. (Αυτοί
έλεγαν ότι το βράδυ θα έλθει το στράτευμα)
12. Οὐκ ἐδύναντο ἐλθεῖν. (Δεν μπορούσαν να έλθουν)
13. α) Λακεδαιμόνιοι απέκτειναν περί εβδομήκοντα. (Οι Σπαρτιάτες
σκότωσαν περίπου εβδομήντα)
β)Αθηναίοι συνέλαβον υπέρ τους πεντακοσίους. (Οι Αθηναίοι
συνέλαβαν πάνω από πεντακόσιους)
γ) Εξετάζω καθ’ έκαστον αυτων (Εξετάζω καθέναν χωριστά από
αυτούς)

3. δ)Οι στρατιώται έρριψαν έπι μέγα του οικοδομήματος (Οι
στρατιώτες έριξαν σε μεγάλη έκταση το οικοδόμημα)
Β2. Στα παραδείγματα 1-11 σε τι πτώσεις μπαίνει το αντικείμενο;
Β3. Σε τι ερώτηση απαντάει το αντικείμενο;
Β4. Πως βρίσκουμε το αντικείμενο σε μια πρόταση;
Μονόπτωτα – Δίπτωτα Ρήματα
Γ.1 Στις παρακάτω προτάσεις τα ρήματα διαθέτουν δύο
αντικείμενα. Μπορείτε να τα εντοπίσετε;
1. Σωκράτης εδίδασκε τοὺς παῖδας τὴν ἀρετήν.
2. Οἱ παῖδες φέρουσιν πέπλον τῇ Ἀθηνᾷ.
3. Οι Αθηναίοι εισέπραττον τους νησιώτας εξήκοντα τάλαντα.
4. Εκώλυον τον Αγησίλαο της παρόδου.
5. Οι στρατιωται επλήρουν την αποθήκην σίτου.
6. Οι Πέρσαι διδάσκουσι τους παιδας σωφροσύνην.
7. Πληρώ την υδρίαν υδατος.
8. Υμεις εμου ακούσεσθε πάσαν την αλήθειαν.
9. Ημεις υμας κακόν πώποτε εποιήσαμεν.
10. Ο στρατηγός εκέλευσε τους στρατιώτας φυγειν.
11.Οι Ήλειοι τους Λακεδαιμονίους εκώλυον του αγώνος.
12.Η μωρία δίδωσι τοις ανθρώποις κακά.
13.Πάσαν την αλήθειαν υμιν λέγω.
14. Η μήτηρ λέγει τον παίδα ότι η ειρήνη εστί μέγιστον αγαθόν.
15.Κύρος εκέλευσε τους στρατιώτας πολεμειν.
16. Σωκράτης λέγει τοις ανθρώποις ότι η αρετή εστί διδακτή.

4. Γ2.Μπορείτε να δώσετε τον ορισμό των ρημάτων ανάλογα με πόσα
αντικείμενα παίρνουν;
Μονόπτωτα:
Δίπτωτα:
Γ3. Ποια είναι η ακολουθία με την οποία συμπεράνουμε ποιο είναι
το άμεσο και ποιο το έμμεσο αντικείμενο; Βρείτε τα στα παραπάνω
παραδείγματα.
Γ4. Τι μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε το δεύτερο (στη
σειρά στην μετάφραση στα νέα ελληνικά) αντικείμενο;
Γ5. Στα παρακάτω παραδείγματα τα ρήματα μοιάζουν ότι έχουν δύο
αντικείμενα αλλά δεν έχουν. Είναι μονόπτωτα.
 Επιθυμεις σωφροσύνης και δόξης.
 Ορώ τον άνδρα, τον ίππον, την οικίαν.
 Οι στρατηγοί εδίδοσαν τοις στρατιωταις και τοις δούλοις.
Πως συνδέονται οι δύο λέξεις που μοιάζουν με δυο αντικείμενα;
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
Δ. Στα παρακάτω παραδείγματα υπάρχει κάποια ομοιότητα ανάμεσα
στο ρήμα και το αντικείμενο. Τη διακρίνετε; Σε ποια πτώση τίθεται
το αντικείμενο;
 Εορτάζω μεγάλας εορτάς.
 Νικώ λαμπράν νίκην.
 Κινδυνεύω τον έσχατον κίνδυνον.
 Γράφω επιστολήν.
 Βαδίζω την ευθείαν οδόν.
 Εορτάζω μεγάλα.
 Νικω λαμπρά.
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
Σύστοιχα Αντικείμενα ονομάζονται:
Ε. Στα παρακάτω παραδείγματα εκτός από τα ρήματα αντικείενα
διαθέτουν και τα απαρέμφατα και οι μετοχές. Μπορείτε να τα
βρείτε;
 Αρχίδαμος έμελλε δηώσειν την γήν.
 Πρόξενος υπόσχεται τω Ξενοφώντι παρέχειν αυτοις σίτον.
 Χιοι ητιάσαντο υμας επιβουλεύειν αυτοίς.
 Αι πόλεις ωμομόκεσαν εμμένειν τη ειρήνη.

5.  Βοιωτοί απειλούσι εμβάλειν εις την Αττικήν.
 Λέγομεν υμιν μη λύειν σπονδάς.
 Λέγεται Κύρον κελέυσαι τους στρατιώτας πολεμείν.
 Έδοξε τοις Αθηναίοις πρέσβεις πέμψαι.
 Οι άνθρωποι λέγουσι υμας απαιτειν δικαίως την Αλλόνησον.
 Χρη εμοί τον νομιζόμενον λόγον ειπειν αυτοίς.
 Αφίκετο Αρταξέρξης άγων τον στρατόν.
 Ούτος ήγε πολλήν στρατιάν βοηθήσων τω βασιλει.
 Κύρος ήλθε δώσων τοις στρατιώταις σίτον.
 Κύρος ήλθε κελεύσων τοις στρατιώταις εισβαίνειν εις τας ναυς.
 Σωκράτης ήλθε διδάξων τοις νέοις την αρετήν είναι διδακτήν.
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ»
Διαθέσεις Ρημάτων
Α.α) Τι δηλώνουν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων;
1. Οἱ πολέμιοι ἐδῄουν τὴν χώραν (Οι εχθροί λεαλητούσαν τη
χώρα). Το ρήμα δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί (κάνει κάτι) και η
ενέργεια του μεταβαίνει(πηγαίνει) σε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα
διαφορετικό από το υποκείμενο.
2. Οὕτως οἱ Κερκυραῖοι ἐτάξαντο (Οι Κερκυραίοι με αυτόν τον
τρόπο παρατάχθηκαν).Το ρήμα δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί
αλλά η ενέργεια του δε μεταβαίνει σε κάποιον άλλο, αλλά
επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο.
3. Οὗτοι ἐπαιδεύθησαν ὑπὸ τῶν πατέρων (Αυτοί μορφώθηκαν από
τους πατέρες).Το ρήμα δείχνει ότι το υποκείμενο πάσχει, παθαίνει
κάτι από κάποιον άλλο.
4. Οὗτοι ἠδέως ἐκοιμήθησαν (Αυτοί κοιμήθηκαν ευχάριστα). Το
ρήμα δείχνει ότι το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε παθαίνει κάτι,
απλά βρίσκεται σε μια κατάσταση.

6. β) Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα ανάλογα με τις διαθέσεις
των ρημάτων;
 Ενεργητική Διάθεση: έχουν τα ρήματα που δείχνουν ότι το
υποκείμενο τους ενεργεί (κάνει κάτι) και η ενέργεια του
μεταβαίνει(πηγαίνει) σε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα
διαφορετικό από το υποκείμενο.
Μέση Διάθεση:έχουν τα ρήματα που δείχνουν ότι το
υποκείμενο τους ενεργεί αλλά η ενέργεια του δε μεταβαίνει σε
κάποιον άλλο, αλλά επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο.
 Παθητική Διάθεση: έχουν τα ρήματα που δείχνουν ότι το
υποκείμενο τους πάσχει, παθαίνει κάτι
 Ουδέτερη Διάθεση: έχουν τα ρήματα που δείχνουν ότι το
υποκείμενο τους ούτε ενεργεί ούτε πάσχει, απλά βρίσκεται σε
μια κατάσταση.
γ) Ποια ρήματα παίρνουν αντικείμενο;
Τα ρήματα που μπορούν να πάρουν αντικείμενο είναι τα ρήματα
ενεργητικής διάθεσης.
δ) Πως λέγονται τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο και πως
αυτά που δεν παίρνουν;
Μεταβατικά: Τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο.
Αμετάβατα: Τα ρήματα που δεν παίρνουν αντικείμενο.
Μέρη του Λόγου που τίθενται ως αντικείμενο
Β.1 Να εντοπίσετε τα υποκείμενα, τα ρήματα και τα αντικείμενα
και να ορίσετε τι μέρος του λόγου είναι τα αντικείμενα.
1. Ὁρῶ τὸν ἄνδρα. (εγώ)
Ουσιαστικό
2. Μίσει τοὺς δειλούς.(Να μισείς τους δειλούς) (συ)
Επίθετο
3. Φίλιππος ενώχλει υμιν.
Αντωνυμία
4. Κῦρος ἔτρεψεν εἰς φυγὴν τοὺς ἐξακισχιλίους.

7. Αριθμητικό
5. Οἱ θεοί ουκ αμελούσι των αδικούντων. (Οι θεοί δεν αμελούν
αυτούς που αδικούν)
Έναρθρη Μετοχή- Επιθετική (Άρθρο+ Μετοχή)
6. Οι ιππείς φοβουνται το καταπεσείν (Οι θεοί φοβούνται το να
πέσουν)
Έναρθρο Απαρέμφατο (Άρθρο+ Απαρέμφατο)
7. Οἱ Ἕλληνες οὐχ ἐώρων τοὺς ἐκεῖθεν τοῦ ποταμοῦ. (Οι Έλληνες
δεν έβλεπαν τους πέρα από τον ποταμό)
Άρθρο+ επίρρημα
8. Αλκιβιάδης έπεμψε τους συν αυτώ (Ο Αλκιβιάδης έστειλε
αυτούς που ήταν μαζί του)
Άρθρο+ Εμπρόθετος Προσδιορισμός
9.Σωκράτης εδίδαξε τους μεν, έλεγε τα δε. (Σωκράτης)
Άρθρο+ μεν/δε
10. Ούτος ουκ προτρέπει το γνώθι σαυτον (Αυτός δεν προτρέπει το
να γνωρίσεις τον εαυτό σου)
Άρθρο+ Προστακτική
11. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι πρὸς ἐσπέρας ἥξοι τὸ στράτευμα. (Αυτοί
έλεγαν ότι το βράδυ θα έλθει το στράτευμα)
Δευτερεύουσα ονοματική Πρόταση (ειδική, ενδοιαστική,
πλάγια ερωτηματική, αναφορική)
12. Οὐκ ἐδύναντο ἐλθεῖν. (Δεν μπορούσαν να έλθουν) (ούτοι)
Απαρέμφατο
13. α) Λακεδαιμόνιοι απέκτειναν περί εβδομήκοντα. (Οι
Σπαρτιάτες σκότωσαν περίπου εβδομήντα)
Περί/αμφί/είς/ές+ Αιτιατική: Ποσό κατά προσέγγιση
(μετάφραση: περίπου)
β)Αθηναίοι συνέλαβον υπέρ τους πεντακοσίους. (Οι Αθηναίοι
συνέλαβαν πάνω από πεντακόσιους)
Υπέρ+ Αιτιατική: Υπέρβαση του μέτρου ή του ορίου (μετάφραση
πάνω από)
γ) Εξετάζω καθ’ έκαστον αυτων (Εξετάζω καθέναν χωριστά από
αυτούς) (Εγώ)
κατά+ αιτιατική: χωρισμός
δ)Οι στρατιώται έρριψαν έπι μέγα του οικοδομήματος (Οι
στρατιώτες έριξαν σε μεγάλη έκταση το οικοδόμημα)

8. επί+ αιτιατική: τοπική έκταση
Β2. Στα παραδείγματα 1-11 σε τι πτώσεις μπαίνει το αντικείμενο;
Το αντικείμενο μπαίνει στις πλάγιες πτώσεις: αιτιατική, γενική,
δοτική.
Β3. Σε τι ερώτηση απαντάει το αντικείμενο;
Το αντικείμενο απαντάει στην ερώτηση τι, ποιον/ ποιους;
Β4. Πως βρίσκουμε το αντικείμενο σε μια πρόταση;
Για να βρούμε το αντικείμενο ακολουθούμε την εξής μέθοδο:
 Εντοπίζουμε το ρήμα της πρότασης.
 Εντοπίζουμε το υποκείμενο της πρότασης ρωτώντας ποιος;
 Ρωτάμε τι, ποιον + ρήμα+ υποκείμενο
Μονόπτωτα – Δίπτωτα Ρήματα
Γ.1 Στις παρακάτω προτάσεις τα ρήματα διαθέτουν δύο
αντικείμενα. Μπορείτε να τα εντοπίσετε;
1. Σωκράτης εδίδασκε τοὺς παῖδας τὴν ἀρετήν. (άμεσο: τους
παίδας)
2. Οἱ παῖδες φέρουσιν πέπλον τῇ Ἀθηνᾷ. (άμεσο: πέπλον)
3. Οι Αθηναίοι εισέπραττον τους νησιώτας εξήκοντα τάλαντα. (άμεσο
τους νησιώτας)
4. Εκώλυον τον Αγησίλαο της παρόδου. (άμεσο: τον Αγησίλαον)
5. Οι στρατιωται επλήρουν την αποθήκην σίτου. (άμεσο: την
αποθήκην)
6. Οι Πέρσαι διδάσκουσι τους παιδας σωφροσύνην. (άμεσο: τους
παίδας)
7. Πληρώ την υδρίαν υδατος. (άμεσο: την υδριαν)
8. Υμεις εμου ακούσεσθε πάσαν την αλήθειαν. (άμεσο: την αλήθειαν)

9. 9. Ημεις υμας κακόν πώποτε εποιήσαμεν. (άμεσο: υμας)
10. Ο στρατηγός εκέλευσε τους στρατιώτας φυγειν. (άμεσο: τους
στρατιώτας)
11. Οι Ήλειοι τους Λακεδαιμονίους εκώλυον του αγώνος. (άμεσο:
τους Λακεδαιμονίους)
12. Η μωρία δίδωσι τοις ανθρώποις κακά. (άμεσο: κακά)
13. Πάσαν την αλήθειαν υμιν λέγω. (άμεσο: την αλήθειαν)
14. Η μήτηρ λέγει τον παίδα ειρήνην είναι διδακτήν (άμεσο: τον
παίδα)
15. Κύρος εκέλευσε τους στρατιώτας πολεμειν. (άμεσο: τους
στρατιώτας)
16. Σωκράτης λέγει τοις ανθρώποις ότι η αρετή εστί διδακτή.
(άμεσο: ότι η αρετή εστί διδακτή)
Γ2.Μπορείτε να δώσετε τον ορισμό των ρημάτων ανάλογα με πόσα
αντικείμενα παίρνουν;
Μονόπτωτα: τα ρήματα που παίρνουν ένα αντικείμενο.
Δίπτωτα: τα ρήματα που παίρνουν δύο αντικείμενα.
Γ3. Ποια είναι η ακολουθία με την οποία συμπεράνουμε ποιο είναι
το άμεσο και ποιο το έμμεσο αντικείμενο; Βρείτε τα στα παραπάνω
παραδείγματα.
Αιτιατική προσώπου> Αιτιατική πράγματος> Απαρέμφατο ή
Δευτερεύουσα Ονοματική Πρόταση> Γενική Προσώπου> Γενική
Πράγματος >Δοτική Προσώπου> Δοτική Πράγματος
Όποιο από τα δύο αντικείμενα προηγείται στην ακολουθία είναι το
άμεσο αντικείμενο.
Γ4. Τι μπορεί να μας βοηθήσει για να αναγνωρίσουμε το δεύτερο
(στη σειρά στην νεοελληνική μετάφραση)αντικείμενο ;
 Όταν πρόκειται για όνομα: Το δεύτερο στη σειρά στην
ελληνική μετάφραση αντικείμενο μεταφράζεται
προσθέτοντας τις προθέσεις με/σε/από/για
 Όταν πρόκειται για απαρέμφατο: μεταφράζεται ότι ή να+
ρήμα

10. Γ5. Στα παρακάτω παραδείγματα τα ρήματα μοιάζουν ότι έχουν δύο
αντικείμενα αλλά δεν έχουν. Είναι μονόπτωτα.
 Επιθυμεις σωφροσύνης και δόξης.
 Ορώ τον άνδρα, τον ίππον, την οικίαν.
 Οι στρατηγοί εδίδοσαν τοις στρατιωταις και τοις δούλοις.
Πως συνδέονται οι δύο λέξεις που μοιάζουν με δυο αντικείμενα;
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
Όταν ένα ρήμα έχει δύο ή περισσότερα αντικείμενα στην ίδια πτώση
που συνδέονται παρατακτικά ή με κόμματα, τότε το ρήμα είναι
μονόπτωτο και όχι δίπτωτο.
Δ. Στα παρακάτω παραδείγματα υπάρχει κάποια ομοιότητα ανάμεσα
στο ρήμα και το αντικείμενο. Τι διακρίνετε; Σε ποια πτώση τίθεται
το αντικείμενο;
 Εορτάζω μεγάλας εορτάς. (ίδια ρίζα- αιτιατική)
 Νικώ λαμπράν νίκην. (ίδια ρίζα- αιτιατική)
 Κινδυνεύω τον έσχατον κίνδυνον. (ίδια ρίζα- αιτιατική)
 Γράφω επιστολήν. (ίδια σημασία- αιτιατική)
 Βαδίζω την ευθείαν οδόν. (ίδια σημασία αιτιατική)
 Εορτάζω μεγάλα. (επίθετο ουδέτερου γένους συνήθως
πληθυντικού)
 Νικω ταυτα. (αντωνυμία ουδέτερου γένους πληθυντικου)
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
Σύστοιχο Αντικείμενο ονομάζεται το αντικείμενο που είναι σε
πτώση αιτιατική και
 Είναι ομόρριζο με το ρήμα (έχει την ίδια ρίζα)
 Είναι συνώνυμο με το ρήμα ουσιαστικό (έχει παρόμοια/ίδια
σημασία)
 Αντωνυμία ή Επίθετο ουδετέρου γένους συνήθως σε
πληθυντικό αριθμό.
Ε. Στα παρακάτω παραδείγματα εκτός από τα ρήματα αντικείενα
διαθέτουν και τα απαρέμφατα και οι μετοχές. Μπορείτε να τα
βρείτε;
 Αρχίδαμος έμελλε δηώσειν την γήν.
 Πρόξενος υπόσχεται τω Ξενοφώντι παρέχειν αυτοις σίτον.
 Χιοι ητιάσαντο υμας επιβουλεύειν αυτοίς.
 Αι πόλεις ωμομόκεσαν εμμένειν τη ειρήνη.
 Βοιωτοί απειλούσι εμβάλειν εις την Αττικήν.
 Λέγομεν υμιν μη λύειν σπονδάς.
 Λέγεται Κύρον κελέυσαι τους στρατιώτας πολεμείν.

11.  Έδοξε τοις Αθηναίοις πρέσβεις πέμψαι.
 Οι άνθρωποι λέγουσι υμας απαιτειν δικαίως την Αλλόνησον.
 Χρη εμοί τον νομιζόμενον λόγον ειπειν αυτοίς.
 Αφίκετο Αρταξέρξης άγων τον στρατόν.
 Ούτος ήγε πολλήν στρατιάν βοηθήσων τω βασιλει.
 Κύρος ήλθε δώσων τοις στρατιώταις σίτον.
 Κύρος ήλθε κελεύσων τοις στρατιώταις εισβαίνειν εις τας ναυς.
 Σωκράτης ήλθε διδάξων τοις νέοις την αρετήν είναι διδακτήν.
Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;
Τα απαρέμφατα και οι μετοχές καθώς είναι ονοματικοί ρηματικοί
τύποι μπορεί να δέχονται αντικείμενα. Ισχύουν οι ίδιοι κανόνες με α
ρήματα.