ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Περιγραφή
Ρασιδάκη Πηνελόπη
1 Ο Γ Ε Λ Σ Π Α Ρ Τ Η Σ

2. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΡΑΣΙΔΑΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σελίδα 2
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ (σ. 140 - 183)
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (σ. 140)
Ορισμός της περιγραφής
► Με τον όρο περιγραφή εννοούμε την αναπαράσταση μέσω του λόγου χώρων, προσώπων,
αντικειμένων, φαινομένων κ.λπ. Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται με το χώρο.
► Περιγραφικά κείμενα συναντάμε σε διάφορους τομείς:
- στη λογοτεχνία, στην επιστήμη, στα σχολικά εγχειρίδια, στις εφημερίδες, σε πρακτικούς οδηγούς, σε
διαφημίσεις, σε ενημερωτικά φυλλάδια, σε μικρές αγγελίες κτλ.
Είδη της περιγραφής
► Υπάρχουν διάφορα είδη περιγραφής, όπως:
- τοπίου, προσώπου, αντικειμένου, κτιρίου, φυσικού φαινομένου, έργου τέχνης, συναισθηματικών
καταστάσεων κτλ.
► Η περιγραφή διακρίνεται επίσης σε αντικειμενική και υποκειμενική.
α. Η αντικειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται σε κείμενα πληροφοριακά (π.χ. εγκυκλοπαίδειες,
τεχνικά εγχειρίδια, ρεπορτάζ, δελτία καιρού κ.ά.). Εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες της καθημερινής ζωής
και της επιστήμης για λόγους και αιτίες ανεξάρτητες από τη διάθεση ή τη θέληση του καθενός.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι:
 κυριολεκτική/δηλωτική κυρίως χρήση της γλώσσας.
 αυτός που περιγράφει αποφεύγει να αναμειχθεί προσωπικά ή να δηλώσει τη στάση του
απέναντι σ' αυτό που περιγράφεται∙ γι' αυτό απ’ αυτό το είδος της περιγραφής απουσιάζουν τα
σχόλια, η διατύπωση κάποιας γνώμης ή η έκφραση συναισθημάτων.
 η κυριαρχία του γ' προσώπου και η παθητική σύνταξη.
β. Η υποκειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία (λογοτεχνική ή διηγηματική).
Μέσα από αυτήν πετυχαίνεται η συναισθηματική εκτόνωση του δημιουργού και η ψυχαγωγία και η
αισθητική απόλαυση των αναγνωστών. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι:
 η παρουσία του α' προσώπου,
 η μεταφορική/συνυποδηλωτική κυρίως χρήση της γλώσσας
 το έντονο προσωπικό-βιωματικό στοιχείο,
 η έκφραση συναισθημάτων ή η διατύπωση προσωπικών κρίσεων και σχολίων.
Σκοπός της περιγραφής
Βασικός στόχος της περιγραφής είναι η αναπαράσταση ενός ορισμένου αντικειμένου ή η ανάπλαση
ψυχικών ή πνευματικών εικόνων. Ο τρόπος με τον οποίο, όμως, μεταφέρονται στους άλλους τα
ερεθίσματα αυτά ποικίλλει ανάλογα με τον εκάστοτε σκοπό. Γιατί η περιγραφή, πέρα από το γενικό
στόχο της, αποβλέπει κάθε φορά σε έναν ειδικότερο σκοπό είτε αυτός είναι η επικοινωνία ή η
ψυχαγωγία του αναγνωστικού κοινού στην περίπτωση της λογοτεχνικής περιγραφής είτε η
εξυπηρέτηση καθαρά πρακτικών καθημερινών αναγκών, όπως στην περίπτωση των μικρών αγγελιών,
των νομικών κειμένων, των οδηγιών συναρμολόγησης ενός παιχνιδιού κλπ.
1. Μεθόδευση της περιγραφής
α. Η επιλογή και η παράθεση / οργάνωση των λεπτομερειών (σσ 142 – 147)
 Κάθε φορά που μας ζητείται να περιγράψουμε κάτι, πρέπει να επιλέξουμε εκείνα τα
γνωρίσματα του προς περιγραφή αντικειμένου που θα βοηθήσουν τον ακροατή ή τον
αναγνώστη να σχηματίσει μια σαφή εικόνα γι’ αυτό, αφού είναι αδύνατο να αναφέρουμε όλες
τις λεπτομέρειες (κριτική / αφαιρετική ικανότητα).
 Βέβαια, δεν αρκεί μόνο να επιλέξουμε τις κατάλληλες λεπτομέρειες, πρέπει επιπλέον να τις
ταξινομήσουμε και να τις οργανώσουμε, ώστε να εξυπηρετούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο
τον επιδιωκόμενο στόχο. Έτσι, λοιπόν, άλλα γνωρίσματα θα προβάλλονται και θα
μεγεθύνονται, ενώ άλλα θα αποσιωπούνται.
 Η περιγραφή προχωρά παραγωγικά ( από το γενικό στο μερικό) : από τη γενική εικόνα του
αντικειμένου προς τα επιμέρους στοιχεία / λεπτομέρειες.
β. Η ακρίβεια και η σαφήνεια στην περιγραφή (σσ 148 – 152)

3. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΡΑΣΙΔΑΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σελίδα 3
Δύο βασικά στοιχεία της περιγραφής προκειμένου να επιτύχει τον στόχο της, είναι η ακρίβεια και η
σαφήνεια, που εξαρτώνται από:
 την επιλογή των καταλληλότερων/ ουσιωδών λεπτομερειών
 τη σωστή οργάνωσή τους
 την καθαρή τοποθέτησή τους στον χώρο και στον χρόνο
 την ακριβή και σαφή διατύπωση

2. Η γλώσσα της περιγραφής (σσ 152 – 153)
Είναι ανάλογη με την επικοινωνιακή περίσταση ( είδος κειμένου, υποκείμενο περιγραφής, σε ποιους
απευθύνεται, επιδιωκόμενο αποτέλεσμα…)
Έτσι το ύφος μπορεί να είναι απλό, λιτό, επιτηδευμένο..και η γλώσσα απλή, ζωντανή, αυστηρή, τυπική,
ακριβής…
Η περιγραφή για να είναι ακριβής και σαφής, επιβάλλεται να περιέχει τις κατάλληλες λεπτομέρειες,
ώστε να παρέχει αρκετές πληροφορίες για το περιγραφόμενο αντικείμενο. Ωστόσο, η ακρίβεια και η
σαφήνεια της περιγραφής εξυπηρετούνται και από:
α) την επιλογή των κατάλληλων λέξεων/φράσεων, που αποδίδουν με τη μεγαλύτερη πιστότητα τις
ιδιότητες του περιγραφόμενου αντικειμένου, (χρήση επιθέτων , κυριαρχία του ενεστώτα και
εξακολουθητικών ρημάτων, χρήση επιρρημάτων , συχνή χρήση βοηθητικών ρημάτων (είμαι, έχω) …)
β) την επιλογή κυριολεκτικής (δηλωτικής) ή μεταφορικής (συνυποδηλωτικής) χρήσης της γλώσσας.
Τόσο η επιλογή των λέξεων/φράσεων όσο και η επιλογή κυριολεκτικής ή μεταφορικής γλώσσας
καθορίζονται από τον κάθε φορά επιδιωκόμενο στόχο.
3. Το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή. (σσ 154 – 159)
♣ Πολλές φορές η περιγραφή περιέχει ένα σχόλιο ή μια γνώμη που εξυπηρετεί το σκοπό της
περιγραφής. Το σχόλιο αυτό δεν είναι πάντα εμφανές στον αναγνώστη ή τον ακροατή, γιατί σχόλιο, για
παράδειγμα, είναι και η προβολή ή αντίθετα η απόκρυψη κάποιων λεπτομερειών /ιδιοτήτων του
περιγραφόμενου αντικειμένου. Τα σχόλια αυτά μπορεί να είναι :
 Άμεσα ή έμμεσα ( ως προς τη μορφή)
 Ξεχωριστά ή διαπλεκόμενα μέσα στην περιγραφή ( ως προς τη διάρθρωση)
 Επιδοκιμαστικά / αποδοκιμαστικά / καυστικά..( ως προς το περιεχόμενο)
Τα σχόλια αυτά μπορούν να αποδοθούν με :
 Έκφραση άποψης
 Σημεία στίξης
 Επίθετα
 Σχήματα λόγου ( μεταφορές, υπερβολές, παρομοιώσεις…)
 Εικόνες
 Λέξεις / φράσεις με ιδιαίτερο συγκινησιακό / ηθικό φορτίο
♣ Πάντως, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι κάθε περιγραφή γίνεται από μια ορισμένη οπτική
γωνία, δηλαδή, επιλέγει κάποιος τις κατάλληλες λεπτομέρειες και περιγράφει το αντικείμενο ανάλογα
με :
 τη συναισθηματική φόρτιση που έχει απέναντί του,
 τον τρόπο που σκέφτεται,
 την ηλικία,
 τη μόρφωση ,
 το περιβάλλον,
 το σκοπό του.
Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι κάθε περιγραφή περιέχει ένα έμμεσο σχόλιο.
Μάλιστα, ανάλογα με το βαθμό συμμετοχής του υποκειμένου στην περιγραφή αυτή διακρίνεται σε:
 επίπεδη (φωτογραφική ή φωνογραφική αναπαράσταση)
 βάθους (δυναμική εμπλοκή του υποκειμένου, συναίσθημα, μνήμη, κρίση/σύγκριση,
σκέψη/στοχασμός, σχόλιο, φαντασία, γνώσεις)

4. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΡΑΣΙΔΑΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Σελίδα 4
4. Διάφορα θέματα / αντικείμενα της περιγραφής
► Η περιγραφή ενός χώρου / κτιρίου (σσ 160 – 167)
• Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε λεπτομερειακές.
Οργανώνεται:
α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από κει περιγράφει
το χώρο.
β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα (το σημείο περιγραφής δεν είναι σταθερό):
 από μακριά πάμε κοντά
 από βόρεια πάμε νότια κτλ.
 από πάνω κάτω και το αντίστροφο.
► Η περιγραφή προσώπου – ατόμου (σσ 168 – 176)
Σε αρκετές περιπτώσεις είναι αναγκαίο να είμαστε σε θέση να δώσουμε την ακριβή περιγραφή ενός
προσώπου:
Όταν είμαστε μάρτυρες ενός συμβάντος και πρέπει να καταθέσουμε τη μαρτυρία μας στο δικαστήριο.
Όταν θέλουμε να περιγράψουμε σε κάποιον ένα πρόσωπο άγνωστο σ’ αυτόν.
Όταν θέλουμε να υπενθυμίσουμε σε κάποιον τα γνωρίσματα ενός ανθρώπου που τα λησμόνησε.
α. Τα τυπικά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου / ατόμου.
Αποτελούν τα στοιχεία που προσδιορίζουν την ταυτότητα των προσώπων. Είναι σταθερά και δεν
αλλάζουν εύκολα ( ύψος, χρώμα ματιών…)
β. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου / ατόμου.
Το διαφοροποιούν από τα άλλα άτομα και συνιστούν την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητά του π.χ.
σημάδια, ομιλία, χειρονομίες, συμπεριφορά.
γ. Το σχόλιο στην περιγραφή ενός προσώπου / ατόμου.
Η περιγραφή ενός ατόμου εξαρτάται κατά πολύ από το άτομο που κάνει την περιγραφή (την ηλικία
του, τη μόρφωσή του, τις αντιλήψεις του για τη ζωή κ.τ.λ.). Η οπτική γωνία διαφοροποιείται ανάλογα
με τον πομπό κι έτσι περιέχει ανάλογο θετικό ή αρνητικό σχόλιο που αφορά την εξωτερική εμφάνιση ,
τον χαρακτήρα κτλ του περιγραφομένου προσώπου.
► Η περιγραφή ζωγραφικού πίνακα ή άλλου έργου τέχνης (σσ 176–178)
Γενικό διάγραμμα
Εισαγωγή : πού βρίσκεται / από ποιον δημιουργήθηκε / πότε και γιατί δημιουργήθηκε
Κυρίως θέμα :
- Κύρια περιγραφή : έκταση , μέγεθος, χρώμα , σχήμα, διαστάσεις , τι απεικονίζει , λεπτομέρειες
(ακολουθούμε μια λογική πορεία π.χ. από πάνω προς τα κάτω…ή από το πιο εντυπωσιακό
στοιχείο στο πιο ουδέτερο , χωρίς χάσματα και παλινδρομήσεις)
- Εκτιμήσεις / συγκρίσεις:
Σκέψεις, συναισθήματα, στοιχεία που καταδεικνύουν το ιδιαίτερο ύφος του δημιουργού,
σύγκριση με άλλα έργα τέχνης.
► Η περιγραφή λειτουργίας ενός αντικειμένου και της διαδικασίας κατασκευής / χρήσης του.
(σσ 179 – 183)
 Παρουσιάζουμε στην αρχή συνοπτικά τη διαδικασία
 Ορίζουμε τον σκοπό και τη σημασία της
 Αναφέρουμε τα απαιτούμενα υλικά
 Δίδουμε οδηγίες για τη σειρά και τον τρόπο χρησιμοποίησής τους.
Γλώσσα : χρησιμοποιούμε κυρίως Οριστική ( : για μεγάλο βαθμό οικειότητας) , Υποτακτική ( :
παραίνεση / προτροπή) , Προστακτική (: προσταγή / εντολή). Οι προτάσεις συνδέονται παρατακτικά.
♣ Τις περισσότερες φορές δε συναντάμε την περιγραφή μόνη της στο λόγο. Συνήθως αποτελεί μέρος
μιας αφήγησης, που, όπως θα δούμε, οργανώνεται με άξονα το χρόνο.