Περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Αμπελόκηποι Αθήνας: Μελετώ και ερευνώ το περιβάλλον που βρίσκεται το σχολείο μου

1. Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Σχολικό Έτος: 2014 – 2015
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί:
•Δέσποινα Τεκάτογλου
•Μαρία Λυκοκάπη
•Σοφία Μαναγλιώτου
•Τάσος Καραμπίνης

2. Τα θέματά μας
Αμπελόκηποι
τώρα και μέσα
στο χρόνο
Ψηφιακές
αφηγήσεις και
τοπική
κοινωνία
Τοπόσημα της
περιοχής, κτήρια
Καταφύγια
Συνεντεύξεων
Επιτόπιας έρευνας
Φωτογραφιών
Αναζητήσεων πληροφοριών μέσω
διαδικτύου και έλεγχος αξιοπιστίας
τους πριν χρησιμοποιηθούν
Προσέγγιση μέσω:

3. Αμπελόκηποι τώρα και μέσα στο
χρόνο

4. Αμπελόκηποι
«Η περιοχή, μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα ήταν
κατάφυτη από αμπέλια και περιβόλια που ποτίζονταν
από τα νερά του Αδριάνειου υδραγωγείου»
Αθήνα 1758. Από τη Γαλλική Εθνική
Βιβλιοθήκη. Διακρίνεται το πευκόδασος μετά
τους Αμπελόκηπους αλλά και τα αμπέλια που
υπήρχαν στο Νέο Ψυχικό.
1675: Χωριό κοντά στην Αθήνα, στο δρόμο
για την Πεντέλη (Spon -περιηγητής )
1879: Αμπελόκηποι Αθηναίων – κάτοικοι: 165
1765 (…) μια συντροφιά από Άγγλους, το, αφού πήγαν
στην Πεντέλη κατέβηκαν στο Χαλάνδρι και από εκεί
στους Αμπελοκήπους που ήταν «μαγευτική περιοχή,
θέρετρο των Αθηναίων. Οι εξοχικές κατοικίες είναι
χτισμένες σε ένα δάσος από εληές, κυπαρίσσια,
πορτοκαλιές, λεμονιές που στηρίζουν τις
βαρυφορτωμένες κληματαριές». (Νίκος Παραδείσης
αναφορά από το βιβλίο του Σιμόπουλου)
Εξοχές των Αμπελοκήπων σε καρτ ποστάλ του τέλους
του 19ου αιώνα
Μια
πυκνοφυτεμένη
εξοχική
τοποθεσία
κατάλληλη και για
κυνήγι.
(Καμπούρογλου –
τέλος 19ου
αιώνα)

5. Αμπελόκηποι
1925; Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ
1929: Κτηματολόγιο Αθήνας

6. Αμπελόκηποι
Συνοικία 6: Αμπελόκηποι (Αμπελόκηποι Ι, Αμπελόκηποι ΙΙ, Κάτω Ερυθρός)
Συνοικίες 7ης Δημοτικής
Κοινότητας Δήμου Αθηναίων

7. Καταφύγια

8. Καταφύγια
Τα κτήρια της δεκαετίας του 1930
χτίστηκαν με καταφύγιο, γιατί υπήρχε ο
φόβος του πολέμου.
Ακόμα και τα κτήρια της δεκαετίας του
1920 που είχαν ήδη κτιστεί έπρεπε να
έχουν καταφύγιο.
Για τα καταφύγια των πολυκατοικιών
υπήρχε νόμος που καθόριζε τον τρόπο
κατασκευής τους.

9. Καταφύγια - Νόμος
ΦΕΚ 28/03/1938, Τεύχος Α’, Αριθμός
φύλλου 116, Νόμος 1135
«Υπήρχαν καταφύγια, απαραιτήτως, σε μεγάλους χώρους, αλλά υπήρχαν και μικρά. Το
δικό μας καταφύγιο ήταν πολύ μικρό, αλλά ήμουν σε μονοκατοικία. Δηλαδή, ήταν για
χρήση της οικογένειάς μου. Ερχόντουσαν και γείτονες που δεν είχαν, αλλά, όλο-όλο να
χώραγε 10 άτομα. Πώς τα φτιάνανε; Σκάβανε το χώμα, αφήναν ένα σκαλοπάτι
χωματένιο, δεν το σκάβανε μέχρι κάτω για να μην πειράξουν τα θεμέλια του σπιτιού,
και αυτό ήταν γύρω καθισματάκι χωμάτινο. Βάζαμε από πάνω πανιά και καθόμασταν,
όση ώρα ακούγονταν οι βομβαρδισμοί. Έλαμπε όλος ο τόπος γιατί είχαν τα
αντιαεροπορικά, τους προβολείς για να δουν τα αεροπλάνα και να τους ρίξουν οβίδες.»
(Καρακάση – Νικοπούλου)

10. Καταφύγια -1
Τα παλιά καταφύγια
είχαν χώμα κάτω, ώστε
αν βρέξει πολύ να
απορροφούν το νερό
της βροχής
Υπήρχε πρόβλεψη για
πόσιμο νερό
Τα καταφύγια θα πρέπει,
θεωρητικά, να είναι άδεια
και να μην τροποποιούνται
Δοκάρια από την εποχή που
χτίστηκε το κτήριο (1936-1937)
μαζί με σύγχρονες ταμπέλες…

11. Καταφύγια -2
Καταφύγια σε
πολυκατοικίες έγιναν και
μετά τον πόλεμο, με
τσιμέντο (το παραπάνω
είναι από τη δεκ. 60)
Υπήρχε πρόβλεψη για
να φεύγει το νερό – σε
περίπτωση πλημμύρας
Τα καταφύγια είχαν
πλυσταριά αλλά και κλίνες
Άλλες έξοδοι καταφυγίων είναι
«προφυλαγμένες» και άλλες όχι.

12. Καταφύγια -3
Μεταπολεμικές
πολυκατοικίες, όπως
αυτές στην Κηφισίας 26-
28) χτίστηκαν με
συγκοινωνούντα, μέσω
δαιδαλωδών διαδρόμων,
καταφύγια.
Αυτές οι 5 πολυκατοικίες
συνδέονται και από ψηλά
με σκάλες.

13. Τοπόσημα της
περιοχής, κτήρια,
Ψηφιακές
αφηγήσεις και
τοπική κοινωνία

14. Συνεντεύξεις: Παναγιώτης Δουρούκας
(υπεύθυνος συντήρησης του Πύργου Αθηνών
Ο Πύργος Αθηνών θεμελιώθηκε το 1969 και
περατώθηκε το 1972.
Στεγάζει γραφεία και καταστήματα.
Όταν αναφερόμαστε στον Πύργο Αθηνών δεν
εννοούμε το ψηλότερο κτήριο από τα δύο, αλλά και
τα δύο.
Ο Πύργος Αθηνών είναι το συγκρότημα δύο
γυάλινων κτηρίων γραφείων, δύο ανισοϋψών
πύργων που συνδέονται μεταξύ τους στο ύψος του
πρώτου ορόφου.
Το κτίριο είναι ανθεκτικό στους σεισμούς

15. Πύργος Αθήνας
Μεγάλος
Πύργος
Μικρός
Πύργος
Ύψος πάνω από την επιφάνεια - Δώμα 83,00 41,80
Δώμα 4,55 3,60
Συνολικό ύψος κτιρίου πάνω από την επιφάνεια 87,55 45,40
Υπόγεια 10,55 10,55
Συνολικό ύψος 98,10 55,95
Υπόγεια με το λεβητοστάσιο 11,75
Συνολικό ύψος 99,30
Οι κεραίες δεν είναι κάτι σταθερό. Δεν ανήκουν στο κτήριο. Μπορεί να
έχουν ύψος γύρω στα 4 μέτρα, αλλά δεν αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι
του Πύργου Αθήνας.

16. Συνεντεύξεις: Ελένη Πετρακοπούλου
(παλιός κάτοικος της περιοχής για την Βίλα Μαργαρίτα )
Η βίλα Μαργαρίτα βρισκόταν εκεί που είναι το κτήριο της
Εθνικής Τράπεζας (πρώην Κτηματικής) απέναντι από το
ψηλότερο κτίριο της Ελλάδος, τον πύργο Αθηνών.
Η βίλα Μαργαρίτα έμοιαζε με τους παραμυθένιους πύργους
των παραμυθιών. Μέσα στη βίλα Μαργαρίτα υπήρχαν
πανοπλίες ιπποτών. Τους έβλεπαν όσοι περνούσαν απέξω
και εξάπτονταν η φαντασία τους.
Η Βίλα Μαργαρίτα ήταν του Λάμψα. Την
έβγαλε Βίλα Μαργαρίτα γιατί έτσι έλεγαν
την κόρη του. Μετά το γάμο της κόρης του
με τον Θεόδωρο Πετρακόπουλο η βίλα
Μαργαρίτα έγινε ιδιοκτησία της κόρης τους
Σοφίας (σύζυγο του γιατρού Θωμά
Δοξιάδη).

17. Βίλα Μαργαρίτα
Πώς θα έμοιαζε η περιοχή αν δεν είχε γκρεμιστεί η βίλα πύργος και ήταν
σήμερα ένα Μουσείο;
Πριν το 1970
Νοέμβριος 2014

18. Συνεντεύξεις: Κωνσταντίνα Καρακάση-
Νικοπούλου
(παλιός κάτοικος της περιοχής )
Εγώ πήγαινα στου Νεστορίδη. Η
παλιά έπαυλη ΘΩΝ ήταν πίσω από το
εκκλησάκι, σχεδόν στον περίβολο της
βίλας. Ήταν σαν να ήταν σε έναν
ενιαίο χώρο με πολύ πράσινο η βίλα
και το εκκλησάκι.
Εμείς μπαίναμε στη βίλα του ΘΩΝ,
από την Κηφισίας, και κάναμε
μάθημα. βγαίναμε από μια πλαϊνή
πόρτα που είχε ένα τραπέζι όπου
τρώγαμε. Από εκεί ξεκινούσε και η
αλέα που οδηγούσε στο εκκλησάκι
του ΘΩΝ (ήταν προς τα πάνω)

19. Έπαυλη ΘΩΝ και αγάλματα αλέας
Έπαυλη ΘΩΝ
Πάσχα 1927. Φωτογραφία
Στην πλευρά του ΘΩΝ που ξεκινά
η αλέα προς τον Άγιο Νικόλαο.
Διακρίνονται αγάλματα της αλέας
Τα αγάλματα ανήκουν στις συλλογές
της Δημοτικής Πινακοθήκης

20. Συνεντεύξεις: Πλάτων Ανδριτσάκης
(παλιός κάτοικος της περιοχής, μουσικός,
τραγουδιστής, συνθέτης και συγγραφέας) μας είπε για
το κτήμα ΘΩΝ ότι:
•το κτήμα πουλήθηκε στον παππού του Πλάτωνα
Ανδριτσάκη που εγκαταστάθηκε πρώτος στην έπαυλη
ΘΩΝ.
•είχε νερά και πηγάδι που πότιζε τον κήπο

21. Συνεντεύξεις: Βασίλης Ιωάννου
(παλιός κάτοικος της περιοχής
αλλά και μαθητής του 35ου Δημοτικού Σχολείου
Αθήνας που ήταν στην Αχαΐας)
Το 1941 ο κόσμος πέθαινε από την πείνα. Όσοι είχαν σπίτι σε
χωριό έφυγαν.
Συσσίτια στα σχολεία της περιοχής είχαν ξεκινήσει και πριν τον
πόλεμο. Συσσίτια, όμως, συνεχίστηκαν και μετά την
απελευθέρωση. Ο ίδιος, θυμάται, ότι έτρωγε πολλές φορές τα
μεσημέρια με πολλά παιδιά στην Σεβαστοπούλειο τεχνική
σχολή –κοντά στο μαιευτήριο Έλενα….
Κατά τη διάρκεια της κατοχής απαγορευόταν η κυκλοφορία τα
βράδια. Υπήρχαν και πολλές εκτελέσεις
Στο σχολείο τρώγαμε ξύλο. Το ξύλο ήταν το φαί μας!

22. Συνεντεύξεις: Νίκος Παραδείσης
(παλιός κάτοικος της περιοχής και συγγραφέας)
Σε μια από τις συνεντεύξεις που μας έδωσε ο κύριος Παραδείσης
διευκρινίσαμε ότι η ταινία «Ξυπόλητο τάγμα», γνωστή και ως
«Σαλταδόροι», που γυρίστηκε μεταξύ 1952-1954 χρησιμοποίησε
για σκηνικό της «μαύρης αγοράς» το συνοικισμό «Νέα Ανατολή».
Εκεί λειτουργούσε νόμιμη και μόνιμη λαϊκή αγορά την περιοχή της
Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής (ΓΑΔΑ). Η λαϊκή αγορά
είχε άτομα που είχαν μια καλυβούλα που την έκαναν μαγαζάκι. Δεν
ήταν παράνομοι. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε ένα έτοιμο σκηνικό.

23. Συνεντεύξεις: Αλέκος Παπανδρέου
(Παλιός μαθητής του σχολείου 1960-1966).
Μας ανέφερε ότι:
Στο σχολείο κάναμε μόνο σουηδική γυμναστική.
Μπάλα δεν επιτρεπόταν. Εμείς, απλώς, παίζαμε με μια πέτρα.
Χρησιμοποιούσαμε ως τέρμα δύο δέντρα. Δύο δέντρα από τη
μια πλευρά και δύο δέντρα από την αντίθετη.
Ήταν ένας λόφος που λεγόταν Ελιές. Εκεί είχε ελιές, υπήρχαν
και κάποια παραπήγματα. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου έγινε
πρόχειρο νεκροταφείο για τα θύματα του εμφυλίου.

24. Συνεντεύξεις: Αλέκος Παπανδρέου
Στις τάξεις οι μαθητές ήταν, περίπου, εβδομήντα.
Το 1965 δόθηκε αντιπαροχή το σπίτι που
μέναμε. Ήταν η περίοδος της αντιπαροχής. Η
Πανόρμου είχε καταπληκτικά σπίτια. Όλη, από
την Αλεξάνδρας μέχρι και την Αργολίδας τα
σπίτια και οι μονοκατοικίες που υπήρχαν ήταν
κάτι το απίστευτο.
Στο Δημοτικό παίζαμε φεύγοντας από το σχολείο, στις γειτονιές μας και εκεί
που ήταν το ρέμα. Η Βελεστίνου, από την Αχαΐας μέχρι την Βυτίνας, που είναι
το στενάκι, πριν την Ευρυτανίας, ήταν δρόμος και κατέβαινε ένα ρέμα που
κατέληγε στην Πλακεντίας. Θυμάμαι που μας έπεφτε η μπάλα κάτω και δεν
κατέβαινε κανείς μας. Φοβόμασταν να πάμε. Είχε έναν αγωγό ο οποίος κάπου
χανότανε. Όταν έπεφτε η μπάλα εκεί πέρα, ποιος να κατέβει να την πάρει.
Ήταν και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία οι οποίοι μας λέγανε ότι θα βγουν
κροκόδειλοι από μέσα…

25. Συνεντεύξεις-Ψηφιακές αφηγήσεις
Βασίλης Ιωάννου
Μέσα δεκ. ‘30
Τέλος δεκ. ‘30
1986
2015
Λακωνίας 23
Αρχείο κ. Βασίλη Ιωάννου

26. Συνεντεύξεις-Ψηφιακές αφηγήσεις
Π. Αγιάνογλου
Ο παππούς μου ήρθε την περίοδο της
Μικρασιατικής καταστροφής. Ήταν από την
Καισάρεια.
Το σπίτι το έχτισε μεταξύ 1930 και 1932
Είχε φέρει γυψαδόρους από την
Κωνσταντινούπολη
Έχει και εσωτερικά σπίτια μέσα. Είναι τρία σπίτια
στην ουσία.
Π. Αγιάνογλου – Δ. Πλακεντίας 52)

27. 56 και President
Το 1973 ή το 1974, όταν γινόταν η ανέγερση του President του
ξενοδοχείου, ένας τεράστιος γερανός έσπασε. Ο γερανός ήταν
γυρισμένος προς την αυλή σου σχολείου μας. Σπάει ο γερανός
μαζί με τον εργάτη μέσα. Εμείς δεν ήμασταν στην αυλή, εκτός
από κάποια παιδιά που έκαναν γυμναστική. Ευτυχώς δεν
τραυματίστηκε κανένα παιδί αλλά έχασε τη ζωή του ο εργάτης.
Είχαμε πάθει σοκ όλοι μας. Ήταν πολύ τραγικό γεγονός.
Από την κατασκευή
του ξενοδοχείου
President
Η μεγάλη αυλή του σχολείου και το
ξενοδοχείου President (έτος: 2015)

28. 1ο Κυνήγι Θησαυρού Αμπελοκήπων
Συνδιοργάνωση:
•1ο Σύστημα Προσκόπων Αμπελοκήπων
•56ο Γυμνάσιο Αμπελοκήπων
σε συνεργασία με την
•7η Δημοτική Κοινότητα

29. Σας ευχαριστούμε θερμά για
την προσοχή σας!
(Αν κάποιος είναι χρόνια κάτοικος της περιοχής ή γνωρίζει
παλιούς κατοίκους, ας έρθει σε επικοινωνία μαζί μας
ώστε να ψηφιοποιήσουμε και να διασώσουμε ιστορίες,
υλικό και την παράδοση της περιοχής μας)
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
2014-2015