Γλώσσα Ε΄ δημοτικού

2. Παλαιότερα, όποιος πλησίαζε με πλοί-
ο στις Κυκλάδες τα πρώτα κτίσματα
που αντίκριζε ήταν τα εκκλησάκια και οι
ανεμόμυλοι με τις φτερωτές τους, που
ξεπρόβαλλαν κάτασπροι πάνω στα υ-
ψώματα. Οι νησιώτες αισθάνονταν ευ-
λάβεια για τις εκκλησιές τους, όμως τα
πιο αγαπητά τους κτίσματα ήταν οι
ανεμόμυλοι.
Βγαίνοντας κάθε πρωί από τα σπίτια
τους, έριχναν αυθόρμητα την πρώτη
ματιά στη θάλασσα και τη δεύτερη
στους ανεμόμυλους: «Αλέθουν οι μύλοι;
Όλα καλά» σκέφτονταν.

3. Άνδρες και γυναίκες περνούσαν πολλές ώρες εκεί, ώσπου να
ετοιμαστεί το αλεύρι τους. Έτσι, έγινε ο ανεμόμυλος ένα κοινωνικό κέντρο,
όπου συζητούσαν τα προβλήματα και τα νέα του χωριού, αντάλλασσαν
αστεία και πειράγματα, έκαναν ακόμα και προξενιά. Στη σκιά του
ανεμόμυλου μαζεύονταν οι κοπέλες το απόγευμα με τα εργόχειρά τους και οι
νέοι τα βράδια οργάνωναν γλέντια.
https://greekislands24.com/

4. Συγκρίνοντας τον ανεμόμυλο με το καράβι, οι νησιώτες έδιναν την πρώτη
θέση στον ανεμόμυλο, επειδή το καράβι δεν ταξίδευε με τις φουρτούνες και,
μόλις συναντούσε κακοκαιρία, κατέφευγε σε λιμάνι. Αντίθετα, ο
ανεμόμυλος, χτισμένος σε ανεμόδαρτη τοποθεσία, αντιμετώπιζε ανέμους
και καταιγίδες.
https://www.citypatras.gr/

5. Συγκρίνοντας επίσης τον μυλωνά με τον καπετάνιο, θαύμαζαν περισσότερο
τον πρώτο: ο καπετάνιος οδηγούσε το σκάφος του πρίμα με τον αέρα*, ο
μυλωνάς όμως ανέμιζε πάντα κόντρα* τα πανιά της φτερωτής. Οδηγώντας
το πλοίο του σε λιμάνι, ο καπετάνιος ησύχαζε, γιατί δεν κινδύνευε πια. Ο
μυλωνάς δεν ξέγνοιαζε ποτέ, ούτε μέρα ούτε νύχτα, είτε δούλευε ο
ανεμόμυλος είτε όχι, γιατί οποιαδήποτε στιγμή μπορούσε να πάθει ζημιά
από κακοκαιρία.
https://www.athensvoice.gr/

6. Ο καπετάνιος είχε το πλήρωμά του βοηθό και συμπαραστάτη σε κάθε
δύσκολη περίπτωση, ενώ ο μυλωνάς κατάμονος πάλευε με τα ξεσπάσματα
του καιρού.
Στις Κυκλάδες λειτούργησαν περισσότεροι από εξακόσιοι ανεμόμυλοι.
Πρόκειται για αριθμό μοναδικό στον κόσμο. Ο ανεμόμυλος προσαρμόστηκε
στις πατροπαράδοτες κατασκευαστικές συνήθειες του κάθε νησιού. Ο
κυκλαδίτικος είχε πάντοτε έναν πέτρινο πύργο με στέγη από ξύλινο σκελετό
και επένδυση από χόρτο και η κατασκευή του ήταν δύσκολη και
πολυδάπανη, όσο και ενός μεγάλου ιστιοφόρου.
Ανεμόμυλοι, Εκπαιδευτικά προγράμματα Υπουργείου Πολιτισμού
https://www.gnoristetinellada.gr/

7. lΓιατί τα πιο αγαπητά κτίσματα των νησιωτών ήταν οι ανεμόμυλοι;
lΤι έφτιαχναν οι ανεμόμυλοι;
lΓιατί και πώς έγιναν τα κοινωνικά κέντρα των νησιών;
lΓιατί οι νησιώτες θεωρούσαν τους ανεμόμυλους σπουδαιότερους
από τα κάράβια;
lΓιατί θαύμαζαν περισσότερο τον μυλωνά από τον καπετάνιο;
lΠόσοι κυκλαδίτικοι ανεμόμυλοι λειτούργησαν;
lΠώς ήταν κατασκευασμένος ένας κυκλαδίτικος ανεμόμυλος;
lΤι κείμενο ήταν αυτό που διαβάσαμε;

8. 2. Πώς μπορεί η
ενέργεια του
ανέμου, η αιολική
ενέργεια (από τον
Αίολο, τον αρχαίο
θεό του ανέμου),
να
χρησιμοποιηθεί
σήμερα για την
παραγωγή
ηλεκτρικού
ρεύματος;
Ανακαλύψτε στο
παρακάτω σχήμα
έναν σύγχρονο
ανεμόμυλο και
συγκρίνετέ τον με
τον παραδο
σιακό
κυκλαδίτικο:
Καλύπτεται
και από τη
Γεωγραφία

9. Aπό τι υλικά είναι κατασκευασμένη και τι σχήμα και ύψος έχει η
ανεμογεννήτρια; Ο ανεμόμυλος;
Πώς είναι η φτερωτή του καθενός;
Ποια ενέργεια μετατρέπουν και τι παράγει ο καθένας;
Ποιος χρειάζεται για να δουλεύει η ανεμογεννήτρια; Ο ανεμόμυλος;
Πού τοποθετούνται;

10. Η ανεμογεννήτρια είναι κατασκευασμένη από μέταλλο, έχει σχήμα
μακρόστενου σωλήνα και είναι πολύ πιο ψηλή. Ο παραδοσιακός ανεμόμυλος
ήταν κατασκευασμένος από πέτρα και ξύλο, η φτερωτή του ήταν κατασκευα-
σμένη από ξύλο και καραβόπανο και είχε σχήμα κυλίνδρου κάτω και κώνου
στη σκεπή.
Η φτερωτή της ανεμογεννήτριας έχει τρία πτερύγια ενώ του ανεμόμυλου
πολλά.

11. Η ανεμογεννήτρια μετατρέπει την αιολική ενέργεια σε ηλεκτρική.
Ο παραδοσιακός ανεμόμυλος μετέτρεπε την αιολική ενέργεια
σε κινητική και με αυτόν τον τρόπο άλεθε το σιτάρι.
Η ανεμογεννήτρια δε χρειάζεται κάποιον για να την υποστηρίζει, αντίθετα
στον παραδοσιακό ανεμόμυλο έπρεπε υποχρεωτικά να εργάζεται ένας
μυλωνάς.
Οι ανεμογεννήτριες βρίσκονται σε αιολικά πάρκα ενώ οι ανεμόμυλοι συνα-
ντούνται και μόνοι τους. Και οι δύο τοποθετούνται σε μέρη όπου φυσάει
δυνατά ο άνεμος.

12. 4. Φανταστείτε ότι ζείτε εκατό χρόνια πριν από την εποχή μας και μιλάτε για
τους ανεμόμυλους. Ποιες αλλαγές θα κάνατε στο κείμενο; Ποιος είναι ο βασι-
κός χρόνος του ρήματος που χρησιμοποιούμε όταν περιγράφουμε κάτι που
έγινε στο παρελθόν; Ξαναγράψτε τις τρεις πρώτες παραγράφους συνεχί-
ζοντας στο τετράδιό σας:
Παλαιότερα, όποιος πλησίαζε με πλοίο στις Κυκλάδες τα πρώτα
κτίσματα που αντίκριζε ήταν τα εκκλησάκια και οι ανεμόμυλοι με τις
φτερω τές τους, που ξεπρόβαλλαν κάτασπροι πάνω στα υψώματα. Οι
νησιώτες αισθάνονταν ευλάβεια για τις εκκλησιές τους, όμως τα πιο
αγαπητά τους κτίσματα ήταν οι ανεμόμυλοι.
Βγαίνοντας κάθε πρωί από τα σπίτια τους, έριχναν αυθόρμητα την
πρώτη ματιά στη θάλασσα και τη δεύτερη στους ανεμόμυλους:
«Αλέθουν οι μύλοι; Όλα καλά» σκέφτονταν.
Άνδρες και γυναίκες περνούσαν πολλές ώρες εκεί, ώσπου να
ετοιμαστεί το αλεύρι τους. Έτσι, έγινε ο ανεμόμυλος ένα κοινωνικό
κέντρο, όπου συζητούσαν τα προβλήματα και τα νέα του χωριού,
αντάλλασσαν αστεία και πειράγματα, έκαναν ακόμα και προξενιά. Στη
σκιά του ανεμό μυλου μαζεύονταν οι κοπέλες το απόγευμα με τα
εργόχειρά τους και οι νέοι τα βράδια οργάνωναν γλέντια.
πλησιάζει
ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ

13. Συμπληρώστε για κάθε ρήμα που χρησιμοποιήσατε τον ακόλουθο πίνακα:
ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ

14. 5. Με τους μύλους συνδέθηκαν πολλές λαϊκές παραδόσεις και παροι-
μίες. Οι παροιμίες που ακολουθούν έχουν μεταφορική σημασία. Δια-
βάστε τες και γράψτε τι νομίζετε πως θέλει να πει η καθεμία:

16. Οι ανεμόμυλοι εμφανίστηκαν στον ελλαδικό χώρο κατά τον 12ο με 13ο
αιώνα. Στην κυκλαδική πολυνησία λειτούργησαν πάνω από 600 ανεμόμυλοι!
Η κατασκευή τους, δύσκολη και πολυδάπανη όσο κι ενός μεγάλου
ιστιοφόρου σε πολλές περιπτώσεις, απαιτούσε προσεκτική επιλογή της
τοποθεσίας που θα κατασκευάζονταν ο μύλος. Ιδανικό ήταν το σημείο που
οι βοριάδες ξεδίπλωναν όλη τους την ένταση: σε ξάγναντα∙ ρεματιές∙ στην
έξοδο κάποιου φαραγγιού∙ σε «γλώσσες» ακρωτηρίων…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΥΣ
https://exploringgreece.tv/

17. Η απόσταση του μύλου από την κατοικημένη περιοχή ήταν εξίσου σημαντι-
κή. Ο ανεμόμυλος χτιζόταν σε μέρος προσπελάσιμο από υποζύγια, κοντά
σε οικισμούς, αλλά σε μακρινή ακτίνα από άλλα οικοδομήματα ώστε να μην
παρεμποδίζεται η ομαλή λειτουργία του.
Ο πλέον διαδεδομένος
τύπος αλεστικού ανεμό-
μυλου στα αιγαιοπελαγί-
τικα νησιά ήταν ο λεγό-
μενος ξετροχάρης μύλος
ή κοινός πυργόμυλος.
Ήταν κατά κανόνα
πέτρινος, κυλινδρικού
σχήματος, με κωνική -
περιστρεφόμενη
σύμφωνα με τη φορά
του ανέμου- οροφή,
και ψάθινο «καπέλο».
https://www.isamos.gr/

18. Ολόλευκα τριγωνικά πανιά στηριγμένα σε τεράστιες αντένες έθεταν σε
κίνηση ένα σύστημα ξύλινων αξόνων και τροχών, που με τη σειρά τους
μετέφεραν τη δύναμη του αέρα στην πάνω μυλόπετρα (παναριά), η οποία
περιστρεφόταν σε μια άλλη σταθερή (καταριά). Ανάμεσα στις δυο οριζόντιες
μυλόπετρες το σιτάρι, το κριθάρι, το καλαμπόκι… συνθλίβονταν για να
γίνουν αλεύρι, πολύτιμο προοίμιο τροφής.
http://giannisserfanto.blogspot.com/
http://giannisserfanto.blogspot.com/
https://www.youtube.com/user/magda345

19. Όταν ο μύλος ήταν έτοιμος να μπει σε λειτουργία, ο μυλωνάς ξεδίπλωνε το
ένα πανί, σαν ειδοποιητήριο, για να πάνε οι χωρικοί τ’ αλέσματά τους στον
μύλο. Τότε τα μονοπάτια γέμιζαν με κάρα ή γαϊδουράκια φορτωμένα σε
σακιά όλο τον κόπο της χρονιάς. Πολλές φορές, τη μεταφορά αναλάμβαναν
οι γυναίκες του χωριού, κουβαλώντας τα σακιά πάνω στα κεφάλια τους. Με
τον ίδιο τρόπο κουβαλούσαν πίσω στο σπίτι το αλεύρι για το ψωμί της
οικογένειας. Από το άλεσμα, ο μυλωνάς κρατούσε το 10% ως αμοιβή, το
λεγόμενο αξάι ή ξάι.

20. Σήμερα, πολλοί ανεμόμυλοι στέκουν ακόμη διάσπαρτοι στα ελληνικά νησιά,
χωρίς όμως να επιτελούν τον αρχικό τους λειτουργικό ρόλο. Ορισμένοι
έχουν επισκευασθεί εξ ολοκλήρου και λειτουργούν ως μουσεία, εκθεσιακοί
χώροι πολιτισμού ή χώροι διασκέδασης (καφέ, μπαρ, μικρά εστιατόρια) αλλά
και ιδιαίτερα καταλύματα για μια αξέχαστη διαμονή. Άλλοι έχουν ανακαινισθεί
και κατοικούνται από ιδιώτες.
Αναμφισβήτητα, όμως, το ελληνικό νησί που έχει ταυτιστεί στη συνείδηση
των ταξιδιωτών με τους ανεμόμυλους είναι η Μύκονος. Οι τελευταίοι επτά
μυκονιάτικοι ανεμόμυλοι (ξεπερνούσαν άλλοτε τους είκοσι σ’ ολόκληρο το
νησί) δεσπόζουν πάνω από τη συνοικία του Κάστρου, στη Χώρα.
Πηγή: https://www.visitgreece.gr/

21. Φτιάξτε τον δικό σας ανεμόμυλο.

22. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ