Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου (Η κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου ήταν κάτοικος της περιοχής των Αμπελοκήπων Αθήνας και συγκεκριμένα των Κουντουριώτικων στην Κόνιαρη) 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής Σχολικό έτος: 2022-2023

1. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [1]
Συνέντευξη με την κυρία
Ερμιόνη Μανώλογλου
(Η κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου ήταν κάτοικος της περιοχής των Αμπελοκήπων Αθήνας
και συγκεκριμένα των Κουντουριώτικων στην Κόνιαρη)
(Κουντουριώτικα. Ο πρότυπος συνοικισμός (μέσα στο κίτρινο περίγραμμα) και τα σπιτάκια
κοντά σε αυτόν (θαλασσί περίγραμμα) από τον οποίον πήραν και το όνομά τους)
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικό έτος: 2022-2023

2. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [2]
Αναμνήσεις της κυρίας Μανώλογλου Ερμιόνης από την ευρύτερη περιοχή των
Αμπελοκήπων και αναφορές σε μνήμες των δικών της από τη Μικρά Ασία. Την
ευχαριστούμε πάρα πολύ για τις πληροφορίες που μας έδωσε για τις εργασίες
μας, καθώς και για τη φιλοξενία στο σπίτι της,
Συζητήσεις: 10/01/2023: συνάντηση για τη συνέντευξη, 22/02/2023,
03/07/2023: τηλεφωνική και δια ζώσης επικοινωνία για διευκρινήσεις πάνω
στο κείμενο και τις λεζάντες των φωτογραφιών.
[56ο] Καλησπέρα σας. Ευχαριστούμε πολύ που δεχθήκατε να μας μιλήσετε.
Μπορείτε να μας πείτε το όνομά σας και από πού κατάγεστε;
[κυρία Μανώλογλου Ερμιόνη Μ.Ε.] Μανώλογλου Ερμιόνη του Παύλου και της
Θεοδώρας με καταγωγή από τη Μικρά Ασία Σπάρτης. Είμαι αρκετά συγκινημένη
τώρα που σας μιλάω...
[56ο] Πώς βρεθήκατε στους Αμπελόκηπους;
Στη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Τούρκοι μάζεψαν όλους τους
Έλληνες άνδρες, από ηλικία 14 ετών και πάνω. Αρκετούς τους εξόρισαν στο
Αφιόν Καραχισάρ (https://el.wikipedia.org/wiki/Αφιόν_Καραχισάρ), στα βάθη
της Ασίας. Ο παππάς της ενορίας Παπαϊωακείμ μετέφερε τα γυναικόπαιδα, στην
αρχή με τα πόδια και όπου μπόρεσε με κάρα, μέχρι την Αττάλεια
(https://el.wikipedia.org/wiki/Αττάλεια). Εκεί ήταν, από την πλευρά της
μητέρας μου, τρεις αδελφές, η γιαγιά μου και δύο αδελφές. Η μία είχε μια κόρη,
μεγαλούτσικη ήταν, γύρω στα 13 με 14 χρόνια. Η γιαγιά μου είχε τη μητέρα που
ήταν 6 ετών και τον θείο μου που ήταν 3 ετών. Τη γιαγιά μου την έλεγαν
Στυλιανή και τα αδέλφια της: Γεσθημανή, Κοσμά και Αθανασία. Κάποια στιγμή
η γιαγιά κουράστηκε, γιατί πήγαιναν με τα πόδια και με το παιδί αγκαλιά και
ήθελε να το αφήσει, να το εγκαταλείψει το παιδί. Οι δύο αδελφές βοήθησαν και
κουβάλησαν το παιδί, ώστε τελικά να καταφέρουν να φτάσουν στην Αττάλεια.
Εκεί υπήρχαν πολλοί Τούρκοι συγκεντρωμένοι που τους άρπαξαν ό,τι είχαν μαζί
τους πάρει φεύγοντας από τα σπίτια τους. Χρυσό, λίρες, κοσμήματα κτλ. Μετά
τους έβαλαν στα πλοία και έφυγαν για την Ελλάδα.
Η οικογένεια της μητέρας μου ήθελε να έρθει στην Αθήνα, γιατί ο θείος τους, ο
αδελφός της γιαγιάς μου, ήταν ζωγράφος εδώ στην Αθήνα. Με το σκεπτικό ότι ο
θείος Γιάννης θα ήταν στην Αθήνα και θα τους βοηθούσε, έφτασαν στον

3. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [3]
προορισμό τους. Όταν έφτασαν στην Αθήνα ο θείος Γιάννης ήταν στο Παρίσι.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μείνουν τα γυναικόπαιδα στον δρόμο. Κοιμήθηκαν
στον ηλεκτρικό σταθμό του Θησείου. Κοιμόντουσαν έξω και τα μικρά
ζητιάνευαν για να φάνε και να ζήσουν.
Κάποια στιγμή, δεν ξέρω πώς, άφησαν οι Τούρκοι τους άνδρες τους και ήρθαν
στην Ελλάδα. Οπότε, μέσω του Ερυθρού Σταυρού, έγινε η επανένωση. Τότε ήρθε
ο παππούς μου εδώ. Δεν ξέρω πώς και με ποιον τρόπο βρέθηκε στους
Αμπελοκήπους. Ο παππούς μου ήταν κτηματίας στο Νις, στη μύτη της Σπάρτης
(https://el.wikipedia.org/wiki/Ισπάρτα). Εκεί υπάρχει λίμνη και σε ένα σημείο
αυτής που το λέγανε Νις, ο παππούς μου είχε πολλά κτήματα. Εκεί
καλλιεργούσαν, όπως και ο παππούς μου, τριαντάφυλλα. Μια ειδική ποικιλία
που με αυτή έκαναν την πρώτη ύλη για τα αρώματα με μυρωδιά τριαντάφυλλου.
Ήρθε ο άνθρωπος εδώ το 1923, μετά την καταστροφή, δεν ξέρω αν υπήρχε ή
όχι ο συνοικισμός, γιατί εγώ ήμουν αγέννητη. Έξω από τον συνοικισμό, στην
οδό Κόνιαρη, ήταν κάποια καταπατημένα οικόπεδα. Ήταν καμιά δεκαριά σπίτια
που είχαν καταπατήσει τον χώρο. Εκεί έχτισε και το σπίτι του ο παππούς. Το
έχτισε μόνος του. Έτσι, είχαμε έναν ωραίο κήπο, είχαμε δύο δωμάτια, γιατί μετά
παντρεύτηκε η μητέρα μου... Η μητέρα μου πρέπει να παντρεύτηκε το 1933. Το
μισό σπίτι ήταν της γιαγιάς, από άλλη είσοδο και το άλλο μισό ήταν δικό μας.
Εμείς είχαμε τουαλέτα, είχαμε νερό στη βρύση, είχαμε λουλούδια στον κήπο.
Βέβαια ο δρόμος ήταν ανώμαλος. Όλο πέτρα. Ο συνοικισμός ήταν κάτω από την
Κόνιαρη, από εκεί και πέρα, όλο αυτό το κομμάτι. Έφτανε μέχρι την Τιμολέοντος
Φιλήμονος. Στο πάνω μέρος είχε ως όριο το γήπεδο της Λεωφόρου, την οδό
Τσόχα και στο κάτω μέρος μέχρι τα σχολεία περίπου. Σε αυτά τα σπίτια οι
άνθρωποι έμεναν σε ένα δωμάτιο. Τους είχαν δώσει ένα δωμάτιο. Δεν ξέρω πόσα
άτομα έμεναν μέσα σε κάθε δωμάτιο. Σε αυτό που έμενε η θεία μου μέσα στον
συνοικισμό ήταν τρία παιδιά και δύο μεγάλοι. Πέντε άτομα. Ο θείος Κοσμάς, η
γυναίκα του Δέσποινα και τα τρία τους παιδιά: η Κλειώ, ο Βασίλης και ο Δάμων.
Από κάτω είχαν ένα υπόγειο που χρησιμοποιούσαν σαν κουζίνα. Δεν είχαν όλα
τα δωμάτια του συνοικισμού υπόγειο. Δεν είχαν τουαλέτα τα σπίτια αυτά. Οι
άνθρωποι πήγαιναν σε δημόσιες τουαλέτες που ήταν στην Τιμολέοντος
Φιλήμονος. Μέχρι το 1962; πήγαιναν εκεί. Νερό δεν είχαν. Σε κάποιες γωνίες
είχαν βρύσες δημόσιες, από όπου μετέφεραν από εκεί το νερό στο σπίτι. Ήταν
μια δύο χήρες, φτωχές γυναίκες, που τους μετέφεραν το νερό και τους έδιναν
κάποια χρήματα. Εγώ θυμάμαι ότι, μετά το 1962; σε κάποια σπίτια έφτιαξαν

4. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [4]
τουαλέτα έξω από το δωμάτιο που είχαν. Δηλαδή κάποιοι έφτιαξαν με κάποιον
τρόπο τουαλέτα στα σπίτια τους. Όχι όλοι. Οι περισσότεροι, μέχρι το 1969 που
έφυγαν οι περισσότεροι για να πάνε σε κάποιες πολυκατοικίες να μείνουν, δεν
είχαν δική τους τουαλέτα και πήγαιναν στις Δημόσιες. Μερικοί, λίγοι, πήραν
διαμερίσματα στην Καισαριανή. Οι περισσότερες οικογένειες πήραν σπίτια στον
Νέο Κόσμο.
Να σας πω όμως ότι ο κόσμος ήταν πολύ αγαπημένος μεταξύ τους, ήταν ο ένας
μαζί με τον άλλον. Γνωριζόντουσαν και έκαναν παρέα. Εγώ, αν και ήμουν εκτός
συνοικισμού, επειδή είχα τη θεία μου στον συνοικισμό, τη γιαγιά του Γιάννη
[Χρυσοβέργη]...., ο παππούς του Γιάννη ήταν αδελφός του πατέρα μου και με
είχαν βαφτίσει κιόλας, ενώ με είχαν και σαν παιδί τους, είχα ζήσει πάρα πολύ
μέσα στον συνοικισμό. Αυτή ήταν η κατάσταση. Σας ανέφερα πράγματα από την
πλευρά της μητέρας μου.
Από την πλευρά του πατέρα μου τώρα. Ο πατέρας μου είχε μείνει ορφανός
μικρός. Είχε πεθάνει η γιαγιά μου 29 ετών και άφησε ορφανά δύο αγόρια και
δύο κορίτσια, τον Κοσμά, την Ερμιόνη, τον πατέρα μου Παύλο και την Ερασμία.
Ο παππούς μου ξαναπαντρεύτηκε, αλλά η μητριά δεν τα πρόσεχε τα παιδιά. Τα
παιδιά αυτά τα μεγάλωσε η γιαγιά τους και μια αδελφή της μητέρας τους που
ήρθε στην Αθήνα εδώ και έμεινε μέχρι το 1985. Πέθανε σε εμάς. Η μητριά έφυγε
με την οικογένειά της και άφησε τα κορίτσια που ήταν 16 και 11-12 ετών μόνα
τους, στην τύχη τους. Όταν γύρισε ο πατέρας μου και ο θείος μου στην Ελλάδα,
τις βρήκαν μέσω Ερυθρού Σταυρού. Ήταν σε ένα καθολικό μοναστήρι στη Νάξο,
νομίζω ότι ήταν στη Νάξο. Πήγαν και τις πήραν από εκεί, αλλά ήταν βαριά
άρρωστες. Είχαν πάθει μόλυνση. Τις έφεραν εδώ στο Ιπποκράτειο, γιατί το
Ιπποκράτειο (https://el.wikipedia.org/wiki/Ιπποκράτειο_Νοσοκομείο_Αθηνών)
το είχε ιδρύσει ένας πρόσφυγας Σπάρταλης, δε θυμάμαι τώρα το όνομά του, για
να περιθάλπει τους πρόσφυγες. Ήταν προσφυγικό νοσοκομείο. Η μια κατάφερε
και σώθηκε, αλλά η άλλη πέθανε στα 17 της χρόνια. Άρχισε η βιοπάλη. Γύρισε
και ο παππούς μου από την Τουρκία. Έμεινε στη Νέα Ιωνία. Του έδωσαν ένα
σπίτι μπροστά στον σταθμό της Νέας Ιωνίας. Ένα δωμάτιο ήταν για να μην είναι
στον δρόμο. Είχε και ένα κηπάκι. Ο πατέρας μου είχε πολλές μνήμες. Μου έλεγε
ότι όταν γύριζαν, εκεί στη Ρόδο που είχαν μείνει για λίγο, πλήρωναν το νερό. Οι
Ρόδιοι τους πουλούσαν το νερό. Ευτυχώς η θεία τους, η αδελφή της μαμάς τους,
πριν φύγουν τους είχε δώσει χρήματα μήπως τα χρειαστούν. Έτσι μπορούσαν
να αγοράσουν το νερό τους, το φαί τους… Στην αρχή τους πήγαν στη Ζάκυνθο

5. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [5]
και μετά ήρθαν στον Πειραιά. Πολλούς συγγενείς έχουμε στη Θεσσαλονίκη
(https://el.wikipedia.org/wiki/Θεσσαλονίκη), στο Τσοτύλι της Κοζάνης
(https://el.wikipedia.org/wiki/Τσοτύλι_Κοζάνης)... Οι συγγενείς, μετά την
καταστροφή, διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη. Δύσκολα χρόνια. Έγινε η
ανταλλαγή, πήραν χρήματα από αυτήν που δε δόθηκαν στους πρόσφυγες. Τους
είχαν σε ένα δωμάτιο, χωρίς νερό, με κοινές τουαλέτες και βρύσες στους
δρόμους μέχρι το 1969 που έφυγαν οι περισσότεροι. Μόνο μερικοί είχαν φτιάξει
δικές τους τουαλέτες έξω από τα δωμάτιά τους, απ’ ό,τι θυμάμαι. Μετά από
χρόνια τους έδωσαν ένα διαμέρισμα σε διάφορες περιοχές, Νέο Κόσμο,
Καισαριανή…. Πέρασαν πολλά χρόνια δύσκολα. Στα Κουντουριώτικα είχαν
ιδρύσει και έναν σύλλογο, όπως και μια ομάδα, την Άμυνα που κάποια στιγμή
στεγαζόταν δίπλα από το σπίτι μου σε ένα παλιό εγκαταλελειμμένο σπίτι. Από
εκεί βγήκε και ο Δομάζος, εκεί ήταν, της γειτονιάς. Έπαιζε ποδόσφαιρο στον
δρόμο. Είχαν ιδρύσει και ένα σύλλογο για να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες.
Όπου πήγαιναν για να μιλήσουν, δεν τους δεχόντουσαν, γιατί ήταν μέσα στην
επιτροπή και κομμουνιστές. Οι περισσότεροι πρόσφυγες, δε γνωρίζω πώς και
γιατί, ήταν κεντρώοι και Βενιζελικοί. Δεν τους είχαν αντιμετωπίσει καλά, γιατί
δεν ήταν δεξιοί. Αυτή ήταν η κατάσταση. Εμείς φύγαμε από εκεί. Δε μέναμε στον
συνοικισμό αλλά έξω από αυτόν, στην Κόνιαρη 25, 27, δε θυμάμαι καλά, μάλλον
25. Αυτό το κομμάτι το απαλλοτρίωσαν και επί κυβέρνησης Μητσοτάκη, με τον
Αβραμόπουλο, το πούλησαν στον ΑΒΑΞ.
Στην περιοχή εκεί, στη γειτονιά, ήμασταν όλοι μια οικογένεια. Είχαμε μεγάλο
κήπο και ήταν πολύ ωραία. Το καλοκαίρι ήταν υπέροχα. Θυμάμαι στη γειτονιά,
όταν έβγαιναν και τα καρπούζια, οι μεγαλύτεροι τα έπαιρναν, τα αδειάζανε,
έκαναν παραθυράκια, βάζανε φωτάκια οι μεγαλύτεροι. Εμείς τους βλέπαμε και
μας άρεσε.
[56ο] Τι άλλο θυμόσαστε από τη γειτονιά και τον κόσμο;
[Μ.Ε.] Αρματολών Κλεφτών και Κόνιαρη στη γωνία είναι μια ιδιόκτητη
πολυκατοικία. Μετά Κόνιαρη και Νικοτσάρα είναι ένα διώροφο. Αυτό ανήκε σε
κάποιον Στάη Αριστείδη. Χαρίλαος ήταν ο πατέρας. Αυτόν τον είχα συναντήσει
πριν τέσσερα χρόνια περνώντας με το αυτοκίνητο και μου είπε ότι είχε πολύ
φωτογραφικό υλικό. Ο γιος του λέγεται Χάρης. Μπορεί να μένει εκεί και να του
μιλήσετε. Και αυτός είχε μεγαλώσει εκεί, με τα παιδιά του συνοικισμού. Είχε

6. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [6]
ιδιόκτητο σπίτι αλλά ήταν στη γειτονιά. Υπήρχε λοιπόν το οικόπεδο του Στάη
και του Καρδαρά. Όλα τα υπόλοιπα ήταν καταπατημένα.
Στου Στάη, στο ισόγειο, έμενε η γιαγιά του, Ρωσοπόντια ίσως ήταν. Εκεί έμενε η
μητέρα του Αριστείδη, Καίτη και ο πατέρας του, που ήταν ένας πολύ γλυκός
άνθρωπος. Ήταν φίλος του πατέρα μου. Το σπίτι αυτό το είχε χτίσει ο πατέρας
μου. Μετά ήταν το σπίτι του μαυραγορίτη. Πιο πάνω υπήρχε και ένα πέτρινο
σπίτι που είχε καταφύγιο και μαζευόταν ο κόσμος. Το σπίτι αυτό ήταν μεγάλο,
τριώροφο, είχε μια γυριστή σκάλα, γιατί εγώ πήγαινα μικρή και το θυμάμαι. Είχε
ένα μεγάλο υπόγειο, όπου εκεί πήγαινε "όλη" η γειτονιά. Η είσοδος ήταν από
πάνω, από την οδό Νικοτσάρα, αλλά είχαν καταπατήσει και το πίσω μέρος και
είχαν βγάλει πόρτα και στην Κόνιαρη. Αυτοί που το είχαν δεν είχαν παιδιά.
Θυμάμαι που η μαμά μου τους είχε πουλήσει πολλά πράγματα, όπως τη
ραπτομηχανή της. Πεινούσαν και πουλούσαν οι άνθρωποι στην κατοχή.
[56ο] Πόσα και ποια ήταν τα μέλη της οικογένειάς σας;
[Μ.Ε.] Ήμασταν τέσσερεις. Ο πατέρας μου Παύλος, η μητέρα μου Θεοδώρα, η
αδελφή μου Ανθούλα και εγώ (Ερμιόνη). Η αδελφή μου και εγώ γεννηθήκαμε
στο Νοσοκομείο της "Έλενας", όπως και η θεία μου Βασιλεία, αδελφή της
μητέρας μου, που γεννήθηκε το 1926.
Εσείς πού γεννηθήκατε π.χ. στο Έλενας;
[56ο] Στην περιοχή των Αμπελοκήπων πόσα χρόνια μένετε; Πότε φύγατε;
[Μ.Ε.] Στην περιοχή των Αμπελοκήπων έμενα από όταν γεννήθηκα μέχρι και το
1969.
[56ο] Πού πηγαίνατε στο σχολείο;
Σχολείο πηγαίναμε στο Μαράσλειο, γιατί δεν είχαμε σχολείο στη γειτονιά.
Περπατούσαμε από τα σπίτια μας στο Μαράσλειο. Μας πήγαιναν οι γονείς μας
δηλαδή. Μετά, κάποια στιγμή, έφτιαξαν ένα Δημοτικό στην περιοχή που υπάρχει
και τώρα. Έφτιαξαν το 16ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών. Πίσω από εκεί, προς την
οδό Τσόχα, υπάρχει ένας χώρος, το BARAONDA, ένα μαγαζί. Εκεί τραγουδούσε
κάποια στιγμή ο Βοσκόπουλος. Παλαιότερα ήταν εργοστάσιο που το είχε ένας
Κεχαγιόγλου, αν θυμάμαι καλά το όνομα. Εκεί υπήρχαν αργαλειοί και υφαίνανε.
Τους πλήρωνε γι’ αυτό. Μετά χρησιμοποιήθηκε για να μαθαίνουν κέντημα, δε

7. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [7]
θυμάμαι ακριβώς και μετά έκλεισε. [Είχε γίνει σιδηρουργείο, όπως μας έχει
αναφερθεί από παλιούς κατοίκους της περιοχής των Κουντουριώτικων]
Αυτή η γενιά πέρασε δύσκολα. Μεγαλώσαμε όμως όλοι μαζί, με τις γιαγιάδες
μας, αλλά και τους γείτονες. Ο καθένας είχε το σπίτι του, αλλά ήμασταν πολύ
αγαπημένοι. Ο ένας έβγαζε τη μπουκιά από το στόμα του και την έδινε στον
γείτονα, που λέει ο λόγος. Τέλος πάντων. Αισθάνομαι συγκίνηση όταν τα
σκέφτομαι.
[56ο] Τι άλλο θα θέλατε να μας πείτε σχετικά με την καταγωγή σας ή τον
ευρύτερο συνοικισμό των Κουντουριώτικων που μένατε;
Είμαστε συγγενείς με τον Λάζαρο Ευφραίμογλου, τον Λάκη
(https://el.wikipedia.org/wiki/Λάζαρος_Εφραίμογλου) που πέθανε. Είχε ιδρύσει
το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ο Λάκης, όπως και πάρα πολλοί άλλοι,
Φωτιάδης (https://el.wikipedia.org/wiki/Δημήτριος_Φωτιάδης), Μιναΐδης
(https://tetysolou.wordpress.com/2021/07/15/μηναΐδης-φωτιάδης-τα-
κασμίρια-και-τ/) ήταν Σπαρταλήδες (https://www.enosispartis-
mikrasasias.gr/?page_id=147 ). Πολλοί από την περιοχή έγιναν ευεργέτες. Ο
πατέρας μου έλεγε ότι τους Τούρκους στην περιοχή τους είχαν ως «δούλους»,
εργάτες. Δούλευαν γι’ αυτούς. Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας ήταν η άρχουσα
τάξη της περιοχής. Όταν πήγε ο νονός μου, ο παππούς του Γιάννη Χρυσοβέργη,
στη Μικρά Ασία… Ξέρετε, εμείς έχουμε ένα Σύλλογο στη Νέα Ιωνία, βραβευμένο
από την Ακαδημία Αθηνών, όταν πήγε ο νονός μου εκεί στο σπίτι που έμενε, δε
βρήκε κανέναν και πήγε στα κτήματα. Εκεί βρήκε τον επιστάτη του. Ίσως να του
τα είχαν δώσει μετά. Όταν είδε τον νονό μου, έπεσε στα πόδια του, έβαλε τα
κλάματα και τον έλεγε «εφέντη μου». Η αδελφή μου έχει πάει πέντε με έξι φορές.
Πήγε και βρήκε το σπίτι του πατέρα μου, από την περιγραφή που της είχε κάνει.
Εγώ δεν μπορούσα και δε θέλω να πάω. Δεν αντέχω να πάω να δω τα σπίτια που
έζησαν οι πρόγονοί μας. Τα σπίτια αυτά τώρα, όπως μου έλεγε η αδελφή μου,
είναι όπως αυτά που έχουμε στην Πλάκα. Έχουνε μείνει όπως ήταν. Στην Σπάρτη
όμως, όπως κατάλαβα, μένουν φτωχοί Τούρκοι. Στο σπίτι του παππού έμενε μια
οικογένεια, άνδρας, γυναίκα και τέσσερα κορίτσια. Κυκλοφορούσαν με
φερετζέδες μέσα στο σπίτι. Όπως μου είπε η αδελφή μου, ήταν πολύ φτωχοί.
Μου είχε πει η αδελφή μου, που ξέρει Τούρκικα, ότι τους ζήτησε να μπει μέσα να
δει το σπίτι που γεννήθηκε ο πατέρας της. Η μάνα φοβήθηκε. Η αδελφή μου της

8. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [8]
εξήγησε ότι δεν ήθελαν κάτι από αυτούς. Τους είπε ότι ζουν στην Ελλάδα και
είναι πολύ καλά. Θέλει μόνο να δει το σπίτι που γεννήθηκε ο πατέρας της. Την
άφησε τελικά. Υπήρχε μεγάλη φτώχια. Μου είπε η αδελφή μου ότι ανέβαινε με
ταξί και τις άλλες ημέρες και τους πήγε πράγματα. Μένουν οι φτωχοί Τούρκοι
εκεί. Τα σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί. Είχα και κασέτες από την εκδρομή που είχε
βγάλει η αδελφή μου και φαίνεται η περιοχή όλη. Αν σας ενδιαφέρει θα κοιτάξω
να τις βρω για να τις δείτε.
Ο πατέρας μου ήταν οικοδόμος, γιατί τι άλλο να έκανε. Ο νονός μου ήταν
μεγαλύτερος και είχε τελειώσει το σχολαρχείο εκεί. Ο πατέρας μου, ορφανό,
ήταν οικοδόμος που δούλεψε αρχικά στην Παιανία και έμαθε τη δουλειά. Μετά
έγινε εργολάβος και τα πήγε καλά.
Θυμάμαι τον κήπο του σπιτιού μας. Πολύ μου άρεσε. Στον συνοικισμό έβγαζαν
όλοι τις καρέκλες τους στα πεζοδρόμια και συζητούσαν. Στη γειτονιά υπήρχαν
και δύο Σμυρνιές που ήταν πολύ γλεντζούδες. Όλο τραγουδούσαν. Τα
καλοκαίρια νοικιάζανε φορτηγά. Τους έβαζαν τάβλες κάτω για να καθίσουν οι
άνθρωποι και πήγαιναν εκδρομές. Εμείς δεν πηγαίναμε έτσι μαζί τους. Αυτοί
πήγαιναν στη θάλασσα, στο βουνό από εδώ κι από εκεί εκδρομές.
Κοντά μας ήταν και οι φυλακές Αβέρωφ. Εκεί υπήρχαν και πολιτικοί και ποινικοί
φυλακισμένοι. Όταν έγινε η πρώτη πολυκατοικία στην περιοχή εκεί, στη
λεωφόρο Αλεξάνδρας και Κόνιαρη, είχε διαμέρισμα η οικογένεια μιας φίλης μου.
Πήγαινα και εγώ εκεί, ανεβαίναμε στην ταράτσα και βλέπαμε τους
φυλακισμένους που έβγαιναν στο προαύλιο της φυλακής. Ο χώρος του
προαυλίου δεν ήταν μεγάλος. Ήταν, περίπου, όσο ο χώρος εδώ του σαλονιού ...
μπορεί να ήταν μαζί με τον χώρο του γραφείου, δεν ξέρω. Σε αυτόν τον μικρό
χώρο περιφέρονταν. Δε γνωρίζω αν οι ποινικοί και πολιτικοί κρατούμενοι
προαυλίζονταν μαζί. Όταν ανεβαίναμε τη Λουκάρεως, εκεί που είναι το
Πρωτοδικείο τώρα, ήταν παράθυρα όπου έβγαιναν οι φυλακισμένοι και
φώναζαν.
Κάτω από την Τιμολέοντος, εκεί που είναι τα σχολεία, ήταν το αναμορφωτήριο.
Κάτω από το αναμορφωτήριο θηλέων μαζευόντουσαν οι γαμπροί και γινόταν
χαμός. Οι κοπέλες γυμνές στα παράθυρα. Πολλές το έσκαγαν μαζί με αυτούς.
Μου έλεγε η μαμά του Γιάννη που είναι μεγαλύτερη από μένα, αλλά και η
μητέρα μου, ότι στην κατοχή όλη η γειτονιά πήγαινε σε ένα πέτρινο σπίτι που
είχε χτίσει ο παππούς μου. Αυτό ήταν στη Νικοτσάρα, αλλά είχε και το οικόπεδο

9. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [9]
στην Κόνιαρη που το είχε κάνει ταβέρνα. Είχαν μαζευτεί εκεί όλα τα
γυναικόπαιδα, στο υπόγειο για να προφυλαχθούν. Υπήρχε πείνα εκείνη την
εποχή. Ο κόσμος που ήταν μαζεμένος στο υπόγειο του Σαράτση Δαμιανού, έτσι
έλεγαν τον ιδιοκτήτη του σπιτιού, προσπαθούσε να βρει φαγητό. Υπήρχε ένας
αδύνατος σκελετωμένος μαυραγορίτης, ο Καρδαράς, που είχε μαγαζί στην
Ιπποκράτους. Αυτός είχε δύο ιδιόκτητα οικόπεδα δίπλα από εμάς στους
Αμπελόκηπους. Το μαγαζί του το έχει Καλλιδρομίου και Ιπποκράτους ή Διδότου
και Ιπποκράτους. Όταν έκλεισε το μαγαζί εκεί, έφερε όλα τα εμπορεύματα στο
σπίτι του. Αποφασίζουν οι άνδρες και μπαίνουν μέσα και του τα παίρνουν όλα,
για να ζήσουν οι άνθρωποι. Μου το έλεγε η μητέρα μου. Αυτός έψαχνε μετά να
μάθει ποιος του τα πήρε.
Ευτυχώς μετά ήρθε στο σπίτι η Γεσθημανή, η αδελφή της γιαγιάς μου. Αυτή
έμενε στα ξαδέλφια της που ήταν μαυραγορίτες. Πουλούσαν λάδια στη μαύρη
αγορά. Μετά έγιναν μεγαλέμποροι στην Ευριπίδου. Η Γεσθημανή είχε κρύψει
ένα μπουκάλι λάδι στα ρούχα της και το έφερε στον πατέρα μου για να
καταφέρει να ζήσει, γιατί είχε πρηστεί ολόκληρος και κινδύνευε να πεθάνει.
Μου έλεγε η μαμά μου ότι έβλεπε πτώματα ανθρώπων πρησμένα στην Κόνιαρη.
Η ξαδέλφη μου είχε πει ότι οι αριστεροί ήταν στα Τουρκοβούνια, εκεί κάπου, οι
δεξιοί στις πολυκατοικίες του Λυκαβηττού και τα Κουντουριώτικα ήταν στη
μέση. Αυτοί κονταροχτυπιόντουσαν, αλλά υπήρχαν και άνθρωποι άμαχοι
ανάμεσά τους. Μαζευόταν η γειτονιά στο υπόγειο του σπιτιού που σας είπα. Ο
πατέρας μου στην κατοχή είχε πρηστεί και πήγε να πεθάνει από έλλειψη
βιταμινών. Μια αδελφή της γιαγιάς μου που έμενε εκεί κοντά είχε ένα κουνέλι.
Το έδωσε στη μαμά μου το κουνέλι, που ήταν και έγκυος το καημένο, να το
προσέξει, γιατί αυτή θα πήγαινε σε κάτι ξαδέλφια στην Νέα Ιωνία. Έλα όμως
που αυτοί είχαν "πεθάνει" από την πείνα και ο παππούς πιάνει και σφάζει το
κουνέλι. Πολύ είχε στενοχωρηθεί η αδελφή της γιαγιάς μου όταν το έμαθε. Το
θυμόταν και το έλεγε μέχρι που πέθανε. Εδώ, βέβαια, ο κόσμος πέθαινε την
εποχή εκείνη...
[56ο] Τι άλλο θυμόσαστε από την γύρω περιοχή;
[Μ.Ε.] Εκεί που είναι η ΓΑΔΑ ήταν μια λαϊκή αγορά. Ήταν μια μικρή λαϊκή αγορά
με κάτι τσίγκους εκεί. Δε θυμάμαι πολλά γι' αυτήν. Και πίσω από την ΓΑΔΑ, ήταν
προσφυγικά μικρά σπιτάκια που τώρα έχουν γίνει κάτι διώροφα και
πολυκατοικίες.

10. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [10]
Απέναντι που είναι μια τράπεζα εκεί ήταν πολλά πολλά μικρά σπιτάκια. Αυτούς
τους πήγαν στον Άγιο Σώστη πολύ πριν φύγουν οι κάτοικοι του συνοικισμού
Κουντουριώτη.
[56ο] Έχετε κάποιο αναμνηστικό από τη Μικρά Ασία ή φωτογραφίες από την
περιοχή;
[Μ.Ε.] Έχω μια εικονίτσα, τη γέννηση του Χριστού, που είναι ξύλινη και την
φέρανε μαζί από τη Μικρά Ασία. Την είχε φέρει η γιαγιά. Ξέρετε τι έπαιρναν
μαζί τους; Το ρολόι και τις εικόνες και ό,τι μπορούσαν από χρυσαφικά και λίρες.
Μου έλεγε η μητέρα μου ότι κάποια κυρία, δε θυμάμαι πια, είχε καταπιεί τις
λίρες. Το πιστεύετε αυτό. Το έκανε για να μην τις πάρουν οι Τούρκοι. Τις
"έβγαλε" μετά.
Τι πέρασαν αυτοί οι άνθρωποι. Να φεύγουν και να βλέπουν τα σπίτια τους να
καίγονται. Βέβαια, και οι Έλληνες έκαναν άσχημα πράγματα. Κακά τα ψέματα.
Εικόνα 1: Η φωτογραφία της γέννησης του Χριστού

11. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [11]
Εικόνα 2: Λεπτομέρειες από την εικόνα
[56ο] Σε ποια σχολεία της περιοχής πήγατε Δημοτικό αλλά και Γυμνάσιο;
[Μ.Ε.] Τις τέσσερεις πρώτες τάξεις Δημοτικού τις πέρασα στο Μαράσλειο. Την
Πέμπτη και την Έκτη στο 16ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών που μόλις είχε
κατασκευαστεί. Γυμνάσιο και Λύκειο πήγα στο Μαράσλειο.
[56ο] Είχατε δάσκαλο, δασκάλα; Θυμάστε τα ονόματά τους
[Μ.Ε.] Από το Μαράσλειο δε θυμάμαι παρά μόνο την Αγνή που την είχα στην Α'
τάξη Δημοτικού. Στο 16ο Δημοτικό Σχολείο είχαμε τον Λαζαράκο και την
Αποστολοπούλου Αλεξάνδρα.
[56ο] Τι παιχνίδια παίζατε σε Δημοτικό και Γυμνάσιο;
[Μ.Ε.] Στο Δημοτικό στο Μαράσλειο είχε μεγάλη αυλή και παιχνίδια. Είχε
κούνιες, τραμπάλα, μύλο. Επίσης είχε και κινηματογραφική αίθουσα. Στο 16ο
Δημοτικό Σχολείο Αθηνών δεν είχε παιχνίδια, όπως στο Μαράσλειο. Παίζαμε τα
κλασικά παιδικά. Στο Γυμνάσιο του Μαρασλείου είχε μεγάλη αυλή παλιά, αλλά
μετά μίκρυνε ο χώρος της γιατί χτίστηκαν κτήρια, αίθουσες διδασκαλίας.
[56ο] Σας ευχαριστούμε πολύ.
[Μ.Ε.] Εγώ σας ευχαριστώ πολύ. Θα σας στείλω και φωτογραφίες από τον
Λυκαβηττό και την περιοχή.

12. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [12]
Παράρτημα
Φωτογραφίες από το οικογενειακό αρχείο της οικογένειας Μανώλογλου.
Την ευχαριστούμε πολύ για τη συνεισφορά της στις εργασίες της Συντακτικής
και Φωτογραφικής Ομάδας του Εργαστηρίου Πληροφορικής σχετικά με τη
διάσωση αναμνήσεων, ιστοριών και υλικού που έχουν να κάνουν, άμεσα ή και
έμμεσα με την περιοχή των Αμπελοκήπων Αθήνας.
Εικόνα 3: Πρόσφυγες σε εκδρομή, μεταξύ 1930-34. Μέλη της οικογένειας της κυρίας Ερμιόνης. Στο κέντρο με
τη γραβάτα ο πατέρας της Παύλος Μανώλογλου και στα δεξιά ο Ηλιάδης, πρώτος ξάδελφος του
Μανώλογλου. Στα αριστερά η μητέρα της Θεοδώρα.
Εικόνα 4: Ο Μανώλογλου με την Κλειώ την ανιψιά
του, τη μητέρα του κ. Γιάννη Χρυσοβέργη
Εικόνα 5: Οι αδελφές του Παύλου Μανώλογλου. Στα
αριστερά η Ερασμία και στα δεξιά της φωτογραφίας
η Ερμιόνη

13. Συνέντευξη με την κυρία Ερμιόνη Μανώλογλου, για χρόνια κάτοικο των Κουντουριώτικων Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής / Σχολικό έτος: 2022-2023 [13]
Εικόνα 6:Στα δεξιά ο Παύλος Μανώλογλου με φίλους
του σε εκδρομή
Εικόνα 7: Από εκδρομή στην Αττική. Ο Παύλος
Μανώλογλου με το τσιγάρο στο στόμα. Τα αγοράκια
στη φωτογραφία είναι ξυπόλητα.
Εικόνα 8: Στο Μαράσλειο, σε γυμναστικές επιδείξεις.
Στα αριστερά η κ. Ερμιόνη, μετά η Φωφώ Κουρμπέτη
και μετά η Μελιτζανάκη που έμενε, μαζί με άλλες
οικογένειες, στο νεοκλασικό Τσόχα και Βουρνάζου.
Εικόνα 9: Β' Γυμνασίου στο Μαράσλειο. Από
αριστερά στη φωτογραφία η Κουφάλη Άννα, μετά η
κ. Ερμιόνη και δεξιά η Νίκη Μπλούχου
Στην παρακάτω φωτογραφία ο Δαμιανός Μανώλογλου.
Εικόνα 10: Η φωτογραφία είναι από το φβ. Συγκεκριμένα, από την ομάδα "Παναθηναϊκές Αναμνήσεις" και
την έχει αναρτήσει ο κύριος Akis Miaris, ο οποίος μας έδωσε τη συγκατάθεση να χρησιμοποιήσουμε τη
φωτογραφία αναφέροντας την πηγή αυτής. Είναι η ομάδα της "Άμυνας" το 1957. Ο Δαμιανός Μανώλογλου
είναι πρώτος ξάδελφος της κυρίας Ερμιόνης και θείος του κυρίου Γιάννη Χρυσοβέργη, αδελφός της μητέρας
του. Τα γραφεία της ομάδας, για κάποια περίοδο, ήταν κοντά στο σπίτι της. Το ίδιο σπίτι, όπως θυμάται η
κυρία Ερμιόνη, το χρησιμοποιούσε για γραφείο και ο Σύλλογος του Συνοικισμού Κουντουριώτη.