2. Η πορεία προς την κρίση
Χαρακτηριστικά Ελληνικής οικονομίας πριν από την κρίση
Υψηλή ανάπτυξη βασισμένη στην κατανάλωση και τον δανεισμό
Μειωμένη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας
“Δίδυμα ελλείμματα” και υψηλό δημόσιο χρέος
– Υψηλό κρατικό έλλειμμα
– Υψηλό έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών
3. Υψηλοί Ρυθμοί Ανάπτυξης
Η Ελληνική οικονομία αυξανόταν για πολλά χρόνια με ρυθμούς μεγαλύτερους από
τον μέσο όρο της ΕΕ (3.1% έναντι 2.2%)
Πηγή: European Economy
4. Μη βιώσιμα δημοσιονομικά μεγέθη
4.5 4.8
5.6
7.5
5.2 5.7
6.5
9.8
15.645.4 45.1 44.7
45.5
44.6
45.3
47.5
50.6
54.0
35
37
39
41
43
45
47
49
51
53
55
0
5
10
15
20
25
30
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Έλλειμμα (% ΑΕΠ) Δαπάνες (% ΑΕΠ)
Το έλλειμμα της χώρας παραμένει υψηλό την περίοδο 2001-2009 ενώ οι δαπάνες
έχουν αυξητική τάση.
Πηγή: Eurostat
%ΑΕΠ
5. Υψηλός πληθωρισμός
1.7
1.2 1.2
2.2
2.4
2.1 2.2 2.2 2.2 2.1
3.3
5.4
4.5
2.1
2.9
3.7
3.4
3.0
3.5
3.3
3.0
4.2
0
1
2
3
4
5
6
1997 1998 1999 2000 2001 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Ευρωζώνη (17 χώρες) Ελλάδα
Πηγή: Eurostat
Οι τιμές συγκρατήθηκαν κατά την ενταξιακή πορεία προς το Ευρώ αλλά ο
πληθωρισμός παρέμεινε καθ’ όλη την περίοδο υψηλότερος από τον μέσο όρο
της Ευρωζώνης.
6. Μείωση ανταγωνιστικότητας
100.0
108.1 108.8
110.3
113.0
110.8
112.3
115.9
119.3
90
95
100
105
110
115
120
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία
(σε σχέση με 36 ανεπτυγμένες οικονομίες)
(2001=100)
Πηγή: Ameco
Από την ένταξη της Ελλάδας στο Ευρώ και έπειτα, οι τιμές των ελληνικών
προϊόντων σε σχέση με αυτές των κυριότερων εμπορικών εταίρων αυξάνονται.
Με υψηλές σχετικές τιμές και χωρίς τη δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματος, η
ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας μειώνεται.
7. Ενώ η κατανάλωση αυξανόταν
79.5
78.2 78.1 78.2 78.6 79.1 79.0
77.3
80.7
68.3
77.9 78.6
81.6
88.5
86.4
87.9 87.4
92.9
60
65
70
75
80
85
90
95
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Κατανάλωση (% ΑΕΠ)
ΕΕ (27) Ελλάδα
Πηγή: Ameco
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, η κατανάλωση ως ποσοστό του ΑΕΠ στην
Ελλάδα είναι υψηλότερη από ό,τι στην ΕΕ.
Η κρίση βρίσκει την Ελλάδα να καταναλώνει το 93% του προϊόντος που παράγει
(12 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ περισσότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ)
%ΑΕΠ
8. Το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας
αυξανόταν
-2.2
-3.3 -3.5
-2.7
-3.6
-7.7 -7.2
-6.5 -6.5
-5.8
-7.6
-11.4
-14.6 -14.9-16
-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Iσοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών
(% ΑΕΠ)
Ως αποτέλεσμα της σταδιακής απώλειας ανταγωνιστικότητας και του μοντέλου
ανάπτυξης βασισμένου στην κατανάλωση- το οποίο τροφοδοτεί και τροφοδοτείται
από εισαγωγές- το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσιάζει αυξανόμενο
έλλειμμα.
Πηγή: Eurostat
%ΑΕΠ
10. Κόστος δανεισμού
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Διαφορά επιτοκίου Ελλάδας - Γερμανίας των κρατικών ομολόγων
10ετους διάρκειας
Χρεοκοπία Lehman
Αναθεώρηση
ελλείμματος σε διψήφιο
αριθμό
Ανακοίνωση 1ου Προγράμματος
Συμφωνία Eurogroup για
2ο Πρόγραμμα
Στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι αγορές, αρχίζουν να
κοστολογούν διαφορετικά τους κινδύνους των οικονομιών των επιμέρους κρατών-
μελών της Ευρωζώνης. Έτσι, το κόστος δανεισμού, που μειώθηκε με την ένταξη στο
Ευρώ, εκτινάσσεται στις αρχές του 2010.
Πηγή: Eurostat
11. Ανάγκη αλλαγής
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση κατέδειξε τα χρόνια προβλήματα
της ελληνικής οικονομίας
Διαρθρωτικά προβλήματα
- Γραφειοκρατία, αναποτελεσματικότητα και διαφθορά
Αναπτυξιακό μοντέλο βασισμένο στην κατανάλωση και τον δανεισμό
- Μεγάλο ποσοστό της παραγωγής αποτελείται από διεθνώς μη-εμπορεύσιμα αγαθά
και υπηρεσίες
Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός και τα διαρθρωτικά προβλήματα πρέπει
πια να αντιμετωπιστούν
12. Δανεισμός υπό όρους
Η αδυναμία δανεισμού στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές οδήγησε την Ελλάδα στον
δανεισμό από τους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ.
Τα δάνεια συνοδεύονται από την υπογραφή Μνημονίου Συνεννόησης για υιοθέτηση
συγκεκριμένων δημοσιονομικών, χρηματοπιστωτικών και διαρθρωτικών πολιτικών υπό την
επίβλεψη τριών διεθνών οργανισμών:
– Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC)
– Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB)
– Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF)
1ο Πρόγραμμα: Μάιος 2010 (2010-2013)
2ο Πρόγραμμα: Μάρτιος 2012 (2012-2016)
Συνολικό Ύψος Δανείων: 245 δις
198 δις από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης
47δις από το ΔΝΤ
Επιτόκιο: 3% (ΔΝΤ), 2% (Ευρωζώνη, μετά τη μείωση)
– Χαμηλότερο από όσο δανείζουν τη χώρα οι αγορές
– Χαμηλότερο από όσο δανείζονται κάποια από τα κράτη-μέλη προκειμένου να μας
δανείσουν
14. Μειώνονται τα δημοσιονομικά
ελλείμματα
Την περίοδο 2009-2013:
• Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε κατά 13,4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.
• Το πρωτογενές έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε κατά 10,8 ποσοστιαίες
μονάδες του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας έτσι τους στόχους του Προγράμματος για το 2013 κατά
0,8 ποσοστιαίες μονάδες.
Πηγή: IMF, Staff report 6/2014* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος
-15.6
-10.8
-9.4
-6.4
-3.2 -2.9 -2.1
-0.7
-10.4
-4.9
-2.3
-1.3
0.8 1.6
3.0
4.5
-20.0
-15.0
-10.0
-5.0
0.0
5.0
10.0
2009 2010 2011 2012 2013 2014* 2015* 2016*
Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης 2009-2016
(% ΑΕΠ)
Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης Πρωτογενές Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης
15. Η μεγαλύτερη και ταχύτερη δημοσιονομική
προσαρμογή των τελευταίων 35 ετών
Σημείωση: Οι περιπτώσεις δημοσιονομικής προσαρμογής έχουν οριστεί σύμφωνα με τα κριτήρια του ΟΟΣΑ (OECD Economic Outlook 81, May 2007)
* Δεν περιλαμβάνεται χρηματοδοτική βοήθεια προς τράπεζες
4,2
3.3
2.8
2.5
1.9 1.8 1.8 1.6 1.6 1.5 1.5
1.3 1.2 1.0
0
1
1
2
2
3
3
4
4
5
Ελλάδα*
Ολλανδία
Δανία
Πορτογαλία*
Γερμανία
Αυστρία
Φιλανδία
Βέλγιο
Ισπανία*
Σουηδία
Ηνωμένο…
Ιρλανδία*
Ιταλία
Γαλλία*
Ημεγαλύτερη δημοσιονομική
προσαρμογή
Τακαλύτερααποτελέσματαωςπροςτον
ρυθμόμέσηςετήσιαςβελτίωσηςτου
κυκλικάπροσαρμοσμένουπρωτογενούς
ισοζυγίου(%ΑΕΠ)
16,6
11.4
9.9 9.6 9.0 8.8
7.6 7.4 6.5 6.5
3.6 3.6 3.3 3.1
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Ελλάδα*
Δανία
Βέλγιο
Γερμανία
Ηνωμένο…
Φιλανδία
Σουηδία
Πορτογαλία*
Ιρλανδία*
Ισπανία*
Αυστρία
Ιταλία
Ολλανδία
Γαλλία*
Η ταχύτερη δημοσιονομική
προσαρμογή
Τα υψηλότεραποσοστάωςπροςτον
ρυθμόμέσηςετήσιαςβελτίωσηςτου
κυκλικάπροσαρμοσμένου
πρωτογενούςισοζυγίου(% ΑΕΠ)
16. Η ελληνική οικονομία διανύει περίοδο
ύφεσης και υψηλής ανεργίας
Το 2013 ήταν η έκτη συνεχή χρονιά σε ύφεση -25% σωρευτική μείωση του ΑΕΠ έως τώρα.
Θετικός ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται για το 2014.
Τριπλασιασμός ανεργίας, κορύφωση το 2013 (η αγορά εργασίας προσαρμόζεται με
χρονική υστέρηση στην μείωση του ΑΕΠ).
Πηγή: IMF, Staff report 6/2014* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος
3.5
-0.2
-3.1
-4.9
-7.1
-7 -3.9
0.6
2.9
3.7
8.3
7.7
9.5
12,5
17.7
24,2
27.3
25,8
23,8
20,9
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* 2015* 2016*
Ρυθμός μεταβολής ΑΕΠ Ανεργία
17. Εξέλιξη κόστους εργασίας και τιμών
Οι τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται εγχώρια, μειώνονται με χρονική υστέρηση
και με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με τις αμοιβές. Αυτό οδηγεί σε περαιτέρω μείωση των
πραγματικών εισοδημάτων.
Πηγή:Eurostat
Η μείωση των τιμών δεν
ακολουθεί απόλυτα την
μείωση των αμοιβών, λόγω:
ταυτόχρονης αύξησης
φόρων που αυξάνει το
κόστος παραγωγής
συνθηκών μειωμένου
ανταγωνισμού στις αγορές
δυσκαμψιών στις αγορές
προϊόντων και εργασίας
μη έγκαιρης
συνειδητοποίησης πως η
ύφεση δεν είναι προσωρινή
χρήσης εισαγόμενων
αγαθών ως ενδιάμεσα, ιδίως
του πετρελαίου
-10
-5
0
5
10
15
Αποπληθωριστής ΑΕΠ Ονομαστικό μοναδιαίο κόστος εργασίας
18. Εξέλιξη τιμών
Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι υψηλότερος από την Ευρωζώνη έως τον Ιούλιο
2011.
Ο αποπληθωρισμός ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2013. Ενώ ενισχύει τα πραγματικά
εισοδήματα, βλάπτει τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ.
Το 2014 αναμένεται να είναι το τελευταίο έτος με αποπληθωρισμό.
Πηγή:Eurostat
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
Πληθωρισμός
Ελλάδα Ευρωζώνη
19. Τραπεζικός τομέας
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος
60 δις Ευρώ μείωση καταθέσεων στις Ελληνικές τράπεζες τη περίοδο 2010-2012
Οι πολιτικές λιτότητας, η πολιτική αστάθεια και ο φόβος για έξοδο από το Ευρώ οδηγούν σε
εκροή καταθέσεων, μειώνοντας περαιτέρω τη δυνατότητα των τραπεζών να δίνουν δάνεια.
Επιστροφή καταθέσεων από τις εκλογές του Ιουνίου και έπειτα (12 δις Ευρώ).
-15,000
-10,000
-5,000
0
5,000
10,000
Ιαν-09
Μαρ-09
Μαϊ-09
Ιουλ-09
Σεπ-09
Νοε-09
Ιαν-10
Μαρ-10
Μαϊ-10
Ιουλ-10
Σεπ-10
Νοε-10
Ιαν-11
Μαρ-11
Μαϊ-11
Ιουλ-11
Σεπ-11
Νοε-11
Ιαν-12
Μαρ-12
Μαϊ-12
Ιουλ-12
Σεπ-12
Νοε-12
Ιαν-13
Μαρ-13
Μαϊ-13
Ιουλ-13
Σεπ-13
Νοε-13
Ιαν-14
Μαρ-14
Μαϊ-14
Ιουλ-14
Σεπ-14
Μεταβολή Καταθέσεων
(εκ. Ευρώ)
Επιχειρήσεις και Νοικοκυριά Σύνολο καταθέσεων και ρέπος
Φήμες πως οι υπουργοί οικονομικών
συζητάνε στο Λουξεμβούργο την έξοδο της
Ελλάδος από το Ευρώ
1ο πρόγραμμα
Διακοπή διαπραγματέυσεων
1ος εκλογικός γύρος
20. Η Ελλάδα κάνει σταδιακά βήματα
στον τομέα των μεταρρυθμίσεων
Πηγή: OECD, Economic Policy Reforms: Going for Growth 2013
Σημείωση: Ο δείκτης ανταπόκρισης βασίζεται σε ένα σύστημα αξιολόγησης, σύμφωνα με το οποίο κάθε σύσταση παίρνει
τον αριθμό 1 εφόσον έχει υλοποιηθεί «σημαντική» πρόοδος εντός του επόμενου έτους, και 0 στην αντίθετη περίπτωση.
Έτσι, ο δείκτης είναι ο λόγος των συνολικών ετών που πέρασαν έως ότου υλοποιηθεί η δράση, προς το σύνολο των ετών
που έχουν παρέλθει από τη στιγμή που έγινε η σύσταση.
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
1.6
1.8
Ανταπόκριση στις συστάσεις του ΟΟΣΑ για την ανάπτυξη
(Going for Growth recommendations ), 2011-12
Ρυθμός αναταπόκρισης Ρυθμός ανταπόκρισης προσαρμοσμένος για τη δυσκολία πραγματοποίησης των μεταρρυθμίσεων
21. Διαρθρωτικές αλλαγές σε εφαρμογή
των μνημονίων συνεννόησης
• Δημοσιονομική σταθεροποίηση: Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, ανώτατα όρια δαπανών σε
υπουργεία, ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί σε ΟΤΑ και μηχανισμός κυρώσεων, μηχανισμός
κυρώσεων σε ΔΕΚΟ για περιπτώσεις υπέρβασης.
• Συνταξιοδοτικό σύστημα: Αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, σύνδεση ύψους σύνταξης με δια
βίου εισφορές, εξορθολογισμός κανόνων για τα εφάπαξ, αναθεώρηση λίστας ανθυγιεινών
επαγγελμάτων και κριτηρίων αναπηρίας.
• Υγεία: Ενοποίηση ασφαλιστικών ταμείων, ηλεκτρονική συνταγογράφηση, αύξηση χρήσης
γενόσημων φαρμάκων, μηχανισμός αυτόματης επιστροφής σε περίπτωση υπερβάσης (claw-back).
• Αγορά εργασίας: Μέτρα διευκόλυνσης ευέλικτων μορφών εργασίας, μείωση γραφειοκρατίας
επιχειρήσεων προς το ΣΕΠΕ, δυνατότητα επιχειρησιακών συμβάσεων με αμοιβές μικρότερες των
κλαδικών, κατάργηση αυτόματης επέκτασης ισχύος των κλαδικών συμβάσεων και μείωση της
μετενέργειας.
• Πάταξη φοροδιαφυγής: Υποχρεωτική ηλεκτρονική υποβολή για δηλώσεις εισοδήματος, νέο
πληροφοριακό σύστημα διασύνδεσης ΔΟΥ, υποχρεωτική τακτική αλλαγή διευθυντών ΔΟΥ,
Ημιαυτόνομη Γενική Γραμματεία Εσόδων.
• Επιχειρηματικό Περιβάλλον: Κατάργηση των 30 σημαντικότερων εμποδίων για την
επιχειρηματικότητα, απλοποίηση διαδικασιών για άνοιγμα επιχείρησης σε μία (1) ημέρα,
απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων (κατάργηση των περιορισμών στα 27 σημαντικότερα
επαγγέλματα σε ποσοστό 74%).
• Μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση: μείωση αριθμού δημόσιων υπαλλήλων από 950.000 το
2009 σε λιγότερο από 750.000 το 2012 ενώ αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω κατά 90.000
(13%) έως το 2016. Εισαγωγή ενιαίου μισθολογίου, νέα οργανογράμματα για όλο το δημόσιο,
αξιολόγηση υπαλλήλων, κινητικότητα υπαλλήλων και υποχρεωτικές αποχωρήσεις, υιοθέτηση
ηλεκτρονικών μεθόδων.
22. Ανάκτηση ανταγωνιστικότητας
κόστους
2009-2013: Σχεδόν πλήρης ανάκαμψη της ανταγωνιστικότητας (σε όρους κόστους)
που απώλεσε η Ελλάδα κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Πηγή: Ameco
80
90
100
110
120
130
140
150
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία βάσει μοναδιαίου κόστους εργασίας,
συγκριτικά με 36 βιομηχανικές χώρες (2001=100)
Ελλάδα EΕ17 Ιρλανδία Πορτογαλία
23. Υστέρηση σε ανταγωνιστικότητα τιμών
Αν και οι μισθοί μειώνονται, οι τιμές επηρεάζονται από την αύξηση της φορολογίας,
το υψηλό κόστος του κεφαλαίου και τις εναπομείνασες δυσκαμψίες/ αγκυλώσεις.
Πηγή: Eurostat
80
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία βάσει τιμών καταναλωτή
σχετικά με 37 βιομηχανικές χώρες (2001=100)
ΕΕ17 Ιρλανδία Ελλάδα Πορτογαλία
24. Μείωση εξωτερικών ελλειμμάτων
• Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πλεονασματικό μετά από πολλές δεκαετίες.
• Η μείωση αποπληρωμής τόκων λόγω του PSI και της επαναγοράς χρέους (buy-back) μείωσαν
σημαντικά το εξωτερικό έλλειμμα.
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας
-6.5 -5.8
-7.6
-11.4
-14.6 -14.9
-11.2
-10.1 -9.9
-2.4
0.7
-20
-15
-10
-5
0
5
10
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
%ΑΕΠ
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (πλην πετρελαίου)
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (πλην πετρελαίου και τόκους γενικής κυβέρνησης)
25. Βιωσιμότητα εξωτερικών ελλειμμάτων
Η μείωση του εξωτερικού ελλείμματος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των
εισαγωγών λόγω:
μείωσης επενδύσεων
μείωσης κατανάλωσης
Για τη διατήρηση του
εξωτερικού ελλείμματος
σε χαμηλά επίπεδα,
απαιτούνται:
αύξηση των
εξαγωγών
υποκατάσταση των
εισαγωγών με προϊόντα
που παράγονται
εγχώρια
αλλαγή της
καταναλωτικής
νοοτροπίας
Πηγή: Eurostat
δισεκ.Ευρώ
34.3 34.3 31.4 32.3 37.9 38.9 40.5 43.4 44.2 35.6 37.4 37.6 36.8 43,3
52.9 53.5 52.9 54.4 57.5 56.7
63.0
72.1 72.7
58.0 54.5 50.5
43.2 45,6
124.4
129.5
136.3 139.6
144.9
150.4
156.6
163.3
168.0 167.5
156.1
144.9
133.7
140,6
0
20,000
40,000
60,000
80,000
100,000
120,000
140,000
160,000
180,000
200,000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Μεγέθη Εθνικών Λογαριασμών (σταθερές τιμές)
Εξαγωγές Εισαγωγές Κατανάλωση Investment expenditure
26. Απομείωση χρέους
• Συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα για την απομείωση του χρέους μέσω της ανταλλαγής
ομολόγων (PSI) κατά 107 δις
• Επαναγορά των “νέων” ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου (buy-back) μειώνει το
χρέος κατά 20 δις
0
10
20
30
40
50
60
διςΕυρώ
πριν το PSI
0
10
20
30
40
50
60
διςΕυρώ
μετά το PSI
Χρονοδιάγραμμα Λήξεων Χρέους
Πηγή: ΟΔΔΗΧ
27. Πληρωμές τόκων
• Οι πληρωμές για τόκους μειώθηκαν σημαντικά με την απομείωση του χρέους μέσω
της ανταλλαγής ομολόγων (PSI) και την επαναγορά των “νέων” ομολόγων του
Ελληνικού δημοσίου (buy-back).
Πλήττονται οι
ελληνικές τράπεζες,
οι οποίες θα χρειαστούν
τη βοήθεια του ελληνικού
δημοσίου για να
ανακεφαλαιοποιηθούν
Πλήττονται τα
ασφαλιστικά ταμεία που
κατείχαν ομόλογα
Ελληνικού δημοσίου
Χαμηλό κόστος
εξυπηρέτησης του χρέους
για τα επόμενα 8 έτη
(περίπου €6 δις ετησίως ή
3% του ΑΕΠ vs 4.6% για
την περιφέρεια της ΕΕ)
Source: Ameco, PDMA
3.9
6.4
9.9 10.1
9.3 9.5
9.0
9.8
11.9
13.2
9.7
7,2
8,4
9,9
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Πληρωμές τόκων
(δις Ευρώ)
PSI
28. Το δημόσιο χρέος μειώνεται
Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα αρχίσει να μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2014,
σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις
Το ελληνικό δημόσιο χρέος έχει μοναδικά χαρακτηριστικά: Μακρά μέση λήξη(17 έτη), χαμηλό
μέσο επιτόκιο (2%), 65%του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης είναι στα χέρια των Ευρωπαίων
εταίρων
Πηγή: IMF, Staff report 5/2014
%ΑΕΠ
* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος
129
148
170
157
175 174 171
161
152
145
135
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
2009 2010 2011 2012 2013 2014* 2015* 2016* 2017* 2018* 2020*
Δημόσιο Χρέος (% ΑΕΠ)
29. Ανθρώπινο κεφάλαιο
Η Ελλάδα έχει ανθρώπινο κεφάλαιο, ιδιαίτερα στην κορυφή της εκπαιδευτικής
πυραμίδας, σε ανταγωνιστικό κόστος.
Περισσότερο από το 63% των νέων ηλικίας 15-24 συμμετέχουν στην εκπαίδευση.
Πηγή: Eurostat
62.1
65.6
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Συμμετοχή στην εκαπίδευση,
(2010, μαθητές (ISCED 1_6), 15-24)
30. Άμεσε Ξένες Επενδύσεις
Οι ΑΞΕ θα βοηθήσουν όσον αφορά τους σφιχτούς περιορισμούς στη ρευστότητα, καθώς και
την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Hewlett Packard – Διανεμητικό κέντρο Κεντρικής Ευρώπης (3/2013)
Phillips Morris – Διανεμητικό κέντρο Ευρώπης (8/2013)
Coca Cola – Διαδραστικό κέντρο καταναλωτών(11/2013)
Nokia – Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης(11/2013)
Και άλλες…
31. Προκλήσεις και κίνδυνοι
• Τα μέτρα λιτότητας έχουν φέρει σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας σε εξαθλίωση - ο
κίνδυνος διατάραξης της κοινωνικής συνοχής είναι σοβαρός.
• Υψηλή ανεργία που επιμένει σε βάθος χρόνου και μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική έκρηξη,
να βλάψει το δυνητικό προϊόν της χώρας μέσω της απαξίωσης των ανθρώπινου κεφαλαίου
και να οδηγήσει σε αυξημένο αριθμό μακροχρόνια ανέργων.
• Καθυστερήσεις σε σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στο χώρο της
φορολογικής διοίκησης, με συνακόλουθες επιπτώσεις στην είσπραξη εσόδων, στην
καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την αίσθηση δικαίου στην κοινωνία
• Έλλειψη ρευστότητας που οδηγεί την πραγματική οικονομία σε ασφυξία – σε συνδυασμό με
την εκτεταμένη επιβάρυνση επιχειρήσεων και νοικοκυριών με χρέη προηγούμενων ετών.
• Αδυναμία της δημόσιας διοίκησης να αντεπεξέλθει στον όγκο και το εύρος των
απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων.
• Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον παραμένει αρνητικό δυσχεραίνοντας την προσπάθεια
της Ελλάδας.
• Ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες που συντηρούν την αβεβαιότητα γύρω από την πορεία
του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής.
• Ανεπαρκής και με καθυστερήσεις διαχείριση της κρίσης από την ΕΕ και επιμονή σε ένα
μοντέλο λιτότητας.
• Αποπληθωρισμός: παρόλο που στηρίζει τα πραγματικά εισοδήματα και ενισχύει τον
ανταγωνισμό, επιδρά αρνητικά στη βιωσιμότητα του χρέους
Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις, το 2013 έχουν πια διαμορφωθεί οι συνθήκες ώστε να
είναι το έτος κατά το οποίο μπορεί να αρχίσει η πορεία της Ελλάδας για έξοδο από την ύφεση
και την κρίση. Όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν αβεβαιότητες
32. Κοιτώντας προς το μέλλον
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης.
Προκειμένου να είναι βιώσιμο, το εν λόγω μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να
βασίζεται σε υγιείς επενδύσεις και ΟΧΙ στην κατανάλωση και τον δανεισμό,
όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα!
Πρέπει να αναζητηθούν ευρείες πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις, οι
οποίες θα επιτρέψουν τη χάραξη και την εφαρμογή μιας συνεπούς
στρατηγικής που θα διασφαλίσει τη μακροχρόνια ευημερία της χώρας.
Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται και αυτή να αποδεχθεί την ανάγκη αλλαγής
νοοτροπίας σε μια σειρά από ζητήματα και να υποστηρίξει τις
διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τις οποίες υπάρχει ευρεία συναίνεση.
33. Παράρτημα: Πρόσφατες εξελίξεις
Το 2013 ήταν καλύτερο από τις προσδοκίες:
• -3.9% ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ σε σχέση με τις προβλέψεις για -4.2%
• 0.7% ΑΕΠ πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, σε σχέση με
πρόβλεψη για -0.8%
• Η ανεργία μειώθηκε οριακά κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, μετά από 20
συνεχόμενα τρίμηνα αύξησης (εποχικά μη-διορθωμένα στοιχεία)
• Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης -3.7% του ΑΕΠ, σε σχέση με τον στόχο για -4.1%
• Πρωτογενές πλεόνασμα Γενικής Κυβέρνησης 0.4% του ΑΕΠ σε σχέση με στόχο 0%
• 10-ετή ομόλογα μειώθηκαν κατά 298 μ.β. εντός του 2013
• Αποπληρωμή €6 δις ληξιπρόθεσμων οφειλών και φορολογικών επιστροφών σε
νοικοκυριά κα ιδιωτικές επιχειρήσεις
34. Παράρτημα: Πρόσφατες εξελίξεις
Και για το 2014, όμως, οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι υποσχόμενες:
• -0.3% αύξηση του ΑΕΠ στο 2ο τρίμηνο του 2014, σε σύγκριση με το -4.0% στο 2ο τρίμηνο του 2013
• € 567 εκ. πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών την περίοδο Ιαν.-Ιουλ. 2014, συγκριτικά
με τα € 398 εκ. στο αντίστοιχο διάστημα το 2013
• Τα ποσοστά ανεργίας εξακολουθούν να εμφανίζουν μειούμενη τάση (2,4% συνολική μείωση σε
σχέση με την κορύφωσή της)
• Έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης -0,8 δις Ευρώ μεταξύ Ιαν.-Ιουλ. 2014, σε σύγκριση με τα -2,7 δις
κατά το αντίστοιχο διάστημα του 2013
• Πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης € 3,2 δις στην περίοδο Ιαν.-Ιουλ. 2014, συγκριτικά
με τα € 1,7 δις στην περίοδο Ιαν.-Ιουλ. 2013
• Τον Απρίλιο, δηλαδή 4 χρόνια μετά την απουσία από τις διεθνείς χρηματαγορές, η Ελλάδα
κατόρθωσε να συγκεντρώσει € 3 δις με ονομαστικό επιτόκιο 4,75%, μέσω της πώλησης πενταετών
ομολόγων τα οποία υπερκαλύφθηκαν σχεδόν εφτά φορές
• Επιπλέον έκδοση τριετών ομολόγων αξίας € 1,5 δις τον Ιούλιο (3,38% τοκομερίδιο), συν άλλο € 1,7
δις (πενταετές και τριετές ομόλογο) σε αντάλλαγμα έντοκων γραμματίων τον Σεπτέμβριο
• Στο πρώτο τρίμηνο του 2014, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες συγκέντρωσαν επιπλέον κεφάλαιο
ύψους € 8,5 δις, ποσό που υπερβαίνει με άνεση τις ανάγκες που καθορίστηκαν από τον επόπτη
(βλ. stress tests Οκτωβρίου), ήτοι € 6,4 δις. Μάλιστα, δύο από τις τράπεζες προχώρησαν -για
πρώτη φορά από το 2009- σε έκδοση μεσοπρόθεσμων ομολόγων, προκειμένου να ενισχύσουν τη
ρευστότητά τους.
