Σενάριο διδασκαλίας Πολιτική Παιδεία Β' Λυκείου

1. Δημόσιος Δανεισμός
(σελ. 40-41)
Πολιτική Παιδεία, Β’ Λυκείου
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2.  Όταν τα έξοδα του
Δημοσίου είναι
μεγαλύτερα από τα
έσοδα, ο κρατικός
προϋπολογισμός είναι
ελλειμματικός - το
κράτος προσφεύγει σε
δανεισμό.
 Όταν το Ισοζύγιο
πληρωμών είναι
ελλειμματικό – το
κράτος προσφεύγει σε
δανεισμό.

3. Σημασία έχει:
το ύψος του
δανεισμού
οι όροι του
δανεισμού
(επιτόκια,
διάρκεια)

4. Πηγές δανεισμού:

5.  Ομολογιακό δάνειο
 Το κράτος εκδίδει ομολογίες που
μπορεί να απευθύνονται στους
ιδιώτες, στις τράπεζες, στο
εσωτερικό της χώρας είτε στο
εξωτερικό.
 Το ομόλογο είναι στην πράξη μια
υπόσχεση: εκείνος που το εκδίδει
υπόσχεται να αποπληρώσει με
τόκο το ποσό που του παρέχουν
εκείνοι που αγοράζουν το
ομόλογο.
 Μέχρι πρόσφατα τα ομόλογα
θεωρούνταν επενδύσεις χαμηλού
κινδύνου και απόδοσης, επειδή η
διάρκεια ζωής τους ήταν
δεδομένη και επειδή συνήθως
ήταν σταθερού επιτοκίου. Όμως,
τα τελευταία χρόνια
δημιουργήθηκαν νέα πολύπλοκα
επενδυτικά προϊόντα που
διαπραγματεύονται στο
Χρηματιστήριο.

6.  Αναγκαστικός δανεισμός
 Το κράτος αναγκάζει φυσικά ή νομικά
πρόσωπα (ασφαλιστικά ταμεία) να
αγοράσουν κρατικά ομόλογα ή να
καταθέσουν τα κεφάλαιά τους στην
Τράπεζα της Ελλάδος.
 Κατά τη νομοθεσία που αρχίζει να
ισχύει από το 1950 τα αποθεματικά των
ασφαλιστικών ταμείων και του κάθε
δημόσιου φορέα
μεταφέρονται ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ στην
Τράπεζα της Ελλάδος.
 Η Κεντρική Τράπεζα ενεργώντας ως
διαχειριστικό όργανο ΕΠΕΝΔΥΕΙ τα
αποθεματικά σε τίτλους του ελληνικού
δημοσίου της επιλογής των εκάστοτε
υπουργών οικονομικών και κοινωνικής
ασφάλισης.
 Οι μειώσεις των συντάξεων και οι
περικοπές στις παροχές των ταμείων
υγείας οφείλονται στον αναγκαστικό
δανεισμό, που με την υπογραφή των
μνημονίων, έγινε πιο έντονος.

7. Τα δημόσια δάνεια ανάλογα
με την προέλευσή τους
διακρίνονται:

8. Το Δημόσιο μπορεί
να δανειστεί από
άλλες χώρες, οπότε
το δάνειο λέγεται
εξωτερικό δάνειο,
ή από πηγές του
εσωτερικού, οπότε
λέγεται εσωτερικό
δάνειο.

9. Ο δημόσιος δανεισμός αυξάνει
το δημόσιο χρέος.

10. Δημόσιο Χρέος: Είναι το
ποσό που το κράτος
οφείλει στους πιστωτές του
και στην ουσία, προκύπτει
από τη συσσώρευση των
ελλειμμάτων του
προϋπολογισμού.
Το δημόσιο χρέος
αυξάνεται από έτος σε έτος
κατά το ποσό που ο
ετήσιος κρατικός
προϋπολογισμός
παρουσιάζει έλλειμμα, ή
αντιστρόφως μειώνεται
κατά το ποσό που
παρουσιάζει πλεόνασμα.

11. Το δημόσιο χρέος ανάλογα με τις
ανάγκες που καλύπτει, διακρίνεται
ανάμεσα:
 Στο καταναλωτικό και παραγωγικό
δημόσιο χρέος, προκειμένου να
καλυφθούν αντίστοιχα καταναλωτικές ή
επενδυτικές δαπάνες του Δημοσίου.
 Από την διάκριση αυτή είναι φανερό ότι ο
καταναλωτικός δανεισμός (π.χ. μισθοί
δημοσίων υπαλλήλων) είναι ιδιαίτερα
επιζήμιος εφόσον διογκώνει το χρέος,
χωρίς να διευρύνεται η παραγωγική
δυνατότητα της οικονομίας και κατ΄
επέκταση του εθνικού εισοδήματος.
 Σε αντίθεση με το παραγωγικό δημόσιο
χρέος (π.χ. επενδύσεις) όπου η τυχόν
αύξησή του, ουσιαστικά, συμπορεύεται
με τη βελτίωση της παραγωγικής
δυνατότητας της οικονομίας.

12. Ο δημόσιος δανεισμός έχει τα
εξής μειονεκτήματα:

13.  Επιβάρυνση μελλοντικών
προϋπολογισμών
 Εφόσον ένα μέρος των
μελλοντικών εσόδων θα
πρέπει να χρησιμοποιηθεί
για την αποπληρωμή του
χρέους.
 Συνήθως, αυτό έχει ως
αποτέλεσμα την περικοπή
των δημοσίων δαπανών
(π.χ. για υγεία, παιδεία
κτλ. -δηλ. συρρίκνωση
κοινωνικού κράτους).

14.  Υπέρμετρος δανεισμός
μπορεί να οδηγήσει σε
χρεοκοπία του κράτους
 Εφόσον αυτός δεν συνεπάγεται
μόνο τεράστιες δαπάνες για την
αποπληρωμή του χρέους, αλλά και
περικοπή των δημοσίων
δαπανών.
 Η εμπιστοσύνη του κοινού και των
επενδυτών για την ικανότητα του
κράτους να ανταπεξέλθει στο
χρέος του, κλονίζεται.
 H κρατική χρεοκοπία, ή αλλιώς
πτώχευση, ενός κράτους είναι
ουσιαστικά η δεινή κατάσταση που
μπορεί να περιέλθει μια χώρα
όπου αδυνατεί να ανταποκριθεί
στις οικονομικές της υποχρεώσεις,
εσωτερικές και κυρίως εξωτερικές.

15.  Επιβαρύνει τις μελλοντικές
γενιές
 Εφόσον, μπορεί η γενιά
που δανείζεται να έχει
όφελος, αφού βελτιώνει το
βιοτικό της επίπεδο, η
επόμενη γενιά όμως
(ανάλογα με το μέγεθος και
τη διάρκεια του δανείου),
υποβιβάζει το βιοτικό της
επίπεδο, αφού καλείται να
πληρώσει τα δάνεια της
προηγούμενης γενιάς.

16. Ο εσωτερικός δανεισμός
δεν έχει τόσες δυσμενείς
συνέπειες όσο ο εξωτερικός
δανεισμός, γιατί στην
περίπτωση αύξησης της
φορολογίας (με δίκαια και
αναλογικά κριτήρια όπου θα
επιβαρύνονταν τα
υψηλότερα εισοδήματα), θα
οδηγήσει σε ανακατανομή
του πλούτου
(εισοδήματος).

17. Γιατί τα κράτη δανείζονται παρόλο
που αυτή η τακτική έχει τόσα
μειονεκτήματα;

18.  Οι αντιπρόσωποι του λαού
προτιμούν να χρεώνουν τις
μελλοντικές γενιές με
υποχρεώσεις δανείων παρά τις
σύγχρονες γενιές που αποτελούν
την βάση των ψηφοφόρων και
θα δυσανασχετούσαν από την
επιβολή υψηλότερης
φορολογίας.
 Οι ψηφοφόροι με την επιλογή
που κάνουν κατά την
ψηφοφορία, φαίνεται ότι και
αυτοί προτιμούν τον δανεισμό
από τους επιπλέον φόρους.

19. Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι
τόσο απλά όσο περιγράφονται στα
δυο προηγούμενα επιχειρήματα…
 «Το δημόσιο χρέος, δηλαδή το
ξεπούλημα του κράτους - αδιάφορο
αν είναι απολυταρχικό,
συνταγματικό ή δημοκρατικό κράτος
- βάζει τη σφραγίδα του στην
κεφαλαιοκρατική εποχή... Το
δημόσιο χρέος γίνεται ένας από
τους πιο δραστικούς μοχλούς της
πρωταρχικής συσσώρευσης. Οι
πιστωτές του δημοσίου στην
πραγματικότητα δεν δίνουν τίποτα,
γιατί το ποσό που δανείζουν
μετατρέπεται σε κρατικά
ευκολομεταβιβάσιμα χρεόγραφα
που στα χέρια τους εξακολουθούν
να λειτουργούν, όπως θα
λειτουργούσαν αν ήταν ισόποσο
μετρητό χρήμα»…
Κάρολος Μαρξ

20. Ποιο είναι το άριστο
μέγεθος των δημοσίων
δαπανών και ποιο το
μέγεθος κάθε
κατηγορίας δαπανών;
Το πρόβλημα αυτό το απαντά η
εκάστοτε κυβέρνηση με την
σύνταξη των κρατικών
προϋπολογισμών και την
γενικότερη πολιτική της.
Ο ελληνικός λαός μετά το 2010
βιώνει τις αρνητικές συνέπειες
του υπέρμετρου δανεισμού.

21. Και ψωμοτύρι και για
καφέ
το «δε βαρυέσαι» κι «ωχ
αδερφέ».
Ωσάν πολίτης, σκυφτός
ραγιάς
σαν πιάσει πόστο:
δερβέναγάς.
Δυστυχία σου, Ελλάς, με
τα τέκνα που γεννάς!
Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα, τι
γαϊδάρους βγάζεις τώρα;
Γεώργιος Σουρής